Joanna Kłos-Łabędowicz
Działania Unii Europejskiej
przeciwdziałające cyfrowemu
wykluczeniu na przykładzie
wymagań odnośnie dostępności
Ekonomiczne Problemy Usług nr 122, 59-69
DOI: 10.18276/epu.2016.122-06 | strony: 61-71
JOANNA KOS-ŁABĘDOW1CZ
Uniwersytet Ekonomiczny w K atow icach1
DZIAŁANIA UNII EUROPEJSKIEJ PRZECIWDZIAŁAJĄCE CYFROWEMU WYKLUCZENIU NA PRZYKŁADZIE WYMAGAŃ ODNOŚNIE DOSTĘPNOŚCI
Streszczenie
Unia Europejska od lat w ramach swojej strategii budowania europejskiego społe czeństwa informacyjnego zwraca szczególną uwagę na problem cyfrowego wyklucze nia, zwłaszcza w odniesieniu do osób niepełnosprawnych. Jednym z działań dążących do zmniejszenia ryzyka wystąpienia wykluczenia cyfrowego we wspomnianej zagrożo nej grupie jest obowiązek dostosowania stron instytucji publicznych do standardów WAI (ang. Web A c c e ssib ility In itiative). Celem artykułu jest zaprezentowanie podsta wowych założeń i standardów polityki Unii Europejskiej w zakresie przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu oraz w ramach szczegółowych działań sprawdzenie stopnia dostosowania do standardu strony Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepeł nosprawnych (PFRON).
Słowa kluczowe: wykluczenie cyfrowe, Unia Europejska, standardy WAI.
Wprowadzenie
Rozwój technologii komunikacyjno-informacyjnych (ICT) oraz powszechność ich wykorzystania w różnych sferach życia zm ienia warunki funkcjonow aniajedno- stek i podmiotów gospodarczych. Nowe możliwości, które pojawiają się dzięki rozwojowi technologii, m ają potencjalnie pozytywny wpływ zarówno na wzrost efektywności i konkurencyjności gospodarki, jak i jakość życia mieszkańców. Nie należy jednak zapominać, iż postępujący rozwój niesie ze sobą również pewne zagrożenia. Nie wszyscy posiadają odpowiednie kompetencje, by w pełni wykorzy- *
1
stywać potencjał wynikający z używania ICT. U nia Europejska w ramach przyjętej strategii budowania europejskiego społeczeństwa informacyjnego zwraca szczegól ną uwagę na problem cyfrowego wykluczenia, zwłaszcza w odniesieniu do grup szczególnie zagrożonych wykluczeniem (takich jak osoby niepełnosprawne). Jed nym z działań dążących do zmniejszenia ryzyka wystąpienia wykluczenia cyfrowe go we wspominanej grupie jest obowiązek dostosowania stron instytucji publicz nych do standardów W AI (ang. Web A c c e s s ib ility In itia tiv e ). Celem artykułu jest zaprezentowanie podstawowych założeń i standardów polityki Unii Europejskiej w zakresie przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu oraz w ramach szczegóło wych działań sprawdzenie stopnia dostosowania do standardu strony Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).
1. Wykluczenie cyfrowe
Wykluczenie cyfrowe w literaturze przedmiotu najczęściej określane jest na dwóch płaszczyznach: materialnej i niematerialnej. Płaszczyzna materialna dotyczy możliwości dostępu do komputera i Internetu przez daną jednostkę; a płaszczyzna niematerialna - wiedzy, motywacji i potrzeb realizowanych za pom ocą dostępu (Bednarczyk 2014). Brak równości w dostępie do technologii cyfrowych wynika z różnic w dystrybucji zasobów, zarówno materialnych, jak i czasowych, um ysło wych, społecznych i kulturowych (Dijk 2010). Dijk (2010) przedstawił cztery ro dzaje dostępu do nowych mediów, są to:
- dostęp motywacyjny - motywacja do korzystania z nowych mediów jako
podstawowy czynnik wpływający na decyzje związane z wykorzystaniem możliwości, jakie oferują ICT,
- dostęp materialny - czyli posiadanie możliwości skorzystania z kom pute
ra lub innego urządzenia umożliwiającego dostęp do Internetu i usługi po łączenia z Internetem,
- dostęp kompetencyjny - czyli umiejętność obsługi urządzeń i oprogramowania,
- dostęp użytkowy - czyli częstotliwość korzystania z kom putera i Internetu
oraz różnorodność podejmowanych działań za ich pomocą.
W celu zmniejszenia zagrożenia wykluczeniem cyfrowym wymagane jest podjęcie działań pozwalających na spełnienie kilku warunków pozostających w gestii zarówno jednostek zagrożonych wykluczeniem, jak i podmiotów admini stracji publicznej. Są to (Jastrzębska i Jastrzębska 2012):
- zapewnienie dostępu do odpowiedniej jakości infrastruktury i jej moderniza
cja,
- zmniejszenie ograniczeń budżetowych utrudniających lub uniem ożliwia
- zapewnienie/zdobycie kwalifikacji pozwalających na aktywne korzystanie z ICT,
- motywowanie potencjalnych odbiorców do korzystania z nowych techno
logii.
Administracja publiczna wszystkich szczebli podejmuje działania mające przeciwdziałać wykluczeniu cyfrowemu. W dalszej części opracowania zostaną przedstawione unijne zalecenia będące podstawą działań podejmowanych na szcze blu krajowym i lokalnym przez podmioty administracji publicznej.
2. Polityka unijna przeciwdziałająca cyfrowemu wykluczeniu
Idea tworzenia europejskiego społeczeństwa informacyjnego została przyjęta w Europie jako sposób na doścignięcie Stanów Zjednoczonych i Japonii pod względem wzrostu gospodarczego i poprawy pozycji konkurencyjnej i jej początki sięgają lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia (najważniejsze dokumenty przed stawiono w tabeli 1).
Tabela 1 Rozwój społeczeństwa informacyjnego w UE - najważniejsze dokumenty
Rok Dokument Wykluczenia cyfrowe
1993 Biała Księga o „Rozwoju, Konkurencyjności i Zatrudnienia”
Nie pojawia się bezpośrednio 1994 Dokument „Europa i społeczeństwo globalnej
informacji. Zalecenia dla Rady Europejskiej” (tzw. Raport Bangemanna)
Wskazane jako zagrożenia
1996 Zielona księga pt. „Living & Working in the Information Society - People First”
Wskazanie kierunków działań zmniejszających zagrożenie 1999 Inicjatywa „e-Europa - Społeczeństwo informa
cyjne dla wszystkich”
Planowane przeciwdziałanie W ramach realizacji celów Strategii Lizbońskiej pod ęto następujące działania 2000 Plan działania „e-Europe 2002 - An Information
Society for All”
Planowane przeciwdziałanie 2001 Plan „e-Europe+2003 - Wspólne działania na
rzecz wdrożenia Społeczeństwa Informacyjnego w Europie”
Planowane przeciwdziałanie
2002 Plan działania „e-Europe 2005eEurope 2005 - An Information Society for All - Action Plan”
Planowane przeciwdziałanie W ramach realizacji celów tzw. Odnowionej Strategii Lizbońskiej
2005 Inicjatywa „i2010 - Europejskie Społeczeństwo Informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia”
Planowane przeciwdziałanie W ramach realizacji celów Strategii Europa 2020
2010 Europejska agenda cyfrowa Planowane przeciwdziałanie Źródło: opracowane na podstawie (UrządKomitetu Integracji Europejskiej 2009).
Jak wynika z zaprezentowanych w tabeli 1 informacji, U nia Europejska bar dzo wcześnie zwróciła uwagę na potencjalne zagrożenia związane z różnicami w dostępie do ICT i rozwarstwieniem się społeczeństwa ze względu na kwalifikacje związane z możliwością korzystania z ICT. Przez lata podejmowano wiele inicja tyw m ających na celu zapewnienie dostępu do Internetu (w szkołach, na uczelniach wyższych, poprzez tworzenie Publicznych Punktów Dostępu do Internetu - PIAPs), odpowiednią jakość infrastruktury (połączenia szerokopasmowe) oraz kwalifikacje pozwalające na swobodne korzystanie z ICT (szkolenia, programy Life Long Lear ning - LLL, e-learning) - czyli działania wpływające na materialny i kom petencyj ny aspekt wykluczenia cyfrowego. Nie zaniedbano również działań w pozostałych dwóch aspektach: motywacyjnym i użytkowym, obejmujących głównie działania z zakresu tworzenia środowiska sprzyjającego tworzeniu nowych produktów i usług (e-administracja, e-zdrowie, dostęp do treści, aplikacji, programów) oraz sprzyjają cych budowaniu zaufania do sieci (regulacje dotyczące podpisu elektronicznego, płatności elektronicznych, świadczenia usług, ochrony praw konsumenta).
Bardzo szybko zwrócono uwagę na to, że pewne grupy są bardziej zagrożone wykluczeniem cyfrowym od innych. Do grup szczególnie zagrożonych w yklucze niem cyfrowym zalicza się: osoby starsze, emerytów i rencistów, osoby słabo w y kształcone, bezrobotnych, rolników i mieszkańców obszarów wiejskich, osoby ubogie i korzystające z pomocy społecznej, niepełnosprawnych. Ze względu na fakt, że komputer i dostęp do Internetu są narzędziami, które zwłaszcza w przypad ku osób niepełnosprawnych i starszych mogą zwiększyć ich możliwości uczestnic twa w życiu społecznym, działania podejmowane na szczeblu unijnym oraz zalece nia względem działań podejmowanych na szczeblu krajowym i lokalnym zwracają szczególną uwagę na potrzeby tych grup (Batorski i in. 2012). Do tego typu działań należy zaliczyć zalecenie stosowania na stronach jednostek instytucji publicznych standardów WAI. Zalecenia odnoście stosowania standardów W A Ijako sposobu na zwiększenie wykorzystania przez osoby niepełnosprawne i starsze zasobów siecio wych po raz pierwszy pojawiły się w planie działania e-Europa 2002 (Komisja Europejska 2000). Aktualnie obowiązująca Europejska Agenda Cyfrowa zawiera podpunkt 2.6., zatytułowany „Zwiększenie umiejętności wykorzystywania techno logii cyfrowych i włączenia społecznego”, zawierający szereg sugestii i działań mających na celu ograniczenie (szeroko rozumianego) wykluczenia cyfrowego. Szczególnie zwraca uwagę podpunkt 2.6.2. „Usługi cyfrowe sprzyjające włączeniu społecznemu”, wskazujący na potrzebę zwiększenia dostępu do usług w postaci elektronicznej dla osób niepełnosprawnych (Komisja Europejska 2010). Są to wskazania i sugestie na szczeblu unijnym, które powinny być realizowane przez poszczególne państwa członkowskie na szczeblu krajowym i lokalnym. W Polsce zgodnie z Rozporządzeniem Rady M inistrów z 12 kwietnia 2012 r.: „w systemie teleinformatycznym podmiotu realizującego zadania publiczne służące prezentacji
zasobów informacji należy zapewnić spełnienie przez ten system wymagań Web Content Accessibility Guidelines (W CAG 2.0), z uwzględnieniem poziomu A A...”.
3. Standardy WAI
W orld W ide W eb Consortium (W3C) to organizacja zajmująca się tworze niem standardów tworzenia i przesyłania stron internetowych (np. HTML, CSS, HTTP, i inne). Jedną z inicjatyw W 3C jest Web Accessibility Initiative (WAI), której zadaniem jest promowanie szeroko rozumianej dostępności stron interneto wych, zarówno z punktu widzenia różnych grup użytkowników (takich jak osoby niepełnosprawne), jak i wykorzystywanych urządzeń dostępowych (np. palmtopy, smartfony) (W3C 2015). W ramach W AI opracowano dwa dokumenty zawierające wytyczne dotyczące dostępności treści internetowych (Web Content Accessibility Guidelines - WCAG). Pierwszy (W CAG 1.0) powstał w 1998 r., a drugi (W CAG 2.0), powszechnie obowiązujący, w 2008 r. W ersja 2.0 W CAG jest bardziej szcze gółowa i zawiera spis rekomendacji podzielony na cztery grupy (zasady), ale za chowuje ustalony w poprzedniej wersji system gradacji dostępności stron (zasady, wymagania oraz poziom dostępności zostały przedstawione w tabeli 2). Oryginalne priorytety (z W A CG 1.0) określały wagę poszczególnych wymagań (W 3C 1999):
- priorytet pierwszy - kluczowe, ich niespełnienie uniem ożliwia co naj-
m niejjednej grupie niepełnosprawnych dostęp do strony internetowej (A),
- priorytet drugi - wskazane, ich niespełnienie znacząco utrudnia dostęp co
najmniej jednej grupie (AA),
- priorytet trzeci - sugerowane, ich spełnienie ułatwi co najmniej jednej z grup niepełnosprawnych dostęp do strony (AAA).
Ocena poszczególnych wymagań (A, AA, AAA) została zachowana w WCAG 2.0.
15 października 2012 roku wytyczne W CAG 2.0 zyskały status m iędzynaro dowej norm y ISO/IEC 40500:2012 (ISO, 2012). W Polsce prom ocją standardu W CAG 2.0 zajmują się m.in. Fundacja W idzialni.org Strony internetowe bez barier i Polskie Towarzystwo Informatyczne (PTI).
Tabela 2 Zasady oraz wymagania, które powinny zostać spełnione w systemie teleinformatycznym
służącym do realizacji zadań publicznych.
Zasada Wymaganie
1. Percepcja - informacje oraz komponenty interfejsu użytkownika muszą być przedstawione w dostępny sposób.
1.1. Tekst alternatywny - zapewnij tekst alternatywny dla każdej informacji nietekstowej, aby przyjął formę zrozumiałą, na przykład: większa czcionka, alfabet Braille’a, mowa, sym bole lub język prosty do zrozumienia.
1.2. Media zależne od czasu - zapewnij alternatywę dla me diów zależnych od czasu.
1.3. Możliwość adaptacji - twórz treści, które mogą być pre zentowane na różne sposoby (np. uproszczony układ), bez utraty informacji czy struktury.
1.4. Treść rozróżnialna - ułatw użytkownikom oglądanie i słuchanie treści wraz z separacją pierwszego planu i tła. 2. Funkcjonalność - kom
ponenty interfejsu użyt- ko wnika oraz nawigacja muszą być funkcjonalne (powinny pozwalać na interakcję).
2.1. Dostępność przy pomocy klawiatury - zapewnij, by cała funkcjonalność była dostępna za pomocą klawiatury.
2.2. Wystarczająca ilość czasu - zapewnij użytkownikom wystarczającą ilość czasu, aby mogli przeczytać i przetworzyć treść.
2.3. Ataki padaczki - nie projektuj treści w formie, która mogłaby spowodować atak padaczki.
2.4. Nawigacja - zapewnij narzędzia, które pomogą użytkow nikowi w nawigacji, znalezieniu treści i określeniu, gdzie się aktualnie znajduje.
3. Zrozumiałość - treść oraz obsługa interfejsu użytkownika muszą być zrozumiałe.
3.1. Czytelność - twórz treści czytelne i łatwe do zrozumienia. 3.2. Przewidywalność - twórz strony internetowe tak, aby otwierały się i działały w sposób przewidywalny.
3.3. Pomoc przy wprowadzaniu danych - pomagaj użytkow nikom unikać błędów i je korygować.
4. Rzetelność - treść musi być wystarczająco rzetelna, aby mogła być poprawnie interpretowana przez wielu różnych klientów użytkow nika, włączając technologie asystujące.
4.1. Kompatybilność - zmaksymalizuj kompatybilność z aktualnymi i przyszłymi klientami użytkownika, włączając technologie asystujące.
Źródło: na podstawie: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. oraz (Fundacja Widzialni 2015).
4. Dostosowanie polskich stron instytucji publicznych do standardów WAI
Ze względu na ograniczenia objętościowe do analizy dostępności wybrano stronę Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), która jako skierowana w dużej mierze do beneficjentów funduszu (a zatem grupy szczególnie zagrożonej wykluczeniem cyfrowym) powinna spełniać wysokie ocze kiwania odnośniejej dostępności (PFRON 2015).
Ze względu na brak odpowiednich narzędzi analitycznych2 do analizy wyko rzystano metodę analizy eksperckiej opracowaną przez Fundację W idzialni, składa jącą się z trzech następujących etapów (Mrochen i in. 2013):
- sprawdzanie zgodności z W3C,
- sprawdzanie zgodności z W 3C CSS,
- sprawdzanie zgodności z W CAG 2.0 - m etoda problemowa.
Analizie poddano główną stronę portalu. Pierwsze dwa kroki polegają na w y korzystaniu darmowych narzędzi udostępnianych przez W3C:
- W 3C Markup Validation Service (W3C, 2013) pozwala na sprawdzenie
zgodności dokumentu HTML ze standardami HTML lub XHTML,
- CSS Validation Service (W3C, 2009) umożliwia sprawdzenie poprawno
ści Kaskadowych Arkuszy Stylów CSS.
Wykorzystanie wymienionych narzędzi pozwala na stwierdzenie zgodności głównej strony PFRON ze standardem HTML (należy nadmienić, iż dość archaicz nym) oraz CSS (w tym przypadku najaktualniejszą wersją). Ostatnia wykorzystana metoda opiera się na czterech zasadach W CAG 2.0 oraz odpowiadających im w y tycznych. W yniki analizy m etodą problemową zgodności strony głównej PFRON z W CAG 2.0 przedstawiono w tabeli 3.
T a b e la 3
O c e n a z g o d n o ś c i stro n y g łó w n ej P F R O N z W C A G 2 .0 - w y n ik i a n a liz y m e to d ą p ro b le m o w ą
1* 2* Pozycja w WCGA 2.0
1. 1.1. 1.1.1. E lem en ty g raficzn e (ty p u < im g > ) p o sia d a ją te k s t altern aty w n y z g o d n ie z w y m ag an ia m i i sp ełn ian ą ro lą
S p ełn ia
1.2. 1.2.1. N /D - b ra k n a g ra ń audio N /D
1.2.2. N /D - b ra k n a g ra ń audio N /D
1.2.3. N /D - b ra k n a g ra ń audio N /D
1.3. 1.3.1. T reść strony je s t p o u k ła d a n a z g o d n ie z w y m ag an ia m i d o ty czący m i h ierarch ii; n ag łó w k i d rugiego p o z io m u (< h 2 > ) są w p ra w d zie u ży te ja k o zak ład k i, lecz n ie z m n iejsza to d o stęp n o ści treści d la czy tn ik ó w , u ż y c ie ele m e n tó w < sty le> m o że zaciem n iać obraz, lecz n ie stan o w i p o w ażn eg o p rzew in ien ia
S p ełn ia
1.3.2. S tro n a w y k o n an a j e s t w u k ład zie tró jk o lu m n o w y m ; ro zk ład tre śc i w ram ach p o sz c zeg ó ln y ch k o lu m n je s t zro zu m iały , z w y jąt k ie m k o lu m n y środkow ej, n iosącej g łó w n ą treść - z ro zu m ien ie jej d ziałan ia w y m ag a p o św ię c e n ia w iększej u w ag i
S p ełn ia z za strz e żen ia m i 1.3.3. Z ro zu m iało ść k o m p o n en tó w n ie je s t z a le ż n a o d ich lo k aliza
cji an i k ształtu
S p ełn ia 1.4. 1.4.1. S tro n a je s t w izu aln ie p ro sta, a k o lo r służy g łó w n ie w p ro w a
d z a n iu k o n trastu
S p ełn ia
2 N a rz ę d z ia d o stęp n e do an alizy zg o d n o ści z W C A G 2 .0 istn ieją, lecz n ie są d o sto so w an e do arch aiczn eg o k o d u strony (X H T M L 1.0 T ran sitio n al).
1.4.2. S tro n a n ie k o rzy sta z d źw ięk u S p ełn ia 1.4.3. K o n tra s t je s t zach o w an y d la te k s tu strony; zasto so w an e
m iejscam i ro zw iązan ie (u ży cie elem en tó w < sty le> ) n ie je s t re k o m en d o w an e; m im o jego z asto so w an ia, stro n a sp ełn ia w ym óg
S p ełn ia
1.4.4. P o w ięk szen ie do 2 0 0 % p o w o d u je z n iek ształcen ie u k ład u strony, p ro w ad ząc do p o w ażn eg o p rz em ieszczen ia elem entów ; stro n a n ie u d o stę p n ia żad n eg o oczy w isteg o sp o so b u p o w ięk szan ia elem en tó w
N ie speł n ia
1.4.5. N ie zach o d zi - elem en ty g raficzn e są lo g o ty p am i i d e k o ra cjam i
S p ełn ia 2. 2.1. 2 .1.1. S tro n a je s t d o stęp n a p rzy u ż y c iu k law iatu ry , ch o ć n iek tó re
elem en ty o p arte są n a m ech a n izm ach w y m ag ają cy ch u ż y c ia m y szy (a try b u t o n click i p o d o b n e); istn ieje d o d atk o w e, u k ry te m e n u dla u ży tk o w n ik ó w k law iatu ry , u jaw n iające się p rzy p ró b ie n aw ig acji p rzy jej u ży ciu ; ro zw iązan ie to n ie je s t szczeg ó ln ie in tu icy jn e
S p ełn ia z za strz e żen ia m i
2.1.2. Z jaw isk o ta k ie n ie w y stęp u je, n ie stw ierdzono elem en tó w b lo k u jący ch
S p ełn ia 2.2. 2 .2.1. Istn ieje elem en t zaw ierający czaso w ą z m ian ę treści, n a stę p u
ją c ą co k ilk a sek u n d , lecz z aw iera o n o p cję p au zy (d o s tę p n ą tak że z k law iatu ry )
S p ełn ia
2 .2.2. S tro n a n ie zaw iera ele m e n tó w o ta k im ch arak terze S p ełn ia 2.3. 2 .3.1. S tro n a n ie zaw iera ele m e n tó w m o g ący c h w y w o łać ta k ą
reak cję
S p ełn ia 2.4. 2 .4.1. S tro n a z aw iera lin k i do strony głów nej oraz g łó w n y ch d zia
łó w w m e n u n aw ig acy jn y m ; są o n e d o stęp n e i zro zu m iałe
S p ełn ia 2 .4.2. P o d stro n y m ają in d y w id u aln e ty tu ły o p isu jące ich treść S p ełn ia 2 .4.3. Z e w zg lęd u n a tró jk o lu m n o w ą stru k tu rę strony p rzem iesz
czan ie się n ie je s t do k o ń c a intu icy jn e; w ram ach każdej z k o lu m n , k ry te riu m to je s t sp ełnione
S p ełn ia z za strz e żen ia m i 2 .4.4. T reść lin k ó w je s t o p iso w a, d u ż a część z n ic h je s t b ardzo
d łu g a
S p ełn ia 2 .4.5. O b o k standardow ej n aw ig a c ji istn ieje w y szu k iw ark a i m a p a S p ełn ia serw isu
2 .4.6. N ag łó w k i sp ełn iają w y m ien io n e k ry teria, fo rm u larze p o sia d a ją etykiety
S p ełn ia 2 .4.7. A k tu aln ie w y b ran y e le m e n t je s t p raw id ło w o i ko n trasto w o
w y ró żn io n y
S p ełn ia 3. 3.1. 3.1.1. E le m e n tw y s tę p u je zaró w n o w p o sta c i xm l:la n g , ja k i la n g S p ełn ia
3.1.2. S tro n a n ie m a w e rs jiję z y k o w y c h in n y ch n iż p o ls k a N /D 3.2. 3.2.1. F o k u s n ie z n iek ształca k o n te k s tu strony; p o z a opisan y m i
w cześniej p rzesu w ający m i się elem en tam i in fo rm ac y jn y m i (w y k o n an y m i z g o d n ie z e stan d ard am i), treść strony z m ie n ia się w y łącz n ie w k o n sek w en cji ak cji u ży tk o w n ik a
S p ełn ia
3.2.2. M ec h a n iz m ó w ta k ic h n ie stw ierdzono S p ełn ia 3.2.3. N aw ig a c ja strony je s t w dużej m ierze n iezm ien n a; n ieliczn e
elem en ty d y n am iczn e n ie b u rz ą p o rz ą d k u istn iejący ch k o m p o n en tó w
S p ełn ia
3.2.4. S trona, ja k o p ro s ta w izu aln ie, p rezen tu je d an e w sposób jednolity
S p ełn ia 3.3. 3.3.1. Form ularze zaw ierają czytelny m echanizm raportow ania błędów S p ełn ia
3.3.2. P o la fo rm u larzy zaw ie ra ją opisy i instru k cje; n ie zaw ierają p rzy k ład ó w
S p ełn ia 3.3.3. S ugestie są p rzed staw ian e w sto p n iu o g ran iczo n y m (np. n ie
je s t p rzed staw io n y p raw id ło w y fo rm at ad resu e-m ail w fo rm u larzu rejestracy jn y m )
S p ełn ia z za strz e żen ia m i 3.3.4. B ra k m e c h a n iz m ó w o ta k im ch arak terze - w celu w y k o n an ia
czy n n o ści p raw n y ch u ż y tk o w n ik m u si u d ać się n a in n e p o rtale lub do u rz ę d u
N /D
4. 4.1. 4 .1.1. Z w ery fik o w an o k o d z a p o m o cą z ale can y ch n arzęd zi; m im o arch aiczn o ści z a sto so w an y ch ro zw iązań (użyto d o cty p e X T H M L 1.0 T ran sitio n al) stro n a je s t z g o d n a z z ało ż o n y m form atem ; k o d C S S jest zg o d n y z e stan d ard em w najn o w szej w ersji
S p ełn ia
4 .1.2. K o m p o n en ty są n ajczęściej u d o stęp n ian e w p o sta c i lin k ó w do p lik ó w , o czy teln ie o zn aczo n y m ch arak terze; n ie stw ierdzono tre śc i o sad zo n y ch
S p ełn ia
* w a rto śc i w k o lu m n ie 1 i 2 o d n o szą się o d p o w ied n io do za sa d i w y m ag ań , o ty c h sam y ch n u m e rach , z a p rezen to w an y ch w ta b e li 2
Ź ró d ło : o p ra c o w a n ie w ła s n e n a p o d s ta w ie (M ro c h e n i in. 2 0 1 3 ) o ra z h ttp ://w w w . p f r o n .o r g .p l/ [d o s tę p : 5 -7 .0 7 .2 0 1 5 ) .
W yniki analizy metodą problemową pozwalają na stwierdzenie, że strona główna PFRON z niewielkimi zastrzeżeniami spełnia wymogi dostępności W CAG 2.0, przy czym należy podkreślić, iż zastrzeżenia te są głównie natury formalnej i w żaden sposób nie utrudniają korzystania ze strony. Twórcy strony są świadomi potrzeb osób należących do grup szczególnie zagrożonych wykluczeniem cyfro wym i starają się zapewnić jak największą dostępność strony (PFRON 2015). N ie stety przeanalizowana strona znajduje się wśród zdecydowanej mniejszości stron uwzględniających standardy dostępności - według raportu Fundacji W idzialni ak tualnie tylko 12,8% stron internetowych instytucji publicznych spełnia minimalne wymagania dostępności dla osób o specjalnych potrzebach (co jest zdecydowaną poprawą względem 1,7% z roku 2013) (Marcinkowski i Luboń 2015).
Podsumowanie
Problem wykluczenia cyfrow egojest o tyle istotny, że komputery i kom unika cja internetowa m ogą być czynnikiem ułatwiającym nawiązywanie nowych i pod trzymywanie istniejących relacji, ułatwiającym zdobywanie wykształcenia, pozw a lającym na zdalną pracę i wiele innych udogodnień pozwalających osobom niepeł nosprawnym na pełniejszy udział w życiu społecznym. Działania podejmowane na wszystkich szczeblach mają na celu nie tylko zapewnienie fizycznego dostępu do Internetu i kwalifikacji pozwalających na jego wykorzystanie, ale również posze rzenie gam y czynności dostępnych dla użytkownika (np. e-administracja, e-zdrowie). Dostosowanie stron internetowych instytucji publicznych do standar
dów W CAG 2.0 m a służyć ułatwieniu w pozyskiwaniu przez osoby niepełnospraw ne potrzebnych im informacji oraz wykonywaniu czynności bez konieczności od wiedzania danego urzędu. Przeanalizowana w artykule strona PFRON skierowana do grupy docelowej szczególnie zagrożonej wykluczeniem spełnia standardy do stępności W CAG 2.0, należy jednak do mniejszości stron instytucji publicznych dostosowanych do tych wymagań. Raport Dostępności 2015 wskazuje na niedostat ki w kwestii dostosowania stron polskich instytucji publicznych do obwiązujących wymogów, jednak, co może napawać optymizmem, wskazuje na znaczącą poprawę w ciągu ostatnich dwóch lat. Niemniej istotne jest podejmowanie działań prom ują cych stosowanie standardów W CAG 2.0 w celu ułatwienia dostępu dla grup zagro żonych wykluczeniem cyfrowym.
Literatura
1. Batorski D., Płoszaj A., Jasiewicz J., Czerniawska D., Peszat K. (2012), Diagnoza i rekomendacje w obszarze kompetencji cyfrowych społeczeństwa i przeciwdziała nia wykluczeniu cyfrowemu w kontekście zaprogramowania wsparcia w latach 2014-2020, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
2. Bednarczyk D. (2014), Przeciwdziałanie cyfrowemu wykluczeniu (e-integracja)
w Polsce, Biuletyn EBIB, Gromadzenie i zabezpieczanie danych cyfrowych, nr 9/2014 (154).
3. Dijk J. van (2010), Społeczne aspekty nowych mediów, Warszawa: PWN.
4. Fundacja Widzialni (2015), Zapoznaj się z 4 zasadami dostępności,
http://wcag20.widzialni.org/index.php [dostęp 26.06.2015].
5. ISO (2012), ISO/IEC 40500:2012 Information technology - W3C Web Content
Accessibility Guidelines (WCAG) 2.0, http://www.iso.org/iso/iso_catalogue/cata logue_tc/catalogue_detail.htm?csnumber=58625 [dostęp 26.06.2015].
6. Jastrzębska A., Jastrzębska W. (2012), Wykluczenie cyfrowe - przyczyny, zagroże
nia i bariery jego pokonania. Studium przypadku, w: Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy. Modernizacja dla spójności społeczno-ekonomicznej w cza sach kryzysu, Zeszyt 25, Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
7. Komisja Europejska (2000), eEurope 2002 - an Information Society fo r all, Action
Plan, http://www.umic.pt/images/stories/publicacoes2/actionplan_en.pdf [dostęp
22.06.2015].
8. Komisja Europejska (2010), Europejska agenda cyfrowa, COM(2010) 245 końco
wy, Bruksela, 19 maja 2010, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri= CELEX:52010DC0245 [dostęp 22.06.2015].
9. Marcinkowski P., Luboń M. (2015), Raport Dostępności 2015. Wybrane podmioty
realizujące zadania publiczne, Fundacja Widzialni, http://www.widzialni.org/ raport-dostepnosci-2015,m,mg,5,96 [dostęp 8.07.2015].
10. Mrochen I., Marcinkowski P., Luboń M., Marcinkowski A. (2013), M e to d o lo g ia badania dostępności stro n y w w w dla osób niepełnospraw nych, starszych i innych narażonych n a w ykluczenie cyfrow e w oparciu o W CAG 2.0, Częstochowa: Funda cja Widzialni, http://www.widzialni.org/metodologia-badania-dostepnosci-stron- internetowych,m,mg,5,49 [dostęp 5.07.2015].
11. PFRON (2015), D o stęp n o ść serw isu w w w , http://www.pfron.org.pl/pl/dostepnosc- serwisu-www/2777,dok.html [dostęp 8.07.2015].
12. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (2009), Społeczeństw o Inform acyjne,
http://archiwum-ukie.polskawue.gov.pl/www/serce.nsf/0/158BA3649A27C993C 1256F6A0038135E?Open [dostęp 9.06.2015]. 13. W3C (1999), http://www.w3.org/TR/WCAG10/ [dostęp 26.06.2015]. 14. W3C (2009), http://jigsaw.w3.org/css-validator/ [dostęp 3.07.2015]. 15. W3C (2013), http://validator.w3.org/ [dostęp 3.07.2015]. 16. W3C (2015), http://www.w3.org/WAI/ [dostęp 26.06.2015]. 17. http://pti.org.pl/wcag [dostęp 26.06.2015]. 18. http://www.pfron.org.pl/ [dostęp 3-7.07.2015].
EUROPEAN UNION ACTIONS AGAINST DIGITAL EXCLUSION. CASE OF WEB ACCESSIBILITY
Summary
European Union has been paying attention to the issue of digital exclusion for years; that attention is noticeable in strategies of building an European information society. Special care was taken in regard to disabled people. One of the activities with intent of reduction digital exclusion in aforementioned group is a requirement for public institution WWW sited to be adapted to WAI (Web Accessibility Initiative) standards. The goal of this paper is to verily the degree in which website of Polish Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) is adapted to WAI standards.
Keywords: digital exclusion, European Union, WAI standards.
