"Teologia protestancka XX wieku", Karol Karski, Warszawa 1971 : [recenzja]

Alfons Skowronek

"Teologia protestancka XX wieku",

Karol Karski, Warszawa 1971 :

[recenzja]

Studia Theologica Varsaviensia 11/2, 350-352

350

[56]

Z agad n ien ie sp o w ia d a n ia się z g rzech ó w ciężkich przed K om unią św . n a leży w ła ś c iw ie do d zied zin y p ra k ty k i K ościoła. W szakże m y liłb y się ten , k to b y tw ierd ził, iż jest to tylk o k w e stia od p ow ied n iej d y scy p lin y . L ich y b yłb y to zw yczaj, k tóry b y n ie opierał się na od p ow ied n iej teo rii w y p ły w a ją cej z O bjaw ienia. I d latego stu d iu m B raeck m an sa, p o ­ d ejm u jące a m b itn e zadanie dotarcia do teorii, budzi n a d zieję, że r ó w ­ n ież prak tyk a, zn ajd u jąca się ostatn io pod p ręgierzem k ry ty k i, o d n aj­ dzie sw o je w ła śc iw e m iejsce i uk aże au ten ty czn e ob licze w k ierow an ej p rzez D u ch a św . w sp ó ln o cie ch rześcijań sk iej.

E d w a r d O z o r o w s k i

K arol K a r s k i , Teo lo g ia p r o t e s t a n c k a X X w i e k u , W arszaw a 1971, W iedza P ow szech n a, ss. 176.

M am y przed sobą o b jęto ścio w o n ie w ie lk ie stu d iu m , k tó re w polsk iej tech n ologiczn ej litera tu r ze p rotestan ck iej p e w n ie n ie m a sw eg o a n te - ced en su . A utor p o d ejm u je am b itn e zadanie w y p e łn ie n ia na ty m o d cin ­ k u lu k i, p rezen tu jąc szerszem u ogółow i odbiorców , a w ię c i ch rześcija ­ nom k atolick im , zw ię z łe k om p en d iu m w ied zy o te o lo g ii p ro testa n ck iej X X w iek u . G łów n e k ręg i p ro b lem a ty k i teo lo g iczn ej m y śli p ro testan ck iej K arsk i w ią ż e z n a zw isk a m i czołow ych ich p rzed sta w icieli: od w ie lk ie g o m istrza te o lo g ii d ia lek ty czn ej К . B a r t h a do te o lo g ii r ew o lu cji o statn ich lat. U ję c ie ta k ie nad aje k siążce p rzejrzystość i trzym a c z y te l­ n ik a w ok reślonej d y scy p lin ie r e fle k sy jn e j, do czego p rzyczyn ia się ponadto zw ię z ła b ib lio g ra fia u m o żliw ia ją ca szy b k ą o rien tację, jak i d a lsze stu d iu m nad p o g łęb ien iem p rzed staw ion ej p rob lem atyk i. P raca n a p isa n a jest p rzy stęp n ie i czy teln ie n a w et dla b liżej w teo lo g ię n ie - w d rożon ego odbiorcy. N a u w a g ę za słu g u je iren iczn y i ek u m en iczn y to k studium . N ie p ob rzm iew ają w n im echa te o lo g ii k o n tro w ersy jn ej

czy p olem iczn ej.

N ie zam ierzam y na ty m m iejscu refero w a ć treści tej k siążk i. R e fe ­ ro w a n ie re fe r a tó w z k on ieczn ości doprow adza do m y ślo w y c h sk rótów , n ieu n ik n io n y ch u p roszczeń i zn iek ształceń . C zy teln ik o w i zalecić n a leży b ezp ośred n ie sp otk an ie z tą u żyteczn ą książką.

W tra k cie lek tu ry czy teln ik sfo rm u łu je p ew n ie n iejed n o p y ta n ie pod a d resem autora. O dczuje m oże i p e w ie n n ied o sy t, że zb yt dużo się tu referu je, a za m ało a n a lizu je. C zyteln ik n ie ob eznany z tren d am i w e w sp ó łczesn ej te o lo g ii ew a n g elick iej w d zięczn y b y łb y te o lo g o w i p ro­ testa n ck iem u za szersze i k ry ty czn e u sto su n k o w a n ie się do całego sp ek tru m p rzed sta w ia n y ch p rzez n ieg o pogląd ów . D obrze się stało, że k sią żk ę o tw iera ob szern iejszy w stęp n a k reśla ją cy źród łow e tło i h o r y ­ zon t dla w sp ó łczesn y ch ten d en cji w te o lo g ii p rotestan ck iej. Jako p e n ­

[57]

351

C zyteln ik a uderza szczeg ó ln ie in n e m anko książk i: brak w zm ia n k i 0 p o lsk iej te o lo g ii p rotestan ck iej X X w . A utor n ie w y ja śn ia , d laczego p om ija to zagad n ien ie. Z aznacza w p raw d zie, że teo lo g ia p rotestan ck a up raw ian a poza obszarem języ k a n iem ieck ieg o n ie w y k a zu je n ic g o d - n iêjszeg o do o d n otow an ia, ona za w sze m ia ła ty lk o charakter lo k a ln y (s. 9). J est to p e w n ie w y n ik jed n ostron n ego sp ojrzen ia n a sp raw ę o c z y ­ m a n iem ieck iej teo lo g ii p ro testa n ck iej, która isto tn ie n ie in tereso w a ła się in n y m i teo lo g ia m i poza sw o ją w ła sn ą . A żeb y w y m ie n ić bodaj d w a p rzyk ład y: T eologia n iem ieck a n ie za in tereso w a ła się w sposób k r y ty c z ­ n y ani a m ery k a ń sk im fu n d am en talizm em , ani teologią fiń sk ą , która r o z ­ w in ę ła się w ła sn y m i ścieżk am i, zach ow u jąc sw ą lu tersk ą k o n fesy jn o ść 1 p ow iązan ia z K ościołem . M y n atom iast p ra g n ęlib y śm y poznać lo k a ln y k oloryt p o lsk iej teo lo g ii p rotestan ck iej. A b y ło b y chyba sporo m a ­ te r ia łó w fa k to g ra ficzn y ch u sp ra w ied liw ia ją cy ch w łą c z e n ie do k siążk i K a rsk ieg o ta k ieg o w ła śn ie rozdziału. U w a g i na tem a t p o lsk iej teo lo g ii p ro testa n ck iej u słu ży ły b y zarów no p o g łęb ien iu sa m o św ia d o m o ści p o l­ sk ich p ro testa n tó w jak i lep szem u pozn an iu ty ch że p rzez k a to lik ó w . N a s. 10 autor pisze: „C h arak terystyczn ą cechą teo lo g ii p ro testa n ck iej jest to..., że ’se jsm o g ra ficzn ie’ od zw iercied la ona n acisk i w sp ó łczesn o ści na ch rześcijań stw o. F od w zg lęd em od w agi w p o d ejm o w a n iu tru d n y ch p rob lem ów w yp rzed za ona zarów no teo lo g ię k a to lick ą i p ra w o sła w n ą ”. S tw ierd zen ia teg o n ie zam ierzam y p oddaw ać d ysk u sji. O dnotujm y j e ­ d y n ie fak t, że k siążk a K a rsk ieg o n ie dokonała sejsm iczn eg o zap isu z d a ­ rzen ia ek u m en iczn ych zb liżeń e w a n g e lic k o -k a to lic k ic h d atu jących się zw ła szcza od V a tica n u m II, k ie d y to n a stą p iło n ie n otow an e w d z ie ­ jach zb liżen ie z K o ścio łem K a to lick im . A utor n asz jest zdania, że ru ch ek u m en iczn y trw a, „ a czk o lw iek rezu lta ty jego są jeszcze zn ik o m e” (s. 169). B y lib y śm y n a w e t sk łon n i sądzić, że są duże. C hociażby w sk a ­ zać ty lk o na to n ie b y w a łe osiągn ięcie, że dziś — d zięk i d ia lo g o w i e k u ­ m en iczn em u — d ocieram y do w ła śc iw y c h i istotn ych źródeł naszych rozłam ów , w y k ry w a ją c z drugiej stron y m n ó stw o e le m e n tó w w sp ó l­ n ych . W łaśn ie teo lo g ia p rotestan ck a, p o w a żn ie trak tu jąca zasad ę sola

fi d es, u w aża zjed n oczen ie ch rześcijan za p o d sta w o w e sw e zadanie;

w p ro testa n ty zm ie też zrodził się ek u m en izm .

D ow od u w ie lk ie g o za in tereso w a n ia K ościoła R zy m sk o -k a to lick ieg o bratn ią teo lo g ią p rotestan ck ą dostarcza sam autor zam yk ający sw ą k sią żk ę w y k a zem b ib lio g ra fii w a żn iejszy ch p olsk ich p u b lik a cji z za­

352

[58]

W ram ach ek u m en ii in tereso w a ły b y k a to lik a w k siążce K arsk iego ta k że u w a g i na tem a t jed n ego z n a jw a żn iejszy ch p u n k tó w d ialogu m ię- d zych rześcijań sk iego: p ro b lem a ty k i u jęcia sa k ra m en tó w (in terkom unii) w teo lo g ii p rotestan ck iej X X w iek u . D okonano tu zn aczn ych p rzesu ­ n ięć a k cen tó w i to zarów no „w le w o ” jak i „w p ra w o ”.

M ożna by jeszcze m ó w ić o e w en tu a ln ie w ięk szy m u w y p u k len iu w a ż ­ nej p ro b lem a ty k i h erm en eu ty czn ej w te o lo g ii p ro testa n ck iej, сгуН o jej sto su n k u do filo zo fii, o n ow o o d k ry w a n y m przez tę teo lo g ię za in tereso ­ w a n iu h istorią, now ej e ty c e społecznej itp.

W szy stk ie n a sze u w a g i n ie chcą sta n o w ić k ry ty k i k siążk i K arsk iego, która w zak resie in fo rm a cji p ełn i dobrą robotę. P raca otw iera ją ca pole n o w y m pytan iom , od sła n ia ją ca p roblem y, które u m o żliw ia ją start do tych sam ych zagad n ień z in n y ch p u n k tó w w id zen ia , jest pracą k o n ­ stru k ty w n ą .

A lf o n s S k o w r o n e k

W. H e i n e n , B eg r ü n d u n g c h r i s tl ic h e r M oral, W ürzburg 1969 ss. 352. Z ok azji 60-lecia urodzin n a u k o w ca m o ra listy W. H ein en a jego u cz­ n io w ie i p rzy ja ciele w y d a li w a rto ścio w ą p o zy cję teologiczn ą z zakresu ch rześcija ń sk iej n au k i m oraln ej, na którą zło ży ły się p u b lik o w a n e w c z e ś­ niej prace ju b ila ta oraz a rty k u ły in n y ch autorów . M im o różnorodności te m a ty k i za w a rty ch w k siążce p u b lik acji, słu szn ie otrzym ała ona w sp ó l­ n y tytu ł: U z a sa d n ien ie c h r z e ś c ij a ń s k ie j n a u k i m o r a ln e j . U zasad n ien ie to p rzep row ad ził sam H ein en grom adząc a rty k u ły w o k ó ł sześciu p o w ią ­ zan ych ze sobą części. Tom otw iera ją stu d ia nad an trop ologią te o ­ logiczną. Za n im i n astęp u ją k w e stie na tem a t działan ia m ięd zyosob ow ego, a n a lizy p ow in n ości, w in y i grzech u oraz zagad n ien ie choroby i bólu w a sp ek cie d o jrzew a ją ceg o kryzysu . S zczeg ó ln e za in tereso w a n ie budzą d w a o sta tn ie rozd ziały, z k tórych jed en o m a w ia n ieśw ia d o m e pytan ia i żądania w te o lo g ii m oraln ej, a drugi za jm u je się teologią m oralną w k ościeln ej trosce d u szp astersk iej.

N a leży dodać, że książk a jest p rzyk ład em ciek a w ej w sp ółp racy m ię - d zy d y scy p lin a rn ej. O bok a rty k u łó w teologiczn ych , zaw iera prace z z a ­ k resu p sy ch o lo g ii i so cjo lo g ii relig ijn o ści.

W ydaje się, że w a rto poznać tę k siążk ę. Z arów no sp ecja listo m jak i laik om d ostarczy za p ew n e ciek a w eg o m a teria łu do p rzem yśleń n u r­ tu ją cy ch ich p ytań m oraln ych .