Analiza chemicznych i fizykochemicznych właściwości gruzełków glebowych

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X X , N R 2, W A R S Z A W A 1979

CZESŁAW K U D U K

A N A LIZA CHEM ICZNYCH I FIZY K OCHEM ICZN YCH

W ŁAŚCIW OŚCI GRUZEŁKÓ W GLEBOW YCH

In sty tu t U p ra w y R oli i R o ślin A k a d em ii R olniczej w e W rocław iu K iero w n ik n a u k o w y p rob lem u pnof. dr tato. B r o n isła w Jab łoń sk i

B udow a

g ru zełkow ata

polepsza

właściwości

w odne,

pow ietrzne

i cieplne gleby. D uże znaczenie w tw orzeniu gruzełków glebow ych od­

gryw a próchnica, m ająca w łaściwości koloidów hydrofiłow ych. G ruzełki

odm iennych ty p ów gleb w y k azu ją różnice w budow ie; zależy ona od

w łaściwości p róchnicy oraz od części m in eraln ej gleby. W nielicznych

jak dotąd dośw iadczeniach badano rów nież w pływ p rzy o ra n ia słom y

n a ilość i trw ałość gruzełków [1, 2, 3, 4, 5]. P rzeprow adzone przez

K ä m p f a i W e i c h e r t a [

] bad an ia w sk azują n a znaczny w zrost

trw ałości gruzełków glebow ych pod w pływ em naw ożenia słom ą. W zle­

pian iu bow iem cząsteczek glebow ych dużą rolę odgryw a rozkład ająca

się su b stan cja organiczna, a także ró żne śluzy w ydzielane przez o rg a ­

nizm y glebow e. N a k o rz y stn y w pływ naw ożenia słom ą gleb lekkich, na

w zrost w n ich trw ałej s tru k tu ry zw raca uw agę M i s t e r s к i [5].

Również nasze b adan ia w ykazały w y raźn ą zależność m iędzy ilością

i trw ałością gruzełków a naw ożeniem słom ą [3, 4]. W raz ze w zrostem

trw ałości gruzełków rosła w n ich zaw artość azotu, potasu, w apnia

i węgla organicznego [4].

W badaniach nin iejszy ch porów nyw ano n iek tó re właściwości fizyko­

chem iczne g ruzełków glebow ych i g leby niezgruźlonej.

Do badań użyto gruzełków o śred n icy 3-4 mm, pobranych z gleby

lekkiej należącej do piasku słabo gliniastego. Do tego celu posłużyło

poletko przed dw om a la ty naw ożone słom ą w daw ce 400 q/ha. G ruzełki

w ydzielano bezpośrednio w polu przy użyciu sit glebow ych, nie zgruź-

loną zaś glebę stano w iła frak cja, k tó ra przelaty w ała przez sito o śre d ­

n icy

m m pod w pływ em w łasnego ciężaru.

W glebie oznaczano: azot ogółem m etodą K je ld a h la w m odyfikacji

28 С. Kuduk

HCl, fosfor i potas p rzy sw ajaln y m etodą E gnera-R iehm a, w ęgiel o rg a­

niczny oraz w ęgiel rozpuszczalnych fra k c ji próchnicy m etodą W ester­

hof fa. Z właściwości fizykochem icznych oznaczano: sorpcję całkow itą,

koloidy glebow e i odczyn.

W Y N IK I B A D A Ń

W sto su n k u do gleby luźnej gruzełki zaw ierały o 90% więcej potasu

i o 35% więcej form przysw ajaln y ch . R ów nież w apnia było w gruzeł-

kach o 46% więcej. W reszcie gruzełki zaw ierały o 39% wyższe ilości

w ęgla organicznego i o 33% więcej azotu. A naliza frak cjon ow ana p róch­

nicy w ykazała w zrost o 46% kw asów ful wo nowych, hym atom elanow ych

i* я b e 1 a 1 r f a ż n ie j s z e s k ł a d n i k i ch em iczn o w g r u z e łk a c h glebow ych

i w g l e b i e n ie z g r u ź lo n e j w m g/100 g g lo b ÿ

B a s ic c h e m ic a l com ponents o f {»oil a g g r e g a te s and n o n -a g g r e g a te d s o i l i n m g /100 g o f s o i l F o s f o r - j^hor.phorus P o ta s - P o ta ssiu m O b iek t Treatm ent W ęg iel Carbon A zo t K itr o g e n r o z p u s z c z a l­ ny s o lu b le p rzy sw a ­ j a ln y a v a i l a b l e r o z p u s z c z a l­ ny s o lu b le przysw a­ j a ln y a v a i l a b l e Wapń C alcium ^ r u z e l k i S o i l a g g r e g a t e s 1280 7 9 ,5 7 9 ,3 2 0 ,0 3 7 ,2 2 0 ,8 1 0 ,1 G loba n ie z g r u z lo n a IT on-aggregated s o i l (J20 5 9 ,9 6 8 ,2 1 7 ,2 1 9 ,6 1 5 ,4 6 , 9 R ó żn ic a mg D if f e r e n c e 360 1 9 ,6 1 1 ,1 2 ,8 1 7 ,6 5 ,4 • 3 ,2 % 3 9 ,1 3 2 ,7 1 6 , 2 3 8 9 ,8 35 ,1 4 6 ,4 T a b e 1 a 2 Z aw artość w ęgle1, r o z p u s z c z a ln y c h kwasów p r ó c h n ic y z g ru ze łk ó w

i g le b y n ie z g r u ź lo n e j w m g/100 g g le b y i w % Carbon c o n t e n t in s o lu b le hunma a c i d s from s o i l a g g r e g a te s

and n c n - a g g r e g a t e d s o i l i n m g/100 g o f s o i l and i n % O b iek t T reatm ent Vi'jgiel o rg a ­ n ic z n y O rganie carbon Kwasy - A c id s Razem С r o z p u s z c z a ln y T o t a l С s o lu b le Humina Humln fulw owe h y m a to n e la - I nowe f u l v i e h y n a to m ela n J c huminowe humlc mg % mg % mg % mg % mg % G r u z e łk i S o i l a g g r e g a te s G.leb'i n ie z g r u ilo n a jïo n -a g g re g a te d s o i l 1280 920 9 2 , 3 6 0 ,5 7 ,2 6 ,6 9 9 ,5 6 4 ,0 00 0 C*— C4-4 0 C4-4 ,C4-4 2 8 3 ,0 3 1 ,6 3 1 ,0 5 9 6 ,2 4 0 7 ,5 4 6 ,5 4 4 ,3 6 3 3 ,8 5 1 2 ,5 5 3 ,5 5 5 ,7 B ó ż n ic a w % D if f e r e n c e in % 3 9 ,1 5 2 ,5 - 5 5 ,5 - 4 2 ,7 - 4 6 ,3 3 3 ,4

Właściwości gruzełków glebowych ₂₉

R ozp u szczaln e k w a sy p róch n icze w k o le jn y c h w y c ią g a c h z g ru zełk ó w 1 i z g leb y n ie zgruźlonej 2

Soluible h u m u s a cid s in su b seq u e n t e x tr a c ts from soil ag g reg a tes 1 and from n o n -a g g reg a ted so il 2

i huminowych, a trwała część próchnicy (humina) wzrosła o 33% (tab. 2).

Rozpuszczalnych 'kwasów próchnicznych w poszczególnych wyciągach

•0,1 N NaOH było w gruzełkach zawsze więcej, przy czym w pierw­

szych wyciągach różnice te były najwyższe, a w dalszych malały (rys. 1).

Wreszcie gruzełki charakteryzowały się sorpcją całkowitą wyższą o 26%.

Z wynikami sorpcji ściśle wiązała się zawartość koloidów w glebie;

w gruzełkach było ich o 26% więcej. W glebie zgruźlonej wystąpił

również wzrost pH z 4,45 do 4,83 (tab. 3).

T a b e l a 3 F izy k o ch em icz n e w ła ś c iw o ś c i w g r u z e łk a c h g leb o w y ch

i w g l e b i e n ie z g r u ź lo n e j P h y s ic o - c h e m ic a l p r o p e r t i e s i n s o i l a g g r e g a te s and n o n -a g g r e g a te d s o i l S o r p c ja m E v/100 g S o r p t io n mEv/1 0 0 g K o lo id y m g/100 g C o l l o i d e s m g/100 g P r o c e n t С w k o lo ­ id a c h С p e r c e n t i n c o l l o i d e s pH

T reatm ent h2o KOI

G r u z e łk i S o i l a g g r e g a t e s 5 ,7 4 1 1 ,9 7 8 1 7 ,4 3 5 ,5 8 4 , 8 3 G ieb a n ie z g r u ź lo n a N o n -a g g r e g a te d s o i l 4 ,5 5 8 1 ,5 6 6 1 5 ,1 4 5 ,3 6 4 ,4 5 R ó ż n ic a w % D if f e r e n c e i n % 2 5 ,9 2 6 ,3 1 5 ,1 4 ,1 8 , 3

30 C. Kuduk W N IO SK I

G ruzełki w p orów naniu z częścią n ie s tru k tu ra ln e j gleby zaw ierały:

— więcej azotu, potasu, w apnia, w ęgla organicznego i fosforu,

— o połowę więcej rozpuszczalnych kw asów próchnicznych,

— wyższą o 36% sorpcję całkow itą,

— o 26°/o w ięcej koloidów glebow ych.

L IT E R A T U R A

[1] D ö r i n g H.: B o d en k u n d lich e B etra ch tu n g en zur Stroh d ön gu n g. M itt. DLG. 71, 1956, 581-582.

[2] К ä m p f R., W e i с h e r t K.: U n tersu ch u n g en über d ie W irkung d er S tro h ­ d ü n gu n g au f die B od en k rü m elu n g. B ayer. L an d w . Jahrb. 43, 1966, 701-711. [3] К u d u к C.: L ab oratoryjn e badania w yb ra n y ch w ła śc iw o ś c i g leb y le k k ie j

n aw ożonej słom ą. Zesz. .nauk. AR W rocł. (w druku).

[4] K u d u k C.: W p ływ n a w o żen ia słom ą g leb y lek k iej na n iek tó re jej w ła ś c i­ w o ści chem iczne, fizy czn e i b ologiczne. Rocz. gleb ozn . 29, 2, 67-78.

[5] M i s t e r s k i W.: N a w o żen ie słom ą jako sy stem gosp od ark i bez obornikow ej. N o w e Roi. 8, 1968, 7-8. 4 . К У Д У К ОПРЕДЕЛЕН ИЕ Х И М И Ч Е С К И Х И Ф И ЗИ К О -Х И М И Ч Е С К И Х С ВО ЙСТВ П О Ч В Е Н Н Ы Х АГРЕГАТО В И нститут обработки почвы и р астениеводства, С ельск охозя й ствен н ая академ ия во В роцлаве

Р е з ю м е

Właściwości gruzełków glebowych ₃₁ C Z E S Ł A W K U D U K

A N A L Y S IS OF C H EM ICAL A N D PH Y SIC O -C H E M IC A L PR O PE R TIE S O F SO IL A G G R E G A TE S

D ep a rtm en t o f S o il an d P la n t C u ltivation , A g ricu ltu ra l U n iv e r sity o f W rocław

S u m m a r y

In soil a g g reg a tes o f 3-4 m m -in d iam eter, iso la ted from lig h t so il (w eak ly loam y sand), c h e m ic a l and p h y sico -ch em ica l prop erties w e r e d eterm in ed and com pared w ith th e resu lts ob tain ed for п оп -a g g reg a ted soil. H igh er nitrogen, p otassiu m , calciu m , organ ic carbon and p h osphorus co n ten t w ere found in aggre­ gates. T he fra ctio n a l a n a ly sis of hum us sh o w ed higher am ou n ts of so lu b le hum us acid s and h u m in s in aggregates. T he d eterm in a tio n s of p h y sic o -c h e m ic a l properties p roved higher total sorption, h igh er am ou n t of colloid s and an in crea se of the p H v a lu e in so il a ggregates.

D r C z e s ł a w K u d u k ul. C y b u l s k i e g o 32 50-206 W r o c l a w