Zasada zagrożenia
w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym
Piotr Janiak
Art. 15 u.p.e.a.
§ 1. Egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne inaczej stanowią. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia.
Termin
Przepis art. 15 u.p.e.a. nie stanowi podstawy do wyznaczenia zobowiązanemu terminu do wykonania obowiązku!
Termin ten powinien wynikać z przepisów prawa materialnego, zaś gdy nie wynika wprost z przepisów prawa, zobowiązany powinien podjąć działania wykonawcze bezzwłocznie po tym, jak obowiązek stał się wymagalny.
Sądowa kontrola upomnienia?
„Skoro upomnienie ma na celu jedynie przypomnienie (…) oczywiste jest, że nie stwierdza ono, nie potwierdza lub nie odmawia stwierdzenia lub potwierdzenia określonych uprawnień lub obowiązków i tym samym nie podlega kontroli sądów administracyjnych. Z przytoczonych powyżej argumentów wynika, że skarga na upomnienie nie należy do właściwości sądów administracyjnych ani na podstawie art. 3 § 2 pkt 3 p.p.s.a., ani art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a”.
Postanowienie NSA z dnia 24.05.2013, sygn. akt: II FSK 25/13
„Charakter prawny tej czynności polega na tym, że ma ono jedynie przypominać o obowiązku zapłaty wymienionych w nim należności, informując o zagrożeniu skierowania sprawy na drogę egzekucji administracyjnej, Nie stanowi zatem rozstrzygnięcia władczego, które rozstrzygałoby o sytuacji prawnej osoby do której zostało skierowane. W przeciwieństwie do decyzji administracyjnych nie przydaje ono nowych praw i obowiązków, a jedynie przypomina o konieczności wykonania tych już istniejących. (…) Przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie przewidują po stronie zobowiązanego środka prawnego wymierzonego przeciwko upomnieniu”.
Wyrok WSA w Opolu z dnia 14.07.2010, sygn. akt: I SA/Op 159/10
Sądowa kontrola upomnienia?
„Ponieważ jednak z przepisu art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. wynika, że przedmiotem skargi do sądu administracyjnego może być czynność "dotycząca" obowiązku wynikającego z mocy prawa, brak cechy władczego rozstrzygnięcia nie stanowi przeszkody do wniesienia skargi, bo przecież doręczenie upomnienia może dotyczyć obowiązku wynikającego z mocy prawa. Natomiast z uwagi na istotę upomnienia trudno będzie ustalić sądowi, że nawet dokonane z naruszeniem przepisów upomnienie naruszyło interesy prawne skarżącego. A priori wykluczyć tego jednak się nie da i powinna być ta kwestia badana indywidualnie”.
Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Komentarz, Dariusz Ryszard Kijowski (red.)
Wyjątki od zasady
Art. 15 u.p.e.a.
§ 5. Minister właściwy do spraw finansów publicznych określi, w drodze rozporządzenia, inne niż określone w § 3a należności pieniężne, których egzekucja może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia, kierując się celowością doręczenia upomnienia oraz potrzebą zapewnienia efektywności czynności wierzyciela zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW W SPRAWIE WYKONANIA
NIEKTÓRYCH PRZEPISÓW USTAWY O POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM W ADMINISTRACJI z dnia 22 listopada 2001 r. (Dz.U. Nr 137, poz. 1541)
§ 13 Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte bez uprzedniego doręczenia upomnienia w przypadkach, gdy:
1) należność pieniężna została określona w orzeczeniu,
2) zobowiązany ma ustawowy obowiązek obliczenia lub uiszczenia należności
pieniężnej bez wezwania, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 3a ustawy, 3) egzekucja dotyczy należności z tytułu:
a) grzywien nałożonych w drodze mandatu karnego w postępowaniu w sprawach o wykroczenia,
b) grzywien wymierzonych mandatem karnym i innych należności pieniężnych orzeczonych w postępowaniu karnym skarbowym,
c) kar pieniężnych i kosztów postępowania orzeczonych w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych,
d) odszkodowań orzeczonych w sprawach o naprawienie szkód wyrządzonych przez skazanych w mieniu zakładów karnych i aresztów śledczych,
e) grzywien w celu przymuszenia nakładanych w postępowaniu egzekucyjnym obowiązków o charakterze niepieniężnym,
4) egzekucja dotyczy kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych.
Nieobowiązujące!!!
Ustawa o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków należności celnych i innych należności pieniężnych z dnia 11 października 2013 r. (Dz.U. z 2013 r.
poz. 1289) Art. 127
Przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 6 § 2, art. 15 § 5, art. 26 § 2, art. 65, art. 67 § 1, art. 67c § 7 i 15, art. 109 § 1, art. 110r § 2 oraz art. 156 § 2 ustawy zmienianej w art. 111, pozostają w mocy do czasu wejścia w życie nowych przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych przepisów, nie dłużej jednak niż przez okres 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
W stanie prawnym istniejącym od 22 maja 2014 do 31 października 2014 r.:
„wszczęcie egzekucji zawsze powinno zostać poprzedzone doręczeniem zobowiązanemu pisemnego upomnienia, chyba, że przepisy ustawy szczególnej stanowił inaczej”
A. Skoczylas, W. Piątek, Nowe ujęcie zasady zagrożenie w świetle nowelizacji ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w: Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW W SPRAWIE OKREŚLENIA NALEŻNOŚCI PIENIĘŻNYCH, KTÓRYCH EGZEKUCJA MOŻE BYĆ WSZCZĘTA BEZ UPRZEDNIEGO DORĘCZENIA UPOMNIENIA
z dnia 30 października 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1494)
§ 2 Egzekucja administracyjna może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia w przypadku, gdy dotyczy:
2) należności pieniężnych, których obowiązek uiszczenia powstaje z mocy prawa, a wysokość tych należności została określona w ostatecznym orzeczeniu;
3) należności pieniężnych wynikających z orzeczeń, którym nadano rygor natychmiastowej wykonalności;
5) należności pieniężnych państw członkowskich Unii Europejskiej/Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu dochodzonych na podstawie art. 84 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE. L 166 z 30.04.2004, str. 1, z późn. zm.;
Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, tom 5, str. 72);
USTAWA O CUDZOZIEMCACH
z dnia 12 grudnia 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1650) Art. 342
1. Należności z tytułu kosztów, o których mowa w art. 336 ust. 1, podlegają, z zastrzeżeniem art. 343-345, egzekucji w trybie przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2012 r. poz. 1015, z późn. zm).
2. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte bez uprzedniego doręczenia upomnienia.
3. Organ Straży Granicznej, który wydał decyzję o ustaleniu wysokości kosztów, o których mowa w art. 336 ust. 1, nie wystawia tytułu wykonawczego, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że egzekucja byłaby bezskuteczna.
Ustawa o wzajemnej pomocy przy dochodzeniu podatków należności celnych i innych należności pieniężnych uchyliła również § 3 ustawy przewidujący, że „do tytułu wykonawczego wierzyciel dołącza dowód doręczenia upomnienia, a jeżeli doręczenie upomnienia nie było
wymagane, podaje w tytule wykonawczym podstawę prawną braku tego obowiązku”. Zamiast tego ustawodawca przewidział, że data
doręczenia upomnienia będzie jednym z elementów składowych tytułu wykonawczego (jeżeli doręczenie upomnienia nie było wymagane to w tytule wykonawczym należy umieścić podstawę prawną braku tego obowiązku.
Brak doręczenie upomnienia stanowi jedną z podstaw zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej (art. 33 § pkt 7).
Zarzut zgłoszony na tej podstawie organ egzekucyjny rozpatruje po uzyskaniu stanowiska wierzyciela (stanowisko to jest w tym wypadku wiążące dla organu egzekucyjnego).
Zgłoszenie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej na podstawie zawiesza postępowanie egzekucyjne do czasu wydania ostatecznego postanowienia w przedmiocie zgłoszonego zarzutu, o ile wierzyciel po otrzymaniu zarzutu nie wystąpi z uzasadnionym wnioskiem o podjęcie zawieszonego postępowania egzekucyjnego.
Doręczenie upomnienia
„Pełnomocnictwo, aby mogło wywrzeć skutki w postępowaniu, musi zostać złożone do akt danej sprawy. Pełnomocnictwo musi być dołączone do akt konkretnego postępowania, a wymogu tego spełnić nie można bez skutecznego jego wszczęcia”.
Wyrok NSA z dnia 10.10.2013, sygn. akt: II FSK 2765/11
Przesłanie upomnienia następuje przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego „w rezultacie nie jest (…) możliwe na ten okres skuteczne włączenie pełnomocnika. Dopiero od momentu wszczęcie postępowania egzekucyjnego ustanowiony przez zobowiązanego
pełnomocnik może skutecznie wejść w postępowanie egzekucyjne”.
Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 27.02.2008, sygn. akt: SA/Po 983/07
„W ocenie Sądu czynność upominawcza organu egzekucyjnego, uregulowana, co należy wyraźnie podkreślić, w przepisach p.e.a., jest elementem procedury egzekucyjnej, nawet jeżeli zgodnie z treścią przepisu jest to dopiero etap poprzedzający egzekucję administracyjną sensu stricto”.
Wyrok WSA w Warszawie z dnia 21.06.2007, sygn. akt: I SA/Wa 128/07
„Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że art. 18 ww. ustawy o postępowaniu egzekucyjnym stanowi podstawę do stosowania w postępowaniu egzekucyjnym przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w zakresie ustanawiania pełnomocnika i doręczania mu pism zgodnie z art. 32 oraz art. 40 § 2 KPA (…). To posiłkowe stosowanie KPA w dotychczasowych poglądach doktryny i orzecznictwa w zakresie m.in. ustanawiania pełnomocnika i jego uczestnictwa w tym postępowaniu, czego nie reguluje ustawa egzekucyjna, nie budziło wątpliwości, a więc z przepisów art. 32 i art. 40 § 2 KPA w związku z art. 18 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wyprowadzić należy wniosek co do możliwości pełnej reprezentacji zobowiązanego przez pełnomocnika w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w tym również w zakresie doręczenia tytułu wykonawczego”.
Wyrok NSA z dnia 11.09.2007, sygn. akt: II FSK 991/06
