We also ask that you:

Thisisadigitalcopyof abookthatwas^preservedforgenerationsonlibraryshelvesbeforeitwascarefullyscannedby Google^{as part}of aproject to

make

theworld'sbooksdiscoverableonline.

Ithas survivedlongenoughforthecopyrighttoexpireandthebookto enter thepublicdomain.

A

^publicdomainbookisonethatwasneversubject tocopyright orwhoselegacopyrighttermhasexpired. Whetherabookisinthepublicdomain

may

vary countryto country. Publicdomainbooks areourgatewaysto the past,representing a wealth ofhistory,cultureandknowledgethafs oftendifficultto discover.

Marks, notations and other marginalia presentinthe original volumewill appear inthis file ^- areminderofthis book's longjourney fromthe publishertoalibraryandfinallytoyou.

Usageguidelines

Googleisproudtopartnerwithlibrariesto digitizepublicdomainmaterialsand

make

themwidelyaccessible. Publicdomainbooks belongto the publicand

we

aremerelytheircustodians.Nevertheless,thisworkisexpensive, soinordertokeeppnwidingthisresource,

we

havetakensteps to preventabusebycommercialparties,includingplacingtechnical restrictionsonautomateduerying.

We

alsoaskthatyou:

+

Make

non- commercial useof^{thefile s}

We

designedGoogle

Book

Searchforusebyindividuals, and

we

reuestthatyouuse thesefilesfor personal,non-commercialpurposes.

+ Refrainfrom automateduerying

Do

^notsendautomatedueriesofanysort toGoogle's system: Ifyouareconducting researchon

machin

translation,opticalcharacterrecognition or otherareaswhereaccesstoalargeamountoftextishelpful,please contactus.

We

encouragethe use of publicdomainmaterialsforthesepurposesand

may

beable to help.

+ MaintainattributionTheGoogle "watermark"youseeon eachfileisessentialforinformingpeople aboutthisprojectandhelpingthemfind additionalmaterialsthroughGoogle

Book

Search.Pleasedonotremoveit.

+ Keep itlega Whateveryouruse,rememberthatyouareresponsibleforensuringthatwhatyouaredoing islega.

Do

notassumethat just because

we

believe abookisinthepublicdomain^forusersintheUnitedStates, that theworkisalso inthepublicdomain^forusers inother countries. Whether abookis stillin copyrightvaries fromcountryto country,and

we

can't offerguidance onwhether any specific use of any specificbookis allowed. Pleasedonotassume thata book's appearancein Google

Book

Searchmeans itcanbe usedin anymanner anywhereintheworld. Copyrightinfringementliabilitycanbeuite^severe.

About

Google

Book

Search

Google's mission is to organize the world's information andto

make

it universally accessible and useful. Google

Book

Search helps readers discovertheworld'sbookswhile helping authorsandpublishersreach

new

audiences.

You

cansearchthroughthefulitextofthisbook onthe

web

at

jhttp

:

//books

.

google

.

com/

CHARAKTERYSTYKA ^I GENEZA

POETYCZNYCH UTWORÓW

AMBROEGO METLISKIEGO.

NAPISA

Cyryl Studziski.

W ^KRAKOWIE,

NAKADEM

^AKADEMII

UMIEJTNOCI.

•KAD

OJUkWHT

W

K8ICOAK31 SPÓKI WYDAWK1CZW ^FOLSK1IM.

1897.

TTC

rV3n ^{4 %}

Oiobne odbicie s Tomu XXVI. Rozpraw Wydziau filologicznego Akademii Umiejtnoci

w

Krakowie.

W

Krakowie,1S97.

—

Drukarni* UniwersytetuJafiellonakiefo,pod aaraademA.]f.Kosterkiewicaa.

Charakterystyka

i

geneza poetycznych utworów Ambroego Metliskiego.

Napisa

Cyryl Studziski.

••-*-•

—

(Knlt Ukrainy

w

poezyi polskiej, rosyjskiej i

w

otworach Metliskiego. WezwaniaMe- tliskiego do

suby

carowi ⁱ ich geneza.

Wpyw

literatury rosyjskiej na twórczo

Metlióskiego).

Polsko-ukraiska

szkoa pooya t zasug okoo

rozwoju

ukrai-

skiego pimiennictwa,

e w

utworach jej poetów po raz pierwszy

w

^lite-

raturze

wystpuje

kult ukraiskich

mogi

ⁱ stpów, kult ukraiskich bandurzystów, ukraiskiego kozactwa, ukraiskich pieni ludowych. Ró-

wnoczenie

z

wystpem

poetów polsko-ukraiskiej

szkoy

a dalej i pod

jej

wpywem — tendency

wielbienia Ukrainy, j«j stepów, mogi, ban- durzystów, kozactwa, kult pieni ukraiskich

spotykamy w

literaturze

rosyjskiej. Znany

rosyjski ,poeta i grudniowiec

R _y

^1e j e

w

tskni za ukraiskimi stepami¹_), jego

dusz

^przejmuje

ciki

smutek na wi-

dok

ukraiskich

mogi,

które „cicho

w

polu z wiatrem

rozmawiaj"

*).

W

^wierszu p. t.

„Hajdamaka"

³) maluje

nam

Rylejew

zawzito

l

) Serdeczne podzikowanie skadam

Wmu

Profesorowi Uniwersytetu Jagiello- skiego, DrowiJózefowi Tretiakowi za cenne uwagi, odnoszce si do mej pracy, aprof

.

Brucknerowi

w

Berlinie, prof. Syrku w Petersburgu ⁱ p. dr. Frankowi za dostarczenie

ksiek, a take wypisków z nader rzadkich ksiek.

*) StichotworenrjaK.T.

Rylejew

a. Lipsk 1862 str.59

w

poesyi: „Pustynia"

•)

Tame,

^str. 106—7.

»)

Tame,

^str. 83 i nast.

1 '

2 CYRYL STUDZISKI. £262]

kozack,

a

ukraiscy

hetmani i kozacy, których opiewa poeta,

przejci

sa

mioci

do swej rodziny-Ukrainy.

W

^{poczyi Rylejewa}

widzimy

hetmana Wojnarowskiego, który

wysany

przez cara Piotra

Wielkiego

na Sybir,

egna si

z rodzinnym krajem, bierze z

sob gar ziemi,

która

mu bdzie przypomina ojczyzn

ⁱ

leczy

go ze

smutku

^l_),

wie- rzc w

^to,

„e ju

^{wicej swego kraju i pól rodzinnych nie}

obaczy

a grobów ojców

swych

nie obejmie" ²).

Ta sama mioci

do

Ukrainy dysz

u Rylejewa

Mazepa

(w poezyi „Wojnarowski">,

Chmielnicki

(w

niedokoczonym

poemacie

tego

nazwiska) i t. d.

Rozumie si, e

nie obeszo

si

ⁱ tutaj bez idealizacyi ludzi, którzy na to

bynajmniej

nie zasugiwali.

Tak

wielbi Rylojew

Naliwajk

jako bohatera, dla któ- rego

„piekem — widzie Ukrain w

niewoli,

—

^rajem

— widzie j

wolna"⁸), chocia ze studyów ukraiskiego historyka

Kostomarowa wfe- my, e

Naliwajko nie

by

nigdy ani kozakiem, ani hetmanem,

e wy-

soki cel,

widzie Ukrain woln,

zupenie nie

odpowiada

jego

dzieom,

które,

podug myli Dragomanowa,

nie

dadz mu

nigdy imienia pa- tryoty, lecz raczej rozbójnika⁴).

Poezy

Rylejewa przeplata

poniekd pie

ukraiskich

bandu-

rzystów⁵).

Drugi rosyjski poeta

Kolców

wynosi

wysoko w

swej poezyi ukraiskie pieni.

W swym „Noclegu czumaków"

^pisze poeta,

e

^czsto

^w

^{ciemna noc dzieli on czas z}

^czumakami:

„1 pamitam, przysuchiwaem si ich pieniom Z jakaa radoci poniewoln.

I oto

w

ciemnoci odezwaa si piszczaka

I cicho, podjej tony, zapiewali Oni o yciu swych dziadów, Ukrainy wolnej synów...

I jak te pieni serou mie, Jak pene czucia i smutne, Szerokie, dwiczne i pene

W

^{podania rodzinnej strony!••).}

l

)

Tame,

^str. 117.

f

)

Tame,

^str. 98.

)

Tame,

str. 80 w poezyi

„Wyznanie

Naliwajki".

4

) Porównaj studyum

Dragomanowa:

Szewczenko, Ukraino6y i socializm", druk.

w

urnale „Hromada^1* T. IV. Genewa 1877, str. 151.

6

) Porównaj Daszkiewicza: ^„Otzyw o soczmienii Pitrowa^1* Oczerki istorii

ukrainskoj literatury XIX wieka, drukowany

w

59 tomie

wyda

petersb. Akad. Nauk.

str. 173.

*) Stichotworenija Kolcowa. Meskwa 1856. str. 194

—

^5.

[268] CHARAKTERYSTYKA

UTWORÓW

^A. MKTLISK1EOO. 3

W „Ukraiskich Melodyach" Markiewicza,

^pi-

sanych

po rosyjsku

(Moskwa

1831) znachodzimy

take

idealizacy

ukraiskich

stepów i

mogi,

widzimy elegijne wspomnienia o

ukrai- skim

kozactwie ⁱ bandurzystacb,

spotykamy

entuzyazm dlapieni ukra-

iskiego

ludu¹).

Ukrainiec

Hrebinka, w

powieciach pisanych po rosyjsku, z talentem opisuje

nam ycie

ukraiskiego kozactwa a

w

poezyi swej p. ^t.

„Wyznanie"

tskni za

swym

krajem, gdzie zostawi przyja- ció,

krewnych

i

mogiy

przodków, gdzie oczekuje go luba, „której oczy podobne do emalii niebios i

zielono

szat gore

w

rubinach i pa-

sem

niebieskim jej stan owity. Rozkoszne

kdziory spadaj

najej plecy a jej usta

piewaj

wieczorami

tskn pie". Któ

jest ta luba? Poeta odpowiada:

„Krasawica ta

—

droga Ukraina,

Do

niej

naley —

moja

pie

ⁱ

mio.

Jak dziewczyny piknej niebieskie oczy Ukrainy patrz niebiosa,

Jak pasem sinym na poudnie od pónocy Dnieprem opasanajej

pikno,

Jak jedwabiem z^:elonym, pokryta stepami

A

stepy

w

kwiatach gór jak

w

rubinach;

I ciel si niwy, jak kdziory, falami,.

I zlotem jasnym szumi,

Jak cikie westchnienia smutku gbokiego, Jak matki pacze nad grobem dzieci,

Mnie

w

dusz zapady daleko, daleko Mojej Ukrainy pieni^u).

W tym samym

roku,

w

którym Hrebinka napisa przytoczony

wyej

wiersz, wychodzi na Ukrainie z druku zbiór pieni

M

^e11i

-

s

ki ego

p. ^t.

„Dumky

ⁱ

pisi"

³). Poeta

wystpuje

^tu pod pseu-

l

) Daszkiewicz: „Otzyw o soczinienii Pitrowa....^tt str. 215.

*) Wszystkie utwory Hrebenki wyszy

w

piciu tomach

w

'Petersburgu r. 1862.

p. ^t. „Soczynienija E. P. Hrebenki". Wiersz cytowany wydrukowany

w V

tomie, str. 116-17.

*)

Ambroy Metliski

urodzi si

w

potawskiej gubernii 1814 roku. Na

uniwersytet uczszcza

w

Charkowie, gdzie

w

roku 1843

zoy?

egzamin na magistra na podstawie pracy: „O

prawdziwem

znaczeniu poezyi^-. Do roku 1849 peni

on w charkowskim uniwersytecie funkcye profesora rosyjskiej literatury, poczem powo- ano go na profesora uniwersytetu kijowskiego.

W

¹⁸⁶⁸ roku

wyda

prac doktorsk

p. t.

„Pogld

na historyczny rozwój teoryi prozy i poezyi", która ma

by

przeróbk pracy Szewyriowa o tym samym przedmiocie.

By

^{to czowiek pracowity,}

4

OYKYL STtTD«I*8Kl. [g&]

dominem Ambroego Mogiy. Pod wpywem

polsko-ukraiskiej szkoy, pod

wpywem

ogólnie europejskiego

denia

do narodowoci, pod

wpy- wem,

nakoniec, ukraiskich pieni ludowych

—

opiewa

nam

Metliski po raz pierwszy

w

ukraiskiej literaturze ukraiskie stepy i

mogiy,

ukraiskie kozactwo, ukraiskich bandurzystów, a wszystkie jego poe- eye

tchn gorc mioci

do Ukrainy.

W

^poezyi Metliskiego, p. t.

„Step"

jedzie ojciec z

synem

po stepie, a skoro tylko

ko

^raniej

skoczy, u ojca

wystpuj zy w

oczach.

Czegó

on

pacze? — »Czy

wiesz ty

chopcze? —

pyta ojciec

—

jaki step depce twój

ko,

kto tu

bi si

i stepem lecia, kto ucieka, czego

ba si? Czy

wiesz ty

chop

oze* CJ5yJ e ^fe>

mogiy

i dlaczego tutaj

wyy

wilki?"

Wszystko

to za-

pomniane ⁱ dlatego

wida w

oczach ojca

zy. A ^kiedy byo

inaczej:

„Koy,

mij synku,

my

tiji mohyy Trapomia trapom zaczyniamy

;

Kotys, mij synku,

my w

tiji mohyly Zych worohiw, bolo,spafy ^klaty...

Bacz, od czoho

Kmj

mohyty

Wowky

wytyl...*¹)

W

^{drugim wierszu p. t.} W

R

ⁱ

d

ⁿa

mowa"

zdaje

si

poecie,

e

wystpuje

ukraiskie kozactwo:

„I zdajet' sia,

ki

rctywyj

Topem naszych worohiw;

prosty, uczciwy i dla modziey nadzwyczaj przystpny.

W

^{jego domuzbieraa}si

mo-

dzie, piewaa ukraiskie ludowe pieni, lub przysuchiwaa si grze i pieniom ukra- iskich bandurzystów. Metliski

zmar w

r.1870 od zadanejsobierany

w

przystpie me-

lancholii.

W

^ukraiskiej literaturze

zaj

^Metliski wybitne miejsce nastpujcymi wy- daniami.

W

^{roku 1889}

^{wyda w}

^{Charkowie swe poezye p. t.}

^„Dumky

ⁱ

^pisi

^ta

szcze deszczo" pod pseudonimem A. Mogiy, gdzie wydrukowa 28 poezyi oryginal- nych a oprócz tego tómaczenia poezyi na ukraiski lub rosyjskijzyk z czeskiej, pol- skiej, serbskiej i niemieckiej literatury.

W

roku 1846 wydrukowano

w

Charkowie dwie jego poezye p. t.

„Rozmowa

z

pokijnykamy"

ⁱ „Ridna

mowa*

(w almanachu Reckiego na ^rok 1844 str. 100—1 i 113—14). Odpisów dwóch ostatnichpoezyiudzieli!

mi askawie dr. IwanFranko.

W

^{r. 1848}

^wyda

^Metliski „Juzno-ruskij sbomik",

gdzie znajdujemy cztery jego poezye, drukowane

ju w

„Dumkach ipieniach", amia- nowicie: „Bandura", „Kozacza smerf",

„Dytyna

syrotyna" i „Stare".

W

^{r. 1852}

^wyda

^Metliski rBajki" Borowikowekiego a

w

1864

w

Kijowie swój po-

wany

zbier ukraiskich pieni p. t. „Narodnyja

junorusskija

pieni". Blttej o Metliskim patrz:

Pitrowa

Oczerki istorii nkrainskoj literatury XIX w. 128

—

82.

i

Ogonowskiego

^{„Ist. literat,} ruskoji"

n

(2) str. 426-42.

)

Amwrozij Mobya:

„Dumky ⁱ pisni.." str. 46—7.

[2§6) ciAKAkTERYSTVA tfTWOfcÓW A. kBTUatflrtClO. 6

I bacz sia: Dipro spesywyj Spynu hne z zadla czowniw....

Ponesy sia naszi chfopi Zaszumifachwyla

be

I pry misiai_j pry soci Idut¹ niczju, idut¹

w

denl"¹₎

W

^poezyi

^„Pi dem ^na cerkwa"

pacze poeta za Sicz:

„Ta na Dipri- taky bua i Sicz

Tak spomynat' ne due-b to prystao;*)

Przeszo

ukraiskiego narodu przypomina poecie wócznia, która joi nie

byszczy (^Spys

^u)

3

) i czarka, która

zachowaa si

jeszcze z czasów kozactwa

(„Czarka")

⁴). Poeta rad by

„.... na banduri rozihrat' sia

W

staryi bu walszczyni pokochat' sia^fi_).

Gorca mio

poety do Ukrainy

wystpuje

dobitnie

w

jego wier- szu p. ^t.

„Rozmowa

z

pokijnykaiu

y". Poeta

piewa:

„A zi mnoju....

neka

rozmówi aa, Neka,

neka

stareseka, ridna Ukraina, I do mene promowlaZa,

mow

do swobo syna!

Weseteko, atibneko, mijet' sia, rydaje,

A

serdeko do mat'inky tak i prypadnje."⁸₎

W

^poezyi p. t.

„P

isz y

na wt'ikacza" wzywa

poeta koza- ków, uciekajcych z Ukrainy za Dunaj, by nie porzucali swej matki- Ukrainy

:

„Ne pokydajte ridnuju, d'itky, maty, Ne berite daekoho szlachu;

Bo nikomu na worobiw

bud

staty,

Bo dostanu Tatara j Lachu!

Najdut' woroha na mene czorni chmary,

ytymete krów na czuim kraju!

Mene wie chowaty, klasty

muf

na mary, Spatymete na tychim Dunaju!

tfT )

*) „Motodyk" str. 118—14.

)

„Dumky

ⁱ pisi..;.^M str. 60.

*)

Tame,

^str. 60—1.

*)

Tame,

^str. 62—3.

•)

Tame,

^str. 41.

«) „Molodyk" str. 101.

7

)

Dumky

i

pisi"

^str. 64

—

5. Czy przez kozaków, uciekajcych za Dunaj nie rozumia poeta przesiedle kozackich do Turcyi po zburzeniu Zaporoskiej Siczyza czasów Katarzyny?....

6 CtfRVL STdDZI^l. _t^66]

W

^{szczerej i gorcej}

^mioci

^{do swego kraju, pyta poeta}

^w

^wier-

szu p. t.

„Dumka C

^{ze r}

w onor

u

ioi

a^u:

„Chto tia,.krajumyfyj, chto po woli kyne?

Chto k t*i iz czuyny, kraju, ne pofyne, Iz-za morja dumkoju, zza bir houbkoju?

W

bezridnoho dusza wiane, serce styne;

Polynu k t'i chocza dumkoju-bolubkoju!

Tiako-wako, tiako-wazko na czuyi:

Czuyna mia ne rodya ine kofychafa, Mia ne boduwata,

moe

j ne

baaa

^!u1).

Wprowadzajc gocia

do chaty,

kae mu

poeta

w

wierszu

„Do Hostyj

^a

^szanowa

ojcowskie zwyczaje:

„Tilky ne

wno

swoho, bostiu, zwyczaju....

Bafkokazaw. szczojak swy oddamo,

My

ⁱ ditky naszi

—

propademo"•).

Metliski gromi zdrajców rodzinnego kraju,

mówic w

swej poe- zyi p. t

„Zradnyk", e

^ten kto zdradzi ojczyzn...

„....od Boba doli ne znaty me;

Tilky od Boba kary win daty me!

De win stan, de win hlane

—

Gzornyj woron litat' stan¹

Zradnyk od hidyj Zasky ne znaty me;

Sam win od sebe

w

^puszczi fikaty me....

Joho ridne sowo

w

pisi ne hrity me, Jomu piania

w

serdl ublem bority me....-8

)

Na

wspomnienie o kozaku bandurzycie, który

piewa

czy o het- manie, czy o

hajdamac, tskni

poeta, bo

Jobo bandura, scbocze win, zawyje, Jobo bandura, j woronom zakriacze,

Mow

ta dytyna, aibno pacze....

Sezy polut' sia, serdeko nyje...

De

ty d'iwaw sia, ta staryj piwacze?

Oj zaspiwaj nam pro ytiakosacae\* *)

*)

Tame,

str. 80.

*)

Tame,

str. 62—3.

*)

Tame,

str. 44—5.

*) Tamie, str. 39—40,

w

poesyi p, ^t. „Bandura".

[267] CHAAKTKRY8TYKA

UTWORÓW

^A. MRTLlSKlBGO. 7 Poeta spostrzega_;

e pie

bandurzystów coraz sabiej

si odzywa

i dlatego

w

^wiersza p. t.

„Smert' bandurysta" ^wkada

nastpu-

jce sowa w

usta bandurzysty:

„Hrim napusty na nas, Boe, spay nas

w

poari:

Bo

i

w mei

ⁱ

w

banduri

wie

htas za

mi

raje!

We

ne hremity me,

we

^{ne hority} me jak

w

chmari Piania

w

narod'i, bo

we

nasza

mowa

konaje!....u

Bandurzysta ginie

w

^czasie burzy

w

Dnieprze.

Czasem

tylko wy- gidnie z

wody

bandura a potem...

„Chfynuw ^doszcz.... zahomoUo

Na

horach, polach,

w

^borach....

Starcia j

bandury nem

aje,

Pisia

po miru

Utaj!"

¹₎

I

w

istocie nie

zamary

jeszczepieni bandurzystów.

Po

raz ostatni,

jak sprawiedliwie

zauway

prof. Daszkiewicz*),

odezway si

jeszcze

w

przelicznych poezyach Szewczenki.

Obok

tej serdecznej

mioci

do Ukrainy, do jej przeszoci, koza- ctwa, bandurzystów,

syszymy

jedne

nut w

poezyach Metliskiego, która niedostrojona do caoci.

Zdawao by

si,

e

^poeta bolejc nad

Ukrain

i

paczc

za jej

sawa,

uderzy

w namitnych sowach

naspraw-

ców

jej niedoli, którzy

poczwszy

od Piotra Wielkiego, ukracali jej prawa, znieli

hctmaszczyzn

(1764 r.), zburzyli Sicz

Zaporosk

(1775 roku), zaprowadzili

poddacza niewol

ludu (1782).

Kady

^{z nas} spo-

dziewaby

si,

e

Metliski, podobnie jak Szewczenko

w swym „Snie

^a

(z r. 1844) ⁱ

„Kawkazie"

(z r. 1845), pisanych zaledwie

w

kilka

lat po

wydaniu

pieni Metliskiego,

wystpi

z

ca si

przeciw niewoli, kajdanom, despotyzmowi.... Metliski tego nie Czyni.

W

^{jego utworach}

znajdujemy

faszyw nut,

niedostrojona ni do

caoci

jego pieni, ni

do przeszoci ukraiskiego narodu. Metliski

wzywa Ukraiców do wiernej suby ^{dla cara,}

do zdobywania

sawy w

^niszczeniu

wrogów

rosyjskiego carstwa.

W

poezyi

„Do Was"

pisze Metliski:

„Nam bratcia, nam bratcia, pid kemem troszczyty

Worohiw naszych newirnych proklatiji kosty...

Abo w mori

Na ^prostori

1

Tame,

^str. 117 i 120.

*) Daszkiewicz: „Otzyw o soczinienii Pitrowa...." str* 22*2.

8 (TRYL STTTDZrSKT. _[268]

Oarewi

suzyty

SUwouky

sobi szukaty;

Woroha

hubyty,

Ta ^szczob naszych buto znaty!"¹₎

W ^innym

^wierszu wykazuje Metliski

Ukraicom, e

„Carstwo bifoho Caria szyroko roztiahto sia

Od woschodu do zachodu soncia prostiahlo sia*.

Je tam czymafo micia dlasyy Micia czymafo i dla mohyfy...."*)

wzywa wic

ina ^tern miejscu

swych wspóziomków

doniszczenia

wrogów

biaego cara. Metliski posuwa

si

nawet tak daleko,

e ^w

^poezyi

^„Sa-

motni

spⁱ

w

^ia

wzywa

nie tylko poetów rosyjskich ale nawet pol- skich poetów emigrantów³), by wracali do kraju i zapiewali

gon

pie

:

Je

w

nas Wira, Car i Mowa,

I czymafo nas Sowen,

W

^ge swoje

w

nas... nu czoho

wam

Szcze szukaty

w

busurmen?

Hej,

wy

zlitajte sia

chtopi spiwi

Hofosnijsze

zapiwaje

staja!

Kraj ne

mayj w

nas,

weykyj w

nas Car Szczob butaz ⁱ pisnia holosnaja!"*)

Profesor Daszkiewicz

w

swej recenzyi o dziele Pitrowa, wspomi-

najc

o tej nucie

w

poezyi Metliskiego, mówi,

e

^{poeta przy swej na-}

mitnej mioci

do Ukrainy zostawa

wiernym

ogólnie rosyjskiemu pa- triotyzmowi ⁱ nie

da si uwie

polskim bredniom ⁱ nienawici do ro- syjskiego

pastwa,

która ywili niektórzy z polsko-ukraiskich poetów^B).

Nie

bd mówi

o tern, czy ludziom europejskiej nauki wolno

nazywa

starania o odzyskanie ojczyzny

w

jakimkolwiek narodzie „bredniami",

bd ^si

^{raczej stara}

rozwiza

^pytanie, jakie przyczyny

zoyy si

na

t nut w

poezyi Metliskiego, czego

w

dziele prof. Daszkiewicza nie znachodzimy.

Gówn

^{przyczyna, która}

^kazaa Metliskiemu uderzy

w t strun

by,

podug mego

zdania,

wpyw literatury rosyj- skiej

a

mianowicie poetów Puszkina

ⁱ

ukowskiego.

')

„Dumky

i pisi", str. 4-2-3.

a

)

Tame.

^str. 101.

8

) Inierpretacya t*j poezyi patrz u Daszkiewicza: „Otzyw o soczinienii Pi- trowa..." sir. 220 (w przypiekach).

*)

„Dumky

i

pisi

^tt, str. 7H—^4-.

5

) Daszkiewicz: „Otzyw..^," str. 221,

[269] CHARAKTERYSTYKA

UTWORÓW

A. METM&SKIKÓO. 9

Zastanówmy si chwilk

nad poezyami obu poetów! Profesor Tre- tiak

w swem

studyura

„Siady wpywu Mickiewicza w

_poe-

zyi Puszkina"

artystycznie

odmalowa nam

obraz stanu psycholo- gicznego Puszkina od pierwszych lat jego twórczoci niemal do

koca

ycia.

Z

tego

studyum

wiemy,

e

Puszkin przejty ideami liberalizmu, napisa

w

r. 1817 czterowiersz do portretu Czaadajewa:

„Z

najwyszej woli niebios

—

przykuty do

suby

carskiej,

—

on

w Rzymie byby

Brutusem,

w

Atenach Peryklesem

—

u nason oficerhuzarski".

Wiemy

dalej,

e

Puszkin

w

rok póniej

w

wierszu

zwróconym

do

tego

Czaa- dajewa

wynurza gbok ^wiar „e

Rosya ocknie

si

ze snu i na gru- zach

samowadztwa

wypisze ich imiona", którzy „z taka tsknota ocze-

kuj

godziny wolnoci, z jaka modzieniec czeka sodkiego widzenia

si

z kochanka". I to

nam

wiadomo,

e

^ten

sam

poeta pisze

w

r. 1820 pod

wpywem

Andrzeja Chenier

„Od ^do wolnoci",

gdzie otwar- cie wypowiada,

e

„tylko nad

gowa

cara nie

sycha

ludzkiego

jku"

i gdzie

wzywa:

„Usuchajcie

gosu prawdy —

królowie!

—

Nie kary, ani nagrody

—

Nie

mrok

ciemnic, ani otarze

—

Nie sa dla was pew-

n ^obron! —

^Uchylcie

gowy

przed

prawem — Wejdcie

pod jego

opiekucze

sklepienie

— A

^jako stra

stan

u tronu

—

Narodów: wol-

no

ⁱ pokój!", za która to

od poet posano

na wygnanie.

W

^dal-

szych jego wierszach p. ^t.

„T

e1e

g

^a

ycia"

ⁱ

„Demon",

pisanych

w

r. 1823

wystpuje

duch zwtpienia

w

ideay, tak

gorco

niedawno opiewane, jednak Puszkin otrzsa

si

wkrótce z tego stanu apatyi

i omal,

e

^{nie dzieli losu} dekabrystów. Uwolniony z wygnania ⁱ oto-

czony carska

ask,

poeta tworzy

w

r. 1826 swoje

„Stan

ze", gdzie wielbi Piotra Wielkiego ⁱ nawet godzi

si

z losem Grudniowców, jednak

ju w

^r. 1827 pisze wiersz

„W Sybir" powicony posanym

na Sy- bir Grudniowcom,

w

którym

wypowiada

wiar,

e

^niezadugo

^spadn

z nich kajdany

— run

ciemnice, a swoboda

—

radonie powita ich

u wejcia

—

ⁱ bracia miecz

oddadz". Nadszed

rok 1831. Rola poety zmienia si.

„Od pó

roku przeszo

—

^{pisze prof.} Tretiak

—

laa

si krew

na ziemi polskiej, od

pó

roku

przypatrywaa si Europa

walce, która toczya

si

nad

Wis. W

^{tej walce}

^pomimo

^{przewagi si zbroj-}

nych Rosyanom dugo

nie

wiodo

si. Prócz tego

mia rzd

innetroski

i kopoty. Cholera powtórnie

rozpucia

swe zagony

w

pastwie, anad- zwyczajna

miertelno wywoywaa wród

ciemnego ludu i wojskadzi- kie podejrzenia i sceny

napadów

morderczych; rzucano

si

na szpitale,

mordowano

lekarzy i

sam

car Mikoaj, któremu

w

stanowczych chwi- lach nigdy nie

brako

odwagi,

musia gosem swoim umierza

roz-

wcieklone tumy. Na

Zachodzie zbieraa

si chmura

nienawici

ku

Ro- sy^i;

byskao

ⁱ

grzmiao w

parlamentach i zanosio

si

na

wojn

euro-

10 CYRYL 8TUDZISKI. [270 J

pejsk.

Nigdy gos

liry Puszkina, tak silnie poruszajcyserca rosyjskie, nie nabiera tyle ceny

w

oczach

rzdu,

ile

w

owej chwili. Car

wzywa

Puszkina do.wstpienia

w sub rzdow.

Poeta

sucha

tego

gosu,

a

owocem

przymierza

midzy rzdem

i poet,

wyrazem

ówczesnego na- stroju

byy dwa

jego wiersze:

„Oszczercom Rosyi

^{a i}

„Rocznica Borodina*,

które wraz z

poezy ukowskiego „Russkaja sawa"

wydane byy w

r. 1831 p. ^t.

„Na wzicie Warszawy". W

^pierw-

szej poezyi

woa

Puszkin do dziennikarzy i

mówców

politycznych

Za-

chodu, którzy brali

w obron spraw

Polski ⁱ pobudzali

Europ

do woj-

ny

z

Rosy, by

nie mieszali

si

do sporu rodzinnego

midzy

„chepli-

wym Lachem"

a

„wiernym

Rossem", do sporu o to, czy

„sowiaskie

strumienie

maj si

zlaó

w

rosyjskiem morzu, czy

te

ono

ma wy- schn",

bo sporu tego nie rozumiej.

Bezmylnie

podoba

si im odwaga

rozpaczliwie

walczcych

ⁱ

nienawidz

Rosyi, ale za co?

Czy

za to,

e

obalia boyszcze, przed którem wszyscy dreli i

krwi swoj okupia

wolno

Europy,

cze

i pokój?

Zreszt

niech

spróbuj zamieni w

czyn swe

groby,

niech

wyl

swoich

synów

do Rosyi, a zobacz, jak

pot-

nem

jest zawsze

sowo

rosyjskiego cara, jak

caa

ziemia rosyjska

pow-

stanie,

byskajc

stalowa szczecina i grób zgotuje nieprzyjacioom

obok

dawniejszych, nieobcych

im

grobów".

W

^{drugim wierszu, napisa-}

nym

na

wie

^o

wziciu Warszawy,

zwraca

si take

poeta przeciw

„oszczercom* Rosyi i przedrzenia ich

groby

ⁱ plany zaatwienia spra-

wy

polskiej, jednak nie szczdzi tutaj

take

Polaków,

nazywajc

ich

„chepliwymi",

Warszaw

buntownicza, przyrównywajac

Polsk

do „ucie-

kajcego puku,

który swój sztandar

krwawy

na

ziemi

rzuca" ^l).

Wiemy,

ie Puszkinowi

ciya

póniej opieka carska,

e

^rad

by

uwolni si

z niej,

e w swoim „Miedzianym Jedcu"

^stara

^si

usprawiedliwi ze

swych kroków

^{i idei2}), jednak za prof. Tretiakiem

musimy

przyzna,

e w wyej

przytoczonych wierszach tchnie duch szo- winistyczny. „Poeta,

piewak

wolnoci,

—

pisze ten uczony

— wicc

tryumf twego narodu, nie pyta o

suszno

^sprawy,

w imi

której ten

or

^{dziaa, nie}

^dba

^{o to,}

e

ten tryumfjesttryumfem despotyzmu

nad wolnoci

i dla przypodobania

si

carowi, od którego spodziewa

si ask

dla siebie i ulg liberalnych dla narodu, wielbi bagnet

onierza

*) Józef Tretiak: „lady

wpywu

Mickiewicza

w

poezyi Puszkina". Osób.

odbicie z VII t. pamitnika wydz. filozof, historycznego Akademii Umiejtnoci. Kra- ków 1889, str. 21—3.

*)

Tame,

^{str. 36-9.}

[2l] CkAkAkT»RV8lYKA

UTWORÓW

^A. MEtLI8KJteG0. 11

rosyjskiego, nie

zwaajc na

to,

e

^ten bagnet stoi równie na stray ujarzmionych narodów, jaki

na

straydespotycznego

porzdku w

Rosyi"*).

Przejdmy

na

chwilk

do poezyi

ukowskiego.

Nie

mam

ja tutaj

bynajmniej na

myK ujmowa

znaczenia jego talentowi i poezyom, nie

myl take poniaó

tego czowieka, który

bdc

nauczycielem

w

car- skim domu,

umia

nieraz skorzysta ze swego

wpywu

dla obrony nie- sprawiedliwie osadzonych poetów rosyjskich, jak Puszkina, Turgieniewa,

Baratyskiego

i innych*), a z polskich wieszczów

—

Mickiewicza;czo- wieka, który

zaj si

dola Szewezenki i

gównie

przyczyni

si

do

wy-

kupienia jego z poddaczej niewoli;

mam

tylko zamiar

podda

kry- tyce jego polityczne idee,

w

poezyaeh

wyraone.

Puszkin, który

wy-

soko eeni poezye

ukowskiego

i

w jednym

wierszu powiada,

e

„so- dycz ich przetrwa

zawi

oddalonych wieków*⁴⁸_),

w

drugim

wyraa si

o jego poezyaeh

w nastpujcy

sposób:

„Z aobnej

szaty przebrawszy

si w

libery, na

wstg

orderowa zamieni swój wieniec laurowy...

wcisn si

na dworzec carski i

có std w kocu wyniko? —

przed

wielmonymi

zginajc szyj, on ciska

rk

kamerlokajowi" ⁴).

,

Czy spodziewa si

Puszkin, piszc ten wiersz,

e myl wyraona

w nim moe by

^z czasem zastosowana

do

niego

samego?

Tak, sto-

sunki dworskie, despotyzm, interes

wasny

przeistaczay poetów ⁱ ich

dawne

przekonania, z wieszczów wolnoci robiy ich

obrocami

a po-

niekd

wielbicielami despotyzmu.

ukowski,

biorc

udzia w

kampanii przeciw Napoleonowi, napi-

sa

wierszp. ^t,

„piewak w obozie rosyjskich onierzy", w

którym poeta apoteozuje despotyzm carów.

W

^wiersza

tym piewak,

powiedzmy,

sam

poeta, zwraca

si

do cara z takim toastem:

„Tobie ten kubek, rosyjski

Nieek kwitnie twoje pastwo

Owiecony

tron twój a nasz otarz;

Przed nim nasza przysiga:

—

stawa!

My

nie zdradzimy:

my

od ojców Przyjli wierno z krwi;

O

carze, tutaj zbiór twych synów,

Ku

tobie gore_jemy mioci.:

*)

Tame,

str. 24.

*) Porfirijew; _fIstorija russkoj stowiesnosti". Cz. II. oddzia 3.

Kaza

1891.

roku, str. 198.

") Soczinienija A. 8. Puszkina. Petersburg 1387. T. IV. str. 111.

4

) Sobranije zapreszczonnych Btichotworenij A. S.

Puszkina

Lipek 1874,

str. 53.

12 CtfRYL 8TtJD£lAfttft. [27J

Nasz kady onierz Sowianin;

A

wszyscy posuszni swemu dugowi"¹).

We wspomnianym ju

wierszu p. t.

„Russkaja sawa"

^pi-

sanym w

r. 1831 wielbi

ukowski or

narodu rosyjskiego, owiadcza-

jc, e Rosya

zawsze

wychodzia

zwycisko. ...

Z

Zachodu

—

^pisze

poeta

—

przychodzi Batyj (Napoleon) i

mnóstwo

narodów

przerwao

rosyjska granic, trzeba

byo broni

pól rodzinnych; i

doszy

do nas carskie

sowa

i Rosyanie stanli

ciana

dla tronu.... i zapalia

si Mo- skwa

i niema

ladów

Napoleona" a dalej: „....chorgwie

rozwin

bunt

—

nas

wyzwa Lach

na bankiet

krwawy

i bankiet dano na polu

sawy,

gdzie

lad

nasz

by pamitny

i

wiey.

I gocie bankietu byli ci sami i

tene by

^los Warszawy..."²).

Sprawiedliwie zaznacza prof. Tretiak,

mówic

o poezyi Puszkina,

e

^trudno

wymaga

od rosyjskiego poety,

by

na powstanie listopadowe

spoglda oczyma

polskiego poety:

atwo

zrozumie,

e

^trudnoby

byo

poecie cieszy

si

^z klski

ora

rosyjskiego,

e

^cieranie

si

lepego, narodowego egoizmu z poczuciem sprawiedliwoci

mogo dusz

jego

w

stan przykry

wprawia.

Ale tyle przynajmniej

mona byo wymaga

od Puszkina, najwikszego wieszcza swego narodu, aby

si utrzyma na

tej wysokoci, z jakiej spogldali na powstanie listopadowe o wiele nisi od niego poeci, jak Tiutczew, jak

Chomiakow,

który przeklina bój bratobójczy i trucizn nienawici,

sczc si

^z

poda

narodowych;

aby umia uszanowa

nieszczcie pokonanego

przemoc orn

narodui tyle przynajmniej

zachowa

godnoci

w

tej sprawie, ile tego

daa

^{od niego}

liberalniejsza

cz

rosyjskiego spoeczestwa, której jego wiersze „Ro- cznica Borodina" i „Oszczercom Rosyi"

wyday si „pezaniem

z lira

w rku"

⁸).

To

samo, tylko jeszcze

w

znacznie

wyszym

stopniu

mona

powiedzie o poezyi

ukowskiego, gdy

on

by poniekd

nauczycielem Puszkina.

Pomidzy

ideami, które wypowiedzieli Puszkin i

ukowski

a poe- zyami Metliskiego zachodzi widoczne

duchowe

pokrewiestwo. Widzie-

limy

ju,

e

Metliski

wzywa Ukraiców

do wiernej

suby

dla cara, co jest

odgosem

poezyi obu rosyjskich wieszczów. Podobnie jak u Pu- szkina i

ukowskiego, czy si take

u Metliskiego z

wezwaniami

do

suby

carowi

nieprzyja

a

poniekd

i

nienawi

do

wrogów

ro- syjskiego carstwa.

Któ by tym wrogiem?

l

) Sobranije soczinienij

ukowskaho.

Petersburg 1869. T. I. str. 201.

*)

Tame.

T. II, str. 506—7.

a

) Józef Tretiak: „lady

wpywu

Mickiewicza na poezj Puszkina" str. 48,

1&?H] CHARAKTERYSTYKA

UTWORÓW

A. MKTLISK1EOO. 13

W

^wierszu

^„Poar Moskwy" wystpuje

Metliski przeciw Na- poleonowi, jako pierwszemu wrogowi Rosyi. Poeta pisze,

e

^niedawno

min

^ten

^pamitny

^dla

Moskwy

ⁱ

wiata

rok, kiedy paneta

zaja

po-

ow

^{nieba i za grzechy na wszystkie strony rozmiataa kar.}

Wten-

czas zbrata

si

Francuz z

Niemcem, rujnowa

nasz kraj „wiesza

i

rzn

ludzi, cerkwie obdziera"....

„Jake Car sahomoiw,

tajak sypnuy:*)

Jak s usich kiniw hostej arnuy:

Samopay Jak rewnuy, Zadzyzczay Kuli, kuli;

Zaswys^iy

Striy, striy, I kozakyj hoatryj spya

W

^{rebra worohiw polis}

Jak od kosy pokosy woroh do zemli lahaw, Krowju czuuju zemlu poywaw i pooakaw....

I kozakiw iz mobyly

w

toj czas wykykay,

Szczob ustaway na pomicz

—

Moskwu ratoway:

Znowu czubatyj na konyku

w

poli basaw,

Moskwa swiatuju iz pid woroba wyzwolawl I naszyj kostyj polaho

Tod'i kolo Moskwyczymalo;

Ta ^tak ichczymao bolo, ,

Szczoj wosku na pomyn ne stao!

Ta azczo1

my

odnu zapay

y

^{im wiczku:}

Pro ewiczku takuju szcze-j wit ne czuwaw, Jaku

my

spayy odnu

—

neweyczku Za tych ridni duszi, chto naa ratuwaw....

I Moskwa, jak Boaja wiczka, ohnem zaniaa sia,

Takuju bratam na pomynky

my

swiczku Dla Boba spayy odnu

—

neweyczku;

Wona

nam od Boba kypya izbawu, Z nas tiakuju karu zniaa:

Iz ridnoho kraju,

mow

^zirka mitoju, Wsiu neczysY-czuynu amea!"')

x

) Wiersz ten, a mianowicie sowa: „Jake Car zahomoiw..." przypomina po- dobne miejsca

w

poezyi

ukowskiego

^„Russkja sawa" np.; „i

doszy

do

nas carakie sowa*

albo„i

zjawi si

car, a wrogów obla strach", chocia

w

stylistycznym ukadzie wiersz ten zbliony do ukraiskich dum ludowych

w

rodzaju nastpujcej

:

Ot ^tohd*i to Chmelnyckyj dobre dbaw

Na suhu swoho wirnoho dobre kykaw-pokykaw... ^{i t. d.}

Metliski:

„Narodnyja junorusskija pieni", str. 387.

*)

„Dumky

i pini", str. 101—4.

3

14 CYKYL STUi>Z!SKl. _[274]

Koncepcya

tego wiersza nie oryginalna.

Napisa

go Metliski

pod

wpywem

poezyi Czelakowskiego

„Wielkiej panichidy".

która po-

dajemy w

tómaczeniu z czeskiego

Schumana:

„Nie gradem ^zbite, nie deszczem siane

W

dalekiem polu polego zboe;

To zatopione, to rozszarpane:

—

Ach! tam pod

Moskw

poal si Boe.'

Tam

na równinach, smutnych dolinach,

Niemao chrobrych z wojska ruskiego;

Niemao wojska i francuskiego Przylego biednych

gow

do ziemi,

To zakolonych,

to

te zabitych Grotem bodiaku, mieczmi ostrymi Albo te gradem kul jadowitych.

O

wielkiej matki wierne wy dziatki,

Miej ojczyzny wy wojowniku, Dobrego cara wy namiestniki,

Mymy

za cnot, za

t

ochot Ofiar z ycia, cocie zrobili

T ^{panichid wam}

^{tn stawili}

Jakiej

ni

oko ludzkie widziao, Ni

o niej

ucho czyje syszao.

Nie byo

u nas

wiata

^hojnego,

Nie

byo dosy wosku biaego.

Bo

jest

duszyczek waszych

tak

m

n_og_o

;

My tylko jedno wiato jedynie Stawili

tutaj

w Bo ^wityni,

wiato jedyne — Moskw mad drog, Wam miym

synom na umierzenie,

A

wrogom naszym na spokorzenie"¹).

Wierszowi Czelakowskiego, jak widzimy,

nada

Metliski orygi- nalna

form,

przyczem jednak

w swym

patryotyzmie zaznaczy,

e

i ukraiskich

koci

polego pod

Moskwa

niemao, a

w kocu

doda,

e

wieca,

któr

za dusze ubitych stawiono:

*) „Odgos pieni ruskich"'

Czelakowskiego,

z czeskiego najzyk ojczy- sty

przeoy

H. Schumann, Pozna 1844, str. 18—14. Z tego zbiorku pieni Czela- kowskiego przetómaczy! Metliski jeszcze trzy poezye a mianowicie

„Niczna

roz-

mo wa

^B,

„Myo

ho z

my oj

u^tt_, „Smert' carja^u.

(Dumky

i pisi-.. strona 123—9). Ostatni poezy wydrukowa Metliski take

w

oryginale ruskim alfabetem.

(Tame,

^str. 182—3). Metliski tómaczy take sonet Kolara (str. 129—30), urywki z królodworskiego rkopisu (131—138) i pieni ludowe sowackie (139—50).

[276] 0HARAKTEHT8TYKA

UTWORÓW

A. METL1SKIKOO. 15

„Iz ridnoho kraju,

mow

zirka mitfoju,

Wsiu neczyt'-czuynu zmela."

Gdy

jednak Czelakowski odnosi

si

z pewnera

wspóczuciem

dla obu stron, opiewa tylko

sam fakt

i nie wchodzi bynajmniej

w

py- tanie, po której stronie

bya

wina, Metliski stara

si

wojsko Napoleona przedstawi z jak najgorszej strony. I tutaj widoczny

wpyw ukow-

skiego! Rosyjski romantyk, jak

ju

syszelimy,

nazwa

Napoleona

—

Batyjem,

a nie

innym

przedstawi go Metliski

w

swej poezyi(„wi-

szawirizaw ludyj, cerkwy obdyraw").

Inaczej, przynajmniej

w

pierwszych latach poetycznej dziaalnoci, odniós

si

do osoby Napoleona

—

Puszkin.

Na wie

o mierci Napo- leona pisze ten poeta wiersz p. ^t.

„Napoleon", w

którym mówi:

„Niech bdzie okryty

hab

Ten maoduszny, który

w

ten dzie Nierozumn przygan rzuca bdzie Najego cie bez korony

!

Sawa! on rosyjskiemu narodowi Wysoki cel ukaza,

I wiatu wieczn swobod Z ciemnoci zesania gosi."^l)

Do

drugiego wroga granic rosyjskiego carstwa

—

^{Polaków, odnosi}

si

Metliski ostroniej

ni

Puszkin i

ukowski,

chocia bynajmniej nie kryje

si

ze swa

antypaty

do nich ²), a

w swych

poezyach

„P

id-

zemna cerkwa"

ⁱ

„Ridna mowa"

maluje Metliski smutne

i

krwawe

boje Ukrainy z Polska

w XVII

wieku, zaprawiajc je po-

niekd

cieniem niechci a

moe

ⁱ nienawici do narodu polskiego. ³₎

') Soczynienija A. S.

Puszkina

T. IV. str. 52.

*)

W

^wierszu

„Do Was"

mówi Metliski do Ukraiców:

„Nam bratcia, nam bratcia,

we

ne chodyty

„Taj do paniw tych, do paniw tych weykych uhoafi"...(str. 42,)

.

Przez „panów" rozumie tutaj poeta Polaków, zaznacza

wic

dobitnie,

e

sto- sunki,jakie

czyy

Ukrain z Polska

w

XVI ⁱ pocztku XVII wieku,

ju

na zawsze porwane.

)

W

„Pidzemn-ej

cerk

w-i* pisze Metliski

:

„Poky

yy

^{kozak spysy} j szabluky Ne dobuwaw iczoho darom Lach

We

^{zterpiw i} kozak czymalo muky Wmiraw na palach win, i

w

kajdanach

16 CARYL STUDZISKI, [276]

I ta struna

odezwaa si

z jednej strony pod

wpywem

Puszkina ⁱ

u-

kowskiego, a z drugiej pod

wpywem

historycznych utworów

w

rodzaju

„Istoryi Russów*

pseudo^-Konyskiego *), gdzie stosunki polsko- ruskie

XVI

ⁱ

XVII

wieku opisane tendencyjnie i oparte czsto nie

na

faktach, lecz na

wymysach

ⁱ przekrcaniach.

Jak

o pierwszej tak

i o drugiej strunie

w

poezyi Metliskiego przychodzi

nam wyrazi si

ujemnie.

Byoby

zupenie

zrozumiaem, gdyby

Metliski zwróci

swe

sympatye do kozactwa, jednak i przytem

mamy

prawo

da

^{od poety,}

by chociaby

ze

wzgldu

na nieugojone blizny bratniego narodu, za-

chowa by

wicej spokoju i godnoci.

Z przegldu

tych idei Metliskiego widzimy,

e

poeta przejty

poezy

Puszkina a osobliwie

ukowskiego

nie

by w

^stanie

wznie si wyej

ponad ich przewodnie

myli

i

uderzy w strun

daleko nieodpo-

wiadajca,

ani

mioci

^jego do Ukrainy, ani

wspóczesnemu pooeniu

ukraiskiego narodu, ani jego przeszoci. Poeta

wystpi

jako wielbi- ciel despotyzmu, którego wrogiem

by

^jego

^nastpca —

^genialny Szew- czenko. Usprawiedliwia

poet —

rzecz niemoliwa, jednak o ile mniej-

szym

musi

by ^ciar

^{jego winy,}

^gdy

popatrzymy na

metamorfoz

zna- komitego poety Puszkina^, który

w

widoku stosunków rosyjskich^, kaj- danów, niewoli,

w

nadziei liberalnych ulg dla swego narodu

— wyst- pi

jako

wróg swych

dawnych, ogólnie ludzkich ideaów.

Czy

nie spo-

dziewa si

Metliski ta

faszyw nut dopi

ulg dla swego biednego,

Tak ⁱ

w

czuij krowi popofoskaw win ruky, I popanuwaw

w

lisach i po stepach! . . ,

(D u

m

^ky ⁱ p^{is i str.} 60).

We

wierszu

„Ridna mowa"

czytamy

:

„ ^{. ..} Obizwaw sia bafko ridnyj Szczo umer zakozakiw

Mow

^naród,

uczuo

bidnyj Zastohnaw iz pid Lachiw . . .

„Molodyk"

str. 113.

J

) Chocia „Istorija

Russów"

^{wysza z druku dopiero}

w

r. 1846, kr-

ya

jednak miedzy Ukraicami

w

rkopisach znacznie wczeniej. Dodamy,

e

urywki z niej drukowano przy komentowaniu ukraiskich historycznych pieni. Tak naprzy-

kad

Srezniews

ki wydajc zbiór etnograficzny p. t.

„Zaporoskaja

sta- rina" Charków 1833

—

4. podaje wypiski z teje historyi.

(Cz

I (3) ^str. 102

i nast.). I tak na podstawie tego historycznego utworu wyszed u Srezniewskiego Na- liwajkohetmanem, a fanatyzm ^{religijny pseudo-}Konyskiego ijego opowiadania o uniii, przyjte tutaj za prawd. Ten utwór historyczny

wpyn

take ujemnie na historyo- grafie ⁱ na

pikn

literatur a midzy innemi na poezy Szewczenki.