Lech Krzyżanowski
Wystawa prac architekta Mirosława
Przyłęckiego
Ochrona Zabytków 37/3 (146), 221-222
te m G o s p o d a rk i L e ś n e j i D rz e w n e j. W k o n f e r e n c ji w zięło u d z ia ł 81 n a u k o w có w , w ty m 28 g o sp o d a rz y i 53 gości z a g ra n ic z n y c h . M ie jsc e m sp o tk a n i a b y ł H a m b u rg . W c ią g u 4 d n i o b ra d w y g ło sz o n o 36 r e f e r a tó w u ję ty c h w 6 b lo k ó w te m a ty c z n y c h : — P o r ó w n a w c z a a n a to m ia d re w n a , — D en d ro c h ro n o lo g ia i r y t m w z r o s tu d re w n a , ■— P r z y c z y n y i c h a r a k te r y s ty k a p r z e b a r w ie ń d r e w n a ,
— U Itr a s t r u k t u r a d r e w n a i pro ces
ró ż n ic o w a n ia się k o m ó r e k ,
— K o m p u te r w id e n t y fi k a c ji g a tu n
k u d r e w n a i te c h n i k i p o m ia r o w e w b a d a n ia c h a n a to m ic z n y c h ,
— F izjo lo g ia , z w ią z k i p o m ię d z y w ła ś c iw o ś c ia m i s t r u k tu r a ln y m i d re w n a . S p o śró d w y g ło sz o n y c h r e f e r a tó w i p rz e s ta w io n y c h około 20 p o s te ró w n ie k tó re b e z p o ś re d n io d o ty c z y ły b a d a ń d zieł s z tu k i w y k o n a n y c h z d re w n a , a in n e o m a w ia ły m e to d y a n a lity c z n e , k tó r e m o g ą o k a z a ć się p r z y d a tn e w o d n ie s ie n iu do o b ie k tó w z a b y tk o w y c h . P o n iż e j p r z e d s ta w io n o o m ó w ie n ie ty c h re f e r a tó w : P. K l e i n (R FN ): Z a s to s o w a n ie a n a liz y p r z y r o s tó w r o c z n y c h do d a to w a n ia w c z e s n e g o m a la r s tw a h o le n d e r s k ie g o . D la h is to ry k ó w s z tu k i i k o n s e r w a to ró w b a rd z o is to tn e z n a czen ie m a d a to w a n ie w ie k u o b ie k tó w z a b y tk o w y c h . J e d n ą z m e to d p o z w a la ją c y c h n a d o k ła d n e o k re ś le n ie w ie k u d re w n a , a d z ię k i te m u ta k ż e w ie k u d re w n ia n y c h rz e ź b i p o dłoży o b ra z ó w je s t m e to d a d e n - d ro c h ro n o lo g ic z n a o p ie r a ją c a się n a a n a liz ie p o ró w n a w c z e j c ią g ó w p r z y ro s tó w ro c z n y c h . U m o ż liw ia o n a o k re ś le n ie n a jw c z e ś n ie js z e g o m o ż li w eg o r o k u śc ię c ia d rz e w a , z k tó re g o w y k o n a n e z o sta ło p o d ło że, a p o ś re d n io n a jw c z e ś n ie js z e j m o ż liw e j d a ty p o w s ta n ia d zieła. W n ie k tó ry c h w y p a d k a c h o sią g a się n a w e t d o k ła d n o ś ć d a to w a n ia d r e w n a w y n o sz ą c ą 1 ro k . D zięk i w s p ó łp r a c y z lic z n y m i g a le r ia m i s z tu k i o k re ś lo n o w ie k w ie lu d r e w n ia n y c h p o d o b ra z i h o le n d e rs k ic h , fla m a n d z k ic h , a n g ie ls k ic h i n ie m ie c k ic h a rty s tó w . J a k o p r z y k ła d p rz e d s ta w io n o w r e fe ra c ie w y n ik i a n a liz y d e n d ro c h r o - n o lo g ic z n e j n ie k tó ry c h o b ra z ó w P h i- lip a W ou w e r m a n a i R o g e ra v a n d e r W e y d e n a . S. W r ó b e l (R FN ): R a p o r t o s ta n ie d e n d ro c h r o n o lo g ii w E u ro p ie. P o p rz e d s ta w ie n iu p o d z ia łu k o n ty n e n tu e u r o p e js k ie g o n a s tr e f y k li m a ty c z n e o ra z s tr e f y w e g e ta c ji la s ó w a u to r k a k r ó tk o o m ó w iła z a sa d y , n a k tó r y c h o p ie r a ją się e u ro p e js k ie c h ro n o lo g ie s ta n d a rd o w e . M o żliw o ści b u d o w a n ia d łu g ic h , w ie lo le tn ic h c h ro n o lo g ii o g ra n ic z o n e są w E u ro p ie do n ie lic z n y c h g a tu n k ó w d rzew , ze w z g lę d u n a b r a k d o s ta te c z n e j ilo śc i m a t e r i a łu p o ró w n a w c z e g o (d re w n a je d n e g o g a tu n k u n a o k re ś lo n y m o b szarze) w o k re s ie od w sp ó ł czesn o ści do c zasó w p re h is to ry c z n y c h . N a jw ię k s z ą lic z b ę c h ro n o lo g ii o p ra c o w a n o d la d r e w n a d ę b u ; słu ż ą one z p o w o d z e n ie m do d a to w a n ia d zieł s z tu k i, n p . o b ra z ó w R u b e n s a i R e m b r a n d ta , z a b y tk ó w a r c h i te k tu r y ja k n p . k o śc io ła
Sw.
A p o sto łó w w S a lo n ik a c h czy w y k o p a lis k a rc h e o lo g iczn y ch , n p . o sad p a lo w y c h z n a d s z w a jc a r s k ic h jezio r. W n a d c h o d z ą c y c h la ta c h g łó w n y m z a d a n ie m e u r o p e js k ie j d e n d ro c h ro n o lo g ii b ęd zie o p ra c o w a n ie c h ro n o lo g ii s ta n d a r d o w y c h d la r e jo n u M orza Ś ró d z ie m n eg o o ra z E u ro p y P d .-W sch ., a t a k że z e s ta w u lo k a ln y c h c h ro n o lo g ii, o b o w ią z u ją c y c h d la m n ie js z y c h o b szaró w . Y. T r e n a r d (F ra n c ja ): D e n d ro c h ro n o lo g ia d ę b u d la r e g io n u p a r y s k ie g o . A u to rk a p rz e d s ta w iła tw o rz e n ie c h ro n o lo g ii p rz y r o s tó w ro c z n y c h d la d ęb u . B a d a n ia w y k o n a n o n a w ie lo le tn ic h d rz e w a c h d ę b o w y c h ro s n ą c y c h w la s a c h d e p a r ta m e n tu O ise k o ło P a ry ż a . C e le m p r a c y b y ło o p ra c o w a n ie s ta n d a r d o w e j k rz y w e j p r z y r o s to w e j d la te g o t e r e n u o ra z s p r a w d z e n ie je j k o re la c ji ze s t a n d a rd o w y m i c h ro n o lo g ia m i s ą s ie d n ic h re g io n ó w E u ro p y . O p ra c o w a n y w y k re s o b e jm u je la ta 1818— 1974. P o ró w n a n ie z c h ro n o lo g ia m i o b sz a ró w z n a jd u ją c y c h się p o d w p ły w a m i k lim a tu m o rs k ie g o i k o n ty n e n ta ln e g o w y k a z u je , że n a jw a ż n ie js z ea n o m a lie k lim a ty c z n e o d d z ia łu ją n a d rz e w a w p o d o b n y sp o só b n a z n a c z n y m o b szarze. P. R u d a 11 (W ielk a B ry ta n ia ): D re w n o z a s to s o w a n e w h a w a js k ic h rz e źb a c h . P rz e d s ta w io n o w y n ik i b a d a ń a n a to m ic z n y c h p o d ło ży p o n a d d w u s tu h a w a js k ic h rz e ź b lu d o w y c h p o w s ta ły c h w p ie rw s z e j p o ło w ie X IX w . P rz e d s ta w io n o o p isy b u d o w y a n a to m ic z n e j g a tu n k ó w d r e w n a , z k tó r y c h rz e ź b y z o sta ły w y k o n a n e . I d e n ty f ik a c ji d o k o n a n o p rz y z a s to s o w a n iu tr a d y c y jn y c h m e to d o k r e ś la n ia g a tu n k u d re w n a . R. B. M i l l e r , E. A. W h e e l e r , R. G. P e a r s o n (U SA ): I d e n t y f i k a c ja d r e w n a za p o m o c ą k o m p u te ra. P r e z e n ta c ja b a z y d a n y c h „ O x f o r d ”. I d e n t y f ik a c ja d r e w n a za p o m o c ą k o m p u te r a o f e r u je n a u k o w c o m b a z ę d a n y c h u ła t w i a ją c ą p o s z u k i w a n ie in f o r m a c ji d o ty c z ą c y c h p r ó b e k , k tó r y c h n ie m o ż n a z id e n ty fik o w a ć p rz e z z a s to s o w a n ie tr a d y c y j n y c h te c h n ik , tz n . p ró b e k o n ie z n a n y m p o c h o d z e n iu lu b n ie p a s u ją c y c h do o d p o w ie d z i u z y s k a n y c h za p o m o c ą k lu c z y d y c h o to m ic z n y c h . J e s t to m e to d a s z y b k a i ta n ia , a p o n a d to u m o ż liw ia ją c a ro z p o z n a w a n ie d r e w n a m n ie j d o ś w ia d c z o n y m s p e c ja lis to m od a n a to m ii. N a jw ię k s z y p ro b le m s ta n o w iło z g ro m a d z e n ie , u p o rz ą d k o w a n ie i z re d a g o w a n ie w o d p o w ie d n i sp o só b d a n y c h d la k o m p u te r a . P rz y d u ż e j o b fito śc i d a n y c h a n a to m ic z n y c h d r e w n a z a w a r ty c h w li te r a tu r z e czy n a s e le k c y jn y c h k a r ta c h p e rf o ro w a n y c h , b r a k b y ło s t a n d a rd o w e j lis ty ce c h c h a r a k te r y s ty c z n y c h b u d o w y d re w n a , za p o m o cą k tó r e j t a w ie lk a ilo ść in f o rm a c ji m o g ła b y zo stać p r z e tw o r z o n a w f o r m ę c z y te ln ą d la k o m p u te ra . B azę d a n y c h z a s to s o w a n y c h do d e m o n s tr a c ji u tw o rz y ły in f o rm a c je d o ty c z ą c e n a jw a ż n ie js z y c h g a tu n k ó w p ó łn o c n o - a m e r y k a ń s k ic h o ra z n ie k tó r y c h im p o rto w a n y c h do U SA. N a s tę p n ie , a b y w k r ó tk im o k re s ie ja k n a jb a r d z ie j ro z s z e rz y ć bazę d a n y ch , p rz e tw o rz o n o d a n e z a w a r te n a k a r t a c h p e rf o ro w a n y c h „ O x fo rd ”, k tó r y c h p o d s ta w ą b y ła A n a to m y o f D ic o ty le d o n s M e tc a lf e ’a i C h a ik a (1950). Z o sta ły o n e z a k o d o w a n e i w y d ru k o w a n e za p o m o c ą s y s te m u o p ra c o w a n e g o w 1981 r., p rz e z P e a r - s o n a i W h e e le ra . N a jtr u d n ie js z y p ro b le m n a p o tk a n o p rz y i n t e r p r e t a c ji i u je d n o lic e n iu in f o r m a c ji z k a r t „ O x fo rd ” z lis ta m i cech b u d o w y a n a to m ic z n e j d r e w n a . N ie k tó r e d a n e p r z e tra n s p o n o w a n o b e z p o śre d n io , in n e w y m a g a ły o d rę b n e g o o p ra c o w a n ia , ja k n p . ro z m ie sz c z e n ie m ię k i- szu czy w y s tę p o w a n ie k ry s z ta łó w . P o c z ą tk o w o b a z a „ O x f o r d ” z a w ie r a ł a 4860 w e jść , k tó r y m i są g a tu n k i, ro d z a je i ro d z in y . N ie k tó r e w e jś c ia są ta k p o d o b n e , że n ie m o g ą b y ć ro zd zielo n e. Ze w z g lę d ó w e k o n o m ic z n y c h c a ły s y s te m p o d z ie lo n y je s t n a 7 p o d z e s ta w ó w po około 700 w e jś ć k a ż d y . N a ra z ie o becność w ejść, 'k tó re są n ie do o d ró ż n ie n ia oraiz is tn ie n ie 7 ró ż n y c h p o d z e s ta w ó w o p ó ź n ia ją p ro c e s id e n ty fik a c ji, a le sy s te m s ta le w z b o g a c a ją n o w e d a n e i z czasem s k u te c z n o ś ć id e n ty f ik a c ji b ęd zie w z r a s ta ła . T o m a s z W a ż n y
WYSTAWA PRAC ARCHITEKTA MIROSŁAWA PRZYŁĘCKIEGO
„ A rc h ite k t i z a b y tk i” — to t y t u ł w y s ta w y o tw a r te j 15 g r u d n ia 1983 r. w s a la c h M u z e u m A rc h e o lo g ic z n eg o w e W ro c ła w iu . W p ra w d z ie w y d a n y z te j o k a z ji fo ld e r ro z p o c z y n a się w s tę p e m m ó w ią c y m o ch ęci u czczen ia 2 0 -le tn ie g o o k re s u , k tó r y m in ą ł od d a ty u k o ń c z e n ia o d b u d o w y (w e d łu g p r o j e k tu M. P rz y łę c k ie - go) zn iszczo n eg o w 1945 r. z a b y tk o w e g o g m a c h u m ieszcząceg o dziś z b io ry o ra z trz y d z ie s to le c ia p ra c y w ro c ła w s k ie g o O d d z ia łu P P P r a c o w n ie K o n s e rw a c ji Z a b y tk ó w (gdzie w ła ś n ie w tr a k c ie p o w s ta w a n ia p ra c o w a ł M. P rz y łę c k i), a le fa k ty c z n y m b o h a te r e m , bo a u to r e m p re z e n to w a n e g o d o ro b k u , b y ł d r inż. a r c h i te k t M iro s ła w P rz y łę c k i. N ie je s t rz e c z ą p o p u la r n ą w ś ró d w sp ó łc z e s n y c h u p a m ię tn ia ć o k rą g łe
221
1. O tw a rc ie w y s ta w y , w ś r o d k u M iro sła w P r z y łę c k i (fo t. 2. F r a g m e n t e k s p o z y c ji (fot. J. S z u l) M. K o ch ) d a ty w ż y c iu in s ty tu c ji p r e z e n t a c ją d o ro b k u je d n e g o c zło w ie k a. Za sa m p o m y s ł ta k ie g o w ła ś n ie u p a m ię tn ie n ia ju b ile u s z u d y re k c jo m M u z e u m A rc h e o lo g ic z n e g o i O d d z ia łu P P P ra c o w n ie K o n s e rw a c ji Z a b y tk ó w w e W ro c ła w iu n a le ż ą się w y ra z y s z a c u n k u i u z n a n ia . T r a f n y te ż b y ł w y b ó r b o h a te r a w y s ta w y — a r c h i te k t a i k o n s e r w a to r a z w ią z a n e g o od l a t tr z y d z ie s tu z D o ln y m Ś lą s k ie m i jeg o sp u ś c iz n ą h is to ry c z ną. Z a sk o c z e n ie b u d z i s k a la d o ro b k u a u to r a — d z ie s ią tk i p ro je k tó w k o n s e rw a c ji, o d b u d o w y , r e s ta u r a c ji czy w rę c z b u d o w y w sp ó łc z e s n y c h dzieł a r c h i te k t u r y (p o n a d 30 re a liz a c ji a u to rs k ic h ). T o w a rz y sz y ł im w y s e le k c jo n o w a n y w y b ó r sp o ś ró d około d w u s tu p u b lik a c ji n a u k o w y c h i p o p u la r n o n a u k o w y c h . Z n a la z ły się tu ta k ż e p r o je k ty (częściow o z re a liz o w a n e ) w sp ó łc z e s n y c h fo r m p rz e s trz e n n y c h , w y s tr o ju w n ę tr z (m eble, p o sa d z k i, a r m a t u r a o ś w ie tle n io w a , k o n c e p c je m a lo w id e ł śc ien n y ch ). I z d a w a ć b y się m ogło, że je s t toi d o ro b e k tw ó rc z y , o b fity i w sz e c h stro n n y , a le p rz e c ie ż n ie w y ją tk o w y w k r a ju . O tó ż tw ie rd z ę , że w y ją tk o w y . I to n ie ty lk o ze w z g lę d u n a a u to r s k i, tw ó rc z y c h a r a k t e r w ie lu ro z w ią z a ń . N ie ty lk o . P rz y łę c k i w la ta c h 1958— 1973 b y ł w o je w ó d z k im k o n s e r w a to re m z a b y tk ó w w e W ro c ła w iu , go s p o d a rz y ł z a b y tk a m i n a te r e n ie n a j w ię k sz e g o i n a jb a r d z ie j zaso b n eg o w o je w ó d z tw a . O d 1973 r . je s t z a s tę p c ą d y r e k t o r a do s p r a w n a u k o w o - k o n s e r w a to r s k ic h w ro c ła w s k ie g o O d d z ia łu P K Z , co ró w n ie ż je s t s ta n o w is k ie m i o d p o w ie d z ia ln y m , i p o c h ła n ia ją c y m n ie m a l b ez re s z ty e n e rg ię i n e rw y . M o żn a do te g o d o d ać d z ie s ią tk i f u n k c ji sp o łeczn y ch , w y k ła d y n a w y ż sz y c h u c z e ln ia c h , m ię d z y n a ro d o w ą d z ia ła ln o ś ć w o rg a n iz a c ja c h k o n s e r w a to rs k ic h , liczn e r e f e r a ty k r a jo w e i z a g ra n ic z n e . J e ż e li w s z y s tk ie p re z e n to w a n e p r a ce m ó g ł re a liz o w a ć je d e n czło w ie k (choć w w ie lu p r o je k ta c h w y s tę p u je p ro b le m w s p ó ła u to rs tw a k tó r e jś ze w s tę p n y c h fa z czy n a w e t k o n c e p c ji ro b o c z e j) i p e łn ić jeszcze w s p o m n ia n e w y ż e j o b o w iązk i, w y p a d a p o zw o lić so b ie n a c h w ilę r e fle k sji. D o ro b e k P rz y łę c k ie g o w sk a z u je n a m o żliw o ść łą c z e n ia o d p o w ie d z ia ln e j p ra c y a d m in is tr a c y jn e j n a szczeb lu k ie ro w n ic z y m z g łę b o k im za a n g a ż o w a n ie m w d z ia ła ln o ś ć tw ó rc z ą i n a u k o w ą. Ile g o d zin p ra c y w y n o siła d o b a a u to r a — p o z o sta je to ta j e m n ic ą je g o i ro d z in y . Z a s k a k u je p rz y ty m ro z le g ło ść z a in te re s o w a ń i m o ż liw o ści tw ó rc z y c h — w z o ro w e in w e n ta r y z a c je (D om „P o d O k r ę te m ” w L u b a n iu Sl., część z a m k u w O le ś nicy), p r o je k ty o d b u d o w y i k o n s e r w a c ji (m .in. M u z e u m A rc h e o lo g ic z n e w e W ro c ła w iu i k o śció ł Sw . K a ta r z y n y o ra z k la s z to r d o m in ik a n e k w e W ro c ła w iu ), s tu d ia tr w a ły c h r u i n (B iały K o śció ł, p rz e n o s z e n ia c h a łu p d re w n ia n y c h do m u z e u m n a w o ln y m p o w ie tr z u w B ie rk o w ic a c h (z W ic h ro w a , w o j. opolskie). W czes n y , bo z 1957 r., p r o j e k t o d b u d o w y M ły n ó w św . K la r y (w s p ó ła u to rs tw o E. M ałach o w icz), n ie z re a liz o w a n y ze w z g lę d u n a d r a m a ty c z n e ok o liczn o ści, s ta n o w ił n a w y s ta w ie t r a giczn e m e m e n to , choć z a ra z e m do k u m e n t d o b re j ro b o ty a rc h ite k tó w . S iln y m a k c e n te m e k sp o z y c ji b y ły s tu d ia k o n s e r w a to r s k ie m ia s t d o ln o ślą s k ic h — m .in. W ro c ła w ia , J a w o ra , B o le sła w c a , L w ó w k a Sl., O leśnicy. Z a g a d n ie n ia h is to ry c z n e d zieln ic od p o c z ą tk u d z ia ła ń M. P rz y łę c k ie g o sta n o w iły je d e n z g łó w n y c h k ie r u n k ó w z a in te re s o w a ń . Do te j p o ry z re s z tą k o o rd y n u je p r a c ą p o ls k ie j s e k c ji u r b a n is ty c z n e j M ię d z y n a ro d o w e j G ru p y R o b o czej K ra jó w R W P G do S p r a w O c h ro n y i K o n s e rw a c ji Z a b y tk ó w . O tw a rto ś ć n a s p r a w y w sp ó łc z e sn o ś ci p o z w a la m u p ro je k to w a ć k o m p o z y c je w łą c z a ją c e z a b y tk o w e b u d y n k i lu b ich e le m e n ty w no w e fo rm y czy w rę c z p o d e jm o w a ć no w e p r o je k ty (np. Z e b rz y d o w a , w o j. je le n io g ó rsk ie — kościół, p ro j. w s p ó l n ie z A. Ł u k a sz e w ic z e m ; Ś ro d a Ś lą s k a — p ro j. o d b u d o w y i a r a n ża c ji w n ę trz a k o ścio ła r o m a ń s k ie go). J e s t to z a te m k la s y c z n y p rz y k ła d rz a d k ie j ra c z e j w ś ró d n a sz y c h p r o je k ta n tó w p o s ta w y o tw a rto ś c i w o b ec fo rm w sp ó łc z e s n y c h i u z n a n ia k o n ie c z n o śc i k o n ty n u a c ji a r c h i te k to n ic z n e j p rz e z w p ro w a d z e n ie fo rm w sp ó łc z e s n y c h w s tr e f ę h is to ry c z n ą . N ie sp o só b p is a ć o w s z y s tk ic h s k ła d n ik a c h te j e s te ty c z n ie i p rz e k o n y w a ją c o z o rg a n iz o w a n e j w y s ta w y . M ożna m ieć n a d z ie ję , że o rg a n iz a to rz y p o m y ś le li o p e łn e j d o k u m e n ta c ji w s z y s tk ic h z e b ra n y c h t u e k s p o n a tó w , z a p e w n ia ją c w p rz y s z ło śc i so lid n e w ia n o w ro c ła w s k ie m u M u z e u m A r c h ite k tu r y lu b w a r s z a w sk ie m u O śro d k o w i D o k u m e n ta c ji Z a b y tk ó w , k tó r y ró w n ie ż g ro m a d z i d o ro b e k z n a c z ą c y c h a r c h ite k tó w z w ią z a n y c h z u tr w a la n ie m h is to r y c z n eg o d o ro b k u . Z a d a n ie m r e c e n z ji b y ło ra c z e j w s k a z a n ie n a o ry g in a l n o ść d o ro b k u M iro s ła w a P rz y łę c kiego, tr w a łe cech y jeg o o p u s, t a k że n a p o sta w ę w o b e c z a w o d u i sp o łe c z n y c h p o w in n o śc i tw ó rc y s p e łn ia jące g o a k ty w n ie życie z aw o d o w e. N ie m o ż n a je d n a k n ie p o d z ie lić się r e f le k s ją o g ó ln ą, n ie z b y t o p ty m i sty c z n ą . J a k ż e m a ło ta k ic h w y s ta w , ja k ż e rz a d k o p o tr a fim y czy ch c e m y u z n a ć d o ro b e k k o le g i p ra c u ją c e g o n ie o podal! I ja k ż e w ie le tr a c im y z te j r a c ji o k a z ji do z a p re z e n to w a n ia o ry g in a ln y c h k o n c e p c ji, g o d n y c h z a s ta n o w ie n ia ro z w ią z a ń , ta k ż e — i to je s t n ie m n ie j w a ż n e — p r z e d s ta w ie n ia p o s ta w y tw ó rc y g łęb o k o zaan g a ż o w a n e g o . L e c h K r z y ż a n o w s k i
