Węgiel brunatny w okolicy Brzezia koło Włocławka

Mrehał MARZEC

Węgiel brunatny w okolicy Brzezia koło Włocławka

WSTĘP

W arty/kJule przedstawionO' w ogólnych zarysach geologiczne waTUIIlki

występowania złoża węgla ;br,unatne~O' w Brzeziu kołO' Włocławka. (woj.

byd:gOSkie),podano jego krótką (iliarakterystykę technologiczną i che-

miczną oraz warunki elkO'nomiczno-górniC'.ze i wax:f;ości przemysłowe

SU'I'OlWCa. .

OmÓwloalO' też pokrótce geologiczm.e stosunki sbro:powydh .partii mezozoiczm.ego podłoża oraz l~tolO'gię i charakter wyk'ształcenia młodszych formacjisłtodkowodnegO' trzeciorzędu i osadów czwartoo:zędowych.

Prace wiertniczo-poszulriwawcze w O'kolicy Brzezia przeprO'wadzone

qyły z iriicjatywy i. pod kierunkiem doc. E. Ciuka w 1953---'54 roku.

Wiercenia miały charakter poszukiiwawczy i objęły dbszarr Q powierzchl!li

około 10 !km2• WykonanO' tutaj 10 Qtworów wiertniCzych w rO'ZTzucie

mniejwięlCej 1 'km X 1 km.

OGÓLNA BUDOWA GIDQLOGICZNA REJONU

Najstamzą a zarazem i najmniej pozm.aną formacją geologiczną są

tutaj utwory dolnO'kredowe, stanowiące składową część 'północn,o-wschod­

niegO' skłOiIlukujawskiej części antyklinorium kujawsko-pomorSkiego.

StrO'powe paTtie tych skał zbudowane są głównie z iłów 'Ciemnoibrunat- nych i cZaI'IIlych pyla8to-piaszczystych z muskowitem. W iłach występują

drobne lron:kT'ecjesiax·azków żelaza oraz konkrecje syderytów ilastych.

Nil:żlsze partie zJbll'dOlWane są z łu,pków, margli i wapieni maTglistych jasnoszarych, zwięzłych. W utworach tyoh występują poziomy z fauną małŻÓw.

ZadhO'wane w materiałach archiwalnych Instytutu GeologicznegO' profile !dawnych wierceń z o.kolic Brzezia (J. Łycrewska, 19'51, o.twory

IlT 444, 4415, 446) PQdają występowanie pod piaskami trzecioczędowymi

utworów dQlinokredowych w postaci "gliny czarnej" i n1żej leżących

"wapieni muszlowych i pias'kowców ze skO'rwpkami OstTacoda:" oraz

"margli gipsowych, wapieni, gipsów szarych, zbitych i anhYdrytó'w".

UtwIOry te zaliczone zostały do dolnej kredy - weald i neokom - i do.

górnei J!.lry - bonon, [purbek. Średn'ia miąższość utworów dolnO'kredo-

Węgiel brunatny w okolitcy Brzezia Ikoro 'WłiOcławka 661 vych ma wynosić tutaj QkołQ 14'0 m. Utwory gÓTnoj'llTajlskie nie zostały

)rzewiercone. .

. Strop mezozoiCZnegQ podłlOża nawierconQ na głę'bokości od 62.,5 ^lIn dQ 108,2 m .. Powd.erzchlIlia mor'fologiczna utwarów mezoroicznych - jak to

sądzić można z dotychczasowych danych - jest na ogół płaska, 'bez wy-

raźnych sfałdlowań i różnic wysokości rw odniesieniu do poiiomu mQrza.

o

I I I

A+A Z

e3

Fig. 1. Mapa mią'Ższości Serii węglowej w Okolicy Brzezia Thickness ttnap of <:oal series in the vicinity of Brzezie 1 - 1zoUIlle miąższośc1 seri1 węglowej w metrach; 2 - l1n1e przekrojów geologicznych; 3 - otwory wiertn1cq,e

1 - contou1" Unes of th1clmless ot coal series. 1·n metres;

2 - l1nea ot geologlcal erosa sect1on; 3 - bora holes

W oparciu ^Q literaturę (W. Pożaryski, 1952; E. Passendorfer i A. Wdł­

czyński, 1961), stratygrafię dawnY'ch wierceń z tego terenu oraz l1to- 10lgiczne wY'kształ-cenie omaJWianych skał - wiek ich mo;żna odnieść do dolnej kredy.

Na utworadh dO'lnokTedowyc'h ąpoczywają warsewyskał młodszych,

trzecia- i czwarlorzędowylCh. W utwora·ch trzeciorzędowych wyróżnić można 3 serie litologiczne.

· ^{.. ".'.-...}

66i ^{'. ' Michał} Marzec

1. Najniższa' seria:; o średmiej mią'żsżości 10 m, 2'Jbudowana jest prze-

ważnie z piasków kwarcowych szary~h i 'bruna'mych, drobnoziarnistych z pył!em węglowYm." Miejscami piaski te są mniej lublbardziej zailone,

względnie prze~hodzą'

w

wierają domieszkin'lateriału organicznego ora.z drobne waiI'stewki i so- czewy węgla brunatnego. " .

2. Ponad piaskami występuje seria węg1owa, utworzona z pokładu węgla brunatnego, rozdzielonego miejscami mułkowo-ilastymi i piaszczy- stymi przerostami. Mią'ższość serii ilustruje mapka (fig. 1). S2lCzegółowy

opis tej serii podano ^niżej, :przy omawianiu ^złoża.

3. Ponad serią węglową występuje (trzecia z kolei) seria ilasta, ^zło­

żona z grubej pokrywy ^iłów szaxych, jasnoszarych, 'żółtawych i nielbie- skawydh, lll1:Iliej lwb więcej zapiaszcronych oraz iłów zwartych, tłustych, zlustrowany~h. Niektóre partie zawierają zwęglone szczątki organiczne, a niekiedy nawet dobrze zaohowaale odciski ^H~i. Miejscami w ile ^wystę-

pują gruzełki związków żelaza - piryty. .

W niższych częściach tej serii Występują przeławicenia ił6w ciemniej- szych - !SZarobrunatnych, czasem brunatnych i' czarnych, t1lus:tych. Cha-

rakteryzują się onezna~zną zawarto~ą zwęglonych substancji olrganicz- nych i drobnych ułamków zwęgl,onęgo drewna (ksyJi.ty). Lokalnie wśród iłów występują drobne warstwy i Soczewy węgla brunatnego, zanieczy- szczonego substancjami mineralnymi.

'Omawiana seria ilasta pokrywa na . ^całym przebadanym ^oibszar~e

niżej leżącą serię węgla IbrUiD.atnego, z wyjątkiem części wschodniej ObSzaTU, gdzie w stropie ^węgla ,brunatnego występuj.ą drobnoziarniste piaski sza:re o miąższości od 3' do 7 m. Miąższość nadwęglooej serii ila- stej wynosi 6+26 m. ^Cały komplekspo:manych wierceniami utworów

trzeciorzędowych posi.ada miąższość od 25 do 48 m.

Utwory trzeciorzędowe :pokryte ^są w ^·całości gruJbym kompleksem osadów czwartorzędowych, w którego składzie główną rolę odgrywają

osady akumulacji wodn.olodowcowej i :rzecznej. Składają się one z pia- sków, piasków ze ^żwirem i ^'Żwirów z otoczakami. .Gliny ^zwało,we odgry-

wają rolę podrzędną wśród utworóW czwartor~dowych i nie tworzą

tutaj większydh i ciągłych serii. W profilach wiertniczych moOżna wyróż­

nić dwa zasadnicze poziomy gHn zwałowydh. W c~ północnej i pómoc- no-zachodniej terenu (jak to ^obrazują przekroje geologiczne, fig. 2 i 3) warstwy ciemnoszalTych glin ^zwałowych o ^mią~zości do 12 m ^występują w S1Pągu czwarlorzędu. Leżą one bezpośrednio na iła~h ,trzeciorzędowych.

W części południowej natomiast stwierdzono przypowierzchniowe wystę­

powanie glin zwałowych. W odTóżnieniu od ,poprzedniej I(dolnej) war- stwy, gliny zwałowe przy,powierzclmi.owe mają Ibarwę j-aśniejszą -

szarożółtawą, niekiedy ^rdzawą.

W obrębie przypowierzchniowych glin 2JWarowych nawiercono w jed- nym z otworów ^warstwę Hu warwowego, ^SZaTO 'brązowego, Q miąższości

3,3 m. 'W osadach omawianegoczwarlorzędu występują również niekiedy utwory drobnomuŁkowe i iły warwowe (za.stoiskOlWe) w postaci d1'O'bn.ych soczewek ^Q. maksymalnej ^mią~zości 1,6 im.

Górne gliny ^zwałowe z otwo.ru Lipiny II i' inny~h reprezentują za- pewne stanszy stadiał zlodowacenda hałtyoki€lgoO. Z tego'Ż zlodowacenia

w "

+100

Olwór Baj Józefina I

f 80

1

::.

0P~=2b;~~iiijj~~~eXd~L:e}}iLLJ{g _~

~

Ił;;'

~*-

-_-_01' .... -.,,-." {-~

O - 20 - 40 - 00

+100 N

+ 80

+60 +40. + 20

O -20

-40 -60

100 200

! !

L.-...L-J

.Czwartorzęd

CZJ

···;.·

·

• • • • • 'I' (I •• o . o"

Otwór 445

Czwartorzęd

\:::: :;:;:::1' H . HHH2

[lk:]4

Fig. 2. Przekrój geologiczny A~A

Geological cross sedion A~A

I

Trz eciorz ą d Kreda Dolna

1~:=:::::~4

"5 ^{[}\ F tdo}

Otwór lipiny II

Trzeciorzęd Kreda Dolna

1=:=::::15 "o ^{[J.\F t::J7 !BIB}

s

czwartorzęd: 1 - piasek; 2 - piasek ze żwirem I otoczakami; 3 - glina :1JWołowa; trzeciorzęd: 4 -!ł; 5 - węgiel

brunatny; 6 -!pIasek; kreda dolna: 7 - Iły 1 Iłowce; 8 - punktyJtonstru'kcyjne

Q u a t e r n a r y: 1 - sand; 2 - sand wlth gravels and pebbles; 3 - ·boulder clay; T e r t I a r y: 4 - clay; 5 - brown coal;

6 - sand; L o we r C r e t a c e o u s: 7 - olaya IlInd clayetones; 8 - construc.tlonal !polnts Fig. 3. Przekrój geologiczny B~B

Geological -cross section ~B

~ ... ^" .,. : ... ~ .. :" . " :".,' _--~,' -

czwartorzęd: l - piasek; 2 - piasek ze żwirem; 3 - glina zwałowa; 4 - piasek ze żwirem i otoczakami; trzeciorzęd:

5 - Ił; 6 - węgiel 'brunatny; 7 - .plasek; 8 - mułek; ik r e d a d o l n a: 9 - iły i iłowca

Q u a t e r n a r y: 1 - sand; 2 - sand wlth gravel; 3 - boulder clay; 4 - sand w!th gravels and pebbles; T e r t i a r y: 5 - clay; 6 - brown c.oal; 7 - sand; 8 - sUt; LOW'Ilr Cretaceous: 9 - clays and claystones

~ :El [

i

'<

~

g. ~

~.

W

~. N

.... ~ o

:El

[

III

ł

CI) CI)

~

664 ^{Michał Marzec}

Tabela 1 Profil litologiczno-stratygraficzny okolic Brzezia

Wiek

l

l

holocen Piaski wydmowe, torfy, gliny aluwialne żółte, piasz- 0,0 ~ kilka m czyste, piaski aluwialne i piaski warstwowane nad-

morenowe.

"'CI _U'

"'

l'! o <I)

piaszczyste, z głazikamj i otoczakami skał krysta-

... '8

o ^'N 8 ... licznych, z warstwą iłu warwowego o miąższości 3,3 m.

...

<I) ~ Piaski wodnolodowcowe jasnoszare i żółte, różno- 30,0 + 53,0

'"

~ o

łs ziarniste, ze żwirem i otoczakami skał krystalicznych;

l'!

...

U

...

<I) piaszczystych i iłów warwowych, występujące wśród

<I)

-

~2&<I) Gliny zwałowe (doJne), szare, ciemnos7,Ilre, piasz- 0,6 + 12,0 O"" 0:.cl

'8.§

.,

'N ]

~ Iły jasnoszare, :rielonawe, żółtawe i niebieskawe, piasz- 5,6":;- 26,0

:::l o _CI. czyste, niekiedy tłuste, z gruzełkami FeS2, miejscami

ze szczątkami zwęglonych roślin. Przechodzą one ku

dołowi w iły ciemniejsze (szare, szarobrunatne, czasem czarne), tłuste, z dużą zawartością zwęglonych substan-

"'CI cji organicznych, lokalnie z soczewkami węgla

U' brunatnego ziemistego, zanieczyszczonego sub-

l'! stancjami mineralnymi .

...

....

szarych, zailonych, drobnoziiunistych

C)

<I)

~

l'! Węgiel brunatny ziemisty z soczewkami mułków, 2,0 + 15,6

...

E-< iłów i piasków, mniej lub wicocej zawęglonych.

Piaski kwarcowe szare i brunatne, drobno:riamiste, 8,0 + 25,0 niekiedy przechodzące w mułki ciemnoszare i brunat-.

ne, piaszczyste, z, pyłem węglowym. W górnej części

niekiedy z cienkimi soczewkami węgla bni.natnego ziemistego, zanieczyszczonego substancjami mine- ralnymi.

Iły ciemnobrunatne i czarne, pylasto- piaszczyste z >72,0

'"

ł

"'CI

<I) W dolnej partii łupki, margle i wapienie margliste

...

~ ziomy z fauną małżów.

Węgiel -brunatny wokoli<Cy Brzezia k,oło Włocławka 665

pochodzić mogą !również mniejsze warstwy i soczewy glin zwaliOwych stwierdrone w kilku miejscach ^wśród utworów pi.a-szczysto-żwirowych.

Zachowana w spągu czwartorzędu warstwa gliny zwałowej (otwór Brz.ezie la, Gaj Studniska I i inne, fig. 2 i 3) reprezentuje , (prawdo- podobnie zlooowacenie śrOOkowopoUskie. SpągOlWe żwiry i piaski z gła­

zami przy!puszczalnie pochodzą również z rozmycia glin zwałowych zlo-

dowacenia środkowopolskiego. ,

Zhli.żony profil czwalI1iorzędu opisuje J. ŁyczeWlSka ~1960) z pradlOliny

Wisły między Włocławkiem a Płockiem. WyTóżnia ona płytko leżące

gliny jako osady zlodowacenia hałtyckiego, a gliny ^zwałowe spoczywa-

jące na trzeciorzędzie zalicza do Z'llOdowacenia środkowopolskiego.

Utwory czwartoirZędowe lIla omawianym terenie charakteryzują się znaczną miąższością - od 30 do 73 m. Górną część utworów czwartorzę­

dowych w obszarze objętym pradoliną 'Wisły (częlŚć ,północno-w.sdhoonia) stanowią piaski akumulacji lodowcOlWej z ^głazami, wspomniane gliny

zwałowe i piaski warstwowane międzyrnorenowe. Lokal:nie na O!lllia-wia- nym I()bsZM"~e występują piaski wydmowe, gliny piaszczyste 'żółte i torfy, których wiek odnieść należy do okresu holoceńskiego.

Omawiany teren jest na ogół płaski, w części ,południowej nieco wzniesiony do dkoło 81 m n.p.m. IW, kierunku północnym i północn,o­

-wschodnim, a więc w kierunku doliny Wisły, wartości te spadają do

około 61 m n.p.m.

Zestawiony na podstawie materiałów otrzymanych z ^wierceń profil lito:Iogicmo-stratygraficzny olbszaru, na którym występuje złoże węglo­

we, przedstawia w Spooób syntetyczny tabela 1.

WA!RUNKI ,ZŁOŻOWE

Złoże ,węgla Ibrunatnego w Brzeziu wyikształcone jest w postaci jednego pokładu, przewarstwionego tu i' ówdzie cienkimi I(od kil!kUlIlastu cm do 1,4 m) przerostami i smugami mułków ,pylasto--piaszczystych, iCJ:ÓiW i piasków drobnoziarnistych brunatnych, mniej lub więcej zawęglonych.

Przerosty te występują na ogół· w ~pie i gpągu pokładu węglowego.

W joonymz otworów wydzielono w pokładzie węgla 8 wkł-adek skał płonnych, znacznie zawęglonych, których łączna m.ią.iJswść wynosi 4,75 m.

OmaWiane złoże jest typu osadowego, zajmuje ono ,pozycję (WŚTód

. utworów trzeciorzędowych) pomiędzy serią piasków kwaToowych

za-

wodnionyCh, występujących w jego spągu, a serią ilastą - w stropie.

Zasięg złoża nie jest dotychczas dostatecznie poznany. Mała stosun- kowo i'lość wykonanych tu' wierceń była niewystarczająca dla IOikonturó- wania złma. Niektóre z przekrojów geologicznych wskazują na możliwość

wyikIinowywania się pokładu w kierunku WlSChodnim, już poza granicami

badań.

Sposób wykSZJta.łcemia omawianego złoża, jego spokojne i prawie pozio- me ułożenie orraz litotlogia i charakter wa:rstw otaczających złorl:e wska-

zują na jego aurochto:niozne powstanie.

Węgiiel ,brunatny charakteryzuje się luźną konsystencją i nierównym ziemistym przełomem. Jest barwy od brunart;nej, czasem jasnobrunatnej do czarnej. Za.wiera· 'znaczną ilość TozłoŻOIlegoksy'litu brązolWego, jak

również szkodliwe domieszki n1e<J1I'!ganicznych SUJbstancji mineralnych

666 ^{Michał Marzec}

w postaci licznych przerostów, smug, SIOOZeWek i. wkładek, dzielących

lokalnie pokład na 'kitka warstw węglowych. · Miej'scami domieszki te

(ił, 'ziarna piasku kwaT'OOWego i inne) rozmieszczone sąw całej masie

węglowej.

Własności chemiczne i fizyczne węgla z omawianegO' 'złoża przedsta-

wiają niżej zamieszczone dane, wylicz.one na podstawie wyników 'badań

la'boratoryj,ny;ch próbek węgla wykonanyoh w Centralnym Laboratoirium Instytutu Geologicznego. średni skład chemiczny w.ęgla w części lbi'lan- sowej złoża wynosi:

Popiół AS . 23;63+49,300/0, średnio 35,8()G/o Siarka cało S~

Siarkia popioł. S~

Siarka loma' Ss

Pra\9moła Ts Bituminy BS

Wartość opaIOIWa Q~

2,68+ 6,62·/0, średnio ' 3,15%

1,66+ 2,9'f1l/0, średnio • 2,50G/o 0,50+ 1,230/0, średnio 1,050/0"

' 2,63+11,71%, średnio 5,15¹¹/0 4,91+ (),6~/o, średnio' 5j7f1i/o

;przy zaw. 5()G/o wilgoci 1366 + 1903 Kcalllkg, średnio 16(}5 Kcal/kg

Ciężar objętościowy 1,O()5+ 'l,55g/,cm3 , 'średriio 1,27 g/cm³

Ciężar właściwy 1,64+ 2,13,g/cm', średnio 1,88 g/cm³

Porowatość 24,50+41,7IJG/o, średnio 32,79%

NaS'ią'kl!iwość . 45,00+97,300J0,średnio 69,61%

Średni składclhemicmy w części pozabilansowej złotŻa wynosi:

Popiół As 36,39+59,48%, średnio 52,47'/0 Siarka cało S~

Siarkia popioł. S~

Sial'lka loma SS

P,ra\9moła TS Bituminy :ss

Wartość qpałowa Q~

2,64+ 3,90%, średnio 3,21%

1,57+ 3,23%, średnio 2,1'IJG/o 0,51 + 1,6511/0, średn~o 1,3IJG/o 2,03+' 8,415%, średnio 4,!)60/0 3,00+ 8,25^{% ,} średnio 4,4IJG/o

iPl'lzy żaw. 00% wilgoci 768 + 157'{) Kcal.!kg, średnio 1067 Kcal/kg Powyższe wartości Chemiczne złoża wykazują, że jest to iW'ęgiel tylko energetyczny gorszego gatunku. Do wytlewania i ,ekstrakcji nie :nadaje

się zupełnie.

Istotne wskaŹ'niki chemi<::zne wę.gla, warunkujące Jego jakOIŚć, zbli-

żone są do warl.ości granicznych - średni popiół AS wynosi bowiem w części Ibilansowej złoża 35,S'OO/o, średnia ka.lorycznoŚć Q~= 1'605 Kcal/kg.

Węgiel ze złoża "Brzezie" może być U1Żyty jaklO surowiec do spa'lania

przemysłOlW'ego w kotłach.

Powierzchnia 'bilansowej części udokumen'totwanego w kat. C2 złoża

wynosi .około 7,2 kiJn2. CNę'bokość wys.tępowania od 47,0 do 73,4 m, średnio 59,0 m. Miąższość pokładu od 2,.5 do 1'2,9 an, średnio 6,3 m. StoSU!llek grubości nadkładu (N:) do gr'U'bości wę.gla (W) waha się w granicach od 3,9 : 1 do 1S,2 : 1, średni/() 10: 1. Zasoby złoża wynoszą około '54 mln. ton.

Powier.z:chniaczęści poza/bilansowej złoża wynosi okoŁo 3,S km2• Głę­

bokość występowania od '5'0,5 do 79,S m, średnio 63,4 lIn. Mią'ższość po-

kładu od 2,0 do 7,4 m, średnio 4,6 m. Stosunek grubości nadkładu (N) do grubości węgla (W~ waha się w granicach od 4 : 1 do 25,5 : 1, średnio

12,2': 1. Zasoby złoża wynoszą około 23,5 mln. ton.

W~giel brunatny w ,okol1cy Brzezia k!oło Włocławka 667

Złoże węgla brunatnego w Brzeziu w świetle dotychczasowego roz- poznania nie posiada większego znac2'ieniaprzemysłowego. Głównym

czynnikiem obniżającym jego wartość jest· znaC2'ine zapopielen.ie oraz

mała, prawi,e graniczna, kaloryczność węgla. Niek!orzystnie przedstawiają się również waTunki geologic.z:ne i geotechniczne złoża. Znaczna jego

część ,posiada dość duży współczynnik mas nadkładowych dO' masy surowca, wy>noszący więcej niż 10: 1. Częśc' ziłO'Ża w obszalrze !bilanso- wym Q lepszym stosunku N: W, nie ,przekraczającym 7: 1 czy nawet 10: 1, jest stosunkowo ^mała dla prowadzenia tueksplQatacji od1rrywlm-' wej. !Pewne trudności przy tej Qdbudowie mogą nastręczać również

trudno urabialne partie zwięzłych iłów ,plioceńskich, występujące w nad"';

kładzie pokładu węglowegQ. Od'budQwa piodzieIIl!Ila złoża ,będzie 'PrawdQ- podQbnie niemożliwa ze względu na trudne warunki hydrogeolO'giczne, jakie stwarzać mQgą występujące wspągu złoża serie piasków kwarco- wych, niewątpliwie siLnie wodQnośnych. .. .

UWZJględniając powyższe dane, złoże w Brzeziu należy dlO rzędu złóż niewielkidh i znajduje <Się !!la granicy bilansowośó. ,Prowadzenie dalszych prac !badawczyoh nie :rokuje większych nadziei na podniesienie jegQ war-

tości przemysłowej oraz polepszenie warunków geo,logicZllo-górniczych

złoża. JakkOilwiek przy dalszych ,ewentualnych :pracach mQgą się powięk­

szyć zasdby złoża, jak również może ulec zwiększeniu część złoża

o korzystniejszym stosunku N :,W - .to jednak w świetle dotychczaS<r wych kryteriów przemysłu węglowego nie ,przedstawia Qno większ,egQ

znaczenia !przemysłowego dla gospoda:r{ki narodowej.

Z1IoklBd. 'Złóż Węgli Bruna.tnych I. G.

Nadesł&no, dnia 24 września 1963 r.

PISMlENNICTWO

ŁY:CZEWS~A J., (1951) - Mater.iały Archiwum Wierceń. Tom. II, ark. Płock;

Państw. Inst. GeoI., WaroSmwa.

ŁYCZEWSKA J. (1959) - Utwory trzeciorzE:dowe Kujaw środkowych J wschod- nioch. Biul. Inst. Geol., 130, p. ł1-157. Warszawa .

. ŁY1CZEWSKA J. (1960) __ Uwagi na temail:czwartorzędi\l Kujaw wschodnich. BiuI.

Inst. ,Geol., ISO, ,p. 24'5--256. WoaroSza,wa.

PAlSSENlDORFER E., WILCZYŃSKI A. (1961) - Przewodnik ,g.eologiczny po Kuja- wach i Poonorzu. WarszaWIa.

POŻARY'SKI W . .(1952) - Podłoże mezozoiczne Kujaw. Biul. Państw. Inst. GOO1., 55. Wa,rszawa.

MARZEC iM. ,(19515) - Dokumentacja geologIczna złoża węgla brunatnego w okolky

"Brzezia. Arch. Inst. GooI. (maszynopis). Warszawa.

668

sYPLIA yrOJIL B OKPECmOCTH S1KE3LB BJlH3 BJIOIUlABKA

Pe3IOMe

B OIqlecTHOCTH B1Ke3hH C nOMOIIthIO 6ypoahI'X pa60T pa3Be~aHhI KpOBeJIhHhle Y'laCTKH HH1KHeMeJIOBhIX nopo~, yrJteHOCHhI.e 03epHhle TJ)e'l'H':tHhle H 'ieTBeP'I"W!Hhle 06pa30BaHHH. PaCI!pOC'l'paHeHHhle B OCHOBaHHH TPeT.Ii'iHhIX nopo~ HH1KHeMOJIOBhle OTJI01KeHHS CJIOOKeHbI TeMHo-6yphIMH H 'iepHhIMK rJIHHaMHj OHM 3aJIeraWT Ha CJIaH- qax, MepreJIHX H BepXHeIOpcKHX H3BecTHHKax.

Ha HJ11KHeMeJIOBhIX 06pa3oBaHHSX BCI"pe'iaIOTCH CJtoH 60JIee MOJIO~hIX, TJ)eTH'lHbIX H 'ieTBepom:'lHhIX, nopo,lt. B 'J.'Pe'l'H'iHhIX nopo;ztax BhrAeJIHIOTCS 3 JIHTOJIorH'lecKHe TOJI- IqH. 3ro, Ha'lHHaH CHH3Y: 1 - CBHTa rmapqeBhIX neCK0:E!j 2 - yrOJIhHaS csM'l'aj

3 - rJIHHHCTaJI cswra.

Tpem:'lHhIe 06pa3OBaHHs noJtHOCThIO nepeIq>hIBaIOTcS MOIqHhIM KOMnJIeKCOM qe- TBePTH'IHhIX ~ CJIOEeHHhIX necKaMH, rpaBHeM H BaiJIymu,IMH rJIHHaMH.

'YroJIhHoe MecTOpoE~eHHe B BEe3he OTHOCHTCS K TmIY He60JIhIIIHX MeCTOpoE~e­

HHt{ H HaXOW£'!'CH Ha rpaHHqe KO~OHHOCTK. OcHOBHhIM q,axTOpOM nOHJ11KaIOIqHM ero npoMhmIJIeHHOe 3Ha'leHHe SBJIHe.t:cH 3Ha'lHTeJIbHaH 30JIhHOCTh, COCTaBJIHIOIqaS B cpe~HeM: 35,S-/o 30JIbI B CYXOM COCTORHHJ:[ H He60JIhWaS KaJIopmmOCTh - . B cpe)l- HeM: 1605 KKaJI/Kr IIPK CO;ztepEaHHH BJIarH 5rJl/o.

Michal MARZEC

BROWN COAL IN THE VICINITY OF BRZEZIE, NEAR Wl.OCI:.A WEK

Summilry

The !IJJpoper lPa.rts of the Lower Cretaceous formations, the coal-bearing deposits of the limnic Tertiary and the Quaternary formations halVe been· investigated by means of dirillings in the vicinity of Brzezie. The Lower Cretaceous deposits underlytng the Tertia'ry ones are built up of dark brown and black clays and rest on shales, lmads and limestones of Upper JuraBsic age.

On the 'Lower Cretaceous deposits there occur beds of younger rocks being of Tertiaryand Quaternary age. The Tertiary has been ,9u¹bdivided into 3 lithologica!

series 'occurring fram bottom to top as f()llows: i '- 'quartz sand series, 2 - coal series, 3 - clay series.

The TertiaiI'Y deposits. are completelyoovered by a thick 'Complex of the Quaternary formations consisting of s'a·niIs, gravels and boullder clays.

The brown coal deposit at Brzezie belongs to the deposits of small extension and lies merely at the boundary of commercial value. High a'sh rontent amounting approximately 35,8 per cent in dry state (AS) and low calorific value amounting I(at 500 per cent of moisture) li600 kcal/k.g on the aver:age, are the main factors decreasing the rommercial value of the coal under discussion. The coal resources .of the deposit are: in its commercial pa'rt - about 54,0 mln.t., in its non-commer,cial part - about 23,5mln.t.