Jak ludzie zmieniają krajobraz?

(1)

Jak ludzie zmieniają krajobraz?

Materiał składa się z sekcji: "1. Krajobraz częściowo przekształcony", "2. Krajobrazy przekształcone przez człowieka", "3. Naprawianie szkód", "Podsumowanie", "Słowniczek", "Zadania".

Materiał zawiera 9 ilustracji (fotograﬁi, obrazów, rysunków), 6 ćwiczeń, w tym 6 interaktywnych z możliwością sprawdzenia poprawności odpowiedzi. Są to zadania typu prawda - fałsz, wielokrotnego wyboru oraz tekst z lukami.

Słownik pojęć zawiera wyjaśnienia terminów: "hałda", "industrializacja", "rekultywacja". W materiale opisano pozytywne i negatywne skutki oddziaływania człowieka na krajobraz. Scharakteryzowano krajobraz naturalny i przekształcony przez człowieka.

(2)

Jak ludzie zmieniają krajobraz?

Obecnie najwyższe drzewa świata mają wysokość ok. 110–115 m. W przeszłości mogły dorastać nawet do 130–140 m. Natomiast najwyższy budynek ma 828 m. Nawet znacznie niższe budynki przyćmiewają wszystkie drzewa w okolicy.

Już wiesz

jak woda i klimat wpływają na krajobraz;

jak rośliny i zwierzęta wpływają na krajobraz.

Nauczysz się

opisywać, jak człowiek przystosowuje się do otaczającego krajobrazu;

odróżniać formy krajobrazu naturalnego od przekształconego przez człowieka;

wskazywać pozytywne i negatywne skutki oddziaływania człowieka na krajobraz.

1. Krajobraz częściowo przekształcony

Dawniej morza i wielkie rzeki stanowiły dla ludzi bariery nie do przebycia. W góry chodzili rzadko, a bagna i pustynie starali się omijać. Lasy odwiedzali jedynie w celu zdobycia pożywienia.

Stopniowo zaczęli przekształcać krajobraz do swoich potrzeb. W celu znalezienia ziemi dla rolnictwa i budowy osad zajęli większość łąk i leśnych polan oraz doliny rzeczne. Potem wycinali i wypalali lasy, by uzyskać drewno do budowy domów oraz zwiększyć teren przeznaczony pod uprawę roślin i hodowlę zwierząt. Poniżej klika przykładów, w jaki sposób człowiek potraﬁ dostosować się do krajobrazu i warunków otoczenia.

W gorącym i wilgotnym klimacie Amazonii do dziś często buduje się domy o bardzo prostej konstrukcji. Korzysta się z powszechnie dostępnego materiału – drewna. Dom chroni przed deszczem, słońcem i zwierzętami, ale nie musi chronić przed zimnem

(3)

Ciekawostka

Ludzie potraﬁą przystosować się do różnorodnych warunków. W australijskim miasteczku Coober Pedy, w którym wydobywa się cenne kamienie, robotnicy i ich rodziny mieszkają pod ziemią

w opuszczonych chodnikach licznych kopalni. Mieszkanie na powierzchni byłoby uciążliwe z powodu upałów i burz pyłowych.

Źródło: Graeme Churchard (h p://www.ﬂickr.com), licencja: CC BY 2.0.

Warunki życia na pustyni sprawiają, że człowiek musi przystosować się do otoczenia i w niewielkim stopniu zmienia krajobraz. W skrajnie suchym klimacie Maroka buduje się domy chroniące przed palącym słońcem w dzień i chłodem w nocy oraz przed burzami piaskowymi

W Polsce tradycyjne budownictwo uwzględniało roczne zmiany pogody. Dom musiał chronić zarówno przed zimnem, opadami i mrozem, jak też przed nadmiernym nagrzewaniem się latem. Dlatego budowano domy z drewnianych bali i pokrywano dach strzechą. Słomiany dach wchłania wodę, nie pozwalając jej przeniknąć do wnętrza, zaś drewniane ściany znakomicie utrzymują temperaturę w pomieszczeniu

 



 



(4)

2. Krajobrazy przekształcone przez człowieka

Rozwój cywilizacji spowodował, że ludzie zmieniali otaczający ich krajobraz. Zaczęli uprawiać wybrane rośliny na ogromnych polach czy hodować olbrzymie stada zwierząt. Mimo to w krajobrazie wsi nadal istnieje wiele elementów naturalnych. Taki krajobraz nazywa się częściowo przekształconym przez człowieka.

Znacznie większym zmianom uległ krajobraz miast. Silny wpływ ma na niego intensywny rozwój przemysłu, czyli industrializacja. Na przykład w kopalniach wydobywa się surowce, które zostają przerobione na różnorodne produkty. Podczas wydobycia powstaje mnóstwo odpadów, które z czasem przyjmują postać wzgórz nazywanych hałdami. Tam, gdzie nie ma przemysłu, krajobraz miejski i tak bywa silnie zmieniony przez człowieka z powodu skupisk budynków, ulic, torowisk, centrów handlowych.

Wielkie miasta to przykład silnie przekształconego krajobrazu. Liczne budynki stojące bardzo blisko siebie nie pozwalają nawet domyślić się, jaka w danym miejscu była rzeźba terenu

Wydaje się, że drogi zajmują niewiele miejsca, ale w rzeczywistości ich budowa także silnie zmienia krajobraz. Aby zbudować węzeł autostradowy, taki jak widoczny na zdjęciu, trzeba nieraz wygładzić teren, co oznacza na przykład rozkopywanie pagórków

 



 



(5)

Polecenie 1

Wskaż największą budowlę w okolicy twojego miejsca zamieszkania. Opisz jej rozmiary i przeznaczenie oraz to, w jaki sposób wpływa na krajobraz.

3. Naprawianie szkód

Niektóre krajobrazy są tak zniszczone, że przyroda nie jest w stanie w krótkim czasie sama naprawić szkód spowodowanych przez ludzi. W takiej sytuacji niezbędne są działania człowieka. Przywracanie zniszczonemu krajobrazowi jego pierwotnej wartości i wyglądu to odnawianie lub rekultywacja.

W najprostszym przypadku polega to na sadzeniu nowych drzew w miejsce wyciętych albo oczyszczaniu wód. Odnawianie terenów po kopalniach i kamieniołomach to na przykład zalanie wodą miejsca,

w którym wydobywano surowce, i przekształcenie go w sztuczne jezioro. Można też zadbać o rzeki i jeziora, ograniczając dopływ zanieczyszczeń i wpuszczając do ich wód organizmy, które żyły tam wcześniej, ale wyginęły na skutek zmian warunków życia.

Wznoszenie tam na rzece sprawia, że teren przed nimi jest zalewany przez spiętrzoną wodę. Czasami prowadzi to nawet do powstania sztucznych jezior

Hałdy to sztuczne wzgórza usypane z odpadów powstających podczas wydobycia surowców

 



 



(6)

Góra Kamieńska o wysokości 386 m n.p.m. została w całości usypana w wyniku działalności kopalni. Dzisiaj po trwającej wiele lat rekultywacji niemal nie różni się od naturalnego wzgórza

Polecenie 2

Oceń, czy w twoim otoczeniu przeważają pozytywne czy negatywne skutki wpływu człowieka na krajobraz.

Uzasadnij swoją odpowiedź.

Podsumowanie

Działalność człowieka wpływa zarówno na krajobraz wiejski, jak i miejski.

Na obszarach zniszczonych przez człowieka możliwa jest rekultywacja, czyli odnowienie elementów krajobrazu.

Praca domowa Polecenie 3.1

Dowiedz się, jakie miejsca w twojej okolicy są szczególnie zniszczone przez człowieka. Jakie prace należałoby wykonać, by przywrócić je do pierwotnego stanu?

Zobacz także

Rzeźbiarze krajobrazu

Słowniczek

hałda

sztuczne wzniesienie powstałe na skutek usypania odpadów przemysłowych, resztek wykopanych skał itp.

industrializacja

procesy prowadzące do rozwoju przemysłu rekultywacja

(7)

przywracanie wartości użytkowej i przyrodniczej terenom dewastowanym przez człowieka

Zadania

Ćwiczenie 1

Wybierz elementy, by zdania miały poprawną treść.

dzikim, lasy, pierwszym, zawiera elementy typowe dla krajobrazu naturalnego, nie nadaje się do zamieszkania przez zwierzęta, zmienionym, miasta, pola uprawne, naturalnym, starym, przeobrażonym, zdewastowanym, ludzie nie mogą na nim stale przebywać, nie można na nim niczego budować, kulturowym, pastwiska

Ludzie przekształcili większość łąk i leśnych polan w ...

W ten sposób przekształcili krajobraz zwany ... w inny nazywany ... Charakteryzuje się on tym, że

...

Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 2

Do jakich warunków należy dostosować domy budowane w danym miejscu?

do warunków pogodowych do warunków rolniczych do warunków wodnych do warunków glebowych

Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 3

Wybierz elementy krajobrazu typowe dla obszarów zurbanizowanych.

ulica

pole uprawne las

dom

centrum handlowe bagno

tory tramwajowe wydma

(8)

Ćwiczenie 4

Oceń poprawność stwierdzeń dotyczących krajobrazu miasta.

Prawda Fałsz

W mieście nie mogą żyć jakiekolwiek dzikie zwierzęta.

□ □

Park jest miejscem, gdzie mogą żyć rośliny i dzikie zwierzęta.

□ □

Miasta zawsze mają krajobraz industrialny.

□ □

Trawniki są tak zróżnicowane przyrodniczo, jak łąki.

□ □

Na terenie miasta mogą istnieć zbiorniki wodne.

□ □

Ćwiczenie 5

Jak nazywamy proces uprzemysłowienia?

industrializacja urbanizacja regionalizacja racjonalizacja ekologizacja

Ćwiczenie 6

Jak nazywamy proces przywracania procesów naturalnych na obszarach zdegradowanych?

rekultywacja represja restauracja renowacja