Prawo konstytucyjne
Problematyka ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności.
Klauzule limitacyjne w Konstytucji RP.
Prawa i wolności w stanach nadzwyczajnych.
Mateusz Radajewski Katedra Prawa Konstytucyjnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski
Problematyka ograniczeń
konstytucyjnych praw i
wolności
Sposoby ograniczania praw i wolności
Sposoby nabycia obywatelstwa
klauzule limitacyjne
klauzule derogacyjne wyjątki
ex definitione
Kazusy
Kazus nr 1
Art. 135 § 2 kodeksu karnego:
„Kto publicznie znieważa Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
Jakie przepisy ustawy zasadniczej powinny być brane pod uwagę przy
ocenie zgodności z Konstytucją RP tego przepisu? Czy przepis ten jest
zgodny z Konstytucją RP?
Z wyroku Trybunału Konstytucyjnego:
„Publiczna zniewaga Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej bez wątpienia zakłóca (…) ład i
spokój, składające się na konstytucyjną przesłankę porządku publicznego wymienioną w
art. 31 ust. 3 ustawy zasadniczej. Ponadto odpowiednio duże nagromadzenie zachowań
wypełniających znamiona czynu określonego w art. 135 § 2 k.k. może w skrajnych
przypadkach stanowić również zagrożenie bezpieczeństwa państwa, rozumiane jako
osłabienie pozycji Rzeczypospolitej na arenie międzynarodowej, w sytuacji ewentualnych
wrogich działań lub zamierzeń innych państw (…)”. Trybunał Konstytucyjny doszedł do
wniosku, że penalizacja czynu publicznego znieważenia Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej w żaden sposób nie wpływa na ograniczenie prawa do krytyki działalności
organów państwa. (…) przedmiot debaty publicznej stanowi przede wszystkim rzeczywiste
funkcjonowanie aparatu państwa, które może podlegać ocenie dokonywanej przez
uczestników tej debaty. (…) Okazywanie pogardy za pomocą obraźliwych lub poniżających
sformułowań (ewentualnie gestów), które nie podlegają kwalifikacji w kategoriach
prawdy i fałszu, nie służy prezentowaniu wspomnianych ocen funkcjonowania instytucji
publicznych. (…) zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, penalizacja publicznego
znieważenia Prezydenta Rzeczypospolitej nie wpływa hamująco na ewentualną krytykę
działalności tego organu i na prowadzenie debaty publicznej w tym zakresie. W państwie
demokratycznym, będącym dobrem wspólnym wszystkich obywateli, debata ta może
toczyć się w sposób cywilizowany i kulturalny, bez jakiejkolwiek szkody dla praw i wolności
człowieka i obywatela oraz prawidłowości funkcjonowania instytucji publicznych.” (wyrok
TK z dnia 6 lipca 2011 r., sygn. akt P 12/09)Kazus nr 2
Art. 196 kodeksu karnego:
„Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”
Jakie przepisy ustawy zasadniczej powinny być brane pod uwagę przy
ocenie zgodności z Konstytucją RP tego przepisu? Czy przepis ten jest
zgodny z Konstytucją RP?
Kazus nr 3
Art. 39 ustawy – Prawo o ruchu drogowym
„Kierujący pojazdem samochodowym oraz osoba przewożona takim pojazdem wyposażonym w pasy bezpieczeństwa są obowiązani korzystać z tych pasów podczas jazdy”.
Jakie przepisy ustawy zasadniczej powinny być brane pod uwagę przy
ocenie zgodności z Konstytucją RP tego przepisu? Czy przepis ten jest
zgodny z Konstytucją RP?
Kazus nr 4
Art. 206 kodeksu karnego:
„Kto zawiera małżeństwo, pomimo że pozostaje w związku małżeńskim,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.
Jakie przepisy ustawy zasadniczej powinny być brane pod uwagę przy
ocenie zgodności z Konstytucją RP tego przepisu? Czy przepis ten jest
zgodny z Konstytucją RP?
Kazus nr 5
W listopadzie 2016 r. do polskiego kodeksu karnego został dodany przepis, który brzmiał:
„Kto, przebywając poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej,
zawiera zgodnie z prawem kraju, w którym przebywa, małżeństwo osobą tej samej płci,
podlega grzywnie”.
Jakie przepisy ustawy zasadniczej powinny być brane pod uwagę przy
ocenie zgodności z Konstytucją RP tego przepisu? Czy przepis ten jest
zgodny z Konstytucją RP?
„Bezwzględny zakaz uboju rytualnego nie pozostaje w związku z koniecznością ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego ani wolności i praw innych osób. Trybunał stwierdził, że zakaz ten nie jest również konieczny do ochrony zdrowia. Nie ma żadnych podstaw, aby zakładać, że zakaz uboju rytualnego został wprowadzony do ustawy o ochronie zwierząt z uwagi na konieczność ochrony zdrowia. (…).
Ustosunkowując się do przesłanki w postaci „konieczności ochrony moralności”, Trybunał wskazał, że w piśmiennictwie moralność rozumiana i wyjaśniana jest na wiele sposobów. Zarazem Trybunał podkreślił, że rozpoznawana sprawa nie wymagała szczegółowych analiz ani ustaleń dotyczących rozumienia pojęcia „moralność” w kontekście art. 53 ust. 5 konstytucji (…). Nie miałoby to bowiem wpływu na końcową ocenę konstytucyjności zaskarżonych przepisów. W tym kontekście Trybunał zauważył, że w niniejszej sprawie art. 53 ust. 5 konstytucji nie rodził pytania, czy ubój rytualny jest moralny. Przepis ten dla uznania bezwzględnego zakazu uboju rytualnego za dopuszczalne ograniczenie wolności uzewnętrzniania religii, wymagał wykazania, że zakaz ten jest „konieczny do ochrony moralności”.
Trybunał zwrócił uwagę, że przedmiotem oceny była jedna z metod uboju zwierząt gospodarskich, która wymagana jest przez określone wyznania. Analiza stosowania tej metody w kontekście szeroko rozumianej „moralności” nie może być dokonana w oderwaniu od innych metod uboju zwierząt gospodarskich. Tymczasem nazbyt często pomija się, że również dozwolone przez obowiązujące prawo, różnorodne metody uboju zwierząt z ogłuszeniem, nieodłącznie niosą ze sobą cierpienie, ból i niepokój zwierzęcia. Trybunał uznał, że skoro w społeczeństwie polskim niemal powszechnie akceptowany jest ubój zwierząt gospodarskich w celu uzyskania pożywienia dla człowieka, to całkowite zakazanie jednej z jego metod (metody rytualnej), chronionej w ramach wolności religii, co do której badania naukowe nie rozstrzygają jednoznacznie, że w każdym wypadku jest bardziej bolesna niż inne metody, nie jest konieczne do ochrony moralności”.
