CZAS PRACY

CZAS PRACY

mgr Magdalena Stręk

Zakład Prawa Pracy

ZNACZENIE REGULACJI

 Dynamiczny rozwój przemysłu w XIX wieku, spowodował wzrost zapotrzebowania na pracę, co spowodowało wydłużenie czasu pracy oraz zwiększenie jej intensywności.

 Praca stała się realnym

zagrożeniem dla życia i zdrowia

pracowników.

PIERWSZE REGULACJE MIĘDZYNARODOWE

 Pierwszym na świecie aktem ustawowym ograniczającym czas pracy był wydany w 1802 r. w Anglii

„Health and Morals of Apprentices

Act”, ograniczający czas pracy

uczniów w tkalniach. Wyznaczał on

dla dzieci w wieku 9-13 lat

maksymalny czas pracy w wymiarze

8 godzin, a dla dzieci w wieku 14-18

maksymalnie 12 godzin na dobę.

PIERWSZE REGULACJE KRAJOWE

 Po odzyskaniu niepodległości, pierwszym aktem dotyczącym czasu pracy była ustawa z dnia 18 grudnia 1919 r. o czasie pracy w przemyśle i handlu. Wprowadziła ona zasadę 8- godzinnego dnia pracy od poniedziałku do piątku i 6- godzinnego dnia pracy w sobotę.

Ustawa ta przewidywała również spoczynek niedzielny, zakaz pracy nocnej i obowiązkowe przerwy w pracy.

 Ustawa ta była korzystniejsza niż 1

konwencja MOP, która ograniczała czas pracy

do 8 godzin dziennie i 48 godzin tygodniowo.

Definicja czasu pracy

 Art. 128 § 1 k.p.

Czasem pracy jest czas, w którym

pracownik pozostaje w dyspozycji

pracodawcy w zakładzie pracy lub w

innym miejscu wyznaczonym do

wykonywania pracy.

POZOSTAWANIE W DYSPOZYCJI PRACODAWCY

 tradycyjnie „dyspozycyjność” utożsamiano z faktyczną możliwością wydawania pracownikowi poleceń

 obecnie, w związku ze stosowaniem nietypowych postaci stosunku pracy (np.

telepraca, czy praca w zdaniowym systemie

czasu pracy), a także przy uwzględnieniu

specyfiki pracy pracowników samodzielnych

(pracownicy zarządzający zakładem pracy czy

radcowie prawni) pojęcie dyspozycyjności

rozszerza się na działania pracownika w

interesie pracodawcy bez jego polecenia, a

nawet wiedzy i bieżącego kierownictwa.

NIE POZOSTAJE W DYSPOZYCJI PRACODAWCY

 pracownik nie zdolny do pracy z powodów obiektywnych (np. choroba),

 jak i zależnych od pracownika (np.

będący pod wpływem alkoholu).

 W dyspozycji pracodawcy nie pozostaje

również pracownik który nie oczekuje na

polecenia pracodawcy np. wykonując

czynności prywatne w godzinach pracy,

a także pracownik który nie chce ich

wykonać, celowo odmawiając

świadczenia pracy.

POJĘCIE ZAKŁADU PRACY

 właściwa dla danego pracownika

placówka zatrudnienia,

wynikająca z treści umowy o

pracę

POJĘCIE „INNEGO MIEJSCA

WYZNACZONEGO DO WYKONYWANIA PRACY”

 inny zakład pracy, miejsce wybrane dla dokonywania czynności związanych z pracą, a także mieszkanie czy miejsce czasowego pobytu pracownika.

Istotnym jest by miejsce to było

miejscem wyznaczonym przez

pracodawcę, a nie swobodnie

wybranym przez pracownika.

NA CZAS PRACY SKŁADAJĄ SIĘ:

1. okresy wykonywania pracy

2. okresy niewykonywania pracy w trakcie których pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy

3. okresy niewykonywania pracy

zaliczane do czasu pracy

Ad.1

 Okresy wykonywania pracy

podlegają zaliczeniu do czasu

pracy niezależnie od tego czy

pracodawca ma możliwość

wydawania pracownikowi na

bieżąco poleceń dotyczących

pracy.

Ad.2

 1. oczekiwanie na przydzielenie pracy

 2. przestój (art. 81 § 2 k.p.)

 3. przemieszczanie się w trakcie podróży służbowej w czasie rozkładowych godzin pracy

 4. dyżur zakładowy (?), mimo że spełnia przesłanki definicji z art.

128 k.p., to na podstawie art.

151

§ 2 k.p. wyłączony jest z

czasu pracy

Ad.3

 Przerwy w pracy:

 art. 134 k.p.,

 art. 145 § 1 k.p.,

 art. 187 k.p.,

 art. 202 § 3 k.p.

NIE STANOWI CZASU PRACY

 czas dojazdu do pracy i z pracy

 przerwa w pracy art. 139 § 1, art.

141 § 1 k.p.,

 przemieszczanie się w trakcie

podróży służbowej przypadające

poza rozkładowe godziny pracy

POJĘCIE CZASU PRACY W DYREKTYWIE 2003/88/WE

 art. 2 pkt 1 „czas pracy oznacza każdy okres, podczas którego pracownik pracuje (jest w pracy), jest do dyspozycji pracodawcy oraz wykonuje swoje działania lub spełnia obowiązki, zgodnie z przepisami krajowymi lub praktyką krajową”

 Okres odpoczynku to każdy okres

który nie jest czasem pracy (art. 2

pkt 2)

WYKŁADNIA POJĘCIA CZAS PRACY

 „czas pracy” oraz „okres odpoczynku” to pojęcia prawa wspólnotowego, które należy definiować według obiektywnych cech, odwołując się do systematyki i celu tej dyrektywy. Pojęcia te nie powinny być interpretowane wg.

różnych przepisów państw

członkowskich (wyrok C-151/02

Jaeger)

DEFINICJA CZASU PRACY

 Kryteria kwalifikacyjne czasu pracy

rozpatrywane są łącznie ale ze znacznym

osłabieniem trzeciego kryterium. Dyżury

stacjonarne, pełnione przez lekarzy z

zespołów pierwszej pomocy w trybie

fizycznej obecności w zakładzie opieki

zdrowotnej, mają cechy charakterystyczne

dla pojęcia czasu pracy, mimo iż podczas

tych dyżurów spełnione są dwie pierwsze

przesłanki wymienione w definicji czasu

pracy (wyrok C-303/98 SIMAP).

PODSTAWOWE POJĘCIA Z ZAKRESU CZASU PRACY

 doba

 tydzień

 rozkład czasu pracy

 system czasu pracy

Art. 129 § 1 k.p.

 Czas pracy nie może przekraczać

8 godzin na dobę i przeciętnie 40

godzin w przeciętnie

pięciodniowym tygodniu pracy w

przyjętym okresie rozliczeniowym

nieprzekraczającym 4 miesięcy, z

zastrzeżeniem art. 135-138, 143 i

144.

OKRESY ODPOCZYNKU

 Art. 132 k.p. minimalny odpoczynek dobowy

 Art. 133 k.p. minimalny odpoczynek tygodniowy

 Okres odpoczynku nie może być

naruszony przez czas dyżuru (za

wyjątkiem dyżuru domowego),

czas podróży służbowej i

szkolenia odbywanego z

polecenia pracodawcy.

ZAKAZ ZRZECZENIA SIĘ PRAWA DO WYPOCZYNKU

 Pracownik nie może zrzec się prawa do odpoczynku dobowego lub tygodniowego, które musi być analogicznie traktowane jak

prawo do urlopu

wypoczynkowego, ponieważ obie

instytucje służą ochronie zdrowia

pracownika i jego bezpieczeństwa

(wyrok SN z dnia 3 lutego 2011 r.,

III PK 32/10).

ROSZCZCZENIA PRACOWNIKA W PRZYPADKU NARUSZENIA OKRESÓW ODPOCZYNKU

 zadośćuczynienie za doznaną krzywdę z tytułu naruszenia dóbr osobistych

 odszkodowanie wg. reżimu

odpowiedzialności kontraktowej

lub deliktowej (co jednak wymaga

wykazania wysokości szkody)