Światowy Zjazd Racjonalnej Organizacji w Amsterdamie.

1933 Nr. 9. z dn. 10. V.

i Polskiego Towarzystwa Politechnicznego flUUZIlIK L l . T R E Ś Ć : Prof. E . H a u s w a l d : Ś w i a t o w y Zjazd Racjonalnej Organizacji w Amsterdamie. (Dokończenie). — Dr. T. K l u z : Obli­

czenie belki ciągłej różnoprzęsłowej. — L . E k e r : Dopuszczalne naprężenia w budowie maszyn. — Inż. Z . K u b e - s z e w s k i : Żelazne ś c i a n k i szczelne, czy kesony. — W i a d o m o ś c i z literatury technicznej. — Recenzje i krytyki. — Bibljografja. — Nekrologja.

Prof. Edwin Hauswald.

Światowy Zjazd Racjonalnej Organizacji w Amsterdamie.

(Dokończenie).

VI. Nauczanie zasad i metod racjonalnej organizacji.

D z i a ł ten w y w o ł a ł n a zjeździe wielkie zainteresowa­

nie. Z a g a d n i e n i e to d a ł o się r o z d z i e l i ć n a k i l k a p o d d z i a ­ ł ó w , z w ł a s z c z a wtedy, g d y z a m i a s t m ó w i ć tylko o n a u ­ c z a n i u m e t o d fi O, m ó w i o n o też o r a c j o n a l i z a c j i wogóle.

O k a z a ł o s i ę tu, że p o w i n n o s i ę jednak z a t r z y m a ć o d r ó ż n i e n i e z a k r e s u tych d w u b l i s k i c h sobie dziedzin.

O g r a n i c z a j ą c się więc teraz do o m ó w i e n i a s p o s o b ó w n a u c z a n i a z a s a d i m e t o d fi O podzielimy problemat tak:

1. J a k i e p r o g r a m y n a u c z a n i a zasad i me­

tod fi O w p r o w a d z i ć trzeba n a r ó ż n y c h stopniach szkol­

n i c t w a i t. p.?

2. J a k n a l e ż y s t o s o w a ć z a s a d y i m e t o d y fi O do r ó ż n y c h dziedzin k s z t a ł c e n i a wogóle?

M a m y tu dowcipne o d w r ó c e n i e p y t a n i a , w p r o w a ­ dzone w czasie naszych obrad n a kongresie w P a r y ż u w r . 1929, kiedyto m ó w i l i ś m y nietylko o n a u c z a n i u z a s a d fi O, ale t a k ż e o r a c j o n a l n e m o r g a n i z o w a ­ n i u s a m e g o n a u c z a n i a .

3. J a k p o w i n n o się o d b y w a ć k s z t a ł c e n i e i przygoto­

w y w a n i e personalu, m a j ą c e g o u c z y ć zasad K O ? W szeregu r e f e r a t ó w o m ó w i o n o p o w y ż s z e zagad­

n i e n i a , podzielone n a p i ę ć d z i a ł ó w A do E.

A. W j a k i s p o s ó b n a l e ż y w p r o w a d z i ć w a ż n i e j s z e zasady i p r z y k ł a d y z a s t o s o w a ń U O w p r o g r a m a c h s z k o l n y c h i to n a r ó ż n y c h stopniach szkolnych ?

N a n i ż s z y c h stopniach nie trzeba w p r o w a d z a ć oso­

bnych w y k ł a d ó w fi O, lecz p r z y t a c z a ć ł a t w o z r o z u m i a ł e

ni

* z y k ł a d y wielkiej

sprawności

i dzielności p r z y w y ­ k o n y w a n i u zajęć szkolnych i ż y c i o w y c h .

B . W s z k o ł a c h ś r e d n i c h i w y ż s z y c h , z w ł a s z c z a d z i a ł u technicznego, trzeba d o k o n a ć racjonalnej r e-

0 i ' m y p r o g r a m ó w tych s z k ó ł i przez to s t w o r z y ć

m' e j s c e i czas do pomieszczenia w i a d o m o ś c i o fi O.

C. P o t r z e b n ą jest n a s t ę p n i e r a c j o n a l i z a c j a samych m e t o d u c z e n i a i ć w i c z e n i a . W szko-

dc h technicznych w s k a z a n e m jest dalsze doskonalenie

• y s t e in u k o o p e r a c j i szkoły z z a k ł a d a m i prze­

mysłowymi, w z g l ę d n i e technicznymi przez n a l e ż y t e zwią­

zanie p r a c szkolnych z k u r s a m i p r a k t y k i zawodowej.

. A D o b ó r n a u c z y c i e l i Ił O s t o s o w a ć się

au s j do s t o p n i a danej szkoły. W s z k o ł a c h n i ż s z y c h US] nauczyciel z n a ć i r o z u m i e ć g ł ó w n e zasady fi O, aby

wt d a t a ć jej p r z y k ł a d y do n a u c z a n i a ogólnego, s z k o ł a c h t e c h n i c z n y c h nauczyciele racjo- nej o r g a n i z a c j i m u s z ą p o c h o d z i ć wprost z p o s t ę p o w o p o w a d z o n y c h z a k ł a d ó w p r z e m y s ł o w y c h i t. p. i p o s i a - w¹' ] ^^a'^{o n}* do n a u c z a n i a i w y c h o w y w a n i a m ł o d z i e ż y

uchu nowoczesnej wiedzy i sztuki o r g a n i z o w a n i a

1 s ą d z e n i a .

. . ^ w r ó c o n o p r z y t e m u w a g ę n a fakt, że obecnie pewna j ^c P r a c y k i e r o w n i k ó w polega n a p o d u c z a n i u

c w y c

h o w

r w a n i u

p o d w ł a d n y c h, skutkiem

j go n a u c z a n i e fi O odbywa s i ę t a k ż e b e z p o ś r e d n i o P r a c o w n

i

a c h.

E- S e l e k c j a u c z n i .

P r z y j m o w a n i e k a n d y d a t ó w do s z k ó ł ś r e d n i c h i w y ż ­ szych p o w i n n o się o d b y w a ć n a podstawie b a d a ń p s y ­ c h o l o g i c z n y c h i t. p . w t y m celu, aby j u ż w szko­

ł a c h o s i ą g n ą ć odpowiedni d o b ó r l u d z i .

Dalsze przesiewanie u c z n i odbywa się n a I . r o k u s t u d j ó w a to w t y m celu, aby osoby niezdatne do d a ­ nego d z i a ł u p r a c y zawodowej nie t r a c i ł y k i l k u l a t swego ż y c i a n a uczenie się rzeczy dla n i c h zbyt t r u d n y c h , a d l a ich p r z y s z ł e g o rozwoju niepotrzebnych.

W s p r a w i e z a s t o s o w a ń p s y c h o t e c h n i k i w p r z e m y ś l e m a s z y n o w y m t w i e r d z i ł jeden z r e f e r e n t ó w , że w znanej fabryce m a s z y n firmy Storck (Hengelo) system d o b i e r a n i a r o b o t n i k ó w n a podstawie p r ó b psycho­

technicznych n i e d a ł w y n i k ó w o c z e k i w a n y c h i zgodnych z obserwacjami, z b i e r a n e m i p ó ź n i e j w czasie p r a c y z a ­ wodowej tychże robotników⁷. S ą d ten b y ł n i e o c z e k i ­ w a n y , g d y ż d o t ą d p r a w i e wszyscy p r z e m y s ł o w c y b y l i zadowoleni z psychotechnicznych metod o c e n i a n i a zdat- n o ś c i l u d z i . P r z y p u s z c z a l n i e s p o s ó b w y k o n y w a n i a p r ó b ( t e s t ó w ) i w y p r o w a d z a n i a z n i c h w n i o s k ó w b y ł wtedy nieodpowiedni.

H a u s w a l d : P r o g r a m n a u c z a n i a z a ­ s a d O r g a n i z a c j i i z a r z ą d z a n i a .

J a k o profesor, w y k ł a d a j ą c y z a s a d y o r g a n i ­ z a c j i i a d m i n i s t r a c j i p r z e m y s ł o w e j j u ż od 30 lat, c z u ł e m s i ę p o w o ł a n y m do p r z e d ł o ż e n i a Z j a z ­ dowi p r o g r a m u n a u c z a n i a tej stosunkowo n o ­ wej wiedzy w s z k o ł a c h r ó ż n y c h t y p ó w i stopni. C a ł y p r o g r a m będzie osobno o g ł o s z o n y . Tutaj p r z y t o c z ę tylko p r o g r a m w y k ł a d ó w i ć w i c z e ń z „O r g a n i z a c ,j i i Z a ­ r z ą d u " , p r z y j ę t y n a W y d z i a l e m e c h a n i c z n y m P o l i t e c h ­ n i k i lwowskiej.

A. AVykłady „ O r g a n i z a c j i i Z a r z ą d u "

( P r o f . H a u s w a l d ) n a I I I . r o k u s t u d j ó w o b e j m u j ą : 1. P o g l ą d n a e k o n o m i k ę z a k ł a d ó w p r z e m y ­ s ł o w y c h .

2. Z a s a d y o r g a n i z a c j i p r a c y , p r o d u k c j i , h a n d l u , b i u r . H a n d l o w e i p r a w n e f o r m y u s t r o j u

p r z e d s i ę b i o r s t w . P o d z i a ł z a k r e s ó w d z i a ł a n i a i odpowie­

d z i a l n o ś c i .

3. Z a r z ą d z a n i e ( k i e r o w n i c t w o ) w o g ó l e a „ n a - u k o w a o r g a n i z a c j a". G ł ó w n e z a d a n i a k i e r o w n i ­ ków z p r z y k ł a d a m i .

4. M e t o d y naukowej c z y l i racjonalnej o r g a n i ­ zacji i a d m i n i s t r a c j i w e d ł u g T a y l o r a , G a n t t a , G i 1 b r e t h a, E m e r s o n a , F a y o 1 a, szkoły p o l ­ s k i e j i t. d. Sposoby p r o d u k c j i kolejno - c i ą g ł e j we­

d ł u g F o r d a i i n n y c h . P l a n o w a n i e p r z e r ó b k i , oznaczanie p r z e b i e g u m a t e r j a ł ó w ( a n g . r o u t i n g ) , r o z k ł a d u czasowego (scheduling), w y d a w a n i a d y s p fi­

z y c y j (dispatching) i k o n t r o l o w a n i a p o s t ę p u robót (progressing). Z a s a d y s p r a w n o ś c i i w y ­ d a j n o ś c i . P o m i a r y c z a s ó w roboczych i b a - d a n i e r u c h ó w . H a r m o n i z a c j a w y d a j n o- ś c i w szeregach p r z e t w ó r c z y c h . W y k r e s y kontrolne i inne. W y k r e s y z g o d n o ś c i ( h a r m o n o g r a m y A d a m i e c ­ kiego).

4. Z a g a d n i e n i a p r a c y ludzkiej i m e c h a ­ nicznej. N o r m a l n e z a d a n i a dzienne. Wzorcowe z d o l n o ś c i w y t w ó r c z e m a s z y n . Teorja i t e c h n i k a

l

w y n a g r a d z a n i a l u d z i . S y s t e m y p ł a c. B e z ­ p i e c z e ń s t w o p r a c u j ą c y c h . I n s p e k c j a p r a c y . U b e z p i e c z e n i a robotnicze, i c h cele i koszty. Z a ­ r z ą d s p r a w o s o b i s t y c h .

5. N a u k a o d y n a m i c e k o s z t ó w . K o s z t y w y ­ t w a r z a n i a , p r z e w o z u i zbytu. S t a t y k a i d y n a m i k a k o ­ sztów p r o d u k c j i . K o s z t y o g ó l n e . Sposoby ich m i e ­ r z e n i a i r o z l i c z a n i a . Z a r y s k a l k u l a c j i k o s z t ó w i cen.

fj. K o o r d y n o w a n i e r o z m i a r ó w p r o d u k c j i i s p r z e d a ż y w y r o b ó w . P r z e w i d y w a n i e p r z y s z ł y c h obro­

t ó w w s p r z e d a ż y w y r o b ó w . P l a n y g o s p o d a r c z o c z y l i b u d ż e t y o b r o t ó w . K o n t r o l o w a n i e faktycznych p r z e b i e g ó w p r z y pomocy kwot b u d ż e t o w y c h .

7. P r a c e b i u r o w e , i c h w ł a ś c i w o ś c i , z a r z ą d , p o r z ą d k o w a n i e , koszt i k o n t r o l a .

8. D o b i e r a n i e o s ó b do z a d a ń p r z e m y s ł o ­ w y c h ; Psychologia p r z e m y s ł o w a ; p s y c h o t e c h n i k a .

i). G ł ó w n e z a s a d y i m e t o d y k i e r o w a n i a z a k ł a d a m i p r z e m y s ł o w y m i .

T. Ć w i c z e n i a z O i Z o b e j m u j ą d y s k u t o w a - n i o t r u d n i e j s z y c h d z i a ł ó w , s p r a w o z d a n i a z l i t e r a t u r y i p r a k t y k i .

S a m o d z i e l n e referaty. Studja p r a k t y c z n e w f a b r y k a c h lub b i u r a c h .

li. D r u g i k u r s w y k ł a d ó w i ć w i c z e ń m a c h a r a k ­ ter specjalny, dostosowany do r e a l n y c h potrzeb o d- d z i a ł u t e c h n o l o g j i m e c h a n i c z n e j m a s z y n . W i n n y c h z a k ł a d a c h b y ł b y dostosowany np. do w y m o g ó w g ó r n i c t w a , h u t n i c t w a , p r z e m y s ł u elektrotechnicznego, tekstylnego i t. d.

W e L w o w i e w y k ł a d t a k i m a n a z w ę „ O r g a n i z a ­ c j i w y t w ó r c z o ś c i " ( w y t w a r z a n i a ) w fabry­

kach m a s z y n ( P r o f . G e i s l e r ) a ć w i c z e n i a z o r ­ g a n i z a c j i w y t w a r z a n i a ł ą c z ą się z p r a c a m i w l a b o r a t o r j u m o b r ó b k i metali i w w a r s z t a t a c h . P r o g r a m : B a d a n i a n a d o b r ó b k ą . P o m i a ­ r y c z a s ó w . P l a n o w a n i e o b r ó b k i n a podstawie r y s u n k ó w k o n s t r u k c y j n y c h i d a n y c h technologicznych.

W y k a z y części. K a l k u l a c j a czasu z a t r u d n i e n i a l u d z i i m a s z y n . K o s z t o r y s y o b r ó b k i . N o r m y . Z a d a n i a n o r ­ malne. K i e r o w a n i e p r o d u k c j ą . B i u r o rozdzielcze. ( B . o r ­ g a n i z a c j i ) . B a d a n i e z d o l n o ś c i w y t w ó r c z e j (mocy) i s p r a w ­ n o ś c i m a s z y n . Dobieranie ilości sztuk. P r o j e k t o w a n i e u c h w y t ó w (ang. j i g s ) . P r o j e k t o w a n i e o b r ó b k i z oblicze­

n i e m czasów^r i k o s z t ó w o b r ó b k i . P r o j e k t o w a n i e u r z ą d z e ń nowych fabryk.

P o w y ż s z e w y k ł a d y i ć w i c z e n i a r o z ł o ż o n o n a d w a l a t a s t u d j ó w .

Ogólne zasady n a u c z a n i a o r g a n i z a c j i i z a r z ą d z a n i a w s z k o ł a c h r ó ż n y c h s t o p n i ująć m o ż n a k r ó t k o jak n a s t ę ­ puje:

a j W s z k o ł a c h powszechnych i zawodowych zapo­

z n a w a ć trzeba m ł o d z i e ż z metodami II0 przez bezpo­

ś r e d n i e i c h s t o s o w a n i e w samej nauce szkolnej o r a z n a p r z y k ł a d a c h z otoczenia.

b) W s z k o ł a c h ś r e d n i c h s t o s o w a ć m o ż n a te metody do p r a c s z k o l n y c h i s a m o d z i e l n y c h , d a j ą c nadto w je­

dnej z k o ń c o w y c h klas k r ó t k i z a r y s naszej wiedzy o RO.

c) P r o g r a m d l a technicznych s z k ó ł a k a d e m i c k i c h podano w p o p r z e d n i m u s t ę p i e .

d) Go do p r z y g o t o w a n i a p r z y s z ł y c h n a u c z y ­ c i e l i i i n s t r u k t o r ó w z dziedziny RO n a l e ż y ż ą d a ć n i e - tylko p r z e j ś c i a odpowiednich s t u d j ó w specjalnych z tej dziedziny wiedzy, ale t a k ż e p r a k t y c z n e g o w y r o ­ b i e n i a , z w ł a s z c z a w dobrze p r o w a d z o n y c h p r a c o w ­ n i a c h p r z e m y s ł o w y c h i t. p.

D y s k u s j a n a d d z i a ł e m n a u c z a n i a R O b y ł a nie­

z w y k l e o ż y w i o n a , p o n i e w a ż sam temat do tego się n a ­

d a w a ł a obecność wielu p r o f e s o r ó w u m o ż l i w i ł a szersze zbadanie tej s p r a w y .

W s z y s c y m ó w c y u z n a w a l i p o t r z e b ę w p r o w a d z e n i a szeregu w y k ł a d ó w , ć w i c z e ń i p r a k t y c z n y c h d o ś w i a d c z e i i z dziedziny R O w c a ł y m z a k r e s i e s z k o l n i c- t w a, p o l e c a j ą c stopniowe w p r o w a d z a n i e u c z n i w n a u k ę o r g a n i z a c j i i z a r z ą d u , n a j p i e r w przez o b s e r w o w a ­ n i e i w y j a ś n i a n i e f a k t ó w z d z i a ł ó w p r o d u k c j i i o r g a n i z a c j i r ó ż n y c h p r a c , potem przez u r z ą d z a n i e ć w i c z e ń i systematycznie u ł o ż o n y c h w y k ł a d ó w .

177. Sposoby budzenia zainteresowania robotników w zwiększaniu wydajności.

W a ż n e to zagadnienie o p r a c o w a n o w 15 referatach.

Referat brytyjskiego stowarzyszenia „ I n s t i t u t i o n o t p r o d u c l i o n o n g i n e e r s" d a ł dobry w g l ą d w t a m ­ tejszą p r a k t y k ę p r z e m y s ł o w ą , w y k a z u j ą c , że do o s i ą g n i ę ­ c i a ż y w s z e g o z a i n t e r e s o w a n i a się p e r s o n a l u k w e s t i ą w y ­ d a j n o ś c i koniecznem jest, aby d a n y system w y n a g r o d z e ń liczył się r ó w n o m i e r n i e z interesem p r a c o w n i k ó w i p r a ­ c o d a w c ó w , by się nadto o p i e r a ł n a d o k ł a d n y c h studjach n a d z u ż y c i e m czasu i n a d z m ę c z e n i e m , p r z y n o r m a l n y c h metodach p r z e r ó b k i .

Innego rodzaju podniety, n p . n a t u r y niefinansowej, m o g ą też p o d t r z y m y w a ć dobry n a s t r ó j w ś r ó d p r a c o w n i ­ k ó w i s t a n o w i ć p o ż ą d a n e u z u p e ł n i e n i e systemu p ł a c .

P e i s e l e r ( N i e m c y ) t w i e r d z i , że najlepszym syste­

mem w y n a g r o d z e n i a jest dobrze obliczony i ustalony a k o r d . N a t o m i a s t W e i t z ( F r a n c j a ) zaznacza, że w z a k ł a d a c h dla p r z e r ó b k i masowej najlepszym będzie z w y k ł a , ale dość w y s o k a p ł a c a czasowa (godzinowa).

V s z e t e c z k a ( A . V I I , ( i ł¹) opisuje ogólnie i p r z y k ł a d o w o system o d d a w a n i a r o b ó t b i e ż ą c y c h pew­

n y m o d d z i a ł o m lub g r u p o m , z ł o ż o n y m z 8 do 15 l u d z i , j a k o p r z e d s i ę b i o r s t w o g r u p o w e (los), z okre­

ś l e n i e m ilości i cen, p r z y c z e m ewentualne z y s k i lub też straty o b c h o d z ą tylko owe g r u p y .

K o l e j e p a ń s t w o w e w Czechach z r o b i ł y z tym systemem p r ó b ę p r z y g o s p o d a r c e d r u k a m i i to z d o b r y m w y n i k i e m . Zainteresowanie się p r a c o w n i k ó w m o ż l i w i e t a n i ą g o s p o d a r k ą o k a z a ł o się w y b i t n e m a k o ­ szty s p r a w i a n i a d r u k ó w s p a d ł y .

Z d a n i e m mojem system ten jest podobny do s a m o- r z ą d u o d d z i a ł o w e g o w f i r m i e B a t y .

B r a m e s f e l d ( A . V I I , 75) p o d a ł zwięzłe ale gruntowne z e s t a w i e n i e ś r o d k ó w d o z a c h ę - t y p r a c o w n i k ó w i z w i ę k s z e n i a w y d a j n o ś c i . Ś r o d k i te podzielił a u t o r n a 4 g r u p y .

I. P o d n i e t y m a t e r i a l n e , a) f i n a n s o w e , przez r ó ż n e systemy p ł a c , b) przez staranie o z a b e z ­ p i e c z e n i e e g z y s t e n c j i p r a c u j ą c y c h , c z y l i z a ­ pewnienie i m t r w a ł e g o u t r z y m a n i a .

I I . P r a w d z i w a r a c j o n a l i z a c j a p r o c e s ó w p r a c y i u r z ą d z e ń za pom. ś r o d k ó w technicznych i psy­

chicznych. U s u n i ę c i e h a m u l c ó w i p r z e s z k ó d , t a m u j ą c y c h g ł a d k i tok robót. Z a d a n i a te r o z w i ą z u j ą metody R a c j o ­ n a l n e j O r g a n i z a c j i T a y l o r a i i n n y c h .

I I I . S z k o l e n i e i w y c h o w y w a n i e l u d z i n a dobrych, z a m i ł o w a n y c h w swej p r a c y z a w o d o w c ó w , c z u ­ j ą c y c h g o d n o ś ć i znaczenie swego z a j ę c i a .

I V . Ogólne w y c h o w a n i e o s ó b i c h a r a k ­ t e r ó w w k i e r u n k u etycznych n a w y k ó w i z a m i ­ ł o w a ń do s p e ł n i a n i a p r a c y t w ó r c z e j i p o p i e r a j ą c e j dalszy r o z w ó j . Jestto w y c h o w a n i e r o b o t n i k a i u r z ę d n i k a - obywatela, p r a c u j ą c e g o d l a siebie i i n n y c h z p r z e k o n a n i a i n a t u r a l n e g o i m p u l s u . ( K u r s y w Dusseldorfie, me­

todyka F r i e d r i c h a ; d ą ż e n i a w Niemczech, A n g l j i , R o s j i i t. d.).

») Skrócenie A VII, Gl oznacza: Sprawozdania Kongresu w Amsterdamie, dział VII, strona 61.

135

S y s t c ni B e d e a u x. D y r . V a m o s s y (Peszt) p o d a ł w y n i k i w p r o w a d z e n i a systemu B e d e a u x w 10 f a b r y k a c h g r u p y „ G a n z i S k a". System B e d e a u x w p r o w a d z a osobna f i r m a , p o s i a d a j ą c a juz bogate m a ­ t e r i a ł y b a d a ń i p o m i a r ó w . Szczegóły tego systemu nie są w całości publikowane. B ó d e a u x o p i e r a się jednak n a p o m i a r a c h c z a s u , z u w z g l ę d n i e n i e m koniecznych strat czasu n a roboty dodatkowe, p r z e r w y , zmęczenie i w y p o c z y n k i . N a podstawie takich p o m i a r ó w i s t u d j ó w u z u p e ł n i a j ą c y c h u s t a l a k i e r o w n i k p r o d u k c j i w z o r c o ­ w e z u ż y c i e c z a s u d l a k a ż d e g o rodzaju z a d a n i a roboczego w liczbie p r a c o m i n u t, w k t ó r e j t o liczbie j u ż są zawarte d o d a t k i n a specjalne t r u d n o ś c i danej ro­

boty, n a p r z e r w y i w y p o c z y n k i . W tak o k r e ś l o n e j p r a c o - m i n u c i e m o ż n a tedy w y k o n a ć n o r m a l n ą ilość danej ro­

boty, k t ó r e j j e d n o s t k ę , p r z y p a d a j ą c ą n a 1 m i n u t ę n a ­ zwano IB. Z a d a n i e godzinne obejmuje więc w y k o n a n i e 60 takich jednostek, c z y l i 60 B. M o ż l i w e m jest jednak w y k o n a n i e większej ich ilości.

Teraz n a s t ę p u j e obliczanie w y n a g r o d z e ń i a w e d ł u g systemu, podobnego do H a 1 s e y a, ale z 75 /o p r e m j ą z a czas z a o s z c z ę d z o n y . J e ż e l i np. robotnik w y ­ k o n a 60 B p r a c y w 48 m i n u t a c h , to zaoszczędzenie czasu (T—ł) w y n o s i 12 m i n u t , z czego */« n a l e ż y m u zaliczyć do p r e m i o w a n i a . Robotnik ten dostanie więc z a j e d n ą g o d z i n ę faktycznej p r a c y wyższe wynagrodzenie, odpo­

w i a d a j ą c e (io ^! 9 = 69 praco - minutom.

P r o f . R o t h e r t ( W a r s z a w a ) , z n a n y z cennych p r a c w dziale teorji p ł a c , p r z e d ł o ż y ł z a j m u j ą c y referat teoretyczny o pojęciu z a c h ę t y do z w i ę k s z e n i a w y d a j n o ś c i p r z y r ó ż n y c h systemach p ł a c .

W z a s t ę p s t w i e a u t o r a p r z e d s t a w i ł e m Z j a z d o w i tę t r o c h ę z a w i ł ą s p r a w ę , p o d a j ą c ze swej strony prostsze o k r e ś l e n i e , k t ó r e opiszę osobno.

Referaty teoretyczne b y ł y n i e ż y c z l i w i e trakto­

wane przez r e g u l a m i n w s t ę p n y zjazdu, g d y ż chciano d a ć p i e r w s z e ń s t w o s p r a w o z d a n i o m o tak z w a n y c h

„ r ó a l i s a t i o n s " . Tymczasem p o k a z a ł o się, że w ł a ś n i e rzecz o t r e ś c i teoretycznej w y w o ł a ł a w danej Sekcji n a j ­ ż y w s z ą d y s k u s j ę . Z a b r a n i e z g o d z i ł o się n a m ó j wniosek, by u z n a ć obecnie d w i e f o r m y z a c h ę t y ; p i e r w s z ą , z w a n ą p o d n i e t ą „ a " , o d n i e s i o n ą do z u ż y c i a czasu, d r u g ą „/?", o d n i e s i o n ą do w y d a j n o ś c i lub s p r a w n o ś c i stosunkowej. Go do trzeciej z a ś , o k t ó r e j w s p o m n i a ł prof. M u y s k e n ( H o l a n d j a ) . m a j ą c e j się s t o s o w a ć do z m ę c z e n i a , z a z n a c z y ł e m , że p o w a ż n ą jej w a d ą b ę ­ dzie t r u d n o ś ć d o k ł a d n e g o m i e r z e n i a z m ę c z e n i a .

Referent g r u p o w y p r z e d s t a w i ł n a s t ę p u j ą c e stresz­

czenie p r z e w o d n i c h m y ś l i s p r a w o z d a w c ó w .

Do z w i ę k s z e n i a w y d a j n o ś c i (Leistung) r o b o t n i k ó w poleca się z w y k l e :

1. D o b r ą o r g a n i z a c j ę robót.

2. Stosowanie p ł a c y akordowej.

3.

U t r z y m y w a n i e p r z y j e m n y c h w a r u n k ó w

pobytu

i p r a c y .

4. U t r z y m y w a n i e dobrych s t o s u n k ó w osobistych.

5. W y r a b i a n i e r o b o t n i k ó w n a dobrych z a w o d o w c ó w . 6. O d p o w i e d n i ą o p i e k ę socjalną, t a k ż e poza o k r e s a m i

p r a c y .

B r a m ę s f e l d i P e i s e l e r p r z e m a w i a j ą z a sy­

stemem a k o r d o w y m , jako skutecznym i s p r a w i e d l i ­ w y m , p r z y z n a j ą c jednak, że w p r o w a d z e n i e d o b r y c h sta­

wek a k o r d o w y c h nie jest rzeczą ł a t w ą . R o z l i c z a n i e nale­

żytości z a odrobione a k o r d y p o w i n n o się o d b y w a ć b e z z w ł o k i . K a r p i e n i ę ż n y c h nie p o w i n n o się u ż y w a ć jako ś r o d k a do z w i ę k s z a n i a w y d a j n o ś c i .

Y o u n g ( U S A ) z w r a c a s ł u s z n i e u w a g ę n a k o r z y ­ ści, w y n i k a j ą c e z p i e r w s z y c h w r a ż e ń , j a k i e nowy p r a c o w n i k odczuwa w z a k ł a d z i e . W p r a k t y c e „ I n t e r n . H a r v e s t e r C o m p a n y " o k a z a ł o się m o ż l i w e m obudzenie d u m y z a w o d o w e j t a k ż e p r z y p r o d u k c j i masowej.

P o w a ż n e znaczenie m a j ą t a k ż e : zachowanie się d y ­ rekcji wobec p e r s o n a l u , wzajemne stosunki osobiste i s ł u ­ ż b o w e m i ę d z y r o b o t n i k a m i o r a z i c h s t o s u n k i z m i s t r z a m i .

R o b o t n i k o m , p o z o s t a j ą c y m szereg lat w t y m s a m y m z a k ł a d z i e , n a l e ż y p r z y z n a ć r ó ż n e u p r a w n i e n i a . U b e z ­ p i e c z e n i e p e n s y j n e n a s t a r o ś ć jest j e d n y m ze ś r o d k ó w do p r z y w i ą z a n i a r o b o t n i k ó w do p r z e d s i ę b i o r ­ stwa i i c h p r a c y zawodowej.

D z i a ł y V I I I i I X p o m i j a m , o d s y ł a j ą c c z y t e l n i k ó w do p o u c z a j ą c y c h r e f e r a t ó w , z a w a r t y c h w p a m i ę t n i k u zjazdu.

X. Jak można wprowadzić normy czyli wzorce wydaj­

ności w biurach i jak na nich oprzeć słuszne metody wynagradzania?

T r e ś ć tego p y t a n i a n a s u w a do dyskusji d w a z a g a d ­ n i e n i a :

a) kwestje ogólnej możliwości stosowania w z o r c ó w w p r a c a c h b i u r o w y c h ,

b) kwestje m o ż l i w o ś c i , k o n i e c z n o ś c i alboteż polece­

n i a s y s t e m ó w p r e m i o w y c h .

c) N a d t o m o ż n a b y też p o s t a w i ć p y t a n i e tak: czy m o ż l i w e m jest w p r o w a d z e n i e p ł a c p r e m i o w y c h w b i u r a c h i czy m o ż n a premje o p r z e ć n a wzorcach p r o d u k c j i ? ( N e y ) .

T a k i e ustawienie p r o b l e m a t u wiedzie do s p o r u n a d tem, czy, po n a l e ż y t e m z r e s z t ą z r a c j o n a l i z o w a ­ n i u m e t o d p r a c y w p r o w a d z e n i e premjowogo syste­

m u p ł a c y jest wskazane? Z p o ś r ó d r e f e r e n t ó w , v a n G o g l i twierdzi, że premjowanie jest niepotrzebne, D y r . K e e g- s t r a o g r a n i c z a się do p o k a z a n i a , w j a k i s p o s ó b wzorce s i ę u k ł a d a , w y ł ą c z a j ą c ze swego s p r a w o z d a n i a s p r a w ę p r e m j i .

I n n i s p r a w o z d a w c y o ś w i a d c z a j ą się z a stosowaniem p r e m i j .

Z n a n y o r g a n i z a t o r p r a c b i u r o w y c h , L e f f i n g - w e l l ( U S A ) m ó w i o „ p r e s t a n d a r d i s a t i o n " c z y l i o w s t ę - p n e m u s t a l a n i u w z o r c ó w — p r z e d w p r o w a d z e ­ n i e m p r e m i j . G o g h t w i e r d z i , że d o n i o s ł o ś ć w z o r c ó w ( n o r m ) polega n a i c h s t o s o w a l n o ś c i jako ś r o d k ó w do lepszej o r g a n i z a c j i p r a c y .

Potrzebnem jest przytem, aby o k r e ś l o n a ilość p r a c y w y k o n y w a n ą b y ł a przez d a n ą ilość p r a c o w n i k ó w d z i e ń w d z i e ń , p r z y z w y k ł e j liczbie godzin b i u r o w y c h ; oczy­

wiście p o u s t a l e n i u p r z e b i e g u p r a c y , w a r u n ­ ków, ś r o d k ó w pomocniczych i t. cl.

F a k t ten s t a n o w i j u ż s t a ł ą p o d n i e t ę ( s t i m u l u s ) do najlepszej w y d a t n o ś c i .

W f a b r y k a c h m o ż e b y ć w p r o w a d z e n i e p r e m i j w s k a - zanom, ale w b i u r a c h jest to jego z d a n i e m z b ę d n e .

L e f f i n g w e l l u w a ż a to z n o w u z a w i e l k ą ko­

r z y ś ć , że po w p r o w a d z e n i u systemu premjowego p r a c o w ­ n i c y s t a r a j ą się jeszcze o z a ł a t w i e n i e d o d a t k o w y c h r o b ó t ponad wzorzec.

H a u s w a 1 d ( L w ó w ) o p r a c o w a ł d l a Z j a z d u (p. A . X I I . 12.) referat o u d a ł e j r e f o r m i e p r a c w b i u r a c h p a ń s t w o w y c h , dokonanej w d u c h u N O . przez r a d c ę d r a A r c t a i i n s p . T o m a s z e w i c z a .

F i l m . N a jednem z z e b r a ń o g ó l n y c h Z j a z d u p r z e d ­ stawiono f i l m o r g a n i z a c j i p r a c o w n i Tow.

f r a n c u s k i c h koleji „ C o m p a g n i e d' O r 1 e a n s". O r ­ g a n i z a c j a n a p r a w i i n n y c h r o b ó t w a r s t a t o w y c h tej koleji francuskiej n a l e ż y do najlepszych a k i e r o w n i k tego d z i a ł u , i n ż . naczelny B l o c h o b j a ś n i a ł z a j m u j ą c y f i l m .

Dyspozycje p r o d u k c j i i n a p r a w w p r a c o w n i a c h Gie d ' 0 r l e a n s o p i e r a j ą się g ł ó w n i e n a metodach poleca­

n y c h przez F a y o 1 a i T a y l o r a .

K i e r o w n i c t w o d z i a ł u z w r ó c i ł o u w a g ę n a donio­

słość u t r z y m a n i a wysokiej p r ę d k o ś c i o b r o t u k a ­ p i t a ł u wszelkiego rodzaju, j a k o to: p i e n i ę ż n e g o i tech­

nicznego, i . z n . lokomotyw, w a g o n ó w i t. d.

W i e l k i e reperacje lokomotyw o d b y w a j ą się tam obecnie w 19 d n i a c h . W niemieckich w a r s t a t a c h o s i ą g -

n i ę t o w p r a w d z i e jeszcze szybszy, bo 10-dniowy, przebieg, ale jestto m o ż l i w e m tylko p r z y s y s t e m i e w y m i a n y części z u ż y t y c h n a inne j u ż gotowe, co się w d a n y m w y ­ p a d k u nie d a ł o w c a ł o ś c i p r z e p r o w a d z i ć .

P r a c o w n i e tej kolei, z n a j d u j ą c e się w T o u r s, po­

dzielono n a cztery w y d z i a ł y : 1. W y d z i a ł r e p a r a c j i , 2 „ f a b r y k a c j i ,

3. „ u r z ą d z e ń t e c h n i c z n y c h (obrabiarek itp.), 4. „ a d m i n i s t r a c y j n o - r a c h u n k o w y .

R a c h u n k o w o ś ć jest tak u r z ą d z o n a , że wydaje z a m ­ k n i ę c i a statystyczne i r a c h u n k o w e co 15 d n i .

F i l m p r z e d s t a w i a ł s c h e m a t y o r g a n i z a c j i poszczególnych b i u r i p r a c o w n i , t y p y k a r t e k d y s ­ p o z y c y j n y c h , d r o g i i c h obiegu o r a z zdjęcia z w a ż ­ niejszych operacyj w a r s t a t o w y c h . F i l m ten s ł u ż y d o p o d u c z a n i a n o w y c h p r a c o w n i k ó w .

Racjonalna organizacja a przesilenie.

Ze s p r a w o z d a n i a sekretarza K o m i t e t u m i ę d z y n a r o ­ dowego N O , dyr. L a n d a u e r a z P a r y ż a , p r z y t o c z ę u w a g i , 0 stosunku r a c j o n a l i z a c j i d o p r z e s i l e n i a g o s p o d a r c z e g o E u r o p y .

R a c j o n a l n a o r g a n i z a c j a , i d e n t y f i k o w a n a czasem t a k ż e z r a c j o n a l i z a c j ą ogólną, o d c z u ł a r ó w n i e ż b u r z ę p r z e s i l e n i o w ą , g d y ż s ł u ż y ł a n i e f o r t u n n y m p o l i t y k o m 1 r z ą d o m jako przedmiot, n a k t ó r y m o ż n a b y z w a l i ć część o d p o w i e d z i a l n o ś c i z a i c h w ł a s n e w i n y .

R o z u m o w a n o w t a k i s p o s ó b : r a c j o n a l i z a c j a w y w o ­ ł a ł a wzrost p r o d u k c j i , co s p o w o d o w a ł o n a d p r o d u k c j ę , ta z a ś m u s i a ł a odbić się n a bezrobociu.

Z a r z u t y te K o m i t e t N O u z n a ł za n i e s ł u ­ s z n e , w i e d z ą c , że przesilenie w y w o ł a n e z o s t a ł o raczej, jeżeli nie w y ł ą c z n i e , przez n i e d o s t a t e c z n e s t o - s o w a n i e m e t o d R O o r a z przez z u p e ł n i e od niej n i e ­ z a l e ż n e d ą ż e n i a , k t ó r y c h nie m o ż n a u w a ż a ć z a racjo­

nalne.

M i m o t o jednak w miejsce powszechnej przedtem sympatji dla rozwoju metod R O p o w s t a ł a n i e u f n o ś ć i n i e ­ chęć. B y ł o to p r z y k r ą n i e s p o d z i a n k ą dla K o m i t e t u , k t ó r y o c z e k i w a ł raczej wezyvania z n a w c ó w R O d o p o m o c y p r z e c i w p o s t ę p o m bezrobocia, nie z a ś n i e s ł u s z n y c h o s k a r ż e ń .

Wobec takiego p o ł o ż e n i a z w o ł a n o w r. 1931 M i ę- d z y n a r o d o w ą K o n f e r e n c j ę pod o p i e k ą „ M i ę- d z y n a r o d o w e g o I n s t y t u t u R a c j o n a l i z a - c j i " w Genewie, aby tam w y j a ś n i ć faktyczny stan rzeczy.

N a u k o w a O r g a n i z a c j a p r a c y z a j m o w a ł a się przez szereg lat g ł ó w n i e doskonaleniem gospodarki i z a r z ą d u w o b r ę b i e oddzielnych jednostek p r z e m y s ł o w y c h , w e d ł u g w s k a z a ń T a y l o r a a l b o t e ż w a d m i n i s t r a c j i w e d ł u g ideji F a y o l a i o s i ą g n ę ł a tu d o s k o n a ł e w y n i k i .

Dopiero wtedy, gdy z w i ę k s z o n a w y d a j n o ś ć p r a c o ­ w n i z a p e ł n i a ć z a c z ę ł a w szybkiem tempie m a g a z y n y i w y ­ w i e r a ć s i l n y n a c i s k n a o r g a n i z a c j ę s p r z e d a ż y w y r o b ó w , zaczęto metody R O w p r o w a d z a ć t a k ż e w dz i a- l e z b y t u i r o z d z i a ł u .

P e w i e n b r a k w a k c j i z w o l e n n i k ó w R O p o l e g a ł c h y ­ ba n a tem, że p e ł n a r a c j o n a l i z a c j a w y m a g a w y t w o r z e n i a i u t r z y m a n i a h a r m o n i j n e j r ó w n o w a g i we w s z y s t k i c h d z i a ł a c h p r o d u k c j i , s p r z e d a ż y i f i n a n s o w a n i a ,

podczas gdy c z ę ś c i o w a tylko r e o r g a n i z a c j a z a b u r z a p r z e j ­ ś c i o w o tę r ó w n o w a g ę .

P o drugie, zwolennicy R O m a ł o z w r a c a l i przedtem u w a g i n a z b y t , k t ó r y jest nietylko z a g a d n i e n i e m r o z ­ d z i a ł u ( d i s t r i b u t i o n ) ale t a k ż e i s t n i e n i a odpowiednio w y ­ sokiej z d o l n o ś c i n a b y w c z e j u klijentów. Do tego d o d a ł b y m jeszcze p o t r z e b ę obudzenia i p o d t r z y m a n i a c h ę c i d o k u p n a .

P o trzecie, p o p e ł n i a n o n i e r a z b ł ę d y przez to, że w miejsce w y r a b i a n i a d l a m a s s p o ż y w c ó w , w p r o w a ­

dzono p r o d u k c j ę m a s o w ą, p r z e k r a c z a j ą c ą ochotę i z d o l n o ś ć n a b y w c z a o d b i o r c ó w .

G o n i ą c za i d e a ł e m o b n i ż k i k o s z t ó w p r o d u k c j i z a ­ częto w y d a w a ć za wiele p i e n i ę d z y n a t. zw. r a c j o n a l i ­ z a c j ę t e c h n i c z n ą .

Obok w i e l u b ł ę d ó w spekulacji, k t ó r e w y w o ł a ł y z a ­ niepokojenie w ś r ó d p r z e m y s ł o w c ó w , k u p c ó w i f i n a n s i ­ s t ó w , zaczęto ze strony w ł a d z p o l i t y c z n y c h po­

p e ł n i a ć p r a w i e we wszystkich p a ń s t w a c h jeszcze g o r ­ s z e b ł ę d y , u r ą g a j ą c e z n a n y m i w y p r ó b o ­ w a n y m z a s a d o m d o b r e j e k o n o m j i , co oczy­

wiście z a m i a s t ulżyć rozwojowi gospodarstwa, z a o s t r z y ł o przesilenie.

K o m i t e t R O s t w i e r d z i ć wobec tego m u s i , że te­

go rodzaju n i e r a c j o n a l n e z a r z ą d z e n i a odby­

w a ł y się p o z a z a k r e s e m R O, w b r e w j e j d ą ż e ­ n i o m i z a s a d o m a to, co t y m i zabiegami z o s t a ł o zepsute, n a p r a w i ć s i ę d a z n o w u t y l k o s p o ­ s o b a m i p r a w d z i w e j r a c j o n a l i z a c j i .

R a c j o n a l i z a c j a m u s i teraz r o z s z e r z y ć się poza g r a ­ nice p o s z c z e g ó l n y c h z a k ł a d ó w gospodarczych n a cało kraje, n a c a ł o ś ć g o s p o d a r k i s p o ł e c z n e j i n a c a ł y ś w i a t .

Co z a w s p a n i a ł e i z a t r w a ż a j ą c e w i d o k i , ale też jak p i ę k n e z a d a n i a stoją tu p r z e d n a m i ?

I l e k r o ć p o s t ę p y techniki albo o r g a n i z a c j i z w i ę k s z ą w y d a t n i e p r o d u k c j ę p o n a d m o ż l i w o ś c i zbytu, t y l e k r o ć n a ­ s u w a się n a m zadanie r o z w i ą z a n i a t r u d n o ś c i albo przez w a l k ę o b y t , a l b o t e ż przez powszechne p o r o z u ­ m i e n i e .

W a l k a odbywa się zwykle przez o b n i ż a n i e c e n , bez w z g l ę d u n a rzeczywisty n a k ł a d , przez r ó ż n e zabiegi f i n a n s o w e , m a j ą c e zapobiec u p a d ł o ś c i o m i w o j n y c e l n e , k t ó r e tak ł a t w o p r z e o b r a z i ć się m o g ą n a wojny k r w a w e .

Powszechne z a ś p o r o z u m i e n i a s i ę g a j ą od do­

b r o w o l n y c h u m ó w i z w i ą z k ó w a ż do n i e p o k o j ą c y c h form k a p i t a l i z m u p a ń s t w o w e g o , t ł u m i ą c e g o potem w s z e l k ą s w o b o d ę r u c h u .

J a k i m i w i ę c sposobami m o ż n a b y dojść do opano­

w a n i a klęski p r z e s i l e n i a i w i ą ż ą c y c h się z n i ą tendencyj?

N a t u r a l n e p r a w a , r z ą d z ą c e g o s p o d a r c z y m i stosun­

k a m i l u d z i i n a r o d ó w nie są jeszcze w c a ł o ś c i swej p o ­ znane a l b o t e ż u l e g a ł y często f a ł s z y w e m u p o j m o w a n i u .

P e w n e m jest jednak, że tylko dalsze b a d a n i e z j a w i s k metodami istotnie n a u k o w e m i , że p o s t ę p o w a i t w ó r c z a p r a c a i w y s o k a p r o d u k t y w n o ś ć będą m o g ł y d a ć r o z w i ą z a n i e tych w i e l k i c h z a g a d n i e ń .

I tu w i ę c r a c j o n a l i z a c j a m a wielkie pole p r z e d so­

bą. Jest ona w p e w n y m stopniu g o s p o d a r c z ą m e t o d ą l e c z e n i a , k t ó r a podobnie jak w medycynie nie z d o ł a w p r a w d z i e u s u n ą ć c h o r ó b i katastrof, ale m o ż e je po r o z p o z n a n i u p r z y c z y n złego znacznie o g r a n i c z y ć i z ł a ­ godzić.

Do tego n i e z b ę d n e m jest, by zwolennicy R O rozsze­

r z y l i zakres s w y c h b a d a ń i z a b i e g ó w n a c a ł o ś ć ż y c i a gospodarczego i s p o ł e c z n e g o , z w r a c a j ą c się z w y n i k a m i swych s t u d j ó w i p r ó b t a k ż e do z w i ą z k ó w p r a c o d a w c ó w ,

r o b o t n i k ó w , s e j m ó w i r z ą d ó w o r a z do o g ó ł u l u d n o ś c i , k t ó r e g o

opinia

i zbiorowa w o l a jest d z i ś ź r ó d ł e m p r a w ­ dziwej w ł a d z y .

P r z y

poparciu

tych sfer b ę d z i e m y m o g l i p r a c o w a ć dalej skutecznie, z w a l c z a j ą c wszystko co powoduje straty, o s i ą g a j ą c dalszy p o s t ę p w w y t w ó r c z o ś c i i rozdziale d ó b r , większą s t a ł o ś ć g o s p o d a r k i , w y ż s z y i szerszy dobrobyt.

Gdy z a ś d ą ż e n i e do gospodarczej i s p o ł e c z n e j racjo­

n a l i z a c j i jest j e d n y m z g ł ó w n y c h p o p ę d ó w n a t u r y naszej, tak samo t r w a ł y c h i niezniszczalnych j a k ogół zjawisk ż y c i o w y c h , więc nie m o ż e ono być a n i bezcelo- wem, a n i szkodliwem.

Tego d ą ż e n i a do u l e p s z a n i a i doskonalenia wszyst­

kiego, co nas otacza a nawet naszego w ł a s n e g o p o s t ę p o -

w a n i a , nie m o ż n a wogóle ż a d n y m sposobem s t ł u m i ć , n a ­ tomiast m o ż n a je w pewnych g r a n i c a c h r e g u l o w a ć .

Ostatecznie s t w i e r d z i ć m u s i m y , że p r z y c z y n a m i l i ­ c z n y c h t r u d n o ś c i , p r z y k r o ś c i i klęsk nie b y ł a bynajmniej p r a w d z i w a r a c j o n a l i z a c j a , lecz p r z e c i w n i e niezliczona ilość ciężkich błędów i n a d u ż y ć , m a r n o t r a w s t w a , lekko­

m y ś l n e g o i n w e s t o w a n i a o l b r z y m i c h sum, p o ż y c z a n y c h bez istotnej potrzeby, n a cele m o ż e efektowne ale w da­

n y c h w a r u n k a c h n i e w ł a ś c i w e , p r z e w a ż n i e fantastyczne, zbytkowe.

T y m i w p r o s t n i e r a c j o n a l n y m i z a b i e g a - m i w y w o ł a n o sztuczne i p r z e j ś c i o w e tylko podniecenie d z i a ł a l n o ś c i gospodarczej n a r ó ż n y c h polach, k t ó r e wobec p r z e k r o c z e n i a ś r e d n i e j m i a r y p o t r z e b l u d n o ­ ś c i nie m o g ł o się oczywiście o s t a ć i p r z y c z y n i ł o się w po­

w a ż n e j mierze do zaostrzenia i tak j u ż ciężkiego przesi­

lenia. N o n s e n s y , m a r n o t r a w s t w o , l e k k o m y ś l n e u r z ą d z a n i e się i ż y c i e n a d s t a n , n a r z u c a n i e s p o ł e c z e ń s t w u n i e b y w a ł y c h i w p r o s t n i e z n o ś n y c h c i ę ­ ż a r ó w n a przesadne, zbytkowne a p r z e w a ż n i e nawet złośliwe u b e z p i e c z e n i a s o c j a l n o , n a koszt ucz­

ciwie i u ż y t e c z n i e d z i a ł a j ą c e j reszty l u d z i , oto m a ł y spis tego zniezmiernego zła, k t ó r o ciągle jeszcze wszystkich nas g n ę b i , a k t ó r e g o zwolennicy u s i ł u j ą z w a l i ć odpowie­

d z i a l n o ś ć m i ę d z y i n n y m i t a k ż e n a r a c j o n a l i z a c j ę i racjo­

nalne metody k i e r o w n i c t w a

produkcji

i p r a c y .

Zebranie Międzynarodowego Komitetu Naukowej Organizacji w Amsterdamie.

W czasie Z j a z d u o d b y ł o się p e ł n e zebranie „ M i ę ­ dzynarodowego K o m i t e t u N a u k o w e j O r g a n i z a c j i " (fr.:

„ G o m i t e i n t e r n a t i o n a l de 1'Organisation s c i e n t i f i ą u e " — s k r ó t „ C I O S " ) , n a k t ó r e p r z y b y l i delegaci k i l k u n a s t u k r a ­ j ó w , np. ze S t a n ó w Zjednoczonych A m e r y k i P ó ł n o c n e j Ćpani L . Gilbreth i p. W a l l a c e C l a r k ) , W . B r y t a n j i , F r a n ­ cji, B c l g j i , H i s z p a n j i , I t a l j i , A u s t r j i , Czecho - S ł o w a c j i , Niemiec, Szwecji, N o r w e g j i , P o l s k i , W ę g i e r , J u g o s ł a w j i B u ł g a r j i i t. d.

K o m i t e t ten z o s t a ł utworzony w r. 1925 w czasie Z j a z d u N O w B r u k s e l i w tym celu, aby c z u w a ł n a d k fl­

o r d y n a c j ą p r a c , d o k o n y w a n y c h przez komitety krajowe (narodowe), z w o ł y w a ł co k i l k a lat zjazdy ś w i a ­ towe i p o p i e r a ł dalszy r o z w ó j z a s t o s o w a ń racjonalnej o r g a n i z a c j i i a d m i n i s t r a c j i n a wszystkich d o s t ę p n y c h jej polach. K o m i t e t ten o p i e r a się n a k o m i t e t a c h k r a ­ j o w y c h i s k ł a d a się z i c h d e l e g a t ó w . K o m i t e t k a ż d e g o k r a j u ( n a r o d u ) m a p r a w o do w y z n a c z a n i a k i l k u delega­

tów, p r z y c z e m n i e z a l e ż n i e od i c h liczby k a ż d a delegacja m a p r z y g ł o s o w a n i a c h tylko jeden głos. K o m i t e t m i ę d z y ­ n a r o d o w y s p e ł n i a ł swe trudne z a d a n i a wedle s i ł i m o ż l i ­ wości.

D z i a ł a l n o ś ć jego jest bardzo u t r u d n i o n a przez opo­

r y w i e l k i c h odległości, wobec czego u p o w a ż n i o n o prezy­

d i u m komitetu z g e n e r a l n y m sekretarzem do z a j m o w a n i a się s p r a w a m i K o m i t e t u w d ł u g i c h okresach m i ę d z y po­

s z c z e g ó l n y m i Z j a z d a m i . P e ł n e bowiem z e b r a n i a K o m i ­ tetu z w o ł y w a ć m o ż n a tylko w czasie o g ó l n y c h Z j a z d ó w N O . J e ż e l i się z w a ż y , że c z ł o n k o w i e K o m i t e t u p e ł n i ą swe funkcje bez w y n a g r o d z e ń a b ę d ą c p r z e w a ż n i e l u d ź m i s t a r s z y m i , nie m o g ą często o d b y w a ć dalekich p o d r ó ż y n a k r ó t k i e stosunkowo posiedzenia, z r o z u m i a ł e m się sta­

nie, jak t r u d n o b y ł o b y c a ł e m u K o m i t e t o w i skutecznie s p e ł n i a ć z a k r e ś l o n e m u z a d a n i a . N a s t ę p s t w a tego od­

b i ł y się nawet n a p r o g r a m i e ostatniego Z j a z d u w A m s t e r ­ damie , k t ó r e g o p r o g r a m K o m i l e t m i ę d z y n a r o d o w y u s t a l i ł b y ł j u ż w r o k u 1930, a więc przed d w o m a laty. Gdy z a ś w m i ę d z y c z a s i e r o z w i n ę ł o się n a c a ł y m n i e m a l świecie wielkie socjalno-gospodarcze przesilenie i r ó w n o w a g a d y n a m i c z n a p r z e b i e g ó w gospodarczych z o s t a ł a w nieby­

w a ł y s p o s ó b z a k ł ó c o n a , oczywistem b y ł o , że p r o g r a m zjazdowy u ł o ż o n y p r z e d tym p r z e ł o m o w y m okresem,

m u s i a ł b y ć w pewnej części n i e a k t u a l n y m , podczas gdy k i l k a istotnie p i l n y c h i d o n i o s ł y c h z a g a d n i e ń d o m a g a ł o się p r z e s t u d i o w a n i a i o m ó w i e n i a n a kongresie.

K o m i t e t miejscowy w H o l a n d j i b y ł w t y m względzie;

zbyt d e l i k a t n y m i m i m o p r z e d s t a w i e ń z r ó ż n y c h s t r o n nie c h c i a ł z m i e n i a ć p o s t a n o w i e ń K o m i t e t u m i ę d z y n a r o ­ dowego, o g r a n i c z a j ą c się tylko do tego, że n a z e b r a ­ n i a c h o g ó 1 n y c l i Z j a z d u zajęto się p o z a p r o g r a m o - wo t a k ż e w a ż n ą i a k t u a l n ą s p r a w ą stosunku racjonalnej o r g a n i z a c j i do p r z e s i l e n i a i jej pomocy p r z y d ą ż e n i a c h do u z d r o w i e n i a ż y c i a gospodarczego i s p o ł e c z n e g o .

D a l s z a t r u d n o ś ć w d z i a ł a n i u K o m i t e t u m i ę d z y n a r o ­ dowego to s p r a w a j ę z y k o w a . F o r m a l n i e uznano, że c z ł o n k o w i e K o m i t e t u m o g ą p r z e m a w i a ć j e d n y m z k i l k u szerzej z n a n y c h j ę z y k ó w , jak angielskim, f r a n c u s k i m , n i e m i e c k i m lub w ł o s k i m , ale mimoto nie wszyscy obecni r o z u m i e j ą d a n y język w w y s t a r c z a j ą c e j mierze, s k u t k i e m czego częściowe

przekłady

s ą potrzebne, a z r o z u m i e n i e dyskusji m i m o to jest n i e z a d o w a l a j ą c e , o czem się prze­

k o n a ł e m w czasie o b r a d w A m s t e r d a m i e . J e ż e l i b y p r z e ­ w o d n i c z ą c y r o z u m i a ł tych k i l k a j ę z y k ó w doskonale, to m ó g ł b y u z u p e ł n i ć b r a k i przez swoje streszczenia, ale nie k a ż d y prezes K o m i t e t u jest tak biegły.

K o m i t e t w y s ł u c h a ł w A m s t e r d a m i e s p r a w o z d a n i e p r e z y d i u m za czas u b i e g ł y a w toku dyskusji podniesiono z r ó ż n y c h stron owe t r u d n o ś c i i opory o j a k i c h wyżej p i ­ sano. P o t e m z a s t a n a w i a n o się n a d oznaczeniem m i e j - s c a n a s t ę p n e g o zjazdu ś w i a t o w e g o i w y r a ż o n o ż y c z e n i e , aby zjazd ten o d b y ł się z a t r z y lata, o ile m o ż n o ś c i w L o n d y n i e . C z y życzenie to da się z r e a l i z o w a ć , nie jest jeszcze pewnem, p o n i e w a ż B r y t y j c z y c y , c h o c i a ż są d o s k o n a ł y m i o r g a n i z a t o r a m i i z a r z ą d c a m i , m a j ą też spo­

ro k o n s e r w a t y z m u , skutkiem czego niezawsze godzą się n a p o m y s ł y p o c h o d z ą c e w pewnej części z A m e r y k i lub i n n y c h k r a j ó w . Metody racjonalnej o r g a n i z a c j i p r o d u k c j i i i n n y c h p r a c są tam szeroko stosowane w l i c z n y c h z a ­ k ł a d a c h p r z e m y s ł o w y c h i p u b l i c z n y c h , ale dzieje się to zawsze i n d y w i d u a l n i e , wedle systemu p r z y j ę t e g o przez danego k i e r o w n i k a z a k ł a d u , natomiast p r a c y zbio­

rowej w t y m dziale jest t a m niewiele. U t r z y m a n i u się jednego, w s p ó l n e g o K o m i t e t u dla s p r a w R O , jak to się dzieje w Polsce, s p r z e c i w i a się w W . B r y t a n j i z jednej strony wybitny i n d y w i d u a l i z m t e c h n i k ó w i p r z e m y s ł o w ­ ców, z drugiej z a ś robotniczo - socjalistyczny kierunek obecnej p o l i t y k i , k t ó r y g o t ó w b y m o ż e b y ł w p r o w a d z a ć ' metody N O pod k o n t r o l ą p o p u l a r n y c h tam z w i ą z k ó w z a w o d o w y c h (trade u n i o n s ) , ale p r z e c i w n y jest te­

m u , by to c z y n i l i i n n i ludzie, jak np. p r z e d s i ę b i o r c y , i n ż y ­ nierowie i t. p.

D y r e k t o r M i ę d z y n a r o d o w e g o I n s t y t u t u B O w Ge­

newie p. U r w i e k, obywatel b r y t y j s k i , b ę d z i e się s t a r a ł p o z y s k a ć szersze k o ł a f a c h o w c ó w o r g a n i z a c j i dla proje­

ktu odbycia n a s t ę p n e g o zjazdu w W . B r y t a n j i .

P r z e w i d u j ą c tego rodzaju t r u d n o ś c i co do zjazdu n a obszarze b r y t y j s k i m , p o d n i o s ł e m p r z e d posiedzeniem komitetu m y ś l , czy w d a n y m r a z i e nie b y ł o b y w s k a z a n e m z a p r o s i ć t e o r e t y k ó w i p r a k t y k ó w o r g a n i z a c j i n a z j a z d d o P o l s k i , coby z w i e l u w z g l ę d ó w b y ł o korzystne i po­

ż ą d a n e , dlatego, że K o ł a nasze, z g r u p o w a n e około I n ­ s t y t u t u N a u k o w e j O r g a n i z a c j i w W a r s z a -

grono w y b i t n y c h t e o r e t y k ó w , nie u s t ę p u j ą c y c h tego dzaju p r a c o w n i k o m z i n n y c h k r a j ó w a zainteresow* ro- n a s z y m k r a j e m p o w a ż n e g o g r o n a p r z e d s i ę b i o r c ó w i prze­

m y s ł o w c ó w z c a ł e g o ś w i a t a p r z y n i o s ł o b y n a m w k r ó t c e w i e l k i e k o r z y ś c i .

P o n i e w a ż s p r a w a ta nie b y ł a n a razie p i l n ą , bo po­

stanowiono z w r ó c i ć się n a j p i e r w do W . B r y t a n j i a w n i o ­ sek m ó j nie b y ł jeszcze z g ł o s z o n y w n a s z y m Instytucie N O , a n i też w „ P o l s k i m K o m i t e c i e N O " , w i ę c nie m o g ł e m

138

oczywiście m y ś l i tej p o r u s z y ć n a posiedzeniu K o m i t e t u m i ę d z y n a r o d o w e g o .

Go do finansowej strony takiego Z j a z d u , trzebaby oczywiście o t r z y m a ć p e w n ą pomoc w s t ę p n ą ze strony c z y n n i k ó w p u b l i c z n y c h i od o r g a n i z a c y j gospodarczych, ale o p ł a t y u c z e s t n i k ó w z a g r a n i c z n y c h z a u d z i a ł w zjeź­

dzie m o ż n a b y u s t a l i ć w jednej z w a l u t ś w i a t o w y c h w t a ­ kiej w y s o k o ś c i , aby kongres m ó g ł p o k r y ć c a ł k o w i t e k o ­ szty u r z ą d z e n i a bez w i ę k s z y c h subwencyj.

Gdyby n p . przed kongresem w y d a n o tylko s k r ó t y r e f e r a t ó w , d r u k o w a n e w postaci gazetowej, a d r u k księgi p a m i ą t k o w e j o d b y ł się dopiero po zjeździe, w usta­

lonej j u ż d o k ł a d n i e ilości i p r z y n a l e ż y t e m s k r ó c e n i u r e f e r a t ó w przez komitet redakcyjny, to m o ż n a b y z g ó r y w i e d z i e ć , jakiej pomocy finansowej w y m a g a ł o b y w y d a n i e takiego d z i e ł a .

Go do g e o g r a f i c z n e j d y s p o z y c j i z e b r a ń zjazdowych r a d z i ł b y m p r o g r a m tak z e s t a w i ć , aby goście z z a g r a n i c y z a t r z y m a l i s i ę n a j p i e r w jeden d z i e ń w P o ­ z n a n i u , potem 5 d n i w W a r s z a w i e , z powrotem z a ś 1 l u b 2 d n i w K r a k o w i e i w K a t o w i c a c h , poza i n n e m i wyciecz­

k a m i g r u p o w e m i .

Międzynarodowy Instytut Racjonalnej Organizacji.

(International Management Instihde. Geiteoe 2, Boni.

du Theatre).

Od r o k u 1928 istnieje w Genewie p r z y „ B i u r z e P r a ­ cy Z w i ą z k u N a r o d ó w " m i ę d z y n a r o d o w y instytut, z a j m u ­ j ą c y s i ę s p r a w a m i racjonalnej o r g a n i z a c j i i a d m i n i s t r a ­ c j i n a c a ł y m ś w i e c i e ; z a ł o ż o n y p r z y udziale w s p o m n i a ­ nego poprzednio K o m i t e t u m i ę d z y n a r o d o w e g o N O , dzięki i n i c j a t y w i e i finansowej pomocy fundacji X X - g o stule­

c i a , utworzonej przez znanego a m e r y k a ń s k i e g o o r g a n i z a ­ t o r a M r . F i 1 e n e.

S k u t k i e m w y t y k a n e j przeze m n i e k i l k a k r o t n i e roz­

m a i t o ś c i nazw, u ż y w a n y c h w r ó ż n y c h j ę z y k a c h n a o z n a ­ czenie racjonalnej lub naukowej o r g a n i z a c j i i a d m i n i ­ stracji, Instytut genewski m a obecnie a ż t r z y n a z w y , a to w a n g i e l s k i e m : „ I n t e r n a t i o n a l M a n a g e ­

m e n t I n s t i t u t e", w f r a n c u s k i e m : „ I n s t i t u t i n - t e r n a t i o n a 1 d e 1' O r g a n i s a t i o n S c i e n t i f i - q u e", a w n i e m i e c k i e m : „ I n t e r n a t i o n a l e s R a - t i o n a 1 i s i e r u n g s - 1 n s t i t u t". Ostatecznie ten n a d m i a r t y t u ł ó w nie o k a z a ł s i ę s z k o d l i w y m , g d y ż w d w u w y m i e n i o n y c h j ę z y k a c h m a m y zawsze n a m y ś l i nietylko n a u k o w ą , wzgl. r a c j o n a l n ą o r g a n i z a c j ę , ale t a k ż e r a- c j o n a l n e z a r z ą d z a n i e , t y t u ł z a ś n i e m i e c k i , k ł a ­ d ą c y nacisk n a „ r a c j o n a l i z a c j ę " , obejmuje w c a ł o ś c i oba poprzednie zakresy a nadto wiele i n n y c h dziedzin tech­

n i c z n y c h , ekonomicznych, socjalnych i t. d. Wobec tego d y r e k c j a i n s t y t u t u m o ż e s i ę z a j m o w a ć nietylko o r g a n i ­ zacją i z a r z ą d z a n i e m , ale t a k ż e wielu i n n e m i s p r a w a m i , n a l e ż ą c e m i do szerokiego p o j ę c i a racjonalizacji. Instytut ten m a k i l k a sekcyj a n a jego czele stoi obecnie d o s k o n a ł y o r g a n i z a t o r b r y t y j s k i , M r . U r w i c k.

Instytut p o s i a d a b o g a t ą bibljotekę s p e c j a l n ą , z b i e r a w a ż n i e j s z e daty z l i t e r a t u r y i p r a k t y k i wszystkich k r a j ó w , udziela s w y m c z ł o n k o m i n f o r m a c y j z dziedziny o r g a n i z a ­ cji, z a r z ą d u i racjonalizacji, z w o ł u j e konferencje m i ę ­ dzynarodowe, pomaga komitetowi m i ę d z y n a r o d o w e m u w p r z y g o t o w a n i u z j a z d ó w ś w i a t o w y c h R O , utrzymuje s t y c z n o ś ć z i n s t y t u c j a m i i k o m i t e t a m i k r a j o w y m i i w y ­ daje w trzech j ę z y k a c h czasopismo, p o ś w i ę c o n e s p r a w o m RO i r a c j o n a l i z a c j i o r a z r ó ż n e publikacje specjalne.

B i u r o tego i n s t y t u t u s t a n o w i o ś r o d e k g r o m a - d z e n i a i w y m i a n y m y ś l i , i n f o r m a c y j i d o ś w i a d c z e ń , czyli rodzaj naukowego „ c l e a r i n g house", komitetowi z a ś m i ę d z y n a r o d o w e m u ( C I O S ) u ł a t w i a prace b i u r o w e i p r o ­ pagandowe.

Z j a z d a m s t e r d a m s k i p o z o s t a w i ł u wszystkich ucze­

s t n i k ó w t r w a ł e i korzystne w r a ż e n i a , w y k a z a ł poważne p o s t ę p y r u c h u organizacyjnego w w i e l u d z i e d z i n a c h p r a ­ cy gospodarczej i s p o ł e c z n e j , p r z y c z y n i ł się do w y j a ś n i e ­ n i a k i l k u kwestyj s p o r n y c h a w zbiorze d o s k o n a ł y c h re­

f e r a t ó w p o z o s t a w i ł cenne m a t e r j a ł y do dalszego p o s t ę p u sztuki i wiedzy o r a c j o n a l n e m i w y d a t n c m k i e r o w a n i u p r o d u k c j ą , w y m i a n ą i p r a c ą wszelkiego rodzaju.

Dr. T . Kluz.

Obliczenie belki ciągłej różnoprzęsłowej

o stałym i zmiennym przekroju oraz o dowolnem obciążeniu przy pomocy metody redukcji z zastosowaniem tablic liczbowych.

W s t ę p .

S z y b k i r o z w ó j ż e l a z o b e t o n u d a t u j ą c y s i ę od prze­

s z ł o 2 d z i e s i ą t k ó w l a t w y w a r ł o g r o m n y w p ł y w n a c a ł y szereg d z i a ł ó w s z t u k i i n ż y n i e r s k i e j . N o w y m a t e r j a ł bu­

d o w l a n y d a ł i m p u l s i p o d n i e t ę do n a d z w y c z a j n e g o po­

s t ę p u i p o g ł ę b i e n i a s t a t y k i specjalnie w d z i e d z i n i e u s t r ó j i h y p e r s t a t y c z n y c h ( s t a t y c z n i e n i e w y z n a c z a l n y c h ) . L i t e r a t u r a tego d z i a ł u obejmuje w c h w i l i obecnej nie setki, ale w i e l e t y s i ę c y d z i e ł t r a k t u j ą c y c h o sposobach i metodach o b l i c z e ń ż e l b e t o w y c h u s t r o j i h y p e r s t a t y ­ c z n y c h .

Z tej p o w o d z i d z i e ł t e c h n i c z n y c h z d z i a ł u s t a t y k i b u d o w l a n e j m a ł a z a l e d w i e c z ę ś ć z n a l a z ł a sobie d r o g ę do i n ż y n i e r ó w p r a k t y k ó w . I n ż y n i e r - p r a k t y k p r o j e k t u ­ j ą c y d a n ą b u d o w l ę ż e l b e t o w ą n i e m o ż e p o ś w i ę c i ć z b y t wiele c z a s u n a s t a t y c z n e p r z e p r o w a d z e n i e o b l i c z e ń w s p o s ó b z u p e ł n i e ś c i s ł y a r ó w n o c z e ś n i e e k o n o m i c z n y . W p r a c y swej stara s i ę d o j ś ć do k o n k r e t n y c h w y n i k ó w w s p o s ó b s z y b k i i w y m a g a j ą c y m o ż l i w i e n a j m n i e j s z e g o n a k ł a d u p r a c y r a c h u n k o w e j . P r z y n a j r ó ż n o r o d n i e j s z y c h p r z y p a d k a c h belek c i ą g ł y c h l u b r a m , z k t ó r e m i m a c i ą g l e do c z y n i e n i a , stara s i ę u p r o ś c i ć dane z a g a d n i e n i e w swej p r a c y obliczeniowej przez p e w n e p r z y j ę c i a

u p r a s z c z a j ą c e l u b t e ż przez p o m i n i ę c i e p e w ­ n y c h c z y n n i k ó w , w p ł y w a j ą c y c h w e d ł u g j e g o z d a ­ n i a w b a r d z o m a ł y m p r a k t y c z n i e s t o p n i u n a o s t a t e c z n y w y n i k r a c h u n k o w y , l u b wreszcie p r z e z p o d c i ą g n i ę ­ c i e d a n e g o u s t r o j u p o d u s t r ó j i n n y s t a ­ t y c z n i e p r o s t s z y .

P o w y ż s z e p r z y j ę c i a i u p r o s z c z e n i a stosowane t a k c z ę s t o w p r a k t y c e m o g ą w p ł y w a ć w s p o s ó b n i e z n a c z n y n a ostateczny w y n i k r a c h u n k o w y , o i l e stosowane są w s p o s ó b u m i e j ę t n y i ze z r o z u m i e n i e m i s t o t y danego z a g a d n i e n i a , z d a r z a s i ę j e d n a k , ż e c z ę s t o p r o w a d z ą do w y n i k ó w w r ę c z f a ł s z y w y c h .

4 f 1 f 1 » A B C D t" F

k/,-7.« H~-/, --U7 -Ą-li-W-^-U' US 1,=2.35 H Rys. 1.

J a k o p i e r w s z y p r z y k ł a d podam p ł y t ę c i ą g ł ą o nie­

r ó w n y c h r o z p i ę t o ś c i a c h , z k t ó r ą w p r a k t y c e m a się t a k c z ę s t o do c z y n i e n i a . W w y p a d k u w i ę k s z y c h r o z p i ę t o ś c i l u b w i ę k s z y c h o b c i ą ż e ń obliczenie s t a t y c z n e o p i e r a ć s i ę

m u s i n a u w z g l ę d n i e n i u n i e r ó w n o ś c i p r z ę s e ł . Z a g a d n i e n i e s p r o w a d z a s i ę więc z w y k l e do r o z w i ą z a n i a b e l k i c i ą g ł e j o r ó ż n y c h r o z p i ę t o ś c i a c h p r z y p r z y j ę c i u s t a ł e g o mo­

m e n t u b e z w ł a d n o ś c i . P o p r z e p r o w a d z e n i u o b l i c z e ń prze- k o n y w u j e m y s i ę , ż e w p r z ę s ł a c h o w i ę k s z y c h r o z p i ę ­ t o ś c i a c h z a s t o s o w a ć m u s i m y w i ę k s z y p r z e k r ó j , n i ż w p r z ę s ł a c h p o z o s t a ł y c h . B a r d z o c z ę s t o w p r a k t y c e po­

przestaje s i ę n a p o w i ę k s z e n i u w n i e k t ó r y c h p r z ę s ł a c h m o m e n t ó w b e z w ł a d n o ś c i bez n a s t ę p n e g o i c a ł k o w i t e g o p r z e l i c z e n i a statycznego. R z a d k o k t ó r y p r a k t y k zasta­

n a w i a s i ę n a d t e m , ż e t a drobna n a p o z ó r z m i a n a prze­

k r o j u w y w o ł u j e c a ł k o w i t ą z m i a n ę w i e l k o ś c i s t a t y c z n y c h nieraz n a w e t w r a z ze z n a k i e m .

W p e w n y m w y p a d k u tego r o d z a j u , z k t ó r y m s p o t k a ł e m s i ę w p r a k t y c e , p ł y t ę p i ę c i o p r z ę s ł o w ą z a ­ z n a c z o n ą w r y s u n k u 1, obliczono j a k o b e l k ę o s t a ł y m p r z e k r o j u . O b l i c z o n e m o m e n t y m a k s y m a l n e m i a ł y war­

t o ś c i podane w p i e r w s z y m w i e r s z u p o n i ż s z e g o zesta­

w i e n i a (w kgm).

Z e s t a w i e n i e 1.

W prześle podp. B o

05 CD*

rsa M a, ^podp

. C o

ai to*

N U o.

podp. D przęsło £4 jj podp. E

^U3

f

'co O t» N U P<

+ 132 —159,9 + 79 —153 + 97 -109,8 +47 -338,7 +326 + 132 — 159,9 + 80 -146,8 + 92 -117,4 + 50 -272,4 + 359

P o n i e w a ż p r z y j ę t a w y s o k o ś ć p ł y t y 7 c m o k a z a ł a się z a m a ł ą d l a p r z ę s ł a l., p o w i ę k s z o n o w y s o k o ś ć w t y m p r z ę ś l e do 9 cm i n i e u w z g l ę d n i a j ą c w y w o ł a n e j z m i a n y m o m e n t ó w p r z e p r o w a d z o n o zbrojenie d l a m o m e n t ó w w a ż n y c h d l a p ł y t y o s t a ł y m p r z e k r o j u . T y m c z a s e m t a n a p o z ó r drobna z m i a n a p r z e k r o j u w p r z ę ś l e lb w y w o ­ ł a ł a p o w a ż n i e j s z e z m i a n y w a r t o ś c i m o m e n t ó w . J a k to w i d o c z n e m jest z z e s t a w i e n i a (wiersz d r u g i zestawie­

n i a 1) p o w a ż n i e j s z e r ó ż n i c e w momentach m a j ą miejsce n i e t y l k o w p r z ę ś l e ZŁ, lecz r ó w n i e ż i w p r z ę s ł a c h Z4 i l3. R ó ż n i c e w a r t o ś c i m o m e n t ó w d o k ł a d n y c h i m o m e n t ó w p r z y b l i ż o n y c h d o c h o d z ą w d a n y m w y p a d k u do 2 0 % (4; 5 ; 6 , 5 ; 6 , 5 ; 2 0 ; 1 0 ° /0) . T r u d n o p r z y t a k z n a c z n y c h r ó ż n i c a c h u w a ż a ć m o m e n t y obliczone d l a s t a ł e g o prze­

k r o j u z a m o m e n t y p r z y b l i ż o n e p ł y t y o z w i ę k s z o n y m w Z6 p r z e k r o j u . U z b r o j e n i e w y k o n a n e d l a p i e r w s z y c h m o m e n t ó w m o ż e s i ę o k a z a ć z u p e ł n i e n i e w y s t a r c z a j ą c e .

Z w y k l e n i e u w z g l ę d n i a s i ę w p r a k t y c e miejscowej z m i a n y p r z e k r o j u p r z y podporach (sfazowania). O i l e ta z m i a n a j e s t n i e z n a c z n ą w p o r ó w n a n i u z p r z e k r o j e m w p r z ę ś l e , p o p e ł n i o n y b ł ą d posiada m a ł e znaczenie.

P r z y w i ę k s z y c h j e d n a k s t o s u n k a c h w y s o k o ś c i p r z e k r o j u na podporze do w y s o k o ś c i w p r z ę ś l e r ó ż n i c a w mo­

m e n t a c h j e s t t a k z n a c z n ą , ż e p o w i n n a b y ć u w z g l ę g n i o n ą . n 10

_ ! _

30

l-5.so _{• l}3=2JS-

Bys. 2.

D l a p r z y k ł a d u p r z y t o c z ę p o d c i ą g d w u p r z ę s ł o w y o p r z ę s ł a c h 5,8 i 2,35 m, w y k s z t a ł c o n y z p e w n y c h w z g l ę d ó w k o n s t r u k c y j n y c h , j a k n a r y s . 2 ( w z i ę t y r ó w n i e ż z p r a k t y k i ) . O c z y w i ś c i e , ż e o b l i c z e n i e tego ro­

d z a j u p o d c i ą g u , j a k o b e l k i d w u p r z ę s ł o w e j o s t a ł y m p r z e k r o j u b y ł o b y z u p e ł n i e b ł ę d n e m . O b l i c z e n i e podanej b e l k i d l a w y s o k o ś c i p r z e k r o j u 70 cm w p r z ę ś l e lx

a 40 cm w p r z ę ś l e Z2 u w a ż a n e b y ł o z a dostatecznie do k ł a d n e . W o b e c n y m w y p a d k u t a k j e d n a k n i e j e s t .

D l a p o r ó w n a n i a obliczono o m a w i a n ą b e l k ę p r z y pewnem o b c i ą ż e n i u : 1. j a k o b e l k ę o s t a ł y m p r z e k r o j u (zestawienie 2, w 1-ej r u b r y c e ) ; 2. j a k o b e l k ę o prze­

k r o j u 70 c m w Z, i 40 cm n a c a ł k o w i t e j d ł u g o ś c i p r z ę s ł a Z2 ( w y n i k i w 2-ej r u b r y c e ) ; 2. j a k o b e l k ę o z m i e n n y m p r z e k r o j u z

(3 r u b r y k a ) .

u w z g l ę d n i e n i e m s f a z o w a n i a w p r z ę ś l e Z2

Z e s t a w i e n i e 2.

N a j w i ę k s z e momenty ^Momenty w prseśle /,

(środek)

w przęśle lt na podp.

Momenty

w prseśle /,

(środek)

tm tm tm

1 + 13-20 -12-09 - 555 S t a ł y przekrój

2 + 16-48 - 5-76 -2-33 przekrój zmienny bez u w z g l ę d n i e n i a sfazowania 8 + 15-59 - 7-51 —3-21 z u w z g l ę d n i e n i e m sfazo­

wania

1 >

W p o r ó w n a n i u z d o k ł a d n e m i w a r t o ś c i a m i ( r u b r y k a 3) obliczone w a r t o ś c i m o m e n t ó w bez u w z g l ę d n i e n i a sfazo­

w a n i a ( r u b r y k a 2) r ó ż n i ą o 6 ° /0, 2 3 % i '27% od war­

t o ś c i d o k ł a d n y c h . W t y m w i ę c w y p a d k u (jednostronne sfazowanie n a bardzo d u ż e j d ł u g o ś c i ) o b l i c z e n i e b e l k i bez u w z g l ę d n i e n i a s f a z o w a n i a daje w p r o s t b ł ę d n e w y ­ n i k i . O c z y w i ś c i e , n i e m o ż e t u b y ć m o w y o o b l i c z e n i u b e l k i w e d ł u g w z o r ó w b e l k i o s t a ł y m p r z e k r o j u ( r u ­ b r y k a 1). R ó ż n i c e w w a r t o ś c i a c h m o m e n t ó w d o c h o d z ą w t e d y do 1 5 ° /0, 6 1 % i 7 3 % !

A l e n i e t y l k o u w z g l ę d n i e n i e m o m e n t ó w b e z w ł a d ­ n o ś c i w p o s z c z e g ó l n y c h p r z ę s ł a c h natrafia w p r a k t y c e budowlanej n a z n a c z n e t r u d n o ś c i . T r u d n o ś c i te n i e są w c a l e mniejsze i w w y p a d k u b e l k i c i ą g ł e j o s t a ł y m p r z e k r o j u , o i l e : 1. p o s z c z e g ó l n e p r z ę s ł a m a j ą r ó ż n e r o z p i ę t o ś c i ; 2. o b c i ą ż e n i a w z d ł u ż b e l k i c a ł e j l u b n a po­

s z c z e g ó l n y c h p r z ę s ł a c h są nieregularne, n i e s y m e t r y c z n e l u b bardziej z ł o ż o n e .

W p o s z c z e g ó l n y c h w y p a d k a c h b e l k i c i ą g ł e j o sta­

ł y m p r z e k r o j u i r ó w n y c h r o z p i ę t o ś c i a c h p r o j e k t u j ą c y p o s ł u g i w a ć s i ę m o ż e p r o s t e m i t a b l i c a m i i w z o r a m i po­

daj ą c e m i szukane w a r t o ś c i m o m e n t ó w , o i l e o b c i ą ż e n i a n a l e ż ą do p r o s t y c h , s y m e t r y c z n i e r o z ł o ż o n y c h n a c a ł e j belce l u b w k a ż d e m z p r z ę s e ł ( o b c i ą ż e n i e jednostajnie r o z ł o ż o n e n a c a ł e j belce l u b n a c a ł e j r o z p i ę t o ś c i po­

s z c z e g ó l n y c h p r z ę s e ł , s i ł y skupione o r ó w n y c h sobie w a r t o ś c i a c h r o z ł o ż o n e s y m e t r y c z n i e w d a n y c h p r z ę s ł a c h itp.). N i e zawsze j e d n a k p r z y belce r ó w n o p r z ę s ł o w e j m a się do c z y n i e n i a z o b c i ą ż e n i a m i prostego r o d z a j u . K a ż d e o b c i ą ż e n i e niesymetr3^Tczne c h o ć b j¹ s k ł a d a ł o s i ę z jednej s i ł y skupionej u n i e m o ż l i w i a stosowanie t a b e l i z m u s z a do s z u k a n i a r o z w i ą z a n i a n a innej drodze.

J e s z c z e gorzej p r z e d s t a w i a s i ę s p r a w a u p r o s z c z e ń o b l i c z e n i o w y c h w w y p a d k u b e l k i c i ą g ł e j o n i e r ó w n y c h r o z p i ę t o ś c i a c h . W tej d z i e d z i n i e z n a l e ś ć m o ż n a tabele i tablice j e d y n i e t y l k o (niemal w y ł ą c z n i e ) d l a o b c i ą ż e ­ n i a jednostajnie r o z ł o ż o n e g o n a c a ł e j d ł u g o ś c i p r z ę s e ł i to d l a belek c i ą g ł y c h s y m e t r y c z n y c h w s t o s u n k u do ś r o d k a danej b e l k i c i ą g ł e j ; j e s t to zakres s t o s o w a l n o ś c i bardzo o g r a n i c z o n y . W i n n y c h w y p a d k a c h c z y to ob­

c i ą ż e ń , c z y t e ż r o z p i ę t o ś c i p r o j e k t u j ą c y u c i e k a ć s i ę m u s i do p r z e p r o w a d z e n i a c a ł k o w i t y c h o b l i c z e ń c z y to n a dro­

dze a n a l i t y c z n e j c z y graficznej. K a ż d y z nas w i e o tem dobrze, ż e w t y m o s t a t n i m w y p a d k u p r z e p r o w a d z e n i e o b l i c z e ń w y m a g a n a w e t p r z y d u ż e j w p r a w i e n i e k i l k a ale k i l k a n a ś c i e r a z y d ł u ż s z e g o c z a s u , od c z a s u po­

trzebnego p r z y u ż y c i u t a b l i c .

M e t o d y w y k r e ś l n e w y z n a c z e n i a m o m e n t ó w b e l k i c i ą g ł e j są w z g l ę d n i e r z a d k o i n i e c h ę t n i e stosowane w p r a k t y c e , m i m o w i e l k i e j p o g l ą d o w o ś c i w r o z k ł a d z i e m o m e n t ó w i m a ł e g o p r a w d o p o d o b i e ń s t w a b ł ę d ó w i po-