Wojewódzkie portale informacji przestrzennej

WOJEWÓDZKIE PORTALE

INFORMACJI PRZESTRZENNEJ

VOIVODESHIP SPATIAL INFORMATION PORTALS

Dariusz Dukaczewski

Instytut Geodezji i Kartografii

S³owa kluczowe: portal regionalny, informacja przestrzenna, mapa internetowa, geoportal Keywords: regional portals, spatial information, internet map, geoportal

Wprowadzenie

Wzrost zapotrzebowania na informacjê przestrzenn¹, rosn¹cy stopieñ upowszechnienia siê s¹dów o celowoœci jej szerokiego udostêpniania, jak równie¿ rozwój technologii informatycz-nych przyczyni³y siê w Polsce w ci¹gu ostatnich 5 lat do znacznej intensyfikacji prac koncep-cyjnych i implementakoncep-cyjnych w zakresie regionalnych internetowych portali informacji prze-strzennej (geoportali). Jak wynika z przeprowadzonej kwerendy, liczba wojewódzkich portali informacji przestrzennej udostêpniaj¹cych warstwy informacyjne wzros³a w okresie od marca 2004 r. do lipca 2007 r. od 4 (województwa ³ódzkiego, mazowieckiego, ma³opolskiego i za-chodniopomorskiego) do 11 (nowe portale województwa dolnoœl¹skiego, lubelskiego, opol-skiego, podkarpackiego, pomoropol-skiego, warmiñsko-mazurskiego i œl¹skiego). W tym samym okresie wzros³a znacz¹co liczba wojewódzkich portali udostêpniaj¹cych metadane. Rozwój ten implikuje potrzebê podjêcia badañ, maj¹cych na celu analizê zaawansowania prac dotycz¹cych wojewódzkich portali informacji przestrzennej, identyfikacjê mo¿liwoœci, ograniczeñ i uwarun-kowañ ich rozwoju (uwzglêdniaj¹cych równie¿ dotychczasowe doœwiadczenia w tym zakresie wybranych krajów europejskich i pozaeuropejskich), jak równie¿ okreœlenie ich relacji z Euro-pejsk¹ Infrastruktur¹ Informacji Przestrzennej INSPIRE.

Zakres przeprowadzonego badania obj¹³ analizê zakresu tematycznego dostêpnych da-nych (ze szczególnym uwzglêdnieniem zakresu wzmiankowanego w za³¹cznikach do dyrek-tywy INSPIRE), stosowanych metod prezentacji kartograficznej, dostêpnych funkcji portali wojewódzkich i zakresu informacji przestrzennej mo¿liwej do uzyskania w wyniku ich wy-korzystania, badanie stopnia poprawnoœci semiotycznej wykorzystanych rozwi¹zañ karto-graficznych oraz ocenê stopnia rozbudowy metadanych. Zosta³y zaproponowane typologie wojewódzkich portali internetowych. Dokonano równie¿ identyfikacji czynników wp³ywa-j¹cych na mo¿liwoœci i ograniczenia rozwoju wojewódzkich portali informacji przestrzennej.

38 Dariusz Dukaczewski

Zakres tematyczny dostêpnych danych

Jak wynika z kwerendy przeprowadzonej czterokrotnie – w styczniu i lipcu 2006 oraz 2007 r. zakres tematyczny danych przestrzennych dostêpnych za poœrednictwem portali wojewódzkich jest dosyæ zró¿nicowany i ulega intensywnym zmianom (tab. 2 str. 44–50; szczegó³owo objaœnione w rozdziale „Stosowane metody prezentacji kartograficznej w aspek-cie semiotycznym”). Zakres ten jest bardziej rozbudowany ni¿ w przypadku wiêkszoœci regionalnych portali europejskich, natomiast zdecydowanie ustêpuje zakresowi tematyczne-mu danych udostêpnianych za poœrednictwem du¿ej czêœci regionalnych geoportali oraz tzw. regionalnych portali kartograficznych (np. Portail Cartographique de la Région Wallo-ne). Do grupy portali o najbardziej rozbudowanym zakresie tematycznym danych odniesio-nych przestrzennie nale¿¹ strony województwa pomorskiego i ma³opolskiego (odpowiednio 46 i 43 grupy tematyczne). Nale¿y jednak podkreœliæ, i¿ znaczna dywersyfikacja danych dostêpnych za poœrednictwem drugiego z portali zosta³a osi¹gniêta w wyniku czêstego wy-korzystania relatywnie prostych map podzia³u administracyjnego, umo¿liwiaj¹cych aktywi-zacjê linków do czêœci opisowej. Dosyæ rozbudowany jest zakres tematyczny danych mo¿-liwych do uzyskania za poœrednictwem portali województw: zachodniopomorskiego, ³ódz-kiego, opols³ódz-kiego, œl¹skiego i mazowieckiego (od 38 do 26 grup tematycznych) (tab. 3, str. 52). Zakres ten jest porównywalny z dostêpnym w przypadku portali regionalnych Westfalii i Nadrenii-Palatynatu. Znaczn¹ grupê stanowi¹ witryny województw o œrednim stopniu roz-budowy dostêpnych danych (kujawsko-pomorskiego, podkarpackiego, podlaskiego i dolno-œl¹skiego). Zakres ten jest porównywalny do mo¿liwego do uzyskania w przypadku portali Walii i Styrii. Grupê portali umo¿liwiaj¹cych dostêp do relatywnie ograniczonego zakresu danych odniesionych przestrzennie stanowi¹ strony internetowe województwa warmiñsko – mazurskiego i wielkopolskiego. W tym przypadku, zakres ten jest bardzo zbli¿ony do dostêp-nego za poœrednictwem portali kraju Œrodkowoczeskiego, O³omunieckiego, Morawsko-Œl¹-skiego, czy terytoriów pó³nocnych Kanady. W lipcu 2007 r. portalem umo¿liwiaj¹cym naj-mniej rozbudowany dostêp do danych odniesionych przestrzennie by³a strona województwa lubuskiego (6 grup tematycznych). Rozwi¹zanie takie by³o porównywalne do portali Galicji, Burgundii, regionu Nord i Pas-de-Calais.

Za poœrednictwem wszystkich badanych portali mo¿liwe by³o uzyskanie danych doty-cz¹cych uk³adów wspó³rzêdnych, nazw geograficznych, skorowidzów map topograficz-nych, tematycznych i ortofotomap oraz planowania przestrzennego (linki do strategii rozwo-ju województw). Bardzo czêsto dostêpne by³y dane dotycz¹ce obszarów chronionych i po-dzia³u administracyjnego (odpowiednio 15 i 14 przypadków). Czêsto mo¿liwe by³o uzyska-nie danych o planach gospodarki odpadami, sieciach transportowych i hydrografii (od 11 do 12 portali). Stosunkowo rzadziej udostêpniano dane o szlakach turystycznych (10 przypad-ków), siedliskach (9), gospodarce wodno-œciekowej, zdrowiu i bezpieczeñstwie ludzi, us³u-gach publicznych, s³u¿bach pañstwowych i strefach ograniczonego dostêpu (8), u¿ytkowa-niu ziemi (7), edukacji, zabytkach, bazie noclegowej, instalacjach monitoringu, obszarach rolniczych, regionalizacji fizyczno-geograficznej (6), glebach, oœrodkach informacji prze-strzennej, ofertach inwestycyjnych i strefach zagro¿eñ œrodowiska (5). Zaledwie w 7 z 16 badanych przypadków udostêpniano wersje rastrowe map topograficznych i tematycznych. Dosyæ rzadko mo¿liwe by³o uzyskanie informacji o dzia³kach katastralnych, liniach energe-tycznych, przejœciach granicznych, dzia³ach wodnych, budynkach, muzeach, gospodarstwach

agroturystycznych, strefach zagro¿eñ naturalnych. Za poœrednictwem 25% badanych por-tali mo¿liwy by³ dostêp do numerycznych modeli terenu. Bardzo rzadko by³y udostêpniane dane o obwodach ³owieckich, sieci ³¹cznoœci, gazoci¹gach i ruroci¹gach, inwestycjach (i ich finansowaniu), zasobach mineralnych (3 przypadki), projektowanych sieciach transporto-wych, jednostkach statystycznych, terenach narciarskich, obiektach sportotransporto-wych, rynku pracy, zasobach energetycznych (2), wreszcie systemach pól znaczonych, tablicach reje-stracyjnych, utrudnieniach w ruchu, us³ugach sieciowych, spadkach, geologii, placówkach kulturalnych, produktach regionalnych, mediach, pszczelarstwie, ³owiectwie, rozmieszcze-niu ludnoœci, mniejszoœciach narodowych i prognozie pogody. Brak by³o ca³kowicie infor-macji o punktach adresowych i regionach meteorologicznych. Podobnie jak w przypadku wielu portali regionalnych we Francji, Wielkiej Brytanii i W³och unika siê podawania odnie-sionych przestrzennie danych spo³ecznych (w tym równie¿ dotycz¹cych stanu zdrowia spo-³eczeñstwa).

Za poœrednictwem portali wojewódzkich w lipcu 2007 r. mo¿liwe by³o uzyskanie infor-macji o 26 spoœród 31 grup tematycznych wzmiankowanych w za³¹czniku I, II i III do dyrektywy INSPIRE. W przypadku wszystkich portali uwzglêdniono informacjê o uk³adach wspó³rzêdnych, nazwach geograficznych oraz planowaniu przestrzennym. Ca³kowicie brak natomiast informacji o adresach, danych o warunkach atmosferycznych, l¹dowej, morskiej i oceanograficznej regionalizacji meteorologicznej. Informacja o czêstotliwoœci dostêpnoœci danych z tych grup tematycznych za poœrednictwem portali wojewódzkich zosta³a podana w tabeli 2. Zgodnie z zapisami dyrektywy, w przypadku wszystkich spoœród tych grup danych konieczne bêdzie udostêpnienie metadanych. W chwili obecnej metadane s¹ dostêp-ne w przypadku 6 spoœród 16 portali. Dotycz¹ odostêp-ne jednak niemal wy³¹cznie informacji o uk³adach wspó³rzêdnych, mapach topograficznych i tematycznych, jak równie¿ ortofoto-mapach.

FunkcjonalnoϾ

Jak wynika z przeprowadzonego rozpoznania, w lipcu 2007 r. portale wszystkich woje-wództw, za wyj¹tkiem portalu województwa lubuskiego, pozwala³y na dostêp do map inte-raktywnych. Jedynie za poœrednictwem 10 spoœród nich by³y dostêpne wizualizacje wypo-sa¿one w interfejs u¿ytkownika. Sytuacja taka mia³a miejsce w przypadku portali woje-wództw dolnoœl¹skiego(baza danych DSIP by³a chwilowo niedostêpna), kujawsko-pomor-skiego, lubelkujawsko-pomor-skiego, ³ódzkiego, ma³opolkujawsko-pomor-skiego, mazowieckiego, opolkujawsko-pomor-skiego, podlakujawsko-pomor-skiego, po-morskiego i zachodniopopo-morskiego. Ogó³em zidentyfikowano 45 funkcji (tab. 1).

Wszystkie portale by³y wyposa¿one w podstawowe funkcje nawigacyjne (powiêkszenie, zmniejszenie, przesuwanie) oraz dodawanie warstw. Niemal wszystkie posiada³y mo¿liwoœæ operowania legend¹ (stanowi¹c¹ zarazem panel warstw), podgl¹dem i formu³owaniem zapy-tañ na podstawie warstw i atrybutów. Bardzo rozpowszechnione okaza³o siê wyœwietlenie informacji o obszarze oraz pomiar odleg³oœci. Pozosta³e funkcje by³y stosowane stosunkowo rzadko. Porównanie polskich portali regionalnych z ich nowymi odpowiednikami europejski-mi pozwoli³o stwierdziæ, i¿ te ostatnie s¹ coraz czêœciej wyposa¿ane w funkcje (do tej pory nie wykorzystywane w kraju) szukania obiektów wg adresów lub wspó³rzêdnych p³askich (m.in. portal Meklemburgii-Pomorza Przedniego), tworzenia linków (Portal Walii,jak

rów-40 Dariusz Dukaczewski

Tabela 1. Funkcje interfejsu u¿ytkownika polskich portali regionalnych – stan na lipiec 2007 r.

e j c k n u F Kujaw -o k s -r o m o p e i k s -l e b u L e i k s £ódzkie pMolask³oie- wMieackzoie- Ospkoie-l Pokdileas- Poskmioer- Znaicohpood- -e i k s r o m d ¹ l g d o P / a r u t a i n i M X X X X X X X X w t s r a w l e n a p – a d n e g e L X X X X X X X X a j c a r u g if n o K X ji n f o C X X X X X w ó n o P X X e i n e z s k ê i w o P X X X X X X X X X e i n e z s j e i n m Z X X X X X X X X X y p a m e i n a w u s e z r P X X X X X X X X X e i n a w o rt n e C X X X y n l ó g o k o d i W X X X X X X X o n k o e w o N X X i c œ o ³ g e l d o r a i m o p – a k ji n i L X X X X X X i n h c z r e i w o p r a i m o P X X h c y n d ê z r³ ó p s w r a i m o P X X w ts r a w h c y n z c o d i w o d y p a m ei n a w o s a p o D X X X X o d y p a m e i n a w o s a p o D w t s r a w h c y n a w o n o j c k e l e s y w X X X X u r a z s b o o g e n a r b y w o d y p a m ei n a w o s a p o D X X ij c k el e s j e n o i w a t s u o d y p a m ei n a w o s a p o D X X m e t k n u p a j c k e l e S X X m e t ¹ k o t s o r p a j c k e l e S X X X m e i g ê r k o a j c k e l e S X m e t ¹ k o l e i w a j c k e l e S X e z r a z s b o o a j c a m r o f n I X X X X X X ij c k e l e s e i c ê i n u s U X X X X X j e n z c i g o l ij c k e l e s a n k o e i n e lt e i w œ y W X X X X r o f u B X X X o g e n j y c k e s u ³ a i z d o p a n k o e i n e lt e i w œ y W X a i n a lt e i w œ y w o d h c y t y ¿ u ñ e i w a t s u a n a i m Z h c y n d ê z r³ ó p s w X h c y n d ê z r³ ó p s w h c y n a d a z o d y p a m ei c êi n u s e z r P X h c y n d ê z r³ ó p s w u d a ³ k u r ó b y W X il a k s r ó b y W X X X X X y w t s r a w j e n a r b y w e i n a d o D X X X X X X X X X y w t s r a w j e n a r b y w e i c ê i n u s U X X X w t s r a w h c i k t s y z s w e i c ê i n u s U X ³ ó d w / ê r ó g w y w ts r a w j e n a r b y w ei c êi n u s e z r P X m ei n a w o d a³ e z r p d e z r p y p a m ei n a w o k o l b a Z X ii r o g e t a k g w j u tr o S X e i p a m a n ¿ a k o P X X X X X X u t u b y rt a i y w t s r a w ei w a t s d o p a n ei n a t y p a Z X X X X X X X X e n d ê z r³ ó p s w Ÿ d a w o r p W X X i c œ o w o c s j e i m e i n a w i k u z s y W X X X X X ,t ¹ k o t s o r p , g ¹ r k o , a n a m a³ , k e n i c d o : y r o b y z r P ei c êi n u s u , ei n il ,t s k e t ,y n z c ê r d o , k o b o ³ g el o n w ó r X i g o r d e i n a k u z S X h c y n a d a t e m a k r a d ¹ l g e z r P X X X a k w o h c s o d j u i p o K X j u k u r D X X X

nie¿ European Geo-Portal Map Viewer), ustalania przezroczystoœci warstw, zatrzymywania ³adowania warstw, wreszcie ustalania sposobu wyœwietlania obiektów na monitorze. Bar-dziej rozpowszechnione jest równie¿ dokonywanie selekcji za pomoc¹ prostok¹tów, okrê-gów, wielok¹tów. Portale te s¹ czêœciej wyposa¿ane w narzêdzia do rysowania, zaznaczania, umieszczania tekstów.

Wœród polskich portali regionalnych, w najbardziej rozbudowane funkcje w lipcu 2007 r. by³ wyposa¿ony portal województwa zachodniopomorskiego (35 funkcji). Zastosowane tam rozwi¹zania by³y zbli¿one do wykorzystanych m. in. w nowym portalu Meklemburgii-Po-morza Przedniego. W nieco mniejsz¹ liczbê funkcji (24) by³y wyposa¿one portale woje-wództw: kujawsko-pomorskiego i ³ódzkiego. Trzeci¹ grupê pod wzglêdem liczebnoœci funk-cji stanowi³y portale województw pomorskiego (20), mazowieckiego i podlaskiego (po 18). W najmniejsz¹ liczbê funkcji by³y wyposa¿one portale województw opolskiego (13), lubel-skiego (11) i ma³opollubel-skiego (10). Ich zakres wykazuje pewne analogie do rozwi¹zañ zastoso-wanych w przypadku portalu Nadrenii-Westfalii.

Osobn¹ kwestiê stanowi ocena stopnia inte-raktywnoœci stosowanych funkcji. H. Asche i C.M. Herrman (1994) wyró¿nili trzy poziomy in-teraktywnoœci. Do pierwszego (ograniczonego) zaliczyli dzia³ania zwi¹zane z przegl¹daniem i wy-œwietlaniem (wybór zasiêgu, skali, powiêkszenia, mo¿liwoœæ przesuwania mapy). Drugi poziom (œredni) polega na mo¿liwoœci interakcji z baz¹ danych (dostêp do warstw danych). Do poziomu

trzeciego zaliczyli natomiast rozwi¹zania pozwalaj¹ce na korzystanie z funkcji analitycznych, nak³adanie informacji z ró¿nych Ÿróde³. J. W. Crampton (2002), dokona³ oceny wzrostu stopnia z³o¿onoœci zadañ interaktywnych (rysunek).

Zdaniem autora, w chwili obecnej mo¿na wyró¿niæ 7 g³ównych kierunków rozwoju funkcji interaktywnych dotycz¹cych:

1) interfejsu nawigacyjnego; 2) zasilania wizualizacji; 3) programowania wizualizacji;

4) kszta³towania zakresu wizualizacji drog¹: wyboru informacji tematycznej, wyszukiwa-nia informacji tematycznej, doboru zakresu treœci (podstawowej, pomocniczej, uzupe³wyszukiwa-niaj¹- uzupe³niaj¹-cej, podk³adowej), wyboru ujêcia informacji tematycznej, wyboru okresu, wyboru lokaliza-cji, wyboru zasiêgu;

5) kszta³towania metody przetwarzania danych; 6) kszta³towania formy wizualizacji;

7) wspomagania analizy procesów czasowo-przestrzennych.

Zdecydowana wiêkszoœæ spoœród wymienionych wy¿ej funkcji jest stosowana jeszcze stosunkowo rzadko.

Przeprowadzone testy wykaza³y, i¿ uwzglêdniaj¹c zakres baz danych wojewódzkich sys-temów informacji przestrzennej udostêpnianych za poœrednictwem portali oraz zakres do-stêpnych funkcji, stosunkowo najwiêcej informacji generowanych drog¹ nak³adania warstw informacyjnych mo¿na uzyskaæ w chwili obecnej za poœrednictwem portali województw zachodniopomorskiego, pomorskiego i mazowieckiego.

w ó k t u k s b u l n y z c y z r p ei n a w y r k y W ei n a w u s U / ei n e z c ¹ £ / ei n a w o h a rt s k E ei n a w o k if y d o M ei n a w y n w ó r o P ei n a d ¹l g e z r P Rysunek

42 Dariusz Dukaczewski

Stosowane metody prezentacji kartograficznej

w aspekcie semiotycznym

Autorzy badanych map i warstw informacyjnych wykorzystali zaledwie 9 spoœród 24 podstawowych typów metod prezentacji kartograficznej (tab. 1). Najczêœciej stosowano jako-œciowe sygnatury powierzchniowe (Sga) w wersji interaktywnej (106-krotnie) i nieinteraktyw-nej (16-krotnie) oraz metodê chorochromatyczn¹ (MCa) – odpowiednio 49 i 73-krotnie. Popu-larnoœæ pierwszej z metod jest spowodowana jej czêstym wykorzystywaniem do tworzenia prostych map administracyjnych wyposa¿onych w linki do tekstów opisowych. Dosyæ czêsto stosowano równie¿ sygnatury liniowe jakoœciowe (Sâa), wersji interaktywnej (31) i nieinterak-tywnej (74). Nieco rzadziej wykorzystywano metodê zasiêgów (w wersji interaknieinterak-tywnej 21-krotnie, nieinteraktywnej 54-krotnie) oraz iloœciowe sygnatury liniowe (odpowiednio 6 i 67 zastosowañ). Stosunkowo rzadko stosowano porz¹dkowe sygnatury punktowe (35 zastoso-wañ, w tym 27 interaktywnych) oraz porz¹dkowe sygnatury liniowe (20 zastosozastoso-wañ, w tym 18 interaktywnych). Do najrzadziej stosowanych metod nale¿a³y: iloœciowy kartogram po-wierzchniowy i porz¹dkowy kartogram popo-wierzchniowy (odpowiednio 3 i 1 zastosowanie). W przypadku dwóch spoœród badanych map, dostêpnych za poœrednictwem portalu wojewódz-twa œl¹skiego, zosta³y wykorzystane animacje. Rozwi¹zanie takie zastosowano w przypadku mapy surowców mineralnych województwa œl¹skiego oraz mapy jednostek badawczo-rozwo-jowych w Polsce. Animacje te nie przekazuj¹ jednak informacji o dynamice zjawisk, lecz s³u¿¹ jedynie „o¿ywieniu” mapy. W obu z przypadków poza 4 statycznymi zmiennymi wizualnymi (wielkoœæ, kszta³t, kolor, jasnoœæ) wykorzystano równie¿ 6 zmiennych dynamicznych (czas ekspozycji, trwanie, czêstoœæ, porz¹dek, stopieñ zmiany, sposób przejœcia), co w znacznym stopniu utrudnia percepcjê mapy. Nale¿y podkreœliæ, i¿ pierwsza z³o¿ona animacja interaktyw-na pojawi³a siê interaktyw-na strointeraktyw-nach internetowych ju¿ w roku 1997, zaœ obecnie s¹ one czêsto wyko-rzystywane do wizualizacji m. in. zmiennoœci wskaŸników statystycznych (np. strona INSEE regionu Midi-Pyrénées, portalu Discovering England & Wales, Portail des statistiques du Lu-xembourg, New York State Kids’ well – being indicators New York State Statistics Clearingho-use, stronie Direction Départamentale des Affaires Sanitaires et Sociale de l’Ardèche). Zwraca uwagê fakt bardzo rzadkiego wykorzystania metod iloœciowych. Nie zastosowano zupe³nie kartodiagramów. Diagramy s³upkowe i ko³owe s¹ natomiast bardzo czêsto stosowane w czê-œciach pozakartograficznych portali. Byæ mo¿e wp³yw na tego typu sytuacjê ma fakt, i¿ znacz-na czêœæ map dostêpnych za poœrednictwem portali wojewódzkich jest stosunkowo rzadko tworzona z udzia³em kartografów.

Wœród map upowszechnianych za poœrednictwem portali wojewódzkich mo¿na znaleŸæ pewn¹ liczbê przypadków b³êdnych zastosowañ metod. Nale¿y do nich m.in. mapa mniej-szoœci i grup etnicznych Polski (dostêpna na portalu województwa ma³opolskiego), gdzie do prezentacji wykorzystano metodê chorochromatyczn¹ à plat, co sugeruje istnienie na terenie Polski zwartych terenów zamieszkanych w 100% przez mniejszoœci narodowe, zaœ zastoso-wane zró¿nicowanie zmiennej koloru i jasnoœci utrudnia jednoznaczn¹ identyfikacjê repre-zentowanych grup (jak wynika z mapy, Pomorze Gdañskie jest zamieszkane w 50% przez Niemców i w 50% przez Ukraiñców). W¹tpliwoœci mo¿e budziæ wykorzystanie wartoœci bezwzglêdnych (³¹cznie z 0) w kartogramie powierzchniowym porz¹dkowym Dostawcy us³ug szerokopasmowych oraz kartogramie powierzchniowym ci¹g³ym Pszczelarstwo (gdzie wartoœci bezwzglêdne podane liczbami s¹siaduj¹ z nazwami powiatów). Oba kartogramy s¹

dostêpne za poœrednictwem portalu województwa ma³opolskiego. Niekiedy dostêpne war-stwy informacyjne sprawiaj¹ wra¿enie niepe³nych (np. w przypadku sieci dróg powiato-wych i gminnych w du¿ych miastach województwa kujawsko-pomorskiego).

Metody kartograficzne wykorzystane do wizualizacji danych przestrzennych za poœred-nictwem badanych portali stwarzaj¹ szereg uwarunkowañ mo¿liwoœci i ograniczeñ nak³ada-nia danych, wynikaj¹cych z typu encji, poziomu pomiarowego, stosowanych zmiennych wizualnych oraz w³aœciwoœci metod. Jak wynika z badañ D. Dukaczewskiego (2007), doty-cz¹cych oceny kombinacji par metod (form) prezentacji kartograficznej, stosunkowo naj-mniej trudnoœci w tym zakresie sprawia wykorzystanie metody jakoœciowych sygnatur po-wierzchniowych lub metody zasiêgów. W obu przypadkach za niepoprawne nale¿y uznaæ ³¹czenie tych metod jedynie z kartogramem eumorficznym, zaœ za utrudnione z kartogramem porz¹dkowym Bertina, kartogramem powierzchniowym porz¹dkowym i kartogramem da-zymetrycznym porz¹dkowym. Podobnie ma³y stopieñ trudnoœci mo¿e sprawiaæ ³¹czenie danych wizualizowanych za pomoc¹ jakoœciowych sygnatur liniowych z danymi wizualizo-wanymi za pomoc¹ innych metod. W przypadku tym jako rozwi¹zanie warunkowe mo¿na oceniæ ³¹czenie wspomnianej metody z kartogramem punktowym, zaœ jako nie stosowane (lub rzadko stosowane) – jej po³¹czenie z kartogramem zmiennoprostok¹tnym. Równocze-sne wykorzystanie porz¹dkowych sygnatur punktowych z kartodiagramem punktowym porz¹dkowym lub iloœciowym i kartogramem porz¹dkowym Bertina stanowi rozwi¹zanie niepoprawne. Nie jest równie¿ stosowane po³¹czenie tej metody z punktowym kartogramem porz¹dkowym i iloœciowym, zaœ jako rozwi¹zanie warunkowe mo¿na przyj¹æ jej równocze-sne wykorzystanie z pseudokartogramem siatkowym Bürgenera. Znacznie bardziej proble-matyczne jest równoczesne wykorzystanie ró¿nych metod z metod¹ chorochromatyczn¹. Jako rozwi¹zanie niepoprawne nale¿y uznaæ jej równoczesne wykorzystanie z porz¹dko-wym kartogramem powierzchnioporz¹dko-wym, porz¹dkoporz¹dko-wym kartogramem dazymetrycznym, kar-togramem iloœciowym Bertina i iloœciowym karkar-togramem powierzchniowym. Natomiast jako rozwi¹zanie budz¹ce w¹tpliwoœci nale¿y uznaæ jej po³¹czenie z kartogramem porz¹dkowym Bertina. Prawie ¿adnych problemów nie powoduje natomiast ³¹czne wykorzystanie punkto-wych sygnatur jakoœciopunkto-wych z innymi metodami. Rozwi¹zaniem niepoprawnym jest ich równoczesne stosowanie z kartogramem porz¹dkowym i iloœciowym Bertina, natomiast ich wykorzystanie wraz z iloœciowym kartogramem liniowym mo¿na oceniæ jako rozwi¹zanie warunkowe. Znacznie bardziej z³o¿one jest ³¹czne wykorzystanie metody iloœciowych sy-gnatur liniowych. Jako niepoprawne nale¿y oceniæ ich ³¹czenie z porz¹dkowym kartogra-mem punktowym, metod¹ kropek, iloœciowym kartograkartogra-mem punktowym. Rozwi¹zaniem budz¹cym w¹tpliwoœci jest jej wykorzystanie z porz¹dkowym kartogramem liniowym. Trudne do zastosowania mog¹ okazaæ siê jej asocjacje z iloœciowymi sygnaturami punktowymi, izoliniami, kartogramem eumorficznym. Jako rozwi¹zania warunkowe oceniono jej ³¹czne wykorzystanie z porz¹dkowym kartogramem liniowym, kartogramem porz¹dkowym i ilo-œciowym Bertina, pseudokartogramem siatkowym Bürgenera i kartogramem zmiennopro-stok¹tnym. W przypadku iloœciowego kartogramu powierzchniowego niepoprawne jest jego równoczesne stosowanie wraz z iloœciowym kartogramem dazymetrycznym, pseudokarto-gramem siatkowym Bürgenera, kartopseudokarto-gramem zmiennoprostok¹tnym, kartopseudokarto-gramem eumor-ficznym, sieciami zmiennogêstymi. Rozwi¹zaniem warunkowym jest jego wykorzystanie z porz¹dkowym i iloœciowym kartogramem punktowym.

44

Dariusz Dukaczewski

Tabela 2. Zakres tematyczny danych przestrzennych dostêpnych w portalach wojewódzkich i zastosowane metody prezentacji kartograficznej; stan na 31.07.2007 r. y p u r G e n z c y t a m e t Potraelwojewódzkei -o n l o d ei k s ¹l œ skkuoja-wpo- -ei k s r o m -l e b u l ei k s lubkueis- ³ókdeiz- pmoasl³ok-ei wmeiaczok-ei ospkoei-l ppoadckkaei-r pokdeials- posmkoei-r œ¹lskei toœkwrzêiy-s -ei k -ñ i m r a w -o k s -r u z a m ei k s -o k l ei w ei k sl o p zanicohpood- -ei k s r o m -³ ó p s w y d a³ k U * h c y n d ê z

r Sga Sga Sga Sga Sga Sga Sga Sga Sga Sga Sga Sga Sga Sga Sga Sga

l ó p y m e t s y S * h c y n o z c a n z x y w z a N e n z ci f a r g o e g x x x x x x x x x x x x x x x x i k t s o n d e J e n j y c a rt si n i m d

a Sga Sga Sga Sga Sga Sga Sga SbaSga Sga Sga Sga Sga Sga Sga

y d o w b O ei k c ei w o

³ Sga Sga Sga

i k t s o n d e J e n z c y t s y t a t s Sga y s e r d A e ci l b a T e n j y c a rt s e j e r Sga i k ³ ai z D e n l a rt s a t a

k Sga Sga Sga Sga

i c ei S e w o tr o p s n a

rt Sbb Sbb Sbb Sbb Sbb Sbb SbaSaa SaaSba SbaSaa SaaSba Sbb

e n a w o t k e j o r P i c ei s e w o tr o p s n a rt Sbb Sba Saa

ain ein durt U uh cur w Sb a Sa a icœ onz c¹³ ic ei S Sb b Sb c Sb c eini L enz cyt egr en e Sb b Sb b Sb c Sb b ,ig ¹ic oza G ig ¹ic oru r Sb b Sb b Sb b aic œje zr P enz cin arg Sb c Sa a Sb c Sa a e woi cei si gu³ s U K gb aif arg or dy H a C M Sba Sb c a C M Sba Sbc a C M Sba Sb c a C M Sba Sb c a C M Sba Sb c a C M Sba Sb c Sb a aC M Sb a aC M a C M Sba Sb c a C M Sba Sb c a C M Sba Sb c en do w y³ai z D Sg a Sg a Sg a Sg a akr ad ops o G -o nd o w a wo kei cœ a C M Sba Sb c a C M Sba Sbc a C M Sba Sb c a C M Sba Sb c a C M Sba Sb c a C M Sba Sb c a C M Sba Sb c a C M Sba Sb c yra zs b O en oin orh c a C M aZM Sba a C M aZM Sba aZ M Sba aZ M Sba Sg a Sg a Sg a Sg a a C M aZM Sba a C M aZM Sba Sg aa C M aZM Sba a C M aZM Sba a C M aZM Sba a C M aZM Sba ein a wot³ atz sk U un eret a C M aZM a C M aZM a C M aZM a C M a C M aZM aZ M ik da pS a C M ein a wo kty ¿ U *i mei z a C M Sg a a C M ac M ac M ac M ac M ez di wor ok S pam hc ynz cif arg op ot hc ynz cyt a met i Sg a Sg a Sg a Sg a Sg a Sg a Sg a Sg a Sg a Sg a Sg aS ga Sg aS ga Sg a Sg a yp a M enz cif arg op opt x x x x x x x yp a M enz cyt a met x x x x x xx x

46 Dariusz Dukaczewski cd. tabeli 2 yp ur G enz cyt a met eik zd ó wej o w elat ro P -o nlo d eiks¹lœ -waj uk -o p-oks eiksro m -le bul eiks -su bul eik -z dó³ eik -o³ a m eikslo_p -oz a m eik cei w -lo po eiks -ra kd op eikcap -sal do p eik -r o mo p eiks eik s¹l œ-êi

wœ -syzr_kot eik

-ñi mra w -o ks -ruza_m eiks -o klei w eik slo p -d oh caz -opoin eik sr o m ez di wor ok S pa mot ofot ro Sg a Sg a Sg a Sg a Sg a Sg a Sg a Sg a Sg a Sg a Sg aS gaS ga Sg a Sg a Sg a *y pa mot ofot r O x x x x x T M N x x x x aig olo e G Sa a Sb a Sg a ikt so nd eJ enz cyt syt ats Sg a Sg a ik ny du B Sa b Sa b Sa b a C M *y bel G a C M aZM a C M a C M a C M a C M ein a wo nal P *e nn ezrt sez rp a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sb c a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sb c a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sb c ikr ad ops og nal P i ma da pd o a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sb c a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sb c a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sb c ei wor dZ -ñ ezc eip ze bi iz dul o wts Sa b Sg a Sb a Sb c Sg aS ga Sg aS ga a C M aZM Sba Sbc -o nzc ety ¿u igu³ s U je nzci lb up

icœ yb¿u³si

e wo wts ña p Sa b Sg a Sa b Sg a Sa b Sg a Sa b Sg a Sg a

ajc ak ud E Sa b Sg a a C M aZM Sba Sbc Sg a Sg aS ga ik dor œ O ijc a mr ofni je nn ezrt sez rp Sa b Sg a Sg a Sg aS ga aez u M Sa b Sg a Sg a Sg a ikt yb aZ Sa b Sa b Sa b Sg aS ga Sg a ik wó cal P enl arut lu k Sg a ain ezs yzr a wot S enl arut lu k Sg a anz cyt syr uT a wo gel co n aza b Sa b Sg a Sg aS ga Sg a a C M aZM Sba Sbc ik alz S enz cyt syr ut Sb a aC M Sb a Sb a Sb aS ba Sb a Sb a Sb a Sb a aC M Sb a aC M yn ere T eik srai cra n Sa a Sb a Sg a Sa a Sb a Sg a ytk eib O e wot ro ps Sg a a C M ytk ud or P enl an oig er Sa a asa rP Sg a od ejc alat snI ain a wor oti no m *a ksi wo dor œ Sa a Sa a Sa a Sa aS aa Sa a ytk eib O enj yc ku dor p e wo³ sy mez rp i Sa a Sa a Sa a Sa a Sa a Sa a

48 Dariusz Dukaczewski cd. tabeli 2 yp ur G enz cyt a met eik zd ó wej o w elat ro P -o nlo d eik s¹l œ -waj uk -o p-oks eiksro_m -le bul eiks -su bul eik -z dó³ eik -o³ a m eikslo_p -oz a m eik cei w -lo po eiks -ra kd op eikcap -sal do p eik -r o mo p eiks eik s¹l œ-êi

wœ -syzr_kot eik

-ñi mra w -o ks -ruza_m eiks -o klei w eik slo p -d oh caz -opoin eik sr o m ezci nlo r ytk eib O yrut lu ka wk ai Sa a Sa a Sa a Sa a Sa a Sa a ak yts yrut org A Sg a Sg aS ga Sg a o wtsr ale zcz sP K gc o wtc ei wo £ a C M Sba Sbc ytr ef O enj yc yts e wni Sg a Sg a Sg a a C Ma C M ejc yts e wnI a C M Sba a C M Sba a C M Sba ein a wos na ni F ijc yts e wni a C M Sba a C M Sba a C M Sba ein ezc zsei mz oR en ad –i cœ on dul enz cif arg o me d K gc yc ar p ke ny R K gc Sg a icœ ozsj ein M e wo dor an enz cint ei a C M yfer tS oge noz cin arg o do p up êts od ,¹l ort no k ¹³at s ikt so nd ej *ez c wa dz o war ps a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M Sba Sb c a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba

ñe¿ org az yfe rt S *h cy nlar uta n a C M a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M ñe¿ org az yfe rt S aksi wo dor œ a C M a C M a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M sa³ a H a C M Sba Sbb Sb b a C M Sba Sb b Sb b o en a D hc ak nur a w *hc ynz cyr efs o mta yz on gor P yd og op x -oi ger a wo d¹ L -o ete m ajc azil an *a nzci gol or -an oig er aks ro M -o ete m ajc azil *a nzci gol or ajc azil an oig eR *an zcif arg ona ec o yn oig eR enz cif arg oe goi b aZ M aZ M aZ M aZ M aZ M aZ M aksi ld ei S yra zs bo i en dor on dej *oz cin dor yzr p a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc Sg a Sg a a C M aZM Sba Sb c a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sbc a C M aZM Sba Sb c a C M ein ezc zsei mz oR wó kn uta g a C M aZM Sba Sbc

50 Dariusz Dukaczewski cd. tabeli 2 y p u r G e n z c y t a m e t Potraelwojewódzkei -o n l o d ei k s ¹l œ skkuoja-wpo- -ei k s r o m -l e b u l ei k s lubkueis- ³ókdeiz- pmoasl³ok-ei wmeiaczok-ei ospkoei-l ppoadckkaei-r pokdeials- posmkoei-r œ¹lskei toœkwrzêiy-s -ei k -ñ i m r a w -o k s -r u z a m ei k s -o k l ei w ei k sl o p zanicohpood- -ei k s r o m y b o s a Z e n z c y t e g r e n e MMCZaa Sba Sbc a Z M y b o s a Z e n l a r e n i m MMCZaa Sba Sbc a C M a Z M Sba Sbc a C M a Z M Sba Sbc

Podkreœlono grupy tematyczne obiektów wzmiankowanych w dyrektywie INSPIRE. Gwiazdk¹ zaznaczono typy obiektów podanych w za³¹cznikach do polskiej wersji dyrektywy INSPIRE, których nazwy zosta³y skorygowane na podstawie opisów w polskiej, angielskiej i francuskiej wersji dyrektywy. Wyt³uszczono nazwy portali wypasa¿onych w interaktywne narzêdzia wizualizacji oraz typy obiektów przeznaczonych do wyœwietlania interaktywne-go.

Sab – sygnatury punktowe porz¹dkowe, Kab – kartogram punktowy porz¹dkowy, Kdab – kartiogram punktowy porz¹dkowy, Kc – kropki,

Sac – sygnatury punktowe iloœciowe, Kac – kartogram punktowy,

Kdac – kartodiagram punktowy, Sbb – sygnatury liniowe porz¹dkowe, Kbb – kartogram liniowy porz¹dkowy, Kdbb – kartodiagram liniowy porz¹dkowy, Ic – izolinie,

Sba – sygnatury liniowe jakoœciowe, Sbc – sygnatury liniowe iloœciowe, Kbc – kartogram liniowy,

Kdbe – kartodiagram liniowy,

KaBb – kartogram porz¹dkowy Bertina, Kgb – kartogram powierzchniowy porz¹dkowy, KDgb – kartogram dazymetryczny porz¹dkowy, KaBc – kartogram Bertina,

Kgc – kartogram powierzchniowy, KDgc – kartogram dazymetryczny,

QKVBgc – pseudokartogram siatkowy Bürgenera, QKVgc – kartogram zmiennoprostok¹tny, QKEgc – kartogram eumorficzny, QKGgc – sieci zmiennogêste,

Saa – sygnatury punktowe jakoœciowe, Sga – sygnatury powierzchniowe jakoœciowe, MCa – metoda chorochromatyczna,

MZa – metoda zasiêgów. Oznaczenia – metody (formy) prezentacji kartograficznej:

Metadane

W okresie od 2004 do 2007 r. liczba wojewódzkich portali udostêpniaj¹cych metadane uleg³a zwiêkszeniu od 2 (województwo mazowieckie i zachodniopomorskie) do 6 (w wyni-ku powstania dostêpu do metadanych za poœrednictwem portali województw: lubelskiego, podlaskiego, pomorskiego i œl¹skiego). Najbardziej rozbudowane bazy metadanych s¹ ogól-nie dostêpne za poœrednictwem przegl¹darki metadanych ISDP portalu województwa za-chodniopomorskiego. Obejmuj¹ one znaczny zakres charakterystyk danych bazy ZSIP (po-chodz¹cych z Biura Geodety Województwa, Pañstwowego Instytutu Geologicznego, Regio-nalnej Dyrekcji Lasów Pañstwowych, Regionalnego Biura Gospodarki Przestrzennej i Tere-nowego Banku Danych). Znacznie rozbudowany jest równie¿ modu³ metadanych Mazo-wieckiego Systemu Informacji Przestrzennej (MSIP), zawieraj¹cy informacje o zasobie geo-dezyjno-kartograficznym oraz obligatoryjnych i fakultatywnych bazach danych tematycz-nych, prowadzonych przez jednostki administracji publicznej.

Baza metadanych dostêpna za poœrednictwem portalu Wrota Pomorza jest zasilana przez bazê SITWP oraz bazê WODGiK, zaœ baza metadanych województwa lubelskiego – przez dane zgromadzone w SIPL. W przypadku tej ostatniej ogólnie dostêpne s¹ informacje doty-cz¹ce map topograficznych, geologicznych, hydrologicznych, glebowych, ortofotomap, mapy zasadniczej, NMT, map historycznych, obszarów chronionych, podzia³u administracyjnego. Baza metadanych udostêpniona za poœrednictwem Wrót Podlasia stanowi czêœæ Podlaskiego Systemu Informacji Przestrzennej (PSIP). W chwili obecnej ogólnie dostêpne by³y informa-cje o mapach topograficznych, ortofotomapie, NMT, podziale administracyjnym i ochronie œrodowiska. W lipcu 2007 r. za poœrednictwem portalu województwa œl¹skiego by³y dostêp-ne metadadostêp-ne dotycz¹ce infrastruktury danych przestrzennych tego województwa. Zawiera³y one charakterystyki osnowy geodezyjnej, map topograficznych i tematycznych, ortofoto-map, jak równie¿ bardzo szczegó³owe informacje o danych numerycznych gromadzonych w oœrodkach dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej (z uwglêdnieniem stopnia dostêp-noœci i stanu aktualdostêp-noœci), oprogramowaniu funkcjonuj¹cym w tych oœrodkach, podziale administracyjnym. Du¿a czêœæ spoœród tych danych bêdzie mog³a zostaæ wykorzystana w trakcie kompletowania metadanych w ramach implementacji dyrektywy INSPIRE.

Tworzona jest równie¿ baza metadanych Opolskiego Systemu Informacji Przestrzennej (OSIP). W lipcu 2007 r. by³y udostêpniane pierwsze informacje o stanie zaawansowania nad kartowaniem terenu.

W chwili obecnej stopieñ rozbudowy oraz zakres tematyczny baz metadanych dotycz¹-cych danych przestrzennych udostêpnianych za poœrednictwem portali wojewódzkich jest dosyæ zró¿nicowany. Równoczeœnie ma miejsce dosyæ intensywny proces ich rozbudowy i tworzenia. Przez dosyæ d³ugi okres czasu jednym z czynników wp³ywaj¹cych na jego opóŸ-nienie by³ brak przet³umaczonych norm ISO dotycz¹cych metadanych.

52 Dariusz Dukaczewski

Typologia wojewódzkich portali internetowych

Kieruj¹c siê kryterium zakresu treœci danych przestrzennych (tab. 2, 3) mo¿liwe jest wyró¿nienie 4 typów wojewódzkich portali internetowych:

m o bardzo du¿ej liczbie grup tematycznych (województwo pomorskie i ma³opolskie); m o du¿ej liczbie grup tematycznych (województwo zachodniopomorskie, ³ódzkie,

opol-skie, œl¹skie i mazowieckie);

m o œredniej liczbie grup tematycznych (województwo kujawsko-pomorskie, podkar-packie, podlaskie, dolnoœl¹skie, lubelskie);

m o ma³ej liczbie grup tematycznych (województwo warmiñsko-mazurskie, wielkopol-skie, œwietokrzyskie i lubuskie).

Bior¹c pod uwagê kryterium zasilania portali mo¿na wyró¿niæ wœród nich rozwi¹zania: m oparte na bazach lokalnych (województwo kujawsko-pomorskie, lubuskie,

ma³opol-skie, podkarpackie, œl¹ma³opol-skie, œwiêtokrzyma³opol-skie, warmiñsko mazurma³opol-skie, wielkopolskie) m oparte na bazach danych regionalnych systemów informacji przestrzennej i bazach

lokalnych (województwo dolnoœl¹skie, lubelskie, ³ódzkie, mazowieckie, opolskie, pod-laskie, pomorskie, zachodniopomorskie).

Przyjmuj¹c jako kryterium obecnoœæ interfejsu u¿ytkownika, wœród badanych portali mo¿liwe jest wyró¿nienie rozwi¹zañ:

m wyposa¿onych w interfejs (woje-wództwo dolnoœl¹-skie, kujawsko-po-morskie, lubelskie, ³ódzkie, ma³opol-skie, mazowieckie, opolskie, podlaskie, pomorskie i za-chodniopomorskie); m nie wyposa¿onych w interfejs (lubuskie, œl¹skie, œwiêtokrzy-skie, warmiñsko-mazurskie, wielko-polskie). Wykorzystuj¹c kryte-rium liczby funkcji interak-tywnych interfejsu (tab. 1) mo¿liwe jest wyró¿nienie 3 typów portali:

m o du¿ej liczbie funk-cji (województwo zachodniopomor-skie, ³ódzkie i kujaw-sko-pomorskie);

Tabela 3. Liczba grup tematycznych i funkcji interaktywnych portali wojewódzkich – stan na lipiec 2007 r.

y w o t e n r e t n i l a tr o p i k z d ó w e j o W Lcizbagrup h c y n z c y t a m e t inLtecirzabkatyfuwnnkyccijh /l p . ei k s r o m o p -j o w . w w w // : p tt h 46 20 /l p . a k sl o p o l a m . w w w // : p tt h 43 10 /l p . ei k s r o m o p o i n d o h c a z -m u . w w w // : p tt h 38 35 /l p . ei k z d o l. w w w // : p tt h 37 24 l p /l p .y n z y z c z sl o p o a t o r w . w w w // : p tt h 34 13 /l p . n o i g e r -ai s el is . w w w // : p tt h 30 . /l p . ai v o z a m . w w w // : p tt h 26 18 /l p .v o g . w m . ei k s r o m o p -o k s w a j u k . w w w // : p tt h 22 24 /l p . ei k c a p r a k d o p . w w w // : p tt h 17 . /l p . ai s al d o p a t o r w . w w w // : p tt h 16 18 /l p . k s al s y n l o d . w w w // : p tt h 15 ? /l p . ei k sl e b u l. w w w // : p tt h 12 11 p h p . x e d n i/ l p . 4 2 . m w . w w w // : p tt h 11 . /l p .v o g . w m . a k sl o p o k l ei w . w w w // : p tt h 11 . /l p . e cl ei k . k i m j e s. w w w // : p tt h 10 . /l p . ei k s u b u l. w w w // : p tt h 6 .

m o œredniej liczbie funkcji (województwo mazowieckie, pomorskie, podlaskie); m o ma³ej liczbie funkcji (województwo lubelskie, ma³opolskie, opolskie).

Kieruj¹c siê kryterium stopnia zaawansowania rozwoju funkcji interaktywnych portali, mo¿liwe jest stwierdzenie, i¿ w lipcu 2007 r. w 10 województwach (dolnoœl¹skim, kujaw-sko–pomorskim, lubelskim, ³ódzkim, ma³opolskim, mazowieckim, opolskim, podlaskim, po-morskim i zachodniopopo-morskim) osi¹gniêto etap wyposa¿enia portali w pe³ny interfejs nawi-gacyjny. W 9 województwach (dolnoœl¹skim, kujawsko-pomorskim, lubelskim, ³ódzkim, mazowieckim, opolskim, podlaskim, pomorskim i zachodniopomorskim) dostêpne s¹ funk-cje zasilania wizualizacji. Jedynie w 6 województwach (dolnoœl¹skim, kujawsko-pomor-skim, ³ódzkim, mazowieckim, pomorskim i zachodniopomorskim) mo¿liwe by³o programo-wanie wizualizacji. W 5 (dolnoœl¹skim, kujawsko-pomorskim, ³ódzkim, mazowieckim i za-chodniopomorskim) – kszta³towanie zakresu wizualizacji drog¹ wyszukiwania informacji tematycznej. W ¿adnym z testowanych portali w lipcu 2007 r. nie by³o jeszcze mo¿liwe kszta³towania metody przetwarzania danych oraz wspomagania analizy procesów czasowo-przestrzennych.

Uwzglêdniaj¹c zakres baz danych wojewódzkich systemów informacji przestrzennej udo-stêpnianych za poœrednictwem portali, zakres dostêpnych funkcji oraz stopieñ rozbudowy udostêpnianych metadanych, mo¿liwe jest wyró¿nienie 3 grup portali w oparciu o kryterium potencjalnych mo¿liwoœci generowania informacji przestrzennych:

m o du¿ym potencjale i mo¿liwoœci stosunkowo szybkiego przekszta³cenia w geoportal regionalny (województwo zachodniopomorskie, pomorskie i mazowieckie);

m o œrednim potencjale i mo¿liwoœci przekszta³cenia w geoportal regionalny w bliskiej perspektywie (województwo dolnoœl¹skie, ³ódzkie, podlaskie, opolskie);

m o rozbudowywanym potencjale i mo¿liwoœci przekszta³cenia w geoportal regionalny w bliskiej perspektywie (województwo lubelskie, œl¹skie).

Analizuj¹c dotychczasowy stan rozwoju krajowych i wybranych zagranicznych regio-nalnych portali informacji przestrzennej mo¿na dojœæ do wniosku, i¿ czynniki wp³ywaj¹ce na mo¿liwoœci i ograniczenia ich rozwoju mo¿na zaliczyæ do kilku grup o charakterze: 1) finaso-wym, 2) koncepcyjnym, 3) narzêdziowo-technologicznym, 4) metodycznym, 5) formalno-prawnym. Czynniki grupy pierwszej (i pod pewnym wzglêdem równie¿ drugiej i trzeciej) s¹ œciœle powi¹zane z czynnikami grupy pi¹tej. Tworzenie sprawnych i u¿ytecznych portali danych przestrzennych wymaga znacznych nak³adów (w wiêkszoœci krajów Europy pocho-dz¹cych ze œrodków publicznych). Jest ono silnie powi¹zane ze stanem rozwoju urzêdo-wych baz danych przestrzennych o charakterze referencyjnym oraz baz danych tematycz-nych. Wymaga badañ koncepcyjnych (co w warunkach polskich jest rozwi¹zywane w wiêk-szoœci przypadków bardzo dobrze), wreszcie zaanga¿owania znacznych œrodków w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu technologicznego. Zarówno w warunkach polskich, jak równie¿ w wielu krajach europejskich i pozaeuropejskich, stosunkowo niewiele miejsca poœwiêca siê zapewnieniu projektowanym rozwi¹zaniom odpowiedniego kartograficznego poziomu metodycznego. Podstawowy problem stanowi¹ jednak kwestie formalno-prawne. W chwili obecnej w Polsce brak jest podstaw prawnych do utworzenia narodowych i regio-nalnych infrastruktur informacji przestrzennej (SDI), której mog³yby s³u¿yæ portale woje-wódzkie. Powa¿ny problem stanowi brak uregulowañ prawnych u³atwiaj¹cych miedzyre-sortow¹ wymianê danych. Wprawdzie ogólne za³o¿enia polityki w tym zakresie zosta³y uwzglêdnione w Planie Informatyzacji Pañstwa okreœlonym w Ustawie z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji dzia³alnoœci podmiotów realizuj¹cych zadania publiczne (Dz. U. z 2005 r., Nr

54 Dariusz Dukaczewski

64, poz. 565), lecz w Rozporz¹dzeniu Rady Ministrów z 1 sierpnia 2006 r. w sprawie Planu Informatyzacji Pañstwa na rok 2006 (Dz. U. 2006, z 18 sierpnia 2006 r.) w ramach priory-tetu 1, celu 1 nie uwzglêdniono wprowadzenia porozumieñ miêdzyresortowych umo¿liwiaj¹-cych przep³yw i wymianê informacji przestrzennych. Powa¿ny problem stanowi brak jedno-litych standardów technicznych gromadzenia i prowadzenia wojewódzkich systemów infor-macji przestrzennej. Brak jednolitej formy organizacyjnej i zró¿nicowanie statusu oœrodków tworz¹cych wojewódzkie systemy informacji przestrzennej wp³ywa na utrudnienie wspó³-pracy miêdzywojewódzkiej. Koniecznoœæ zawierania porozumieñ z marsza³kami województw na realizacjê wspólnych zadañ marsza³ków i G³ównego Geodety Kraju oraz organizacji prze-targów powoduje znaczne opóŸnienie realizowanych zadañ. Równoczeœnie implementacja dyrektywy INSPIRE nak³ada obowi¹zek realizacji szeregu zadañ. Zgodnie z art. 7, punkt 1 kraje cz³onkowskie s¹ zobowi¹zane do zapewnienia interoperacyjnoœci danych. W tym celu konieczne jest wprowadzenie ujednoliconych identyfikatorów w ramach systemów krajo-wych (art. 8, punkt 2). Stosownie do art. 11 konieczne jest zapewnienie us³ug wyszukiwa-nia, przegl¹dawyszukiwa-nia, pobierania i przekszta³cania zbiorów danych przestrzennych w celu osi¹-gniêcia interoperacyjnoœci. Wyszukiwanie danych winno móc odbywaæ siê wg s³ów kluczo-wych, klasyfikacji danych przestrzennych, jakoœci i wa¿noœci danych, po³o¿enia geograficz-nego, warunków dostêpu oraz listy organów publicznych, odpowiedzialnych za tworzenie, administrowanie, utrzymywanie i dystrybuowanie zbiorów oraz us³ug danych przestrzen-nych. Tym samym konieczne jest pilne podjêcie kroków pozwalaj¹cych na spe³nienie wymo-gów zawartych w dyrektywie w odniesieniu zarówno do danych KSIG, jak równie¿ infor-macji przestrzennych zawartych w bazach danych tematycznych i resortowych, funkcjonu-j¹cych w Polsce. Realizacja wielu spoœród zaleceñ wymaga okreœlenia podstaw prawnych dotycz¹cych funkcjonowania narodowej infrastruktury informacji przestrzennych (w tym równie¿ jej czêœci nie zarz¹dzanej przez resort geodezji i kartografii), jak równie¿ pilnego wypracowania porozumieñ dotycz¹cych wymiany i wspólnego u¿ytkowania informacji, co poci¹ga za sob¹ równie¿ koniecznoœæ dzia³añ standaryzacyjnych.

Wnioski

Z przeprowadzonych badañ wynika, ¿e w okresie ostatnich kilku lat w Polsce mia³ miej-sce znacz¹cy postêp w zakresie rozwoju regionalnych portali informacji przestrzennej. Do-tyczy³ on zarówno rozwoju zakresu tematycznego baz danych i metadanych regionalnych systemów informacji przestrzennej (stanowi¹cych coraz czêœciej g³ówne Ÿród³o danych udo-stêpnianych za pomoc¹ portali), zawieraj¹cych znaczn¹ czêœæ informacji wzmiankowanych w za³¹czniku I, II i III do dyrektywy INSPIRE, jak równie¿ rozbudowy funkcji portali. Stopieñ zaawansowania tych ostatnich wykazuje znaczne zró¿nicowanie. Ich porównanie z podobnymi rozwi¹zaniami funkcjonuj¹cymi w innych krajach europejskich i pozaeuropej-skich pozwala stwierdziæ wiele podobieñstw ich zakresów funkcji. Celowa wydaje siê jed-nak intensyfikacja prac nad ich rozbudow¹ (zw³aszcza w zakresie kszta³towania metod prze-twarzania i analizy danych, wspomagania analizy procesów czasowo-przestrzennych). Na podstawie wykonanych analiz stwierdzono, ¿e zdecydowana wiêkszoœæ warstw informa-cyjnych udostêpnianych za poœrednictwem portali wojewódzkich mo¿e byæ obecnie wizuali-zowana za pomoc¹ stosunkowo prostych (nie zawsze optymalnie lub poprawnie dobranych)

metod prezentacji kartograficznej. W tej sytuacji uzasadnione wydaje siê równoczesne pod-jêcie prac maj¹cych na celu rozwój mo¿liwoœci wizualizacji danych oraz pe³niejsze wykorzy-stanie istniej¹cych wyników badañ metodycznych w tym zakresie (m. in. dotycz¹cych ³¹czne-go wykorzystania metod prezentacji oraz zmiennych statycznych i dynamicznych). Dosyæ istotny problem rozwoju wojewódzkich portali danych przestrzennych stanowi brak pod-staw prawnych do tworzenia i utrzymywania narodowych i regionalnych infrastruktur in-formacji przestrzennej (SDI), którym mog³yby one s³u¿yæ, jak równie¿ zaleg³oœci w zakresie standaryzacji i miêdzyresortowej wymiany danych.

Literatura

Asche H., Herrman C.M., 1994: Designing interactive maps for planning and education [W:] Visualization in modern cartography, (red.) A. M. MacEachren, D. R. F. Taylor, Oxford, Elsevier, pp. 215-242. Crampton, J.W., 2002: Interactivity Types in Cartographic Visualisation, Cartography and Geographic

Information Science, vol. 29, No 2., pp. 85-98.

Dukaczewski D., 2007: Method of Choice of Variables and Cartographic Presentation Methods for Complex Cartographic Animations, Proceedings of the XXIII rd ACI/ICA. International Cartographic Conference, Moscow, 2-10 August 2007, 10 s. Portale internetowe http://www.kujawsko-pomorskie.mw.gov.pl/ http://www.malopolska.pl/ http://www.wrotapodlasia.pl/ http://www.lubelskie.pl/obrazki/sipl.jpg http://www.lubelskie.pl/ http://www.lubuskie.pl/ http://www.lodzkie.pl/ http://www.mazovia.pl/ http://www.wrotaopolszczyzny.pl/pl http://www.podkarpackie.pl/ http://www.woj-pomorskie.pl/ http://www.silesia-region.pl/ http://www.wodgik.katowice.pl/index_wodgik.htm http://www.sejmik.kielce.pl/ http://www.wm.24.pl/index.php http://www.um-zachodniopomorskie.pl/ http://www.dolnyslask.pl/ http://www.umwd.pl/ http://www.wielkopolska.mw.gov.pl/ http://www.wielkopolska-region.pl/index.php?aid=top&mode=sitemap www.xunta.es www.bourgogne.fr www.rlp.de www.kr-stredocesky.cz www.kr-olomoucky.cz www.steiermark.at www.fejer.hu www.gov.if.ua http://www.varsinais-suomi.fi/ http://www.stam.dk/ www.cr-npdc.fr www.nrw.de www.loda.gov.ua www.kr-moravskoslezsky.cz www.wales.gov.uk www.regionzilina.sk www. vgregion.se www.cg67.fr www.wallonie.be

56 Dariusz Dukaczewski

Summary

Growing need for spatial information and the belief of usefulness of its availability coupled with dvelopment of IT has brought during the last 5 years considerable intensification of concept and impelementation works on regional spatial data portals in Poland. Today all 16 voivodehips have their own spatial data portals. The number of regional portals distributing data layers has grown between March 2004 and July 2007 from 4 (for £ódzkie, Masovian, Ma³opolskie, West Pomeranian voivodeships) to 11 (for Upper Silesian, Lubelskie, Opolskie, Podkarpackie, Warmiñsko – Masurian and Silesian voivodeships). At the same time the number of regional metadatabases has grown dramatically. This situation implies that theres is a need for analysis concerning the identification of possibilities, limitations and development conditions of regional spatial data portals in Poland, taking also into considerations recent related works in Europe (with emphasis on problems related to the implementation of INSPIRE Directive), as well as those carried out in the other parts of the world. To achieve this goal, it was necessary to analyze the thematic scope of spatial data, of accessible regional portals and geoportals, as well as to analyze the applied methods of cartographic presenta-tions, to evaluate their semiotic correctness, to analyze the visualisation and spatial analysis tools and functions and the degree of development of metadatabases.

In the result typology of regional data portals was proposed as well as identification of crucial factors determining the possibilities and limitations of their development.

dr Dariusz Dukaczewski dariusz.dukaczewski@igik.edu.pl tel. (022) 329 19 70