Dr Dawid Miasik
Pelnomocnik JM Rektora UMCS ds. Integracji Europejskiej Zaklad Prawa Wspólnot Europejskich
Uniwersytet Marii Curie-Sklodowskiej w Lublinie
Czy Unia Europejska jest szansa dla Polski?
9 pazdziernika 2002r. Komisja Europejska pozytywnie zarekomendowala kandydatury Polski i dziewieciu innych panstw z Europy Srodkowo-Wschodniej do przyjecia w poczet czlonków Unii Europejskiej w 2004 roku. Zdaniem Komisji 10 rekomendowanych krajów juz w chwili obecnej spelnia kryteria polityczne czlonkostwa w postaci demokratycznych rzadów opartych na zasadzie panstwa prawa. Panstwa te daja gwarancje spelnienia do momentu wejscia do Unii ekonomicznego kryterium czlonkostwa, jakim jest posiadanie sprawnie funkcjonujacej gospodarki wolnorynkowej, zdolnej do sprostania konkurencyjnej rywalizacji z gospodarka europejska. Polska i inne panstwa naszego regionu maja jeszcze rok czasu na ostateczne spelnienie kryterium prawnego, jakim jest wdrozenie dorobku prawnego Unii Europejskiej („acquis communitaire”).
Dzieki uzyskaniu pozytywnej rekomendacji ze strony Komisji Polska ma duze szanse stac sie 1 maja 2004r. czlonkiem Unii Europejskiej. W ten sposób zakonczony zostalby proces integracji Polski ze strukturami europejskimi, zapoczatkowany podpisaniem w 1991r. Ukladu Europejskiego ustanawiajacego stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi. Polska przystapilaby do Unii w 10 lat po zlozeniu wniosku o przyjecie w poczet czlonków i w 6 lat po rozpoczeciu negocjacji (Hiszpanii zajely one 10 lat, zas Austrii 7).
Czym jest Unia Europejska?
Unia Europejska stanowi pewien etap w procesie integracji europejskiej. Proces ten ma charakter niezwykle dynamiczny, podlega nieustannej ewolucji. Obejmuje scisla wspólpraca panstw europejskich. coraz to nowe dziedziny zycia, podazajac w dalszym ciagu w nieokreslonym kierunku.
Proces integracji europejskiej zostal zapoczatkowany wkrótce po zakonczeniu II Wojny Swiatowej. Integracja panstw Europy Zachodniej byla odpowiedzia na okrucienstwa i zniszczenia wojenne, ryzyko wybuchu kolejnego konfliktu zbrojnego, trudnosci zwiazane z odbudowa gospodarki, biede i zacofanie Europy oraz utrate palmy pierwszenstwa w polityce swiatowej na rzecz Stanów Zjednoczonych i ZSRR. 9 maja 1950r. MSZ Francji Robert Schumann zaproponowal oficjalnie utworzenie „pierwszej konkretnej podstawy federacji europejskiej”. Na deklaracje Schumanna odpowiedzialo
pozytywnie szesc panstw: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Wlochy.
Powolaly one do zycia Europejska Wspólnote Wegla i Stali. Jej sukces sprawil, iz w 1957r.
te same panstwa utworzyly Europejska Wspólnote Gospodarcza, przemianowana w 1992r. na Wspólnote Europejska.. Wspólprace w przemysle ciezkim rozszerzono na wszystkie dziedziny gospodarki, w tym rolnictwo.
Na mocy Traktatu z Maastricht z 1992r. powolano do zycia na bazie trzech istniejacych Wspólnot nowy podmiot, nazwany Unia Europejska. Do integracji gospodarczej, polegajacej na budowie wspólnego rynku, dodano integracje monetarna.
Stworzono podstawy prawne dla przyjecia wspólnej waluty i przeksztalcenia wspólnego rynku w Unie Gospodarcza i Walutowa. Panstwa czlonkowskie zrezygnowaly z wylacznosci podejmowania decyzji w stosunku do wlasnych obywateli oraz innych panstw w sprawach ekonomicznych. Integracja gospodarcza zostala uzupelniona o integracje polityczna. Wspólpraca objeto polityke zagraniczna i polityke bezpieczenstwa oraz polityke wewnetrzna. Panstwa czlonkowskie ograniczyly wlasna suwerennosc w kolejnych dwóch kluczowych kwestiach.
Unia Europejska opiera sie na nastepujacych podstawach: 1) demokracji, 2) poszanowaniu prawa, 3) gospodarce rynkowej. Unia Europejska nie jest nowym panstwem. Nie zastepuje dotychczasowych panstw. Nie jest organizacja miedzynarodowa. Nie jest federacja. Nie pozbawia panstw czlonkowskich suwerennosci.
Wszystkie dzialania odejmowane przez Unie musza miec umocowanie w Traktach zalozycielskich, które stanowia ulomna konstytucje Unii. Unia nie jest suwerenna. Nie ma nieograniczonych kompetencji. Nie moze samodzielnie poszerzac swoich uprawnien.
Panstwa czlonkowskie dobrowolnie przekazuja Unii czesc swoich uprawnien, gdyz jest to w ich interesie. W erze globalizacji duzy podmiot jest silniejszy. Wspólpraca w ramach Unii pozwala panstwom czlonkowskim lepiej i skuteczniej chronic interesy i swoich obywateli, gdyz staja sie one interesami Unii jako takiej, a wiec wszystkich panstw czlonkowskich.
Traktat ustanawiajacy Unie Europejska oraz Traktat ustanawiajacy Wspólnote Europejska okreslaja ogólnie, jakie cele ma realizowac Unia. Mozna sprowadzic je do nastepujacych obszarów:
1. wykreowanie spoleczenstwa europejskiego za pomoca ochrony praw podstawowych, zapewnienie swobodnego przeplywu osób, zagwarantowania im praw obywatelskich i politycznych;
2. zapewnienie wolnosci, bezpieczenstwa i sprawiedliwosci;
3. promowanie rozwoju ekonomicznego i spolecznego;
4. zapewnienie odpowiedniej roli Europy na swiecie.
Instytucje Unii, w których czolowa role odgrywaja przedstawiciele panstw czlonkowskich reprezentuja interesy calej Unii, we wspólnym interesie panstw
czlonkowskich. Dzialajac w ramach Unii latwiej jest bronic wlasnych interesów w globalnej rywalizacji z takimi potegami gospodarczymi, jak USA lub Japonia.
W wyniku czterech rozszerzen (w 1973 o Danie, Irlandie i Wielka Brytanie, w 1981 o Grecje, w 1986 o Hiszpanie i Portugalie oraz w 1995 o Austrie, Finlandie i Szwecje), Unia Europejska liczy obecnie 15 czlonków. Posiada 375 mln obywateli. Integracja w ramach Wspólnot i Unii zaowocowala pokojem, stabilizacja oraz prosperita gospodarcza na Zachodzie Europy. Dzialalnosc Wspólnot, w szczególnosci budowa wspólnego rynku oraz realizacja wspólnych polityk, walnie przyczynily sie do podniesienia standardu zycia, konkurencyjnosci gospodarki europejskiej, wzmocnienia pozycji panstw europejskich na arenie miedzynarodowej. Przepasc dzielaca po zakonczeniu dzialan wojennych panstwa Europy Zachodniej od Stanów Zjednoczonych Ameryki Pólnocnej, a nastepnie Japonii, zostala w znacznej mierze zniwelowana. Czlonkostwo w Unii Europejskiej otwiera przed naszym panstwem szanse szybszego odrobienia zaleglosci minionych 50 lat i poprawy poziomu zycia obywateli, niz w przypadku pozostania poza Unia Europejska. To, czy i w jakim zakresie z tej szansy skorzystamy zalezy w duzej mierze od nas.
Korzysci gospodarcze
Mówiac o korzysciach z przystapienia do Unii Europejskiej najczesciej zwraca sie uwage na korzysci gospodarc ze. Podstawa na jakiej opiera sie Unia jest rynek wewnetrzny (wspólny rynek). Jest to obszar bez granic wewnetrznych, na którym zapewnione zostaja nastepujace swobody gospodarcze: swoboda przeplywu towarów, swoboda przeplywu pracowników, swoboda przeplywu uslug, swoboda prowadzenia dzialalnosci gospodarczej, swoboda przeplywu kapitalu i platnosci. Na rynku tym nie ma cel i innych barier o charakterze fiskalnym. Obowiazuje zakaz dyskryminacji obywateli i przedsiebiorców z innych panstw czlonkowskich oraz zakaz dyskryminacji produktów importowanych. Stosuje sie wspólne, europejskie standardy jakosciowe. W przypadku ich braku panstwa czlonkowskie obowiazuje zasada wzajemnego zaufania, która równowazna jest uznawaniu obcych standardów jakosciowych. Zakazane sa wszelkiego rodzaju ograniczenia o charakterze ilosciowym. Bariery administracyjno-prawne zostaly zredukowane do minimum. Kazdy obywatel Unii, kazdy przedsiebiorca unijny moze wybrac bez ograniczen panstwo, w którym zechce pracowac lub prowadzic dzialalnosc badz wykonywac uslugi.
Czlonkostwo w Unii Europejskiej stwarza Polsce szanse gospodarczego rozwoju, jaka daje wspólny rynek i wspólna waluta. Polska ma wszelkie szanse przyciagnac nowa fale zagranicznych inwestycji - z Unii i spoza niej. Polscy pracownicy beda mogli znalezc prace w Niemczech, Szwecji czy Hiszpanii. Polskie firmy beda mogly eksportowac swoje produkty na caly rynek unijny. W praktyce zakladane powyzej pozytywne skutki zostana oddalone w czasie, do momentu uplywu okresów przejsciowych.
Poziom dobrobytu. Unia Europejska jest czolowa potega handlowa swiata. Jest rynkiem liczacym okolo 375 mln zamoznych konsumentów. Poziom rozwoju gospodarczego UE mierzony wielkoscia PKB na glowe mieszkanca (który wynosi przeszlo 22.000 Euro) wskazuje, iz UE zrównala sie pod tym wzgledem z Japonia. W dalszym ciagu unijna srednia odstaje jednak od USA az o 40%.
Rozszerzenie UE o 10 krajów Europy Srodkowej i Wschodniej oznaczac bedzie powiekszenie liczby ludnosci Unii o 28%, czyli 105 mln obywateli. Przystapienie do Unii panstw Europy Srodkowo-Wschodniej powiekszy ten rynek do przeszlo 480 mln potencjalnych nabywców. Natomiast PKB Unii wzrosnie w wyniku rozszerzenia zaledwie o 5%, czyli 400 mld euro.
Poziom rozwoju panstw czlonkowskich jest zróznicowany. Najnizszy PKB w stosunku do sredniej ma Grecja, która przystapila do Wspólnot w 1981r. Wynosi on 67%.
Hiszpania i Portugalia maja, odpowiednio, 82 i 73%. Oznacza to wzrost o przeszlo 10 punktów procentowych od momentu przystapienia tych panstw do Wspólnot w 1986r. Na uwage zasluguje Irlandia, w przypadku której wartosc PKB na glowe mieszkanca wynosi obecnie az 120% unijnej sredniej, co oznacza potrojenie jego wartosci od momentu przystapienia do Wspólnot w 1973r. PKB na glowe mieszkanca Polski wynosi 9.200 Euro (wedlug parytetu sily nabywczej). Stanowi to 40% sredniej unijnej, przy czym w województwach sciany wschodniej jest to zaledwie 32%.
Przyjmuje sie, iz efekt rozszerzenia Unii odczuja na swej skórze przede wszystkim kraje kandydujace do UE. Na wymuszonej liberalizacji i restrukturyzacji skorzystaja konsumenci i zachodnia konkurencja. Poszerzenie Unii ma zwiekszyc wzrost gospodarczy w panstwach naszego regionu o ok. 1-1,8 proc. rocznie. Do tej pory zakladano, ze poziom wzrostu PKB nowych czlonków utrzymywac sie bedzie do 2009 roku na poziomie 4-4,8 proc. rocznie, doszlusowanie do poziomu najbiedniejszych krajów obecnej Unii zajmie im od 15 lat w przypadku Czech do 30 lat w przypadku Polski. Spowolnienie gospodarcze, jakiego doswiadcza gospodarka swiatowa sprawi, iz okres ten zostanie wydluzony.
Konserwatywne oceny ekonomiczne wskazuja, iz dotychczasowa 15-nastka zyska ok 10 mld Euro, zas nowi czlonkowie ok. 23 mld Euro. Wplyw przystapienia do Unii Europejskiej na tempo wzrostu gospodarczego Polski w duzej mierze uzalezniony bedzie od kondycji gospodarki swiatowej oraz sytuacji gospodarczej dotychczasowych 15-tu czlonków. Koniunktura w tych panstwach wplywa w decydujacym stopniu na dynamike eksportu, który stanowic bedzie glówne zródlo wzrostu. W latach 2002-2003 Polska bedzie - zdaniem Komisji Europejskiej - krajem o najnizszej dynamice wzrostu PKB wsród 12 krajów kandydujacych (odpowiednio 1,9% oraz 3,4%).
Dostep do rynku. Przystapienie do Unii Europejskiej ma otworzyc polskim przedsiebiorstwom dostep do liczacego prawie 500 mln konsumentów rynku.
Przedsiebiorcy z naszego kraju beda mogli zdobywac nowe rynki. Jednoczesnie zostana wystawienie na konkurencje z przedsiebiorcami unijnymi. Zagraza to niektórym przedsiebiorstwom, które nie sprostaja wymogom funkcjonowaniu na wspólnym rynku i nie uzyskaja odpowiednich certyfikatów.
Korzysci w postaci uzyskania dostepu do wspólnego rynku wydaja sie niewielkie.
Juz obecnie Polska gospodarka jest w dosc duzym stopniu zintegrowana z gospodarka unijna. Import z panstw UE do Polski w 2001r. wyniósl 35 mld Euro, co stanowilo przeszlo 61% importu ogólem. Natomiast wartosc eksportu na wspólny rynek wyniosla 26,5 mld Euro, a wiec 69% eksportu ogólem. Polskie produkty sa obecne na wspólnym rynku. Niestety, sa to w dalszym ciagu produkty nisko przetworzone, pracochlonne, o niewielkiej chlonnosci kapitalu. Nieograniczony dostep do wspólnego rynku przyniesie Polsce korzysci dopiero wówczas, gdy nasi przedsiebiorcy beda wytwarzac produkty konkurencyjne nie tylko cenowo ale przede wszystkim jakosciowo w stosunku do produktów wspólnotowych.
Nadwyzka panstw UE w handlu z polska wynosila 9 mld, co przeklada sie na ponad 400.000 miejsc pracy. Poniewaz przeszlo 95% eksportu produktów rolnych i 70%
importu dokonywanych jest po preferencyjnych stawkach celnych, nie wydaje sie by przystapienie do Unii doprowadzilo - w krótkiej perspektywie - do znaczacego wzrostu wymiany handlowej. Nawet gdyby tak bylo, doswiadczenia innych panstw wskazuja, iz wzrost eksportu bylby zblizony do wzrostu importu (po przystapieniu Austrii do UE import zwiekszyl sie o 14%, zas eksport o 15%). Zwiekszenie produkcji dóbr i uslug oraz poziomu handlu zagranicznego z panstwami czlonkowskimi moze przyczynic sie do zwiekszenia tempa wzrostu gospodarczego. Jednakze juz w chwili obecnej ponad 60%
wymiany handlowej Polski z zagranica przypada na panstwa czlonkowskie Unii Europejskiej. Oznacza to, ze Polska osiagnela sredni unijny poziom tzw. handlu wewnatrzwspólnotowego (handlu zagranicznego, który jest handlem z innymi panstwami czlonkowskimi).
Dostep do unijnego rynku jest wazniejszy dla Polski niz dla Unii dostep do polskiego rynku. Udzial Polski w eksporcie unijnym wynosil 3,6%, zas udzial w imporcie UE wynosil 2,6%. Polska gospodarka bez Europy sobie nie poradzi, podczas gdy dla zachodnich sasiadów nasz rynek nie ma az takiego znaczenia. Jako czlonek Unii Polska bedzie bardziej odporna na zalamania globalnej koniunktury. Wzrosnie wiarygodnosc naszego kraju.
Inwestycje. Do tej pory spodziewano sie duzego wzrostu naplywu zagranicznych inwestycji bezposrednich. Do takich wniosków prowadzila analiza konsekwencji dotychczasowych rozszerzen (np. w Austrii zainwestowano w ciagu 3 lat 10 mld Euro, w Hiszpanii w ciagu 10 lat 30 mld Euro). Obecnie, Polske wskazuje sie jako na kraj, gdzie nie nalezy oczekiwac znacznego wzrostu inwestycji. Wysoki poziom stóp procentowych,
spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego, wysokie bezrobocie, a przede wszystkim brak stabilnych ram prawnych dla prowadzenia dzialalnosci gospodarczej oraz konflikt miedzy rzadem a bankiem centralnym nie stwarzaja korzystnego klimatu dla inwestorów.
Przyciagniecie nowych inwestorów wymaga zmian w polityce gospodarczej rzadu. Samo przystapienie do Unii nie wywola takiego skutku, gdyz inne panstwa naszego regionu oferuja lepsze warunki prowadzenia dzialalnosci, zas mechanizm wspólnego rynku sprawia, ze ich wyroby beda bez przeszkód dostepne na polskim rynku.
Polska moze przyciagnac nowe inwestycje tylko wówczas, jezeli pozostanie krajem o niskich kosztach wytwarzania oraz zaoferuje inwestorom stabilne warunki dzialalnosci.
Casus reformy podatku dochodowego od osób prawnych, iz realizacja tego postulatu nie jest taka prosta..
Ceny. Przystapienie Polski do Unii nie powinno wplynac w istotnym stopniu na poziom cen. Zalezec on bedzie w mniejszym stopniu od poziomu cel, a w wiekszym od podatków i ogólnej kondycji gospodarczej Polski. W dalszym ciagu bedzie ona uzalezniona przede wszystkim od polityki prowadzonej przez Polski rzad. Do wzrostu cen moze dojsc w wyniku wdrazania obowiazkowych systemów kontroli jakosci oraz uzyskiwania certyfikatów zgodnosci przez polskie przedsiebiorstwa. Róznice w cenach towarowców przemyslowych nie sa istotne. Inaczej jest z uslugami oraz zywnoscia. Czesc produktów kosztuje podobnie jak w Unii. Czesc, zwlaszcza mieso i nabial oraz warzywa i owoce kosztuje znacznie mniej.
Rolnictwo. Polskie rolnictwo wytwarza zaledwie 3,4% PKB. Jednakze, daje zatrudnienie az 20% pracowników. Sprawia to, ze kwestie dotyczace sposobu finansowania rolnictwa maja dla Polski istotne znaczenie gospodarcze, spoleczne i polityczne. Unia proponuje nam finansowe z wlasnego budzetu doplaty bezposrednie do produkcji rolnej w wysokosci 25% srodków wyplacanych farmerom unijnym. Narusza to jedna z podstawowych zasad Unii Europejskiej, jaka jest równosc konkurencji. Mozliwe jest zwiekszenie doplat bezposrednich dla polskich rolników tylko poprzez uruchomienie smrodków krajowych. Jednakze, wzrost doplat tylko o jeden punkt procentowy wymaga wydania od 23,5 do 37,5 mln euro, co moze byc poza mozliwosciami budzetu.
Korzysci polityczne
Czysto ekonomiczne spojrzenie na Unie Europejska oraz ocenianie jest tylko i wylacznie przez pryzmat czynników gospodarczych jest niewlasciwe. Unia Europejska to nie tylko rynek, wspólpraca gospodarcza, wolna konkurencja, wspólna waluta, wspólne polityki. Czlonkostwo w Unii Europejskiej nie sprowadza sie do samych korzysci gospodarczych, choc odgrywaja one pierwszoplanowa role.
Unia Europejska to przede wszystkim wyraz pewnej filozofii politycznej i spolecznej. Jej istota jest zalozenie, zgodnie z którym tylko scisla wspólpraca, wzajemna
solidarnosc oraz odpowiedzialnosc panstw europejskich, stanowia gwarancje pokoju na naszym kontynencie, rozwoju gospodarki oraz poprawy warunków zycia. Podstawowym przejawem europejskiej solidarnosci jest pomoc, jakiej bogatsze panstwa udzielaja biedniejszym. Pomoc ta pozwolila mniej zamoznym krajom - Hiszpanii, Grecji, Irlandii i Portugalii - na skrócenie dystansu, jaki dzielil je od lepiej rozwinietej czesci Europy.
Jednakze, dotychczasowy okres solidarnosci i szerokiego gestu mija. Dlatego chcac skorzystac z dotychczasowych zasad i miec glos w sprawie ich ewentualnej zmiany, nie mozemy opózniac daty przystapienia.
Czlonkostwo w UE oznacza rezygnacje z czesci suwerennosci. Niektóre kompetencje przynalezne do tej pory wylacznie panstwu polskiemu zostana przekazane Unii i jej instytucjom. Prawo europejskie wiaze parlamenty krajowe, organu administracji i sady panstw czlonkowskich, majac pierwszenstwo przed prawem krajowym. Jak mozna przeczytac w jednym z orzeczen Europejskiego Trybunalu Sprawiedliwosci „Wspólnota jest nowym porzadkiem prawnym, [...], na rzecz którego panstwa, choc w ograniczonym zakresie, ograniczyly swa suwerennosc”. Jednakze w Unii nie ma zadnego przymusu, ani hegemonii. Nie ma jednego panstwa, które narzucaloby swa wole innym. Nie podjeto do tej pory decyzji, która sluzylaby tylko wielkim krajom, ze szkoda dla mniejszych panstw.
Unia Europejska nie jest Imperium Zla. Nie zagraza panstwom ani ich tozsamosci. Jej celem nie jest stworzenie nowego panstwa, które mialoby zastapic te, które istnieja ale stworzenie sprawnie funkcjonujacych ram dla wspólpracy miedzy panstwami.
Poczawszy od 1992r. potencjal gospodarczy Unii Europejskiej jest wykorzystywany do wzmocnienia jej politycznej roli na swiecie. Traktat z Maastricht wyposazyl Unie w tak istotne skladniki sily politycznej, jakimi sa wspólna waluta oraz wspólna polityka zagraniczna i bezpieczenstwa. Bedac w Unii bedziemy bezpieczniejsi.
Czlonkostwo w NATO chroni nas przed agresja militarna. Nie zapewnia ochrony przed przestepczoscia, mafia, terroryzmem lub nielegalna imigracja. Ochrony przed tymi i innymi zagrozeniami przed kleskami ekologicznymi, ekonomicznymi i politycznymi trzeba szukac wlasnie w Unii. Dzieki srodkom z Brukseli mozna rozbudowywac, wyposazac i doskonalic sluzby celne i Straz Graniczna. Policje z róznych panstw czlonkowskich beda wspólpracowac z polska przy zwalczaniu przestepstw. Unia wymusi, by lepiej (skuteczniej) funkcjonowaly polskie sady i administracja, co bedzie korzystne dla naszych obywateli.
Samo przystapienia do Unii Europejskiej zabezpiecza interesy naszego panstwa w niewielkim stopniu. By uzyskac realny wplyw na dzialania podejmowane przez Unie, by zapewnic, ze beda one zgodne z polska racja stanu, niezbedna jest nasza aktywnosc. Od 1989r. tworzymy w Polsce demokratyczne panstwo prawa z wolnymi wyborami, niezawislym sadownictwem, cywilna kontrole nad wojskiem, niezaleznymi mediami.
Jednakze, panstwo jest w dalszym ciagu slabe, niewydolne i skorumpowane. Czlonkostwo w Unii moze uzdrowic ta sytuacja dzieki europejskiemu prawu oraz kulturze politycznej.
Srodki pomocowe
W Unii biedniejsze regiony Polski maja szanse na rozwój za sprawa programów pomocowych. Jest to jedna z glównych korzysci, jakie wiaza sie z przystapieniem do Unii Europejskiej. Srodki pomocowe skladaja sie na polityke regionalna oraz polityke spójnosci Unii Europejskiej. Celem polityki spójnosci jest likwidowanie róznic rozwojowych miedzy regionami w Europie i unikniecie podzialu Europy na biedna i bogata. Wspiera ona opóznione i najubozsze regiony UE. Korzystaja z niej te obszary Unii, których poziom rozwoju mierzony wielkoscia PKB jest nizszy od 75% sredniej unijnej.
Doswiadczenia panstw, które juz przystapily do Unii oraz ocena dotychczasowego wykorzystania przez Polske przedakcesyjnych srodków pomocowych uczy, iz uzyskanie finansowania ze zródel wspólnotowych jest bardzo trudne. W ubieglym roku Polska zdolala wykorzystac okolo 300 mln euro pomocy, choc od 2000 roku pula pieniedzy odlozona dla naszego kraju wynosi prawie 1 mld euro rocznie. Nie mozna liczyc na zagospodarowanie wszystkich dostepnych na papierze srodków. Dlatego korzysc ta moze byc tylko iluzoryczna.
Dostepna teoretycznie w latach 2004-2006 suma wyniesie ok. 14 mld euro. Polska ma otrzymac 9,6 mld Euro z funduszy strukturalnych i 4,2 mld Euro z Funduszu Spójnosci. Jest to cztery razy wiecej niz Polska otrzymuje dzisiaj ze srodków przedakcesyjnych. Naklada to na Polske szereg obowiazków. Na czolo wysuwaja sie dwa:
obowiazek przygotowania odpowiedniej liczby projektów oraz obowiazek wygospodarowania znacznych srodków z wlasnych zasobów. Wynika to z zasady dodatkowosci, zakladajacej wspólfinansowanie projektów realizowanych w ramach unijnych funduszy. Wlasny wklad, w przypadku wykorzystania wszystkich dostepnych funduszy, wyniesie ok. 6.2 mld Euro. Polska bedzie musiala dolozyc 3,6 mld Euro do programów wspólfinansowanych przez fundusze strukturalne i 2,6 mld Euro do programów wspólfinansowanych przez Fundusz Spójnosci.
Nalezyte przygotowanie Polski do wykorzystania funduszy strukturalnych i funduszu spójnosci jest jednym z wazniejszych wyzwan, przed którymi stoi dzis nasz kraj. Jesli absorpcja srodków pomocowych bedzie niska, to w czasie debaty budzetowej w 2005 roku Polska znajdzie sie w trudnej sytuacji. W dyskusji nad unijnym budzetem na kolejne lata bedzie mozna wykorzystac argument, ze nowym czlonkom nie powinno sie przyznawac pomocy w naleznej im wysokosci, poniewaz - jako biedne kraje - nie sa w stanie jej wykorzystac. Przyjmuje sie, iz z odlozonych na lata 2004-2006 13,8 mld euro
funduszy wykorzystamy 5,7 mld euro. Urzednicy KE obawiaja sie, ze Polska straci 1/4 srodków. Pieniadze trzeba bowiem wydac najdalej w trzecim roku od ich przyznania.
Innym wyzwaniem jest znalezienie srodków na wspólfinansowanie unijnych projektów. Siega ono zwykle 1/4 nakladów, a wiec prawie 1 mld euro w 2004 roku. Samo przygotowanie projektów pochlania ok. 5 proc. finalnych kosztów, w calosci pokrywanych przez beneficjanta. Po przystapieniu do UE Hiszpania miala trudnosci z wykorzystaniem srodków na wyrównanie róznic miedzy regionami. Powodem byl m.in. brak stosownej dokumentacji. Komisja Europejska wymaga dokladnych opracowan technicznych inwestycji, analiz respektowania unijnych norm pomocy panstwa, ochrony srodowiska.
Projekty musza miescic sie w ramach uzgodnionego z Komisja programu rozwoju kraju, a na razie istnieja tylko ogólne jego zalozenia. Ogromna przeszkoda jest koniecznosc wykupienia gruntów pod inwestycje. Dlugotrwale procedury oznaczaja, ze w wielu przypadkach najpotrzebniejsze do rozwoju projekty beda odlozone.
Podsumowanie
Unia Europejska nie jest tworem idealnym, pozbawionym problemów, wad i niedociagniec. Jednak tylko bedac jej czescia, mamy szanse poprawiac ja w sposób zgodny z naszymi interesami. Pozostajac poza Unia, skazujemy sie i tak dostosowywanie do jej wymogów. Czlonkami Unii sa panstwa bogatsze i silniejsze od Polski. Podejmuja decyzje, które maja na nasze zycie bezposredni wplyw, a my tylko jestesmy biernymi ich obserwatorami. Nawet, gdy nie przystapimy do Unii, pozostanie ona naszym glównym politycznym i gospodarczym partnerem. Wówczas reguly tego partnerstwa bedzie rzeczywiscie dyktowac Unia.
Po przystapieniu do Unii Europejskiej nie bedzie nam od razu lepiej. Uzyskanie czlonkostwa nie jest celem samym w sobie. Pozwoli nam znalezc sie w tej czesci cywilizowanego swiata, która odniosla - dzieki wspólpracy gospodarczej – spektakularny sukces. Poprzez wspólne polityki, dostep do funduszy pomocowych, dzielenie sie doswiadczeniami oraz konkurencje rynkowa szybciej osiagniemy porównywalny poziom dobrobytu.
Formalnie, w Unii nie ma czlonków lepszej i gorszej kategorii. Wszystkie panstwa, przedsiebiorców i obywateli obowiazuja te same prawa i obowiazki. Wszystkie panstwa maja mozliwosc wspóldecydowania. Niekiedy wymagane jest uzyskanie jednomyslnej zgody wszystkich zainteresowanych panstw. W rzeczywistosci, tak dlugo jak dlugo bedziemy panstwem biednym, bedziemy faktycznie czlonkiem drugiej kategorii.
Nadrobienie zaleglosci zalezec zas bedzie od skutecznosci polityki gospodarczej. Los Polski po przystapieniu do Unii Europejskiej w dalszym ciagu spoczywac bedzie w naszych rekach. To od nas zalezy, czy wykorzystamy szanse w sposób zblizony do Irlandii lub Hiszpanii, czy wrecz przeciwnie, Polska zajmie obok Grecji miejsce w ogonie Europy.
