Socjologia prawa
Dylematy teoretyczne w socjologii (prawa)
Dr Maciej Pichlak
Katedra Teorii i Filozofii Prawa Uniwersytet Wrocławski
Maciej.Pichlak@uwr.edu.pl
Prawo z socjologicznego punktu widzenia
Badanie prawa poprzez:
• Postawy lub przeżycia
• Zachowania lub interakcje
• Kulturę
• Instytucje
• Praktyki komunikacyjne
Zasięg teorii w socjologii (i nie tylko…)
1. Teorie wielkiego zasięgu
Ogólna teoria prawa (pozytywizm, prawo natury, realizm prawniczy itp.) Teoria prawa jako przeżycia psychicznego (Petrażycki)
2. Teorie średniego zasięgu
Teorie wykładni prawa (np. teoria derywacyjna, klaryfikacyjna) Teoria postaw wobec prawa (postawy zasadnicze i celowościowe)
3. Teorie małego zasięgu
Teoria wykładni prawa karnego (in dubio pro reo) Teoria osobowości autorytarnej
Podstawowe paradygmaty teoretyczne
Co robią ci ludzie?
Paradygmaty teoretyczne w socjologii
Podstawowe opozycje:
a) Struktura czy działanie b) Konflikt czy konsens
c) „Duch” czy „materia”
d) Rekonstrukcja czy demaskacja
Dodatkowa perspektywa: kwestia płci
Socjologia jako nauka o
społeczeństwie nowoczesnym
Oświecenie jako cezura: rzeczywista czy pozorna?
„Oświecenie to wyjście człowieka z zawinionej przez niego niedojrzałości.
Niedojrzałość jest nieumiejętnością w posługiwaniu się własnym rozumem bez przewodnictwa innych”.
Immanuel Kant, Odpowiedź na pytanie: czym jest Oświecenie?
Trzy typowo „nowoczesne” założenia socjologii:
1. Dominujący wymiar dynamiki zmiany społecznej 2. Koncepcja społeczeństwa
3. Zadania socjologii
Dominujący wymiar dynamiki zmiany społecznej
1. Kapitalizm (Marks)
2. Industrializacja (Durkheim)
3. Racjonalizacja (Weber)
Pojęcie społeczeństwa
Społeczeństwo jako zunifikowana i wyraźnie oddzielona całość (społeczeństwo państwa narodowego).
Centralnym zagadnieniem badania społeczeństwa jest problem (źródeł)
porządku społecznego.
Zadania socjologii
Instrumentalny charakter socjologii jako nauki o społeczeństwie:
Zadania przewidywania i kontroli społecznej.
(Przełożenie na koncepcję polityki prawa)
Anthony Giddens: Takie postrzeganie zadań socjologii nie uwzględnia
jednak podwójnej refleksyjności: nauki oraz samego społeczeństwa.
Paradoksy nowoczesności
Nowoczesność po przejściach:
„dojrzały” modernizm czy post-modernizm?
1. Płynna nowoczesność (Zygmunt Bauman)
2. Późna nowoczesność (refleksyjność nowoczesnych instytucji – Anthony Giddens)
3. Społeczeństwo ryzyka (druga nowoczesność – Ulrich Beck)
Anthony Giddens: późna nowoczesność
„Refleksyjność nowoczesnego życia społecznego polega na tym, że
praktyki społeczne podlegają bezustannym przeglądom i reformom w świetle napływających informacji o tych właśnie praktykach, co zmienia ich charakter w sposób konstytutywny”.
A. Giddens, Konsekwencje nowoczesności, przeł. E. Klekot, Kraków 2008, s. 28
Ulrich Beck: społeczeństwo ryzyka
“Społeczeństwo ryzyka oznacza strukturę, w której wątpliwa stała się przewodnia dla epoki nowoczesnej idea kontrolowalności
podecyzyjnych skutków ubocznych i zagrożeń i w której z tego względu nowa wiedza służy zmienianiu nieprzewidywalnego ryzyka w wyliczalne, tworząc jednak przez to nowe nieprzewidywalności”.
Beck, Społeczeństwo światowego ryzyka. W poszukiwaniu utraconego bezpieczeństwa, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar 2012, s. 31
