Stoelen

(1)

'I

"11

1 ~

nl

I I I1

l!l

ll

~

d~

I

BIBLIOTHEEK TU Delft • P 1640 2212

" ""

~"II

C 476626

(2)

(3)

(4)

Delftse Universitaire Pers

Mijnbouwplein 11

2628 RT Delft (015)783254

Ontwerp omslag: Ben Aalbers, Voorburg

No part of this book may be reproduced in any farm by print, microfilm, photoprint or any other means without written permission from the publisher.

Voor alle kwèsties inzake het fotocopiëren van één of meer pagina's van deze uitgave: Stichting Reprorecht, Amsterdam.

Afbeeldingen van stoelen van Gerrit Rietveld:

Amsterdam

Afbeeldingen van stoelen van Le Corbusier:

© Le Corbusier 1980 c/o BEELDRECHT, Amsterdam Zonder toestemming van de ontwerpers of hun rechtverkrijgenden is het niet toegestaan de in deze uitgaven afgebeelde ontwerpen i n wel ke vorm ook te verveelvoudigen en/of openbaar te maken.

(5)

INHOUD

Voorwoord

IX

Luie stoel, H. Wegner 38

Fauteuil, P.J. Klaarhamer (1915) 39

Houten stoelen

1

Fauteuil, M.S. de Klerk (1915) 40

Stoel uit het scheepvaarthuis, M.S. de Klerk (1918) 41

Massief houten stoelen uit één stuk 3 Roodblauwestoel, G. Rietveld (1918) 42

Zitblok 4 Rechte stoel, H. v.d. Velde (± 1920) 43

Krukje 5 Kinderstoel, G. Rietveld (1920) 44

Krukje met vier poten 6 Rechte stoel, S.V. van Ravensteyn (1925) 45

Laag bankje 7 Rechte stoel met hoge rug, W. Kromhout (1928) 46

Taboeret 8 Tuinbank, J. Jelles (1958) 47

Zitban kje met gebogen zitti ng 9

Hagedisbankje met drie poten 10 Verste/stoelen 49

Zitblokje met hengsel 11 Vouwstoel 50

Zitbankje 12 Latten vouwstoel 51

Zitbankje 13 Schommelende kinderstoel 52

Klapstoel voorschepen 53

Stoelen van massieve platen 15 Dekstoel 54

Zitbankje 16 Safaristoel, 'colonial officer's chair' (± 1890) 55

Zitbankje 17 Vouwstoel, B. Merkelbach en E. Karsten (1934) 56

Zeshoekige kinderstoel (17e eeuw) 18 Klapbare vlinderstoel 57

Schilderskruk 19 Schommelende zonnestoei 58

Tekenkruk 20 Klapstoel met armleggers 59

Kinderstoeltje, P. Zwart (1921) 21 Klapstoel 60

Zigzag stoel, G. Rietveld (1934) 22 Klapstoel met hoge en lage zit, M. Bokhove (1972) 61

Hokker, M. Bill (1955) 23

Kruk, type 055, J. Jelles (1958) 24 Spij/tjes- en sportenstoe/en 63

Tekenkruk, P. Gongrijp (1970) 25 Melkkrukje met handvat 64

Melkkrukje 65

Randhoutenstoe/en 27 Laag zitstoeltje 66

Kerkstoel (18e eeuw) 28 Windsorstoel 67

Armstoel (18e eeuw) 29 Oi rschotse stoel 68

Krukje 30 Kinderstoel 69

Rechte stoel, J.T. Prikker (1898) 31 Zitblok, G. $noek 70

Art Nouveau stoel (± 1900) 32 Takkenstoel 71

Rechte zitstoel, J. V.d. Bosch (± 1900) 33 Boerenstoel 72

Lattenrugstoel, H.P. Berlage (± 1900) 34 Bidstoel 73

Schoorstoel, H.P. Berlage (1902) 35 Gelakte knopstoel 74

Stoel met rechte rug, F.L. Wright (± 1902) 36 Italiaanse stoel (± 1840) 75

Driehoekstoel, H.P. Berlage (± 1910) 37 Kinderstoel 76

(6)

Vijfpotige kinderstoel (1geeeuw) 77 Stoel 'easyto assem bie', K. Links (1968) 113

Kinderstoel 78 Lage stoel, H. Engel (1972) 114

Super legherra, G. Ponti 79

Rieten-, rotan-, en wilgeteen stoelen 81

Krukje van gespleten riet 82

_{Metalen stoelen}

₁₁₅

Stoel van gespleten wilgeteen (± 1900) 83

'Metal framechair', Tatlin (1927) 84 _{Gietijzeren stoelen} ₁₁₇

Gemakkelijke rotan stoel, I. Valkenberg (1935) 85 _{Tuinstoel (±}₁₈₄₀₎ ₁₁₈ Stoel met gestel van bufteen 86 _{Stoel uit het Paleis op de Dam (1840)} ₁₁₉

Franse serrestoel 87 Tuinstoel (± 1850) 120

Gelamineerde houten stoelen 89 _{Band- en stafijzeren stoelen} ₁₂₁

Eetkamerstoel, M. Thonet (± 1856) 90 _{Driewielige rolstoel} ₁₂₂

Bureaustoel, M. Thonet 91 _Klapstoel ₁₂₃

Kinderstoel, M. Thonet 92 _Tuinstoel ₁₂₄

Ligbank, M. Thonet 93 _Klapstoel ₁₂₅

Klapstoel, M. Thonet (± 1860) 94 Klapstoel 126

Stoel van gebogen triplex (1 e model), _{Verrijdbare kantoorstoel} ₁₂₇

G. Rietveld (1927) 95 _{Vouwfauteuil met zeildoek bekleding}_,

Stoel met verchroomde rugspijlen, _{E. Gray (1930)} ₁₂₈

M. Thonet (± 1930) 96 _{Schoolstoeltje, Ir. J. Duiker (± 1930)} ₁₂₉

Driepootstoel, M. Bill (1930) 97 Stoel D 59, J. Jelles (1959) 130

Verende stoel, A. Aalto (± 1930) 98 Stoel D 60, J. Jelles (1960) 131 Ronde kruk, A. Aalto (1933) 99 Gemakkelijke stoel, P. Kjaerholm (1960) 132

Stoeltjes, A. Aalto (1933) 100 _{Taboeret, P. Kjaerholm (1961)} ₁₃₃

Vierkante kruk, A. Aalto 101

Zeshoekige kruk, A. Aalto 102 Buisstoelen 135

Rechte stoel 103 _{'Wassily chair', M. Breuer (1925)} ₁₃₆

Lage stoel (1935) 104 _Buisstoel_{, M.}_{Stam (1925)} ₁₃₇

Lage zitstoel, B. Matthson (± 1944) 105 _{Verende leunstoel}_{, L.M. v.d}_{. Rohe (1927)} ₁₃₈ Gemakkelijke zitstoel, B. Matthson (1944) 106 _{Hoge beugelstoel, G. Rietveld (1927)} ₁₃₉ Gemakkelijke stoel 'ply wood', Ch. Eames (1946) 107 _{Chair'grand comfort', Le Corbusiere}_{.a. (1928)} ₁₄₀

Leunstoel, P. Hvidt en _Rustbank_,_{Le Corbusier e.a. (1929)} ₁₄₁

O. Mölgaard-Nielsen (1949) 108 _{Stoel, Ir. JA Brinkman en L.C.}_{v.d. Vlugt (1929)} ₁₄₂

Klapstoel, N. Kralic 109 _{Verende leunstoel} ₁₄₃

Driepootstoel, A. Jacobson (1951) 110 _{Stalen buisfauteuil, J.J.P. Oud (1936)} ₁₄₄

Taboeret 'Butterfly', S. Yanagi (1956) 111 _Pianokrukje ₁₄₅

Fauteuil, J. Colombo (1963) 112 _{Verrijdbare kantoorstoel} ₁₄₆

(7)

Barkruk 147 Aluminium stoelen 183 Autostoel Citroën 2CV (1948) 148 Sterk verende leunstoel, M. Breuer (1933) 184 Lage verende stoel, V. Panton 149 Stapelstoel, H. Coray (1939) 185 Lagezitstoel, J. van Vliet (± 1950) 150 Aluminium stoel, G. Rietveld (1942) 186

Fauteuil, P. Paulin (1950) 151 Armstoel, Ch. Eames (1958) 187

Tekenkruk 152 Opvouwbare ligstoel 188

Tekenkruk 153 Aluminium vouwstoel 189

Terrasstoel, Kho Liang Ie .154 Klapstoel 190

Kantoorstoel, E. Eierman (1959) 155 'Picknick'vouwstoel, Ets. Erica (1962) 191

Kofferzit 156

Buizen hangzit, C. Claessen (1965) 157

Stoelen van gevouwen plaatstaal 159

Kunststof stoelen

193

Wipstoel, J. Prouvé (1924) 160

Fauteu i I met verstel bare zitti ng en rug, Stoelen geheel van kunststof 195 J. Prouvé (1925) 161 Fiberstoel uit één stu k, G. Rietveld (1927) 196 Fauteuil met gespannen zeildoek zitting, Stapelkrukjes, S. Yanagi (1957) 197

J. Prouvé (1927) 162 Stapelstoel, J. Colombo (1965) 198

'Chaise longue', J. Prouvé (1930) 163 Rechte stoel, H. Bätzner (1965-1966) 199

Stoel, J. Prouvé (1930) 164 Jumbo stoel, A. Rosselli (1967) 200

Bazenkruk, Ir. J.A. Brinkman/ Toga stoel, S. Mazzia (1968) 201

l.C. v.d. Vlugt (± 1930) 165

Krukje 166 Kunststof stoelen met hulpmaterialen 203

Kantoorstoel 167 Lage kuipstoel, Ch. Eames (1949) 204

Tankstoeltje 168 Tulpstoel, E. Saarinen (1956-1957) 205

Terrasstoel 169 Karuselli 412, Y. Kukkapuro (1965) 206

Kinderstoel, J. Prouvé (1937) 170 Stapel- en koppelstoel AP 40,

Koppelstoel, F. Kramer (1957) 171 Th. Tempelman (1967) 207

Kantoorstoel, G. en W. Rietveld (1957) 172 Rechte stoel WKH. 210/1, F. Kramer (1967) 208 Rechte stoel met torsiestaaf, F. Kramer (1959) 173

Studenten maken stoelen

209

Stoelen van gepuntlast draad 175

Visserskrukje 176 Grenen stoel, P. de Bois (1966) 211

Stoel van gepuntlast draad, G. Rietveld (1950) 177 Tekenkruk, M. van Leeuwen (1969) 212 Draadnetstoei, H. Bertoia (1951) 178 Kinderstoel, M. van Leeuwen (1973) 213 Gemakkelijkestoel, H. Bertoia (1952) 179 Tekenkruk, F. Hoekstra (1974) 214 Spinnewebstoel, Ch. Eames (1953) 180 Klapstoel, M. Pothof (1974) 215 Stoel uit negen rechthoeken ('sof-sof chair'), Tekenkruk, M. Heikens (1975) 216

E. en E. Mari (1973) 181 Krukje, F. Hoekstra (1975) 217

(8)

Vurenhouten stoel, K. van derVeen 218 'Tensegrity' kruk; J. van Beemen (1975) 219 Buizen stoel, H. van der Brugghen (1975) 220 Elektrabuizen stoel, K. Christiaanse (1975) 221 Stripstalen stoel, F. Hoekstra (1975) 222 Barkruk, H. Sipkens 223 Slagvast polyester kinderstoel, J. Roosma (1975) 224 Kinderstoeltje, F. den Houten (1974) 225 Kartonnen wegwerp stoel (1975) 226

Index

227

(9)

VOORWOORD

- Stoelen, grote wegzaagt, dan wil dat een geheel nieuwe kombinatie met de Vakgroep 10 van de

stoelen, kleine zeggen dat er van de serie vormen materiaalkeuze een Afdeling Bouwkunde stoelen, rechte bezitter weinig ontstaan. eigen vormgeving van de Technische stoelen,luiestoelen, overblijft. hebben gekregen. Deze Hogeschool in Delft, de mooie stoelen, lelijke - Stoelen zijn meubels, stoelenverzamel i ng groep die zich

stoelen, klapstoelen, - Stoelen worden mobiel dus, zodat het wordt gebruikt bij het bezighoudt met het stapelstoelen en gemaakt in atelier of vaak verplaatsen en onderwijs in 'het onderwijs en onderzoek noem maar op. fabriek. Er zijn het tijdelijk opslaan de Interieur'. De studenten in het Interieur heeft met

handgemaakte ontwerpers heeft maken kennis met de veel enthousiasme - Stoelen zijn stoelen en stoelen, als verleid om ontwerpen van samengewerkt om dit

ontworpen om de serieprodukt vouwstoelen en architekten en andere boek, deze

mens steun te geven samengesteld aan de stapelstoelen uit te vormgevers en kunnen dokumentatie te kunnen bij het werken, het lopende band. De denken. de 'zit' van de stoelen zelf uitgeven.

vergaderen, het eten konstrukties zijn uitproberen.

en bij het uitrusten. interessant en vaak De stoelen in dit boek De inspirerende werking worden op kundige en zijn allereerst van deze verzameli ng

- Stoelen en mensen kunstige wijze de gerangschikt naar het heeft in veel gevallen horen bij elkaar. verbindingen tussen materiaal waarvan de geleid tot het zelf

Als iemand van een zitting, rug en poten draagkonstruktie is experimenteren, het zelf stoel opstaat blijft een uitgedacht en gemaakt, te weten hout, ontwerpen en maken van lege plaats achter, een vervaardigd. metaal en kunststof. zitmeubelen.

plek waar een mens Daarna naar de wijze In het laatste hoofdstuk aanwezig is geweest. - Stoelen hebben een waarop deze materialen zijn een aantal van deze

eigen vormgeving technisch zijn verwerkt. door de studenten

- Stoelen hebben een welke wordt In de dan ontstane gemaakte stoelen eigen karakter; een beïnvloed door de groepen zijn de stoelen opgenomen.

statige stoel, een menselijke maat, de zoveel mogelijk op De voorbeelden van een gemoedelijke stoel, materiaalkeuze en de chronologische wijze bepaalde manier van een eenvoudige stoel, konstruktietechniek. opgenomen om de konstrueren zijn soms zo vaders stoel-met- Het toepassen van ontwikkeling van de talrijk en de stoelen van leuningen, en het nieuwe materialen en technische vaardigheid sommige ontwerpers zo kinderstoeltje. nieuwe technieken te laten zien. uitgebreid

geeft nieuwe AI vele jaren lang heeft vertegenwoordigd dat - Stoelen worden vormimpulsen. Toen men bij deAfdeling deze dokumentatie bijna

gebruikt als symbool. het mogelijk werd Bouwkunde van de een geschiedkundige De heilige stoel, een stoelen in plastik Technische Hogeschool katalogus lijkt van leerstoel en als men mallen te gieten en te Delft stoelen ontwerpen vanaf het de poten onder deze op één poot te verzameld, die door het beg i n van de 20ste iemands stoel laten steunen, is er konstruktie-principe in eeuw.

(10)

HOUTEN STOELEN

(11)

3 MASSIEF HOUTEN STOELEN UIT ÉÉN STUK

In dit hoofdstuk is het houtblok als primitiefst~

vorm van het zitmeu bel te zien; al dan niet versierd door

houtsnijwerk. Soms is het houtblok dermate

'aangetast', dat er al een scheiding gaat ontstaan tussen het gedeelte wat op de grond staat (de poten) en het zitgedeelte (de zitting).

Deontwikkeling kan men zich als volgt denken:

- Een houtblok - Een poot - Een vierpoot.

(12)

I •

Zitblok

Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend Constructie

Het blok is gesneden uit één stuk hout en versierd met houtsnijwerk. Aan de onderkant zit een greepholte. Eigenaar Het Volkenkundig Museum te Leiden No. 1259/20. Bijzonderheid

Het zitblok is afkomstig uit Afrika.

(13)

Het krukje is gesneden uit één stuk hout en versierd met houtsnijwerk

5

Eigenaar Het Volkenkundig Museum te Leiden No. 3475/105. Bijzonderheid

Het krukje is afkomstig uit Afrika.

~---

--

-

~

)

5"

18 -.

-Krukje

(14)

Krukje met vier poten

Het krukje is gesneden uit één stuk hout.

Eigenaar

Het Volkenkundig Museum te Leiden. No. 2059/51.

Bijzonderheden Het krukje is afkomstig uit Afrika.

Opvallend zijn de radiale krimpscheuren in de zitting.

32

1

(15)

Ontwerper

Onbekend

Jaar

Onbekend

Constructie

Het bankje is van één stuk zwaar hout.

7

Het bankje is afkomstig uit Afrika.

Laag bankje

(16)

Taboeret

Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend Constructie De taboeret is gesneden uit één stuk hout.

5 1'1 Eigenaar Het Volkenkundig Museum te Leiden No. 739/1659. Bijzonderheden De massiviteit van de 'vijfde' poot is doorbroken door de versiering met vierkante gaten.

De taboeret is afkomstig uit Afrika.

(17)

Ontwerper

Onbekend

Jaar

Onbekend

Constructie

Het bankje is gesneden uit één stuk hout.

9

i f .

(18)

Hagedispankje met drie poten

Het bankje is gesneden uit één stuk licht gekleurd hout. Eigenaar Het Volkenkundig Museum te Leiden No. 739/512. Bijzonderheid

(19)

Het zitblokje is gesneden u it één stu k hout.

11

Het zitblokje is afkomstig uit Afrika.

Zitblokje met hengsel

a 1 ! )

10

(20)

Zitbankje

Eigenaar

Het Volkenkundig Museum te Leiden No. 1370/69

Bijzonderheid

Het bankje is afkomstig uitAfrika.

(21)

Ontwerper

Onbekend

Jaar

Onbekend

Constructie

13

Het bankje is afkomstig uit Suriname.

16

(22)

15 STOELEN VAN MASSIEVE PLATEN

Nah~ve~agenvande boom in delen is de eenvoudigste manier om een stoeltje te maken: twee deeltjes op zijn kant en één eroverheen. Het constructieve probleem is dan de aansl u iti n g voorde verschillende delen.

De ontwikkeling is als volgt i n te den ken. - Langshout in

kopshout nagelen of lijmen.

Het kopse deel inlaten in een sleuf in het langshout en

eventueel nagelen of lijmen.

Delen in langsrichting volgens messing en groef aan elkaar verlijmen. Zwaluwstaart

verbindingen creëren. I n deze groep vallen stoelen waarvoor de delen zowel constructie als 'vulling' zijn, zie bijvoorbeeld de zigzag stoel van G. Rietveld op pagina22.

(23)

Zitbankje

Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend Constructie Het bankje is

samengesteld uit drie houten deeltjes. Eigenaar Het Volkenkundig Museum te Leiden No. 2363/25 Bijzonderheid

Het bankje is afkomstig van bosnegers uit Suriname.

x

(24)

Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend Constructie Het bankje is

samengesteld uit vijf houten deeltjes en versierd met koperen kopspijkertjes.

17

Eigenaar Het Volkenkundig Museum te Leiden No. 2777/52 Bijzonderheden

Het bankje is afkomstig uit Suriname en is een variant op het zitbankje van pagina 16. o

~~o_

o

x x

Zitbankje

•

(25)

Zeshoekige kinderstoel

Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend Constructie De kinderstoel is getimmerd uit brede vurenhouten delen. 17

.

20 Dl Bijzonderheden

De stoel is vaak te zien op schilderijen van

Hollandse interieurs uit de 17eeeuw.

Het kind zit tochtvrij opgeborgen en men kan de stoel verrijden. Onderin de stoel is ruimte vrijgemaakt voor een kooltest.

nJ

> 112.

-u:

18

(26)

Ontwerper

Onbekend

Jaar

Onbekend

Constructie

Het materiaal is van gebeitst beu ken.

Dezitting iseen met leer overtrokken kussentje.

De kruk is inklapbaar door middel van een bandijzeren scharnier.

19

Bijzonderheden

De zithoogte van de kruk is verstelbaar, waarbij de afstand van zitting en voetsteun gelijk blijft.

(27)

Tekenkruk

~'.

"

"'t I . "c ti

"'"

Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend Constructie De vurenhouten delen zijn genageld.

Verschillende delen zijn afgerond. '11

--3

6

À;' -"'<. Bijzonderheden

Krukken van dit type vormden een deel van het meubilair van de afdeling decoratieve kunst aan de Technische Hogeschool te Delft.

ts-..

1

j,

•

fO 5f t-11

4-

-t-~

20

(28)

Ontwerper P. Zwart, Nederland Jaar 1921 Constructie De verbindingen zijn gevormd door 'langshout' in 'kopshout' te schroeven. Onder de zitting werd echter een hoekstaaltje gebruikt om schranken tegen te gaan.

De hulpverbinding boven aan de rug is van een aluminium buis, aan deeinden geplet, en kan als greep dienen.

21

(29)

Zigzag stoel

Ontwerper G. Rietveld, Nederland Jaar 1934 Constructie

De vlakken bestaan uit tegen el kaar gel ij mde delen. De zitti ng en de rug zijn door een gelijmde zwaluwstaart verbonden voor verbinding van de stoelvlakken onderling. Hierbij is de

draadrichting van het

driehoekige klosje zodanig dat het klosje in dezelfde richting als de zitting zijn grootste krimp heeft.

Fabrikant

G.A. van de Groenekan,

De Bilt.

Bijzonderheden

De architect toonde zich tevreden over dit

ontwerp en wees op het zich door de rui mte slingeren van de vlakken. De eerste versie was van vurenhout, later van iepenhout.

(30)

Ontwerper

M. Bill, West Duitsland

Jaar

1955

Constructie

De zitting en de zij kanten zijn samengesteld uit aan elkaar gelijmde vuren delen. Het kopse hout van de zijkant is aan de onderkant beschermd meteen beuken latje. De verbindingsstok van beuken is ingelaten met een gemenageerde pen. De door het menageren van de pen aan de stok gemaakte borst is van belang als men de hokker op zijn kant zet en er op gaat zitten. Het gewicht kan dan via de borst op de verbindingsstok overgebracht worden. 45" f;'lf> fL

23"

-

40 Fabrikant De werkplaats van de Hochschule für Gestaltung te UI m. Bijzonderheden

Deze hokker is in gebruik bij de Hochschule für Gestaltung te Ulm. Iedere leerling heeft zijn eigen hokker. Deze wordt rondgedragen aan een beuken

verbindingsstok. Twee zithoogten zijn mogelijk, rechtopstaand en op zijn kant. 2 ? -10

~

..

"';"J/e.

<t>

35

Hakker

2. -...,

(31)

Kruktype D55

-

"'" r-::

r-

._

J

~

:

~:

"

-

i

!;:=~d

~ !; Ontwerper J. Jelles, Nederland Jaar 1958 Constructie De krukken zijn van gelijke vuren delen met geschroefde

hoekverbindingen. De zij- en bovenvl akken, bestaande uit meerdere gelijke delen, worden ter plaatse van de

ontmoeting tegen of op een toegevoegd deel (klamp) geschroefd. De stokken worden

aangebracht voor de dwarsstabiliteit. Laag geplaatst dienend als voetensteun, hoog geplaatst als handgreep. De zij- en bovenvlakken zijn gebeitst i neenzelfde kleur (donkerblauw, donkerrood of oranje). De klampen zijn

glanzend wit geschilderd en de stokken glanzend zwart.

Fabrikant

Metz & Co, Rotterdam, 's-G ravenhage en Amsterdam

(32)

Ontwerper P. Gongrijp, Nederland Jaar

±

1970 Constructie De kruk is samengesteld uit in vorm gezaagd

spaanderpl~at en vuren

stokken.

De zij- en bovenvlakken worden ter plaatse van de ontmoeti ngen tegen of op een toegevoegd deel (klamp) geschroefd.

De stokken zijn aangebracht voorde dwarsstabi liteit. Fabrikant P. Gongrijp, Nederland Bijzonderheden De ontwerper had de kruk van J. Jelles jarenlang in bruikleen.

Gehecht aan deze kruk werd tot een dergelijk ontwerp overgegaan.

Maat en gebruik zijn dus identiek. Er zij n wel andere ontwerpcriteri a en ander

materiaalgebrui k.

25

J. Jelles ging nog uit van een industrieel proces,

gelijkheid van de

onderdelen (vuren deeltjes) was voor hem een belangrijk item. Gongrijp zocht naar imaginaties; hij praat over de voeten van de kruk en de schoenen. De dunne stok in het midden heeft de di kte van het spaanderplaat als diameter. Zo ontstaat een maatrelatietussen de stokken en het andere materiaal.

(33)

27 RANDHOUTENSTOELEN

Men kan de

randhoutenstoel, een raamwerk met stijve knopen, ontwikkeld denken uitde kistconstructie volgens het hieronderstaande schema: - Kist. - Kiststoel. - Stoel met paneelvullingen voor de zitting, rug en zijkant.

- Stoel met open frame en alleen een dichte houten zitting.

- Stoel met open frame met de zitti ng en de rug van een ander materiaal (bijv. in het frame gespannen leer). De randhoutenstoel heeft de eigenschappen van de stijl en regelconstructie:

- Uit een houtpl aat kan men smalle stokken zonder gebreken zagen.

- Voorde vullingen kan dun hout worden gebruikt, voor de randen dik hout. Het gevolg is dat het totaal gewicht van de stoel lager wordt door gebruik van minder hout.

- Doordepanelenin een groef te plaatsen wordt de werking van grote vlakken hout voor het oog

verborgen gehouden.

- Aan de randen zijn profielschaven mogelijk door de vezelrichting van het hout.

- Versleten of kapotte onderdelen kan men uitnemen en

(34)

Kerkstoel

Ontwerper Onbekend Jaar 18eeeuw Constructie Randhout omsluit panelen.

De panelen worden zelf vastgezet door houten deuveltjes. De stoel is van eikenhout. Bijzonderheid

In de consistoriekamer van protestantse kerken in Nederland zou men deze stoel gebrui kt hebben.

(35)

Ontwerper

Onbekend

Jaar

18eeeuw

Constructie

Het sterke raamwerk is van iepenhout. De hoefijzervorm van de rugleuning van de stoel is verkregen door tussen destijlen stukken bovenregel te zetten. De verbindingen zijn gemaakt via houten pennetjes.

29

Bijzonderheden Deze Louis-seizestoel is vermoedelijk in Nederland gemaakt. De zitting is vernieuwd. Het voetje is van de poten gezaagd. De stoel is gestoffeerd op veren, terwijl dat hoort op singels met paardehaar.

Armstoel

L

(36)

Krukje

Het krukje is gemaakt van latjes met een gespannen koehuid als zitting. Eigenaar Het Volkenkundig Museum te Leiden No. 1354/49. Bijzonderheden Het krukje is afkomstig uit Afrika, alhoewel de vorm van Europese invloed getuigt.

(37)

Ontwerper J.T. Prikker, Nederland Jaar 1898 Constructie De stoel is van ongesch i I derd eikenhout. De losse leg-zitting is gestoffeerd. Fabrikant 'Arts and Crafts', 's-Gravenhage

31

Bijzonderheid Literatuur over deze stoel iste vinden in de 'Nieuwe Kunst', de Nederlandse bijdrage tot de Art Nouveau, van Dr. L. Gans.

(38)

Art Nouveau stoel

Ontwerper Onbekend Jaar ±1900 Constructie De stoel is van ongeschilderd eikenhout, de uitneembare zitting is " .. , 0

bekleed met leer en met koperen nagels

bevestigd op raamwerk. Bijzonderheid

Karakteristiek is de diagonaal in het zijvlak van de stoel.

(39)

Ontwerper J. van den Bosch, Nederland Jaar ±1900 Constructie

De pennen van de regels lopen doordestijlen en worden zichtbaar als kopshouten val kje op de stijl. Ook de ronde deuveltjes om de pen vast te zetten zij n zichtbaar. De zitti ng i s van

gebatikte stof op singels. Fabrikant

"t Binnenhuis' te Amsterdam Bijzonderheden Onder invloed van de Engelse 'Arts en Crafts movement' was de kunstnijverheid ook in Nederland sterk tot ontwikkeling gekomen. Batikken was één van de nieuwe technieken, die door als 'ambachtsman' ingestelde ontwerpers werden beoefend.

33

De gehele stoel is typisch voor de meer strenge 'nieuwe kunst' stijl even na 1900. De stoel is gemaakt bij "t Binnenhuis', dat in 1900 in Amsterdam is

gesticht. Na 1902 werkten hier voornamelijk H.P. Berlage en J. van den Bosch als ontwerpers.

(40)

Latten rug stoel

Ontwerper H.P. Berlage, Nederland Jaar Onbekend p + . ~' .'" Constructie

De stoel is van ei ken hout met de leren zitting in een rand van jute singels. De vulling van de zitting is van paardehaar.

Fabrikant

"t Binnenhuis' te Amsterdam.

(41)

Ontwerper

H.P. Berlage, Nederland

Jaar 1902

Constructie

De stoel is van ongeverfd mahoniehout, waarin de ronde lichte

deuvel koppen zichtbaar zijn. Het dek van de zitting is van velourstof. Karakteristiek is de schuine stand van de stijlen van de rug in het zijvlak van de stoel.

35

Bijzonderheden

Berlage propageerde na aanvankelijk een neo-renaissancisti sch standpunt te hebben ingenomen, een ietwat strenge, niets

verhullende eenvoudige bouwstijl.

(42)

Stoel met rechte rug

Ontwerper F.L. Wright, U.S.A. Jaar ±1902 Bijzonderheid

Deze stoel werd gebrui kt in het Unity-temple en Robie-house.

(43)

Ontwerper

H.P. Berlage, Nederland

Jaar na1910 Constructie

De stoel is van ongeverfd eikenhout. De zitting is van zeildoek op singels.

37 Driehoekstoel

52

o

(44)

Luie stoel

Ontwerper H. Wegner, Denemarken Jaar Onbekend Constructie

De stoel is gemaakt van een frame, bestaande uit stijlen regelwerk. Het toegepaste materiaal is teak.

De zitting kan van leer zijn of van splijtriet.

Bijzonderheden

Hoewel het stijlen regelframe van ronde stokken is gemaakt, zijn de verbindingen

moment-vast en trekt de zitting bij het zitten de verbinding niet vaster in elkaar zoals bij de sportenstoelen. De stoel is vervaardigd via handproduktie.

(45)

Ontwerper P.J. Klaarhamer, Nederland Jaar 1915 Constructie Stijl- en regelwerk, waartussen panelen zijn bevestigd. Het eikenhout is ongeverfd. Het blauwe kussen is volgepropt en rondom afgezet met een gele bies.

Fabrikant G. Rietveld

39

Bijzonderheden

De wijze van werken van de Utrechtse architect is verwant aan die van Berlage. Let op de schuine stijl in het zijvlak. In het achtervlak zijn gaatjes gemaakt om het kussen van de zitti ng te kunnen vastbinden.

Literatuur over deze stoel is te vi nden in 'The Work of G. Rietveld Architect' van T.M. Brown.

38

(46)

Fauteuil

Ontwerper M.S. de Klerk, Nederland Jaar 1913 Constructie

De stoel is gemaakt van gebeitst eikenhout en een gepolsterdezitting en rug. Het vlak voor de armleggers is dichtgezet door dwars geplaatste houten deeltjes. De stoel is erg zwaar.

(47)

Ontwerper Vermoedelijk M.S. de Klerk, Nederland Jaar

±

1918 Constructie

De stoel is gemaakt van coromandel hout, terwijl de zitti ng en de rug met leer zijn overspannen. Bijzonderheden Deze stoel is een onderdeel van het meubilair in de toren kamer van het scheepvaarthuis in Amsterdam.

Het Scheepvaarthuis (Prins Hendrikkade 108-114) werd in 1914 gebouwd. Architect was J.M. van der Mey. Men rekent deze architectuur tot de Amsterdamse School.

41 Stoel uit het scheepvaarthuis

.

,,

/ (,

/1/ _11, _I _I ". )

I" ,-" 01,,1

(48)

Roodblauwe stoel

Ontwerper Constructie Bijzonderheden

G. Rietveld, Nederland De vierkante stokken zij n verbonden door niet-zichtbare deuveltjes. De zitting en rug zijn van multiplex. Het beuken frame is zwart gebeitst. Het kopshout is geel. De zitting is blauw, de rug is rood.

Dit ontwerp is voor het eerst u itgevoerd in 1918. De stoel is van belang als het werk van een van de ontwerpers rond het tijdschrift 'de stijl'. De stoel werd ontworpen met het oog op massaproduktie. Elk onderdeel van de stoel is duidelijk als apart deel zichtbaar. Ook de kleuren van de onderdelen

ondersteunen deze zelfstandigheid. Literatuur over deze stoel istevinden in het boek 'The Work of G.

Rietveld Architect' van T.M. Brown. Jaar 1918 +-50 Fabrikant

G.A. van de Groenekan, DeBilt

J . '.

(49)

Ontwerper

H. van de Velde, België

Jaar

± 1920

Constructie Het hout is blank

gelaten. De zitting is een gevlochten

splijtrotanmatje. Het lijkt of de naar achter

verende rug bevestigd is door hem even in te laten in de naar achter

doorstekende zijregels.

Dit is evenwel niet waar;

onder de stoel is de rug met schroeven aan een regel bevestigd.

43

Bijzonderheden

De stoel is vermoedel ij k ontworpen door

architect H. van de Velde voor de fami lie Kröller-Müllerna 1920.

Literatuur over deze stoel is te vinden in de

'Nieuwe Kunst', de Nederlandse bijdrage tot de Art Nouveau van Or. L. Gans, alsmede in het boek van N. Pevsner,

'Pioneers of the modern movementfrom William Morris to Walter

Gropius'.

(50)

Ki nderstoel

11 Ontwerper G. Rietveld, Nederland Jaar 1920

Amsterdam

Constructie

De vierkante stokken zij n met deuvels verbonden tot een frame.

Dezitting en rug zijn twee leren banden, die op het frame zijn genageld.

(51)

Ontwerper S. van Ravensteyn, Nederland Jaar 1925 Constructie

De stoel is gemaakt van meubelplaat en latten

45

Bijzonderheden

De stoel behoort tot het meubilair van een slaapkamer, ingericht voor een tentoonstelling in 1925.

Typisch is de 'speelse' toepassing van de vormentaal van de 'stijl' beweging.

Rechte stoel

(52)

-Rechte stoel met hoge rug

49 Ontwerper W. Kromhout, Nederland. Jaar 1928 Constructie

De stoel is gemaakt van licht panssander hout met coromandel inleg. Het gebruikte hout is zeer vast en 'werkt'

praktisch niet. Hierdoor

is het mogelijk de stijlen van de rug aan de ei nden sterk te verbreden.

Ditzelfde is te zien bij de regel tussen de

voorpoten. De losse zitting is met leer gestoffeerd.

Bijzonderheden

Karakteristiek voor het werk van W. Kromhout zijn de grillige hoekige lijnen die bij deze stoel eveneens te zien zijn.

(53)

Ontwerper

J. Jelles, Nederland Jaar

1958

Constructie

Voor de hele bank is slechts uitgegaan van één soort lat 70 x 23 mm

4

7

Er zijn hardhouten deuvels gebruikt, geen n~gels. Het afzeliahout is niet geverfd.

Alle verbindingen zijn watervast verlij md.

Bijzonderheid

Het ontwerp toont een Japanse invloed

(54)

(55)

49 VERSTELSTOELEN

Van alle stoelen zijn de klap- en vouwstoelen het meest beweeglijk. Van oudsher bestaan er dezelfde typen. De verschillen in het materiaalgebruik voor de zitting, b.v. latten, multiplex of stof, en de beweging van het gestel bij het klappen bepalen de stoel. Daarnaast ook in hoeverre de

dichtgeklapte stoel openvalt, stapelbaar is en welke maten de platte stoel heeft. Metalen onderdelen zijn nodig voorde scharnierpennen, meestal in geklonken uitvoering, de tuimelijzers en de glijstiften. De doekzitting verslijt snel, omdat de meeste van deze soort stoelen buiten in gebruik is.

De vervanging van de stof kan snel gebeuren, door een zoom aan de rand te stikken, daarin een stok te schuiven, of dooreen gleuf met een insteeklat vast te zetten.

(56)

Vouwstoel

Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend x >< x Constructie

De stoel is gemaakt van noten latten met rijgstaven en versierd met paarlemoer inlegwerk.

De zitting kan indien gewenst opklappen.

(57)

Ontwerper

Onbekend

Jaar

Onbekend

Constructie

De stoel is gemaa~t van vuren latten met rijgstaven.

51

(58)

Schommelende kinderstoel

Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend,Nederland Constructie De kinderstoel is samengesteld uit beukenhouten latten en verstelbaar van staande stoel tot schom mei stoel.

De rug is bekleed met rood-wit Brabants bont.

(59)

Ontwerper

Onbekend

Jaar

Onbekend

Constructie

De stoel is van tropisch hout vervaardigd, waarschijnlijkteak. De zitting bestaat uit latjes.

53

(60)

Dekstoel

De stoel i s gemaakt van beukenhout met een matjes zitting, terwijl de houtmaten solide zijn.

Het beslag is van koper in verband met het zeewater. Deze stoel is gevernist, het

gevlochten matje is van bamboe.

Bijzonderheid De stoel zit niet gemakkelijk.

(61)

Ontwerper

Onbekend

Jaar

± 1890

Constructie

De stoel is gemaakt van houten poten en sporten; de leren riemen houden zitting en rugsteun, die van zeildoek of leer zijn, bij elkaar. 36 55 t - - - + 55

55

'. " _'. " " " " "

Safaristoel 'colonial officer's chair'

(62)

Vouwstoel

,

Ontwerper B. Merkelbach en E. Karsten, Nederland Jaar 1934 Constructie

Het basisidee van deze beuken stoel wordt gevormd door het vouwkruistussen de zijstukken, mede mogelijk gemaakt door de tuimelstripjes.

De vervanging van de stof is mogelijk door een loper van 41 cm breed te bevestigen.

(63)

De stoel is gemaakt van beuken latten met ijzergekion ken

scharnieren. De hoes is van zeildoek met versterkte randen.

57

Fabrikant o.a. C. Oenig Bijzonderheden Het systeem van scharnieren is verwant aan de wijze waarop veldbedden, gebruikt in het leger, inklapbaar zijn gemaakt.

C. Oenig maakt deze stoel nu van een aluminium buis.

(64)

Schommel

'

ende zonnestoei

Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend Constructie De stoel is vervaardigd van beuken latten met zeildoek,

(65)

Ontwerper Onbekend, West-Duitsland Jaar Onbekend

59

Constructie De stoel is van beukenhout. De zitting bestaat uit latten, die een gebogen vorm hebben, de stoel is gevernist. Het inklappen van de stoel, wordt mogelijk door het gebruik van tuimelijzers. Fabrikant Herlag, West-Duitsland 0"-' " . '0

Klapstoel met armleggers

'. ·:39 ~

(66)

Klapstoel

Ontwerper Onbekend, Nederland Jaar Onbekend Constructie

De stoel is van gel~kt.

blank beuken, de zItting van latjes.

Fabrikant

Bouter, 's-Gravenhage

.•. ,t)

(67)

Ontwerper M. Bokhove, Nederland Jaar 1972 Constructie De stoel is opgebouwd uit twee in elkaar

bewegende schoren. De staande, in

dwarsrichting stijf, door vier opgeschroefde latten én twee ingelaten stokken, is de 'spil' voor de liggende schoor. De liggende kan draaien tot op z'n afgeknotte puntenisin

dwarsrichting stijf door de multiplex zitting, die steunt op een ingelaten lat en aan het ei nd op een i ngelaten ronde stok. Bij draaiing op de punt klapt de uit twee delen bestaande multi plex rugleuning, die met ijzeren beugeltjes aan de bovenste stok van de staander hangt, omhoog en wordt zitting: de hoge zitstand.

Onder de knik in de rugleuning zit een strip waaraan het ene ei nd van de leren armlegger is

61

bevestigd. Het andere eind zit vast aan een stelsel van strippen, die een moment in

dwarsrichting kunnen opnemen en die met moeren en boutjes bevestigd zijn aan de liggende schoor. De stoel is donkerblauw geverfd om via de kleur toch een evenwicht te krijgen tussen de

ingenieuze constructies, die om aandacht vragen en het stoel-zijn van het ding.

Fabrikant

Eigen fabrikaat

Bijzonderheid

Aan deze stoel is gewerkt in het kader van het stoelenproject van de vakgroep 10 aan de Afdeling der Bouwkunde van de Technische Hogeschool te Delft.

(68)

(69)

63 SPIJLTJES EN SPORTEN STOELEN

Spijltjes stoelen

Stoelen die gevormd worden door een zitti ng uit één stuk en daarin gestoken poten, noemen we spijltjes stoelen. Dit stoelentype is zeer verbreid geweest vooral in Duitsland en

Engeland. De poten en ook de stijltjes van de rugsteun worden in de zitting geklemd. De zitting is vaak uitgehold. Bij het Windsortype zijn de stijltjes van de rugsteun zo dun, dat twee ervan verder naar achteren steken en als drukschoor werken.

Sporten stoelen

De opzet van de sporten stoelen is dat het

verband van de hele stoel wordt vergroot bij het zitten gaan. De zitti ng, die vaak van bies is, trekt de regels of sporten vaster in de gaten van de stijl. Om verzwakking van de stijl te beperken liggen de sporten iets verschoven ten opzichte van elkaar, aan de zijkanten hoger dan aan de voor- en achterkant, waardoorde zitting vanzelf een hol profiel kan krijgen.

Het achterhout van de pennen aan de regels van de zitting steekt er boven uit. Deverbinding poot-regel werd vroeger gekneld. In de natte verse stijl stak men een droge sport, precies passend in het gat. De stijl droogde en kneep daarmeedesportva~. Een vaste verbinding is niet bijzonder nodig. Nu nog worden in Spanje en Italië uit tak stoelen gemaakt, met geheel door de poot gestoken regels. De oudste Nederlandse boeren

'knop' stoelen zijn van

essen, later van iepen en ná 1850 ook van

beukenhout.

De sporten stoel is voor machinale vervaardiging geschikt. W. Penaat maakte de eerste aangepaste versie. Hoewel dedraaibank gemakkelijk is voor de produktie van deze stoelen, is hij niet nodig; een boor om een rond gat te snijden echter wel. De biesmat gaat langer mee wanneer onder de zitting steunlatten worden genageld en de rand met een dunne gebogen genagelde lat wordt beschermd. Het frame is aardig stijf tegen 'wippen' door een flink aantal

inklemmingen van de sporten in de stijlen.

(70)

Melkkrukje met handvat

Ontwerper" Onbekend,Nede~and Jaar Onbekend Constructie

De zitting en poot zijn van iepenhout en verbonden met een pen. Vroeger werd deze pen opgewigd, maar hier is de zitti ng met twee spijkers aan de poot bevestigd. Dooreen trekmes te gebruiken heeft men de scherpe kantjes van de kruk op verschillende plaatsen weggenomen.

Bijzonderheden

Deze kruk wordt

gebruikt voor het mei ken van koeien. Doordat de kruk maar een poot heeft kan hij gemakkelijk scheef staan wanneer hij wordt gebruikt.

(71)

Ontwerper Onbekend, Nederland Jaar Onbekend Constructie Zie melkkrukje op pagina64.

De poten zijn opgewigd en het materiaal is eikenhout.

65

Bijzonderheid

Deze kruk is afkomstig uit de provincie Overijssel, Nederland.

Melkkrukje

(72)

Laag zitstoeltje

De zitting is van hout, waarin pootjes en stijltjes zijn ingelaten.

Eigenaar

Het Volkenkundig Museum te Leiden No. 1412/53

Bijzonderheid

Dit stoeltje, afkomstig uit Afrika, stond onder Europese invloed.

(73)

Ontwerper Onbekend,Nederland Jaar Onbekend

67

Constructie

De rug en de poten zijn in de zitting, bestaande uit een dikke plank,

gestoken.

Fabrikant

Vlemmin & Erven en Co te Oirschot

(74)

Di rschotse stoel

Ontwerper Onbekend,Nede~and Jaar Onbekend Constructie

De poten zijn in de zitting geklemd en onderling met sporten verbonden

. voor de stijfheid. De stoel is van iepenhout.

Fabrikant

Vlemmin & Erven en Co te Oirschot

Bijzonderheden Deze stoel is een Nederlandse soortgenoot van de Wi ndsor stoel. De stoel is

'gehout', dat wil zeggen men heeft hem zo gelakt dat het lijkt of de

houtnerven zichtbaar zijn.

(75)

De ronde zitting is van vurenhout. De stokken zijn in een plank gestoken. De stoel is in serie in de fabriek gemaakt.

69

(76)

Zitblok

'.

Ontwerper G. Snoek, Nederland Jaar Onbekend Constructie

Het zitblok is gemaakt van iepenhout. De opgewigde ronde pennen zijn goed te zien. De puntige vorm van de verbindende sporten is verkregen door het gebruik van het trekmes.

Fabrikant Wagenmakerij te Gorinchem Bijzonderheid

Het ontwerp is bedoeld als krukje bijvoorbeeld voor in een kinderkamer.

(77)

Ontwerper

Onbekend, Nederland

Jaar

Onbekend

Constructie

Zie de inleiding van deze groep op pagina 63. De sporten zijn in de stijlen gekneld. De zitting is gevlochten van zoetwaterbies.

71

Bijzonderheid

Het aardige van deze stoel is dat de poten gemaakt zijn van geschilde takken.

3l

(78)

Boerenstoel

Ontwerper Onbekend Jaar ±1800 Constructie

De stoel is van iepenhout met een bieszitting. De kap is besneden met aren, de vaas met oren en groeven.

9 ..

(79)

Ontwerper

Onbekend

Jaar

Onbekend

Constructie

Het frame, van naturel-kleurig beuken, bestaat uit stijl en regels. De zitting is van gevlochten biezen.

73 Bidstoel

+

'fC + +Cf3 EIT'TI~==m~-

-

J

(80)

-Gelakte knopstoel

88· 47

b

~

·

6 46 Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend Constructie

De stoel, die rood gelakt is, is samengesteld uit ronde stijlen en regels en heeft een biezenzitting.

(81)

Ontwerper

Onbekend, Frankrijk Jaar

Eerste helft 1ge eeuw Constructie

De stoel is gemaakt van kersenhout. De zitting is gevlochten van

splijtrotan. De gewelfde boven kap is met een zwaluwstaart aan de stijl verbonden (zie

tekening).

75

Bijzonderheden Deze sierlijke en zeer lichte stoel werd in Italië gemaakt. Ook heeft het inspirerend gewerkt op moderne ontwerpers, zoals G. Ponti (zie pagina 79).

(82)

Ki nderstoel

x Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend Constructie

De sporten zijn met lijm in de stijlen vastgezet. De ovalen zitting bestaat uit een gevlochten biezen mat.

(83)

Ontwerper

Onbekend,Nederland Jaar

Tweede helft van de 1ge eeuw

77

Constructie De kinderstoeL is

gemaakt van iepenhout. De kuip om in te zitten is met zwart wasdoek bekleed. Het potje onder de zitting is van

geëmailleerd ijzer. De uitneembare zitting ligt hierover. De vijfde poot is gemaakt om de stoel te beletten vooroverte slaan.

Bijzonderheid

De vijfde poot van deze stoel zit onder het kastje voor de test. Jo

TIJm

_\_fot _:

~

\20"'." 0<Ir I I r t5

Vijfpotige kinderstoel

(84)

Ki nderstoel

.

17

_o ₁₀ 42-0

L--Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend Constructie

De stijlen van deze stoel zijn achtkantig en de zitting is van gespleten rotan.

Het zitje wordt gevormd door gedraaide sporten.

33

°

I

1 0'

.3

~

/

"

Bijzonderheden Het tafeltje aan de voorkant kan worden losgemaakt door een houten rijgpen uit te trekken.

Het handvat hiervan is toevalligerwijs niet op de foto te zien.

o

(85)

Ontwerper G. Ponti, Italië Jaar Onbekend

79

Constructie

De stoel is gemaakt van blank essenhout, de pennen zijn met lijm in de gaten vastgezet. De zitting is gevlochten van gedraaid cellofaan. Bijzonderheid De stoel is zeer licht.

,

~T

~

l

4f

#

Super legherra

I.., n 00 i

~

48 ,

(86)

(87)

81 RIETEN-, ROTAN- EN WILGETEEN STOELEN

Takken van wilg, rotan en bamboe zijn geschikt voor stoelgestellen. De aard van de materialen bepaaltde

produktiemethode en geeft de meest directe man ier van verbi nden aan: Gesneden pennen in gaten, buigen en vastbinden, uitsplijten en vervlechten.

Bij de stoelen die gedocumenteerd zijn, werden de volgende verbi nd i ngstechni eken toegepast:

- Spijkerverbinding (ook

kops-langshout).

- Gesneden pen i n gat.

- Gebogen rotan, dat opzij geschroefd is.

Wi Igeteen wordt i n witte staat geb ru i kt, wat wi I zeggen dat vers geschild dient te worden

gedurende een kortetijd van het jaar; anders moet de bast worden

losgekookt, waardoor de teen rood wordt

(bufteen).

Voor de zitting wordt teen, dunne rotan, grof en fijn splijtrotan en gestoken fi neerstri p gebruikt.

Doordat deze stoelen goedkoop en licht zijn, worden ze vaak gebrui kt op terrassen en in tuinen.

(88)

Krukje van gespleten riet

Ontwerper Onbekend, Afrika Jaar Onbekend Constructie Het krukje is samengesteld uit in elkaar gelaten rondhout met een zitting van gespleten riet. Eigenaar Het Volkenkundig Museum te Leiden No. 2668/1026.

82

(89)

Ontwerper

Onbekend, Nederland Jaar

± 1900 Constructie

De stoel is gemaakt van witte teen. Dit is vers geschild wilgenhout. Het schillen is slechts

mogelijk gedurende een korte tijd van het jaar;

daarbuiten moet de bast los worden gekookt en krijgt men bufteen of rode teen.

83

Fabrikant

Firma Wed. J.Ekhart

& Zn te Noordwolde (Friesland).

Bijzonderheden

Deze stoel is gekozen uit een serie modellen van omstreeks 1900. Ze worden nog steeds gemaakt, maar na de omschakeling op rotanmeubelen is er niet veel vraag meer naar.

(90)

'Metal frame chair'

Ontwerper Tatlin, U.S.S.R. Jaar 1927 Constructie

Hoewel het ontwerp is gebaseerd op het

gebruik van stalen buis is het frame gemaakt van gebogen rotan;

waarschijnlijk in verband met materiaal schaarste in U.S.S.R. in die tijd. De rotan delen zijn door windsels met elkaar verbonden. Fabrikant Werkplaats van Vkhutein, welke is opgericht door Rogozkin.

84

(91)

Ontwerper I. Valkenberg, Nederland Jaar

±

1935 5 '-12

85

Constructie

De stoel bestaat uit raamwerken van gebogen rotan,

zijdelings tegen elkaar aangeschroefd en met splijt rotan afgewonden. De kops-langshout verbinding is zoveel mogelijk vermeden.

De zitting en de rugleuning zijn van gevlochten splijtrotan.

5

3 Gemakkelijke rotan stoel

(92)

+-Stoel met gestel van bufteen

Ontwerper Onbekend,Nederland Jaar Onbekend Constructie

Het gestel van de stoel is rechte of gekni kte bufteen.

De zitti ng en wi ndsels zijn van rotan.

Fabrikant Stoelzittingen rietmeubel bedrijf W. Klomp Klompstraat 1 te Apeldoorn. Bijzonderheden Bufteen is wilgenhout,

waarvan de bast moet worden losgekookt. Door het koken wordt de bast rood.

(93)

Ontwerper Onbekend Jaar Onbekend

87

Constructie De kastanje houten takken zijn gebogen en met nagels aan el kaar vastgezet.

De zitting en de rug zijn van door el kaar

gevlochten geschilde repen kastanjehout.

Franse serrestoel

(94)

(95)

89 GELAMINEERDE HOUTEN STOELEN

Gebogen multiplex en gelaagd gebogen hout. Een nieuw sterk

materiaal ontstaat door dunne lagen hout op elkaarte lijmen. De keuze van de richti ng van de lagen hout bepaalt de sterkte. In het vlak belaste onderdelen als poten en armsteunen zijn van gelaagd hout in één richting. Voor opvulling tussen de randen van gelaagd hout kan massief hout mee worden gelijmd. Van stoelen uit één plaat gesneden en gebogen multiplex bestaan enkele proeven ook van G. Rietveld vanaf 1927. Tot massaproduktie is het niet gekomen. In de vorige eeuw is het principe onafhankelijk van el kaar van uit verschillende uitgangspunten gevonden: 1. M. Thonet, Oostenrijk ( 1836-1842) Stoeldelen en stoelen die ontstaan uit warme gebogen en gelijmde dikke smalle stroken fineer van kostbaar hout. 2. W. Gardner, Chicago,

U.S.A. (1875)

Stoelen die ontstaan uit gebogen

geperforeerd triplex, zitting en een rug van wachtkamerban ken. 3. Tussen 1880-1890

kwam in Frankrijk het draaiend afschillen in gebruik. (De caseïne-alburnine lijm bedacht men in Rusland.) Versneld speurwerk in de eerste wereldoorlog, gebruik van kunstharslijm in plaats van eiwitlijm, de vinding van hoogfrequente verwarming bij het lijmen in de vorm en verschil van tussenlagen, geven kort de ontwikkeling aan van het materi aal. In twee richtingen gevormd triplex moeten de lagen zorgvuldig worden uitgeslagen en opgebouwd, zonodig onder een hoek van 45°

met de hoofdrichtingen van het stuk.

(96)

Eetkamerstoel

35 Ontwerper M. Thonet, Oostenrijk Jaar ±1856 Constructie

De stoel is gemaakt van gebogen beukenhout, de zitting van gespleten rotan.

(97)

Ontwerper

M. Thonet en anderen, Oostenrijk

Jaar

Tweede helft 1ge eeuw

91

Constructie

Het beukenhout is gebogen volgens het procédé van Thonet. De zitting is van triplex, terwijl de ring onder de stoel dient voor het stijver maken van de stoel.

Fabrikant

M. Thonet, Oostenrijk

(98)

Ki nderstoel

Ontwerper

M. Thonet en anderen,

Oostenrijk

Jaar

Constructie

De stoel is gemaakt volgens het Thonet procédé. Het gebogen beukenhout is met

ijzeren schroeven tegen

el kaar vastgezet. De achteroverklappende klep wordt in horizontale stand door een koperen snapper vastgehouden, matjes van splijtrotan.

Fabrikant

(99)

Ontwerper M. Thonet en anderen, Oostenrijk Jaar ± 1860 Constructie De bank is gemaakt volgens het Thonet procédé. De rugsteun is verstelbaar en ook geheelnaarvorente klappen. De zitting en de rug zijn van splijtrotan.

Fabrikant

(100)

Klapstoel

Ontwerper

M. Thonet en anderen, Oostenrijk

Jaar

Constructie

Deze lage klapstoel is vervaardigd volgens het Thonet procédé.

Het toegepaste materiaal is beukenhout.

In uitgeklapte toestand stuit de scharnier op twee latten.

De zitting en de rug zijn van splijtrotan.

Fabrikant

(101)

Ontwerper G. Rietveld, Nederland Jaar 1927

95

Constructie De stoel is samengesteld uit twee zijvlakken met daartussen een gebogen plaat, die de zitting en de rug vormt. Ronde

wigvormige pennetjes en lipjes zorgen er voor dat de gebogen plaat tegen de zijvlakken

aangeklemd blijft en ook zijdelings stabiel is. Twee over de diagonaal gebogen plaatjes triplex vormen de armleuning.

Bijzonderheden Literatuur over deze stoel is te vinden in 'The Work of G. Rietveld Architect' door T.M. Brown, alsmede in de catalogus van 1971 van het Stedelijk Museum te Amsterdam.

-

--

,.

;

8.3

(102)

Stoel met verchroomde rugspijlen

Ontwerper M. Thonet en anderen, Oostenrijk Jaar ±1930 Constructie De stoel is gemaakt volgens het Thonet procédé. In de rug zitten verchroomde spijltjes. De stoel is zwart gelakt.

Fabrikant

(103)

Ontwerper

M. Bill, West-Duitsland Jaar

1930 Constructie

Het frame is een gelijmde pen-en gatverbinding.

De zitting en de rug is gebogen multiplex. De rugleuning is bijzonder mooi ingelaten aan de iets gebogen achterpoot.

97

Bijzonderheden De stoel is erg licht en stevig, en door de twee poten vóór toch erg stabiel.

Driepoot stoel

(104)

Verende

~toel

• Î

,.

55 ... ~ Ontwerper A. Aalto, Finland Jaar ±1930 Constructie Zowel de zitting als zijstukken zijn van gelaagd plak hout van de houtsoort dik

wortelberken.

Fabrikant Artek te Helsinki Bijzonderheden

Er zitten twee veri ngen in deze stoel via de

zijstukken. De zitting is stijver. Destoelen zijn ook bekleed verkrijgbaar.

\

-~.

.. lf9't ~

Lf/

'

" 4 1 "

'L

:5

9

98

o

(105)

Ontwerper A. Aalto, Finland Jaar 1933 Constructie De zitting is van

p.l.akhout. De drie poten zIJn gebogen. Fabrikant Artek te Helsinki ".

-p

99

"f ~J ~/)

Ronde kruk

31

(106)

Stoeltjes

Ontwerper A. Aalto, Finland Jaar 1933 Constructie De zitting is gelamineerd hout.

Het frame bestaat uit in vorm gebogen poten met daaraan de rugleuning via schroeven bevestigd.

(107)

Ontwerper

A. Aalta, Finland

Jaar

Onbekend

Constructie

Het frame van berken bestaat u it i n el kaar ge keepte poten. De zitting is van blauwe juten singels.

Fabrikant

Artek te Helsinki

101

(108)

Zeshoek,

Lge

kruk

".0 0"" Ontwerper A. Aalto, Finland Jaar Onbekend Constructie

De poten zijn gebogen in tapse stroken gezaagd en tot palmrozet geplakt.

De essen zitting is van plakhout.

Fabrikant Artek te Helsinki

(109)

Ontwerper Onbekend, Tsjecho-Slowakije Jaar Onbekend

103

Constructie De zitting en de rugleuning zijn van gespleten rotan. Het frame is samengesteld van gebogen beuken, dat via schroefverbindingen gelijmd is.

Fabrikant

Ligna te Praag.

(110)

Lage stoel

Ontwerper Onbekend, Nederland Jaar

±

1935 Constructie De berken stoel is gemaakt van een

gebogen multiplex plaat. De armsteunen en de poten zijn uit hetzelfde houtvlak gebogen en is 20mm.dik. De ingeklonken hoekverbindingen zijn van koper. Bijzonderheden

Deze stoel was onder meer in gebruik in het socialistenhuis te Amersfoort.

+n

L-r-- -_ _ _ _ _ _

(111)

Ontwerper B. Matthson, Zweden Jaar

±

1944

105

Constructie

Het frame is van beu ken dat gestoomd en verlijmd is.

De bekleding is van naturel jute singels. Bijzonderheid Import Zwedenhuis

0

(112)

Gemakkelijke zitstoel

Ontwerper B. Matthson, Zweden Jaar 1944 Constructie

Het frame is van beu ken dat gestoomd en gelijmd is.

De zitting is gevormd van naturel leren singels met een jute hoofd kussentje. Bijzonderheid

Import Zwedenhuis

(113)

Ontwerper

eh. Eames, U.S.A.

Jaar

1946

Constructie

De zitting en de rug zijn van plakhout. Aan de poten zitten opgeplakte rubberdoppen met een moerplaat.

Het frame is van stalen buis.

Fabrikant

H. Miller, U.S.A.

107

Bijzonderheden

Aanvankelij k werd deze stoel met multiplex frame geleverd, later slechts met een buizen frame.

Literatu u rover deze stoel istevinden in

'Architectural Design',

september 1966.

(114)

Leunstoel

'fo Ontwerper P. Hvidt en O. Mölgaard-Nielsen, Denemarken Jaar 1949 Constructie

Tussen de zij kanten van gelaagd plakhout zitten ingezette stu kken.

De zitting is van gebogen multiplex.

(115)

Ontwerper

N. Kralic, Joegoslavië Jaar

Onbekend Constructie

De gelakte stoel heeft een frame van beuke-houten stokken. De houten zitting is uitgezaagd en verlijmd, waarbij de rand is versterkt. 0' '

109

De verbindingen tussen de elementen onderling zijn klink scharnieren. Bijzonderheid

Deze stoel is naar verhouding erg goedkoop.

\..-

- - - -

-r

,,'

:07

52. -" - " " 0

,r->"

'

,

t

(

r

(

.

Klapstoel

,.

(

(116)

Dri epootstoel

53 Ontwerper A. Jacobsen, Denemarken Jaar 1951 51 Constructie De drie hoogwaardige stalen buispoten zijn vernikkeld en gelast op een band en geschroefd aan de verdi kte zitting.

De beuken zitting is van multiplex.

(117)

Ontwerper S. Yanagi, Japan Jaar 1956

111

Constructie

Het stoeltje is uit twee delen in vorm geperst multiplex opgebouwd, met koperverchroomde schroeven en trekstang.

Vergelijk een dergelijk ontwerp in polyester van S. Yanagi, zoals te zien op pagina 197.

(118)

Fauteuil

.,

Ontwerper J. Colombo, Italië Jaar 1963 BD Constructie Dezefauteuil is gevormd uit een gebogen frame constructie uit een plaat multiplex waarin met lipjes de zitting en rug worden geschoven.

Bijzonderheden In 1927 nam G. Rietveld al proeven voor stoelen volgens dit vouw-principe.

Tegenwoordig worden

- volgens dit constructie systeem - stoel en van karton gemaakt.

70 ,

(119)

113

1'"' ï::. I :' \. '.

"'

:\:\\~\i,-·-.V 60 Ontwerper K. Links, Nederland Jaar ± 1968 Constructie

De stoel bestaat uit drie 10 mm multiplex

plankjes die met sleuven en 'lipjes' in elkaar gezet zijn

(kartonconstructiemethode).

Aan dezitting zit een koperen pen, die door de rugleuning in de 'poot' steekt en zo de drie onderdelen koppelt.