Skład chemiczny oraz pobranie składników z plonami roślin uprawianych na terenach przekształconych przez przemysł wydobywczy kruszywa budowlanego w dolinie Bobru

(1)

POLITECHNI K A ZIELO NO G( )RS K / \ • ^ZESZYT ^Y ^N ^AUKOW ^{E NR li} ^X

INŻYNIERIA ŚRODOWISKA ^llJt)X

SKŁ J ~D CHEMICZNY ORAZ POBRANIE

SKŁADNIKÓ\V Z PLONJ~~11 ROŚLIN l J Pił ;- \ WIANY(:J- 1

N JĄ TEilEN ;- \CI-1 ^PRZEKSZT ^J ^~ŁCONYCH PRZEZ

PRZEMYSŁ WYDOBYWCZY KRUSZYW A BUDOWLANEGO W DOLINIE BOBRU

MTC I-~L DRA B ^*

Streszcze11;e

W prac y przechfctwiono ^skład e-·hemiczny oraz pohranie sk /adn i kcht·

z plonami ^ro.~/in uprawianych na te re nach poeksploatc u, yjnych krus zywa hudowlanego . R o.{1inami testowymi hy/y z i emnia!t"i. ży to

ozime , jęczmiet? ozim y i rzepak ozimy. O z naczono zawarto.~ ·c1 ma-

krosk/odnik()w oraz mikroelemen/()H: . a w ziemniakoch dodatko1-vo skr ohi((, ^s11chą ^masę i popió l.

1. Wstęp

Skład mineralny roślin decyduje o ich wartości biołogic zn~j (D zjckanowski ⁱ

inni 1992) .

Do czynników kształtujących skład mineralny ^należy ^zaliczyć genetyczne

w laś ci\vośc i g leb y. klimat zasobność i inn e wlaści\ · vości g leb y. poziom prac ogólnotechnicznych, warunki wo dne oraz ⁿ ^avvożenie (Czuha , Ma zur 19 S8).

Wszy stkie te czynniki oddziałują kompleksowo i trudno jes t ^ustalić priorytet

któregoś z nich. Wydaje s i{( , że jeszcze trudniej jest ustalić priorytet czy nnika

decyduj ącego o ^skŁadzie mineralnym ^ro ^ś ^lin na glebach ^pr ^ze ^k ^sz ^tałconych w wyni- ku ^działaln ^ości przemysiu w y dob ywczego .

Celem niniejs ze j pracy bylo zbadanie vv pł yw u zróżniCO\·Vancgo mn:vo żcnia mi -

neralne go na k sztaltm. va nie s i Q zawartości oraz pobranie sk ł adników z plonami

roślin uprav v ianyeh na terenach ^pr ^zeksz ^tałcon ^y ^ch przez ^przem ^ys ^ł wydobywczy kru szywa hudo wlancgo.

• Politccltnika Z i e l o n ogó rs ka ~ Insty tutln ży nicrii Ś rodow i ska

(2)

Skład chemiczny oraz pobranie składników ... 21

2. Metodyka badań

Doświadczenia polowe założono w 1.986 roku w Dobroszawie Wielkim na te- renie poeksploatacyjnym kruszywa budowlanego (rys. 1 ). W pierwszym roku uprawiano:

ziemniaki odmiany 'Elida' (pole IV), rzepak ozimy w odmianie 'Jantar' (pole I),

żyto ozime w odmianie · Daókowskie Złote' (pole Tl),

jęczmieó ozimy w odmianie 'Odra' (pole III).

Pola miały wymiary: długość 80m i szerokość 8m.

Wielkość pól pozwalała na stosowanie upra'vvy typowych w gospodarstwach wielkorolnych maszyn rolniczych.

Charakterystykę warunków glebowych przedstawiono w pracy wcześniejszej

(Drab l 988). Gleby, na których założono doświadczenia charakteryzowały nie- korzystne właściwości fizyko-chemiczne:

siłnie kwaśny odczyn (większość prób glebowych miało pH poniżej 5,0), silne ubicie warstw podglebia - utrudniało to przenikanie korzeni roślin w

głąb profilu jak też wsiąkanie wody w głębsze warstv.ry,

mała zasobność w próchnicę,

niska zawartość składników pokarmowych fonn ogólnych i przyswajalnych.

Warunki meteorologiczne oraz plony roślin uprawnych opisano w pracy wcze-

śniejszej (Drab 1988).

Zie1m1iaki wysadzono wiosną 1986 roku. Nawożenie mineralne zastosowano

według schematu:

Bez nawożenia NPK

N-120, P20s-60, K20-200 kg/ha N-240, P20s-60, K20-200 kg/ha N-360, P20s-60, K20-200 kg/ha N-160, P20s-400, K20-320 kg/ha N-320, P20s-400, K20-320 kg/ha N-480, P20s-400, K20-320 kg/ha

DawkijakPOR Dobroszów: N-100, P20s-70, K20-120 kg/ha

Nawozy fosforowe w formie superfosfatu pojedynczego oraz potrasowe w formie soli potasow~j 50%-wej stosowano jednorazowo po orce, przed bronowa- niem. Nawozy azotowe wysiano w dwóch dawkach: pierwszą - Y:z dawki w postaci mocznika przed sadzeniem, a resztę posypowo w postaci saletry amonow~j

przed kwitnieniem zieimliaków.

Pozostałe rośliny wysiano jesienią l 986 roku. Schemat nawożenia roślin

uprawnych był następujący:

(3)

22 R zepa k Ol'.imy:

Bez ^nawożenia NPK + Ca

N-1 00, P 2 0 s -SO, K 2 0-60 kg/ha+ Ca N-200, P 2 0 s -SO, K 2 0-60 kg/ha+ Ca N-300, P2 0 s -SO , K 2 0-60 kg/ba+ Ca N - 140, P 2 0 s -300 , K2 0 - l OO kg/ha+ Ca

N-280 , P2 0 s -300 , K 2 0-l 00 kg/ha+ Ca N-420 , P2 0 s -300 , K 2 0-l 00 kg/ba+ Ca

Dawki jak ^POR Dobr oszów: N-100, ^P ₂ ⁰ ₅ -90, K ₂ 0-100 k g/ ha+ Ca N-280, P ₂ 0 s -300, K 2 0 - l 00 kg/ha bez C a

Żyto ozime:

B ez ^nawożenia ^N ^PK + Ca

N-1 00, P 2 0 s -45 , K2 0-8 0 k g/ha+ C a N-200 , P2 0 s-45, K 2 0-80 k g/ h a + Ca N-300, P2 0 s -45, K2 0 -80 kg/ha+ Ca N-1.00 , P2 0 s-280, K 2 0-130 kg/ha+ Ca.

N- 200, P 2 0 s- 280 , K 2 0-130 kg/ha+ Ca N-300 , P 2 0 s -280, K 2 0- ^J 30 kg/ha + C a

Dawki jak ^POR Do hr oszów: N-1 00, P 2 0 ₅ -90 , ^K 2 0 -120 kg/ha+ C ^a N-200, P 2 0s -280, K 2 0-130 kg/ha bez Ca

Jęczmie11 ozimy:

Bez ^nawo ^żen ^ia NPK + Ca

N-100 , P2 0 s -45, K z 0-80 kg/ba+ Ca N-200 , P2 0 ₅ -45, K 2 0-80 kg/ha+ Ca.

N-300, P 2 0 s -45, K 2 0-80 kg/ha+ Ca N-1 00, P2 0 s -280, K 2 0-130 kg/ha+ Ca N-200 , P2 0"-280 , K2 0-130 kg/ha+ Ca N- 300, P 2 0 s -280, K 2 0-130 k g/ha+ Ca

Da wki jak POR Dobr oszów: N-100 , P2 0 s -90, K 2 0-l ⁰⁰ kg/ha+ C a N- 200 , P2 0 ₅ -280, K 2 0- I 00 kg/ha b ez C ^a

M . Drab

Nawozy wapniowe zastosowano w îl ôści 5 t/ha ^węgJanu wapnia przed ôrką.

Nawożenie fosforowo -p otasowe w ^pełnych dawkach stosowano w postaci su p e r- fosfat u pqjedynczego i so li potasowej 50%-wej po orce. ^Nawożeni ^e azotem w

ilo ści Yz dawk i w postaci saletr y an1onowej stosowano przed siewe n1 ^roś ^lin, po-

zostałą część wysiewa no posypowo ^~ da wki - wczesną wiosną (02.04.) ⁱ ostat-

nią część po ^upływie ^mie ^s ^iąca tj. 02.05.

Po zbiorach ^roślin z ^każdej kombinacji nawozowej pobrano re preze ntatywne próby materialu ^roślinnego ^, tj. ^kłęby ziemniaków, ziamo i słmnę pozo s tałych

roś lin .

(4)

Skład chemi czny oraz pobranie składn i ków ... 23

W zi e mn iakach określono zawarto ść skrobi na wadze Parowa. Bul wy ziem- niak ó w pocięto na plasterk i, wys uszono , ok reś l o no zawartość s u chej masy - wagowo, a po zmineralizowa niu w piecu mufl owym ^o ^kreś lono zawartość popio- lu .

Każdą próbę zmineralizowano w st~żon ym kwasie siarkowym dl a oznaczenia

N -ogó łem , o r az w miesza nini e stężonych kwasów so lnego i azotowego w sto sun -

ku 3:1 dla oznaczenia: P , K, Ca, Na, Fe, Mn , C u ⁱ Zn.

N-ogó ln y oznaczono ^meto ^d ^ą ^K ^jełdah ^la, P - ko lory m et rycznie ^meto ^dą Bar to na, K , Na i Ca na fotom etrze F lapho-4, a Mn, Fe, Cu ⁱ Zn na spe ktrofotometrze abso rpc ji atomowe j Varian-Techtron. Uzys kan e wyn iki zestawi ono w tab cli l .

Próby ziarna i słom y p ozos tał ych ro ś lin rozdrobni o no, zmine r ali zowano i

oznaczono ^s ^kładniki minera l n e p odobnie jak w zi emniakach. U zyskane wynik i zestawiono w tab elach 2-7.

3. Omówienie wyników

Zawartość skrobi w zi emniakach (tab el a 1.) wahala s ię od 1 2, 7%) (kombina - cja 4) do 14,3% (komb in acja 6). Na ^niż ^szym poziomi e ^nawoż ^en ^ia P i K wz ra-

stające nawożen i e azotem ^s ^po ^wodowało zmni ejszeni e zawartości skrob i w z i em- niakac h . Zależn ości te j nie stwi erdzono na wyższych poziomach nawoże ni a P i K.

Zawartość suche j masy ^był ^{a wyższa} w bulwach ziemn i aków ^nawożon ^ych

wyższymi dawkam i fosforu i potasu. Ni e stw i erd zono wpływu wz ras tającyc h

dawe k azotu na zawartość s uche j masy w zi emniakach .

Zawartość popiołu w zi emniakach z pól ⁿ âwożonyc ^{h n} îższymi d awkami P i K koresponduj e z ^zawarto ^śc îą potasu w bul wach . Na ^wyższy ^m poziomi c ^nawo ^że

nia fo s forowo - pota sowego ^za ^l ^eżności tej nie wykazan o.

Zawartość azotu w bulwach zi e mn iaków byt a bard zo ~ysoka i ks ztałtowa ł a s ię od 3,58% do 7, 1 7% przy ⁿ aj"vvyżs z y m nawożeniu NPK . ^W ^zrasta ^j ^ące nawo-

żenie azotem powodował o wz ro st zawartości N -ogó łem w bulv vach na obu po- ziomach nawo żeni a P i K, przy czym przy dawkach P2 0 s -400 i K 2 0 -320 kg/ha

zależność ta ^by ^ła bard zi e j ^wy ^raźn ^a ^.

Po dobni e jak w przypadku azotu , zawarto ść potas u w bul wach zi e mni aków

była bard zo wysoka i wyn osi ła od 2 ,59 % w kom binacji 4 do 5,68% \ kombina- cji 7 ^(naj ^wyższy poziom ^nawo ^żenia NPK) . N i e stwierd zono ^wp ^{ływu wz} ^ra ^s ^tają

cych dawe k azotu na zawartość potasu przy ni ższych po ziomach nawożenia P i K. Natomiast przy wyższy m nawożeniu P i K wraz ze wzrostem dawek azotu

zawartość potasu w zietn niakach ro sła .

(5)

24 M. Drab

Zawartość fosfon1 w zienmiakach kształtowała się w zakresie od 0,08 cło

0)9o/o. Stw ierdzono vvz rost zawartości fosforu w kombinacjach o wyższy m na-

wożeniu P ⁱ K. W ^tych ^też kombinacjach wzrastąjące dawki azotu powodowały

s pad ek zawartości fo sforu w ziemniakach .

Analiza chemiczna "WYkazała bardzo n iską zawartość wapnia w bulwach zienuliaka.

Zawa liość Na, Fe, Mn i Zn w ziemniakach ni e przewyższały zawartości po- dawanych przez Czubę i Mazura ( 1 988). Natomiast średnia zawartość miedzi w

bulwac h była v.ryższa oko ło 2-krotnie od cytowanych w literaturze [3, 14 , 20 J .

Z oznaczonych makroskładników w ziarnic rzepaku ozimego (tabela 2) duże ró żnice v.rys tąp ily w zawartości azot u ogólnego. Stwierdzono wpływ wz rastają

cych dawek azotu n a jego zawaliość w ziarn i e r zep a ku . Zavvartość P i K w ziar- nie rzepaku były zróżnicowane w niewielki1n stopniu. Jednak w kon 1 binacjach o

wyższym nawo żeniu fosforowo-potasowym zawartość tych sk ładników był a

. .

znaczmc wyzsza.

Zawartość Ca, Na, F e w ziarnie rze paku była niższa niż podawan a przez Czubę i Mazura (1988). Pozostał e skład n ik i, tj. C u, M n i Zn wystąp ił y w st~żcni ach

\V)iższych niż cytowane przez ww. autorów.

Zróżnicowan ie zawa1t ości makrosk ładn i ków w słomie rzepaku b y ło w i ększe niż w ziarnic (tab. 3).

Anali za s kładu chemi cz nego s łomy rzepaku vvykaza1a du że nagromadzenie w n ie j C u i Mn . Zawartość Z n , Fe w sł omie była w s tężeniach zbli żonych do podawa-

nych przez Czubę i M azura (1988).

Zawartość azotu ogólnego w ziarn i e żyta wahała się od l ,23% w .komb i na~ ii

9 do 1,68% w kombinac ji 6 (tabela 4). Ni e stwierd zono wy raźnego v.rpływu wzrastających dawek azotu na zawartość tego skł adn ik a w z i arnic żyta.

Różnice w zawartości fosfon1 i p otasu w ziarni e w pos zczegó ln ych ko mbin a- cjach by ły niewi elkie.

Zawartość wapni a w ziarni e żyta we wszys tkich przypadkach jest bardzo niska.

Najwyż sza wartość została zanotowana w kombinacji 6 - 460 mg/kg.

Zawartość F e i Na w z iarn i c żyta kształtował a się podobnie i była niższa ni ż

podawana przez Czubę i Mazura (1988) , natomiast stęże nia ś redni e C u i Mn

przewyższały ·wyniki cytowane p rzez ww. au torów.

Zawartość azotu ogólnego w s łomie żyta (tabela 5) w ahala się od O 47%

(ko m binacja 8) do 1 ,06%) (komb inacja 9). Podob nie jak w ^przypadk ^u ^z ^iarna ^żyta

nie stwierd zono wplywu wzrastających dawek azotu na zawartość N-ogó lnego ^w

s l omi c .

(6)

Skład chemiczny oraz pobrani e sk ładników ... 25

Zawartość P i K w słomi e była bardzi e j zró żnicowana ni ż w ziarnie, jednak i tutaj nie wykazano ^wyraźnego ^wpływu ^wzrasta ^j ^ących dawek ^nawożenia azote m na za warto ść omawianych składników .

Zawartość wapnia w ^s łomie żyta w kon 1binacjach z ^wyższym poziomem nawo-

żenia P i K dwukro tnie przewyższała zawartość tego ^s ^kładnika przy ⁿ ⁱ ^ższych poziomach ^nawo ^żenia P i K .

Analiza poz ostałych oznaczonych składników wykazała, że ś redni a zawartość

Cu ⁱ Mn w ^s ^łomi ^e przewyższała wyniki cytowane przez ^Czub ^ę i Mazura (1 98 8).

Zastosowane warianty n awożenia mineralnego d ość wyraźn i e zróżnicował y zawa rto ść N ogólnego w ziarnie j ęczmi enia ozimego (tabela 6). Wz rastające nawożenie azotem stosowane przy ^wyższym ^nawożeniu fos for owo-potasowym

obniżyło zawartość N ogólnego w ziarnie. Zawartość P i K w ziarn ie j ę czmienia była z różnic owana w niew i el ki m stopni u .

Srednie ' ^st ^ężenie Ca w ziarnie ^j ^ęczmie ^{nia pr} zewyższało s tę żeni e tego ^składnika po dane przez ^Czubę i Ma zura (1 988) około 3 razy .

Stężenia pozostałych składnik ów, tj. Ca , Na, Fe, Mn ⁱ Zn ^były ⁿⁱ ^ższe ⁿⁱ ^ż ^p ^odają ww. autorzy .

Analiza chemiczna słom y ni e wykazała wi ę kszych różnic w porównaniu do wyników spotykanych w literaturze (Czuba, Mazur 1 988) j eś li chodzi o makro-

s kładniki (tabela 7) . Natomiast w przypadku mikroskładników zawa rtość C u i F e w słomi e wystąpił a w stężeniac h wyższych od cytowanych przez wym i enionyc h

autorów.

Pobranie składników z plon en1 bulw zie mniaków było najwyższe w porówna- niu do pozos tałych roś lin (tab ela 8) . Zi e mni aki pobrały na j więce j azotu . Należy

podkreślić, że na wszystkich pozio mach ^nawożenia azotem poza ^dawką N-360 , stwi erdzono uj e mny bilan s azotu . ^Było to ^kon ^sek ^wencj ^{ą główn} ⁱ ^e ^du ^żych zawar-

tości azotu w bulwach .

Pobranie potasu było równi eż wysokie. P obranie fosfom z plonem bul w b yło najni ższe i zwią zane z niską zawartością skł adnika w zie mniakach oraz z pl o ne m bulw .

Pobranie składników z plonem zb óż było zw i ązane przede wszystkim z i c h plo-

nem . Najwięcej składników pobrało żyto, 1nni e j rzepak, a najmnie j j ęczmi e t1. ozi-

my (tabe le 9-11 ).

(7)

26 M. Drab

4. Dyskusja wyników

Skład chemiczny roślin uprawnych jest cenną informacją o stanie zaopatrze- nia ich w ^składnikipokarmowe, jak również może być przydatny do oceny skut- ków stosowania nawozów (Chwil 1998).

Właściwości fizyko-chemiczne gleb przekształconych przez przemysł wydobywczy kruszywa budowlanego w Dobroszawie Wielkim z pewnością odegrały decydującą rolę ^\Nkształtowaniu się składu mineralnego uprawianych roślin ^\N

pierwszym roku doświadczenia.

Odczyn gleb był silnic kwaśny (Drab 198R). W tych warunkach może dojść do toksycznego działania gł in u. manganu i wodoru (Marcik, Sas 1998: Kaczor 1998). W glebach kwaśnych jest utrudnione pobieranie wapnia, fosforu i molih- dcnu. Tym też głównie należy tłumaczyć niską zawartość wapnia we wszystkich :malizowanych roślinach. a zwłaszcza w bulwach ziemniaków, które były upra- wiane na polu TV - nic wapnowanym.

W glebach o odczynie kwaśnym mamy do czynienia z większą rozpuszczalnością

pierwiastków śladowych: Mn, Fe, Zn, Cu, Cd i Pb [19, 15, 16, 8, 4·1. Pierwiastki te występujące '"" formach łatwo dostępnych dla roślin mogą być pobierane w

większych ilościach. Zjawisko to występowało w omawianym doświadczeniu,

gdzie podwyższoną zawartość, a zwłaszcza Cu i Mn stwierdzono we wszystkich analizowanych roślinach. Zawartość pozostałych mikroelementów były w zakre- sach porównywalnych z danymi w literaturze

l

lO, 14].

Zastosowane nawożenie NPK w wysokich dawkach w doświadczeniu miało

na celu przede wszystkim przywrócenie zdegradowanych gleb gospodarce roln~j

poprzez odbudowę życia biologicznego. Wywarło ono nicwątpliwie wpływ na

skład chemiczny uprawianych roślin. Najwyraźniej dało się to zauważyć w za-

wartościach azotu, a szczegółnie w bulwach ziemniaków i ziarnie rzepaku.

Zawartość azotu ogólnego w bulwach ziemniaków znacznic przekroczyły str;-

żcnia podawane przez autorów prac 11, 3, 12, 17, 11, ll:L 211. Bardzo wysoka

zawartość azotu w ziemniakach mogla ^wynikaćz szybkiego zakor1czcnia wegetacji ziemniaków na polach doświadczalnych. Wystąpienie zarazy ziemniaczanej

spowodowało. że już na początku sierpnia doszło do calkO\.vitcgo uschnięcia

h;tów. Porwicrdzeniem tej tezy są wyniki pracy Mazura (l 995). w której autor

wykazał istotny wpływ długości okresu wegetacji na zawartość składników mineralnych ^wziemniakach. Okazało się, że im krótszy był okres wegetacji ziemnia- ków tym zawartość oznaczonych w nich składników była wyższa.

Wysoka zawartość potasu w ziemniakach w omawianym doświadczeniu może mieć też związek ze skróceniem okresu wegetacji. Nawożenie mineralne mimo wysokich dawek nic miało wyraźnego wpływu na zmiany zawartości potasu w

zbożach.

(8)

Jeszcze nmiej zróżnicowane były zawartości fosforu. Analiza materialu rośliime

go wykazała, że zawartość składników w słomie była bardzi~j zróżnicowana pod

wpływem nawożenia mineralnego niż zawartość składników w ziarnic zbóż.

Znajduje to potwierdzenie w pracy Zalewski~j (1995).

Pobranie składników z plonami roślin jest konsekwencją zawartości składni

ków i wielkości plonów. Jeżcli w przypadku ziemniaków pobranie azotu i potasu

było związane z zawartością tych składników w bulwach, to w przypadku zbóż o pobraniu składników decydowała głównic wielkość plonów.

5. Wnioski

Uzyskane wyniki pracy pozwalają na sformułowanie następujących wmo- sków:

l. Z czterech uprawianych roślin najv.ryższa zawartość składników, zwłaszcza

azotu wystąpiła w bulwach zienmiaków. Stwierdzono też wysokie stężenia

potasu w ziemniakach.

2. Zastosowane nawożenie mineralne w niewielkim stopniu wpłynęło na zmiany

zawartości azotu w ziarnie zbóż. Zmiany zawartości potasu i fosforu były

jeszcze mniejsze.

3. Niska zawartość wapnia, a zarazem wysokie stężenia pien..,iastków ślado

wych: miedzi i manganu we wszystkich roślinach wskazują, że o składzie

mineralnym roślin decydowały właściwości fizyko-chemiczne badanych gruntów.

4. Zawartość pien....iastków decydowała o wysokości ich pobrania z plonami bulw ziemniaków. U zbóż pobranie składników było związane z wysokością

plonu.

6. Literatura

[l] Boguszewski W., Sajek F., Sryka J. (1977): Skuteczność wzrastających

dawek wapna w wieloletnich doświadczeniach na glebie lekkiej (cz. 1). Pa-

miętniki Pulawskie, 67, s. 46-61.

[2] Chwil St. (1998): Stosunki makroelementów w ziarnie i słomie zbóż jarych pod wpływem zróżnicowanego nawożenia gleby bardzo kwaśnej. Zesz.

Probl. Post. Nauk Roln. PAN, 456, s. 433-437.

[3] Czuba R., Mazur T. (1988): Wpływ nawożenia na jakość plonów. PWN Warszawa.

(9)

28 M. Drab

14J Domska D., Bobrzecka D., Wojtkowiak K. (1998): Zmiany w zawartości

"vybranych skladników pokarn1o"vych w glebach w zależności od ich odczynu. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. PAN, 456, s. 525-529.

L5'1 Drab M. ( 1988): Charakterystyka właściwości fizyko-chemicznych gleb

powstałych na terenach poeksploatacyjnych kruszywa budowlanego w Do- broszowcie Wielkim k. Nowogrodu w wqj. zielonogórskim. Zesz. Nauk.

WSlnż. Zielona Góra, Inżynieria Środowiska, 84, s. l 05-121.

L 61 Drab M. ( 1998): Badania nad przywracaniem produktywności gnmtów po eksploatacji kruszywa budowlanego. II. Plony roślin uprawnych. Zesz. Na-

uk. Polit. Zielonog., 116, s. 147-159.

17 J Dziekanowski A., Ciećko Z., Nowak G. (1992): Zawartość podstawowych makro- i mikroskładników '"' bulwach ziemniaka w zależności od poziomu

nawożenia potasem. Zesz. Nauk. ART. Olsztyn, Rolnictwo, 54, s. 117-126.

181 Gemba.rzewski H., Glubiak-Stanisławska E., Korzeniowska J. (1Y98):

Wplyw zakwaszenia gleby na toksyczność cynku dla roślin. Zesz. Prohl.

Post. Nauk Roln. PAN, 456, s. 415-419.

191 Kaczor A. ( 1998): Odżywianic sir( roślin w warunkach gleb silnie zakwa- szonych. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. PAN, 456, s. 55-62.

IIOJ Kaniuczak J. (1998): Zakwaszenie gleb lesso."vych w zależności od sposo- bów użytkowania, wapnowania i nawożenia mineralnego. Zesz. Probl. Post.

Nauk Roln. PAN, 456, s. 113-118.

IIII Mazur T., Kawccka T., Szagała J. (1988): Wpływ nawożenia na płon i sklad chemiczny roślin uprawianych w drugiej rotacji zmianowania nagle- bach różnych kompleksów rolniczej przydatności. Cz((ŚĆ 11 Zawartość azotu, fosforu i potasu w plonach roślin i bilans składników pokarmowych. Roczniki Gleboznawcze, l. 36, 3, s. 133-147.

1121 Mazur T. (l Y95): Pobieranie azotu, rosforu i potasu prze;. t.iernniak odmiany Atol w zależności od nawożenia azotem. Zesz. Nauk. ART. Olsztyn, Rolnictwo, ól, s. 123-130.

1131 Mercik St., Sas L. ( 1998): Ujemny wpływ nadmiernego zakwaszenia gleby na rośliny. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. PAN, 456, s. 29-39.

1141 Mikos-Bielak M., Sawicka B. (1992): Zmienność zawartości mikroele- mentów w bułwach różnych odmian ziemniaków. Mat. VII Sympozjum

"Mikroelementy w rolnictwie'' AR ^Wrocł^aw,s. 136-140.

1151 Misztal M., Lig((za S. (1995): Wpływ odczynu, wilgotności i czasu inkuba- cji na rozpuszczalność metali ci9żkich w glebie zanieczyszczonej przez hutę

cynku. Zesz. Prohl. Post. Nauk Roln. PAN, 418, s. 465-471.

LI6J Miszłai M., Lig~za S. (1995): Wpływ odczynu i wilgotności gleby zanieczyszczonej przez hut(( cynku na zawartość metali ci((żkich w roztworze glebowym. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. PAN, 433, s. 87Y-883.

(10)

[17] Prośba-Biakzyk U. ( 1991 ): Kształtowanic cech jakościowych i wartości

paszowej ziemniaka pod wpływem terminu sadzenia i poziomu nawożenia

azotem. Rozprawy AR Wrocław, nr 95.

[18] Słowiński H., Pytlarz-Kosicka M., Prośba-Białczyk U. (1995): Wpływ nawożenia fosforem i potasem na rozwój i plon dwu odmian ziemniaka na piasku słabo gliniastym i glinie lekkiej. Zesz. AR Wrocław, Rolnictwo, 262, s. 67-80.

[19] Smal H., Miszta1 M., Ligęza S., Stachyra J. (1998): Wpływ zakwaszenia gleby na zawartość wybranych pierwiastków śladowych w roztworze glebowym w warunkach doświadczenia laboratoryjnego. Zesz. Probl. Post.

Nauk Roln. PAN, 456, s. 565-571.

[20] Symanowicz B., Kalembasa St. (1998): Wpływ wapnowania przedplonu

zbożowego oraz nawożenia azotem na właściwości chemiczne gleby i skład

chemiczny bulw ziemniaka. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. PAN, 456, s.

453-457.

[21] Wyszkowski M. (1996): Zawartość związków azotowych i witaminy C w bulwach ziemniaka w zależności od zastosowanego nawożenia azotem i fungicydów. Fragmenta Agronornica, 1(49), s. 9-18.

[22] Zalewska M. (1995): Wpływ nawożenia potasem i magnezem na skład

chemiczny roślin. Zesz. Nauk. ART. Olsztyn, Rolnictwo, 61, s. 167-175.

(11)

Tohdo l .\'kład ch em iczni _. · hu / w ::iemniak mr

. _{. .} _·:

.:.w~ri~~k ~-~Hi t ~ % ł~ a~J~:~;t~l1l~:~t~~:i;t ;:~t=1t:~;!J ? Jt ~ł ~(_~s~ :~ ["%J·}:::·~·:1:;:;

.

. . .

... ·•·.· ^. .

. L p · _. ... _.

::~:1 M!#. 4 1ii~ J\ \~)Ją~~-:in:ą;,~:

. · =

~

^·:^{· ·}

:::f:::·{;=~:; t t~~ ~t~:~={}~ t:~ :?I~~~~~~ :~J:~:It:~~~:t

... ·.·:-

_'

. . ....

. . ..

.

·.•.· .·

I3t:l ^. N PK ^l 2 .9 2- L

^~

::·. ·: t

.

^I ^W\ ^\ o ie111 a

⁾

::::· :r _N- _l _20. _P _:;0

5 - (>0. K , 0-2 0L) k o/ha l 3 ,2 25 . 8

..

.. - ^c

""3·· _N-2 _- _W. J \(\ -6 0 . K., 0 -2 00 kg/ha l 2.8 23 . 2

. .. - ^. -

^~

::::q; N- V>O. P-0.,-60. ^K,0-200 ^k ^g/ha 1 2 .7 23 . 2

·

.. . ^-.. .. . . ^: ..

.

·. -

N- l ^(,(). P.: < ),--l OO. K -0-32 0 ko/ha l 3.3 ^{') -} ⁽ⁱ

) ^_ ^)_

⁾

. - ^c

(.;

. .

l\ .., ., _, _ _. r ... o,- -too. ^K ^-0- ³²⁰ ^k

~

^~/ha ^{l -l} ³ ² ^5.0

~

l\ --l X O P:0,--1 00. K -0- 320

7 _. · k. e.lha l 3 .-1 2().Ó

~

)3 : ^.l\- ^l ^(}(). ^J>.0, ^-70 ^{. K} ^., ^0- ¹² ⁰ ^k ^e./ha ^l "" - ₂ _ń.7

_)

. )

-

^~

S rt'dnia l ..,

^~

.L.) ? _{_} _{)_} - l

··· ztłr· ···::rir"•+:•··· K r=;;: :···t:i~{'···· ···"'···pt.rl

:.;:::= . . •::. ): --: .... . : . • ~:~ . • }~~ -.' .. . · : ]}~!<!~~=~= :.:.}~: .

.. . ···· · ·. ··· · ... . ^~ ^. · r · ^... ^.. ...

====:=·=·===:~ Er== =:::=:=:=: . . .. ·. · ... ^· ...

=

·=·=·=·=·=·N:= · =·=·=.=. = ·=·= · = ·=·& ·:·:·:·:

;:;::pS).p: l O. : ;: ·=·=·=·=·=·=· . :-:-:-:-:-: . .. . . . ·. · ... . ·•. . . . ... . . ^. ^. ^. ^..•.. ^· .. ^. ^. ^• ^. . ^. ^. _·= _· ₌ _·=·:·: _·· _: _·: _·:·:·

:::::::;: ::; : ... ;:.:::·::::

~=:::::::::::-

.-:= ::::::::::::: :

.·.:- . - . - . ·

^-:-.-~-.-:-.-:·:

:-:·:· :·: ·.·.• . ·. ·:·:·:·:

6 , 2 3 , 5 8 0 , 28 3 , 38 5 .2 3.78 0,0 8 2 ,67

'

6 .2 5 0 4

' ^O ^, ^l ⁸ ³ ^, ³³

- .. _.. _- _?

O , 1 " 2.5 9

) . ) ) . ) _

.)

' . -

5,4 4 .5 9 0 .2 9 3 ,0 1 5. 1 -l.96 . 0 ,2 l 3 ,8 6 5.4 . 7 .l 7 . O , 1 -l 5 ,6 8

5.4 ⁾ ^- __ ^? ^"

^.)

0 .1 9 ^? _- _, 6 ₎ -

• '

.

5.6 . -l .98 . 0 .1 _' 9 3 ,4 0

~t~tJ;~;t ti\~ i~ t~ii l. *g~ l~~~~i~I~ ~It ~It~I~

::;:=:=mi:~:=::

: :;::::::.' : .... .::::::

_.•

^=·=·=m :::::: . _· _.. _. _. : _. · _... : a::::: ^{··=·=···} _. :·:·:·:- -: . ^::::r · . ·-·-·-· ^t · ^r . ·.· C":-:·: ^: ⁼ -·-···· ^:=::::

·=·= ·.• ..

=·=·Mff·: _:.

.

··=·

:. . . . ^·:

... - ...

^•.•

- · . . . _. ~~tli _... _·.• _.• _.• _.· _.·.·· · ^. . ^. · ^. . ^. ^. · ·zr··- ^. ^. ^. ^. ^. ^... ·

^•

^.•. . ·.

~:~t . .:::Jł :~ :~:

121 0 8 7 l 00 2 6 1 1 1 9 l 0 6 0 l 37 240 24 J ⁴ ²²

l 1 80 1 06 1 58 2 0 1 3 24

l 000 90 1 25 l 9 21 26

l 0 80 7 2 l l ² ²⁴ 1 ⁷ ²⁴

1060 7 18 1 2 2 18 27 980 8 8 10 3 2 6 l l 20 87 0 1 1 ..,

.)

1 3 8 41 l 4 31

105 5 98 14:::> 25 15 24

w o

. ~

(12)

Tabela 2. Sk/ad chemiczny ziarna rzepaku ozimego

:~ t;~: ",_'; N-100, P₂0₅-50, K₂0-60 kg/ha+ Ca

r:r

::: N-200, P₂05-50, K20-60 kg/ha+ Ca 3,32 0,7 13000 22 61 64 ) N-300. P₂0₅-50, K₂0-60 kg/ha+ Ca 3,24 0,71 0,87 12400 51 53 lO 43 64

· · • N-140. P₂0₅-300, K₂0-100 kg/ha+ Ca 3,3 0,71 0,9 13500 48 71 9 42 47

3,86 0,8 ₁'l 14600 19 58 5 45 53 N-42 P205-300, K20-l 00 kg/ha + Ca 3,64

o

81 14700 62 105 lO 35 54 N -l 00, P₂0₅-90, K₂0-l 00 kg/ha + C a 3,64 0,82 34 83 7

-280, P₂0₅-300, K₂0-l 00 kg/ha bez

(13)

Tabela 3. S kład chemiczn y sło m y rzepaku ozimego

::;:,: ^. ^. ^. r ^{. ..} ' ='= _B _ez _nawożenia :\PK

^T

C a 0,6 1 0.09 0, 59 8530 39 136 8 104 13

:-:-:- -:-:- :

~

. . . - . · ^. ^...

. . - ... .

:;:;:~:;:;:

N -1 00, 1~0 5 ^- ⁵ ^0, ^~0-60 ^k ^gil1a ..,. C a 0, 9 1 O, 14 l 24 11320 120 247 6 108 10

. ^. . ^. ^. ^. . . . . . .

. ^. ^. ^{. ..}

·=-=·-~--:-:-:-

'

-

.. .. . ...

!\-20 0. Pz0 ₅ ^-50, ^K ^, ⁰ ^- ⁶⁰

: _:-:-: ::=tr= _. _. _-:·:· == _: _k~iha ..

_'

_C _a _0. ₉ _0.09 _0, ₉₈ ₇₆₂₀ ₁ ₂₉ ₁₁₃ ₁₂ ₁₁₂ ₁₁

- ^. ^... ^. ^. - ^. . . ^. . - ^- . ^.. . . ^· . - ^-

~t~w == ^N ^-3 ^{00. R0,} ^-50. ^1...:. - ^, ^{0-60 k} - ^e ^' ^ha

^'

^C ^a ^{LO l} ^0. ¹² ¹ ^,02 ⁷⁶⁵⁰ ¹⁸⁸ ⁹⁰ ⁵ ⁷⁰ ²⁵

. ... -.

K-140 , t~0 5 ^-3 ^00.

~J~ I~~ K.0 - 100 kf! • lla ^- C a LO l O, 11 0, 92 9 520 345 177 l l 61 lO

•... • . • . . . • . . - -

. . ... ...

0,9 66 8

·=·=·~·:·:· ~- 280 , ~0, - 300. K.O- 100 k(l /ha . C ^a ^0, ¹ 0, 9 10120 313 193 12

;-:-:

'

:-:-:

- :-:-:-.-:- :- :-

^~

^:::>

:::;:~~t:::: ~-420 , ~Os-3 00, K,0- 100 k e ha ^- C a o.n ^0, ⁰⁹ ^0,71 ⁷⁴⁰⁰ ²¹² ¹¹⁴ ⁸ ⁴⁹ ⁸

- ^{. .} ^{. .} ^. ^.

:===~=.-

^..

::;:::;

^.

^~

-

:;:: 1r = == _N _- ₁₀ _0, _Ę0 ₅ _- _90, _K.0 _- ₁₀₀ _k _<' _t _ha ₊ _{C a} _0,87 _O, _l _0,59 ₁₁₁₂₀ _l ₁ _R ₁₇₆ ₁₇ 63 lO

- ^. ^. ^{. ..}

- :-:-. . . -:-:-

..•... · ^.. ^. ^.. ^. - ^:::-

;:;::~:t:=:

-:-:- .- . - :-:-

...•... ... N - 280, Ę0 5 ^-300. ^K.0-1 - ⁰ ⁰ ^k - g/ha bez Ca ^1.4 ^0, ¹³ ^1,66 ⁹²⁴⁰ ²⁵⁰ ¹⁸⁶ ¹⁶ ¹²⁹ ²⁷

. ...

S red n i a ^0.95 ^0,1 ¹ ^0,96 ⁹¹⁶⁸ ¹⁹⁰ ¹⁶² ¹¹ 85 14

(14)

Tabela 4. Skład chemiczny ziarna żyta ozimego

(15)

Tabela 5_ .Sk!ad chemiczny s!omy żyta ozimego

(16)

Tabela 6. Skład chemiczny ziarnajęczmienia ozimego

(17)

Tabela 7. Skład chemiczny słomy jęczmienia ozimego

(18)

Tabela 8. ?obranie i bilans składników mineralnych. Bulw y ziemniaków

- 157 4 -290 7

169 4

17 6

6 7 -52

3 -371 o

[ ~

g.

~

- _~ ·

~ o

"'C

"\:3 ~ o ""' _t1

- ~

^('~:)

· V)

:.t t::l

~ -· ^;:>::;-

C),

. ~

.

(19)

Tabela 9. ?obranie i bilans skladników mineralnych. Rzepak ozimy

w

OC

(20)

Tabela 10. ?obranie i bilans składników mineralnych. Żyto ozime

(21)

Tabela /1. ?obranie i bilans składników mineralnych. Jęczmidi ozimy

(22)

z-

LEGENDĄ :

.xr.jj

%-11 ==-11

·~----=.-

000 ^\

·~.cp

Rysunek J . A / lapa .~vwacyjno-Hysokościolt 'a fragmentu złoża kruSZ)Ma naturalnego Dob ros:ów Wielki, g m. Nowogród Bohrzm 1ski, z u.~ytuuwaniem poletek do., ~wiadcza/nych