Bogusław Pietrulewicz
"Komputerowe wspomaganie
dydaktyki", red. Eunika
Baron-Polańczyk, Zielona Góra 2009 :
[recenzja]
Problemy Profesjologii nr 2, 217-220
B ogusław P ietru le w icz R e c e n z ja k siążk i:
Eunika Baron-Polańczyk (red.),
K om puterow e w spom aganie dydaktyki
O fic y n a W y d a w n ic z a U n iw e rsy te tu Z ie lo n o g ó rsk ie g o , Z ie lo n a G ó ra 2 0 0 9 .
P ro b le m a ty k a p o d ję ta w p racy pod re d a k c ją n a u k o w ą E uniki B a ro n -P o la ń c z y k , d o ty cz ąca k o m p u te ro w e g o w s p o m a g a n ia d y d a k ty k i, je s t b a rd z o w a ż n a z a ró w n o o d stro n y p o zn aw czej, k sz ta łc ą c e j o ra z u ty litarn ej. F akt p o d ję c ia ro z w a ż a ń na te m a t u w a ru n k o w a ń w y k o rz y sty w a n ia te c h n o lo g ii in fo rm a c y jn o -k o m u n ik a c y jn e j w p ro c e sie k sz ta łc e n ia i w y c h o w a n ia po w itać n a le ż y z d u ży m z a d o w o le n ie m . W arto w tym m iejscu w sp o m n ieć, że ju ż na p o c zątk u lat sie d e m d z ie sią ty c h D. B ell a n a liz u ją c sp o łe c z e ń stw o p o stin d u stria ln e z w ró c ił u w a g ę na rozw ój i z n a c z e n ie in fo rm ac ji. K ilk a lat p ó źn iej S. N o ra i A. M inc w e F ran cji p is z ą o in fo r m aty zacji sp o łe c z e ń stw a , a w 1980 roku w Ja p o n ii Y . M a s u d a p u b lik u je k sią ż k ę „ In fo rm a tio n S o ciety ” . P rzez n a stę p n e lata tech n ik i in fo rm a ty c z n e p rz e n ik n ę ły ż y c ie sp o łe c z e ń stw . R ó w n ież sy ste m y e d u k a c y jn e z m u sz o n e z o sta ły do z m ian . P o d e jm o w a n e s ą staran ia , by e d u k a c ja o d p o w ia d a ła n a p o trz e b y szy b k o z m ie n ia ją c e j się rz eczy w isto ści sp o łe c z n o -g o sp o d a rc z e j. P rz y g o to w an ie je d n o s tk i d o ra d z e n ia so b ie w z ło ż o n y m św iecie i zac h o d z ą c y c h w nim d y n a m iczn y ch p rz e m ia n , ta k ż e w k u ltu rz e te c h n ic z n o -in fo rm a ty c z n e j - to p o d sta w o w e a k c e n ty w sp ó łczesn ej p e d a g o g ik i (k s z ta łc e n ia , w y c h o w a n ia i o p iek i). D lateg o też, a n a liz o w a n ie i p o rz ą d k o w a n ie z a g a d n ie ń te m a ty c z n y c h w o b sz a rz e k o m p u te ro w e g o w s p o m a g a n ia p ro cesu n a u c z a n ia -u c z e n ia się, n a le ż y u zn ać z a w a ż n e i k o n ie c z n e o ra z zn a c z ą c e sp o łeczn ie.
„ K o m p u te ro w e w s p o m a g a n ie d y d a k ty k i” to m o n o g ra fia licząca 185 stro n te k s tu , n a p isa n a p o p ra w n ie pod w z g lę d e m ję z y k o w y m i w pełni o d p o w ia d a ją c a w y m o g o m d la te k stó w n a u k o w o -d y d a k ty c z n y c h . R e c e n z o w a n a k sią ż k a je s t rezu ltatem p racy trz y n a stu a u to ró w p o ru szający ch w y b ra n e z a g a d n ie n ia k o m p u te ro w e g o w sp o m a g a n ia p ro c e su n a u c z a n ia -u c z e n ia się z aró w n o w sfe rz e te o re ty c z n e j, j a k i p rak ty czn ej. K ażd y te k s t (ro z d z ia ł) p o sia d a tę s a m ą stru k tu rę: w stęp , p o d ro z d z ia ły , z a k o ń c z e n ie i w y k a z b ib lio g ra fii o raz za w ie ra stre sz c z e n ie w ję z y k u p o lsk im i a n g ie lsk im . O p ra c o w a n ie je s t d o b rz e o p ra c o w a n e e d y to rsk o , w ła śc iw ie u k azu ją c stru k tu rę sz c z e g ó ło w ą .
W e W p ro w a d ze n iu R e d a k to rk a tra fn ie z a ry s o w a ła w sy g n aln y sp o só b n a jo g ó ln ie jsz e p rzesłan k i te o re ty c z n e n a w ią z u ją c e do u z a sa d n ie n ia w y b o ru tem aty k i m o n o g rafii o ra z z a p re z e n to w a ła je j stru k tu rę . R e d a k to rk a słu sz n ie te ż p rz y ję ła zało ż e n ie , że „ k o m p u te r to te c h n ic z ny śro d ek d y d a k ty c z n y , k tó ry w z n a c z ą c y s p o s ó b z a u to m a ty z o w a ł i z d y n a m iz o w a ł p ra c ę n a u czy ciela o ra z u c z n ia ” o ra z , że „ d z ia ła n ia ed u k a c y jn e w sp o m a g a n e c y fro w y m i m e d ia m i, z a p ro jek to w an y m i z g o d n ie z z a sad am i i reg u łam i te c h n ic z n y m i o ra z p e d a g o g ic z n y m i, b ę d ą m o g ły sta w a ć się b ard ziej o p ty m a ln e ” .
R o z w a ż a n ia ro z p o c z y n a arty k u ł, k tó ry w p rz e jrz y sty i u p o rz ą d k o w a n y sp o s ó b w p ro w a d z a w p ro b le m a ty k ę d y d ak ty cz n ej u ż y te c z n o śc i k o m p u te ró w , o m a w ia ją c y m ie js c e i rolę k o m p u te ra w p ro c e sie n a u c z a n ia -u c z e n ia się, e d u k a c y jn e w sk a z a n ia n au k k o g n ity w n y c h i idei k o n stru k ty w iz m u o ra z z a ło ż e n ia p rz e d m io tu K o m p u te ro w e w sp o m a g a n ie w d y d a k ty c e (E u n i ka B a ro n -P o lań czy k ). A u to rk a , ro zw ijając m yśli z a sy g n a liz o w a n e w e W p ro w a d zen iu , w y
raź-218 RECE NZJE
nie zazn aczy ła, że p ro w a d z o n e ro z w a ż a n ia o p ie ra na z a ło ż e n iu , iż u zy sk a n ie w ie d z y p rzez u cząceg o się w e d łu g sc h e m a tu p o z n a w c z e g o m a c h a ra k te r p ro c e su k o n stru k ty w is ty c z n e g o , zaś k o m p u te r to n a rz ę d z ie p o z n a w c z e w z m a c n ia ją c e n a tu ra ln y p ro c e s p rz e tw a rz a n ia w ia d o m ości.
K o lejn y a rty k u ł p re z e n tu je w a ż n e z a g a d n ie n ia z w ią z a n e z w y k o rz y sta n ie m p ro g ra m ów e d u k a c y jn o -te ra p e u ty c z n y c h w terap ii p e d a g o g ic z n e j. A u to rk a (E w a N o w ic k a ) p rz e d m iotem w łasn y ch ro z w a ż a ń u c z y n iła n a jisto tn ie jsz e w łaściw o ści p o p ra w n ie p rz y g o to w a n y c h k o m p u tero w y ch p ro g ra m ó w , z e szcz e g ó ln y m zw ró c e n ie m u w ag i na e d u k a c ję dzieci p rz e ja w iając y ch tru d n o śc i w c z y ta n iu i p isan iu .
T e k st E w y S z y m a n o w sk ie j o m a w ia p ro b le m a ty k ę d o ty c z ą c ą k o m p eten cji n a u c z y c ie la w zak resie w y k o rz y sta n ia te c h n o lo g ii in fo rm a c y jn y c h w rea liz a c ji zaję ć e d u k a c y jn y c h z d zieć m i w w iek u p rz e d s z k o ln y m o ra z w c z e sn o sz k o ln y m . Z w ra c a u w ag ę n a isto tn e p ro b le m y z w ią z a n e z w d ra ż a n ie m a lfa b e ty z a c ji k o m p u tero w ej w ty m w c z e sn y m stad iu m e d u k a c y j nym p o p rz e z re a liz o w a n y w w y b ra n y c h p rz e d sz k o la c h p ro g ram K id S m a rt o ra z w p ro w a d z a ny do klas I-III p rz e d m io t Z a ję c ia k o m p u te ro w e . C e ln ie A u to rk a z a u w a ż a , że w p ro w a d z e n ie - w św ietle P o d staw y p ro g ra m o w e j p o d p isa n e j 23 g ru d n ia 2 0 0 3 roku - d o n a u c z a n ia z in te g ro w an eg o zajęć k o m p u te ro w y c h m o ż e sta n o w ić sz a n sę d la m ło d y ch P o lak ó w na b ard ziej e fe k ty w n e w d ra ż a n ie do a k ty w n e g o c z ło n k o s tw a w sp o łe c z e ń stw ie in fo rm ac y jn y m .
R o z w a ż a n ia na te m a t p ro c e su d y d a k ty c z n o -w y c h o w a w c z e g o na p o z io m ie p rz e d s z k o l nym i w c z e sn o sz k o ln y m s ą k o n ty n u o w a n e w k o lejn y m ro z d z ia le . P io tr A n tc z a k i K am ila W ijas p o d e jm u ją się tru d n e g o z a d a n ia o p isu , a n a liz y i o ce n y p o ró w n a w c z e j ed u k a c y jn y c h p ro g ram ó w d la d z ie c i d o stę p n y c h n a p o lsk im ryn k u m u ltim e d ia ln y m . A u to rz y d o b ie ra li p ro g ram y u w z g lę d n ia ją c p rz e d e w sz y stk im z a sa d ę „ n a u k i p rz e z za b a w ę ” . G łó w n y m i k ry teria m i, k tó ry m i słu sz n ie k ie ro w a n o się p o d c z a s a n a liz y , b y ły p rzed e w szy stk im w arto ści e d u k a c y jn e - w ty m w y stę p o w a n ie e le m e n tó w d o b rej z a b a w y , ró ż n o ro d n o ść ćw iczeń i zad ań k ształcący ch , ro z w ija ją c y c h fu n k c je w n au ce c z y ta n ia i p is a n ia o raz liczenia, ja s n o ś ć i z ro z u m ia ło ść p o lece ń , re a k c ja n a p o p e łn io n e b łędy, w y stę p o w a n ie p o m o cy d y d a k ty c z n e j itp. G o d n e uw agi s ą ró w n ie ż p rz e d s ta w io n e za le ty i w ad y k o m p u te ro w y c h p ro g ram ó w , n ajb ard ziej isto tn e z p e rs p e k ty w y w a lo ró w d y d a k ty c z n o -w y c h o w a w c z y c h .
Z a g a d n ie n io m z o b sz a ru k o m p u te ro w e g o w sp o m a g a n ia zaję ć z m atem aty k i p o św ie c iła sw ój arty k u ł P au lin a W o ź n ia k , k tó ra na p o d sta w ie śro d o w isk o w y c h b adań w ła sn y c h - co w y m a g a sz c z e g ó ln e g o p o d k re ś le n ia - sta ra się o d p o w ie d z ie ć na p y ta n ia tak ie ja k : D la c z e g o n au czy ciele p o w in n i k o m p u te ro w o w sp o m a g a ć z a ję c ia z m a te m a ty k i? N a ja k im e ta p ie n a u czan ia o raz z a p o m o c ą ja k ic h n arzęd zi w sp o m a g a n ie b ę d z ie n a jb ard ziej s k u te c z n e ? Jak zm ien ić p o d ejście u c z n ió w do m a te m a ty k i? P ro b le m y te z a s łu g u ją na w ie lk ą u w ag ę, p o n ie w aż m a te m a ty k a je s t p rz e d m io te m sz k o ln e g o n au c z a n ia , k tó ry d z ie c io m sp ra w ia w ie le tru d ności. W sp o m a g a n ie z a ję ć k o m p u te ro w y m i a p lik a c ja m i m o ż e m o ty w o w ać i zac h ę c a ć u czn ió w do m atem aty k i o ra z o p ty m a liz o w a ć p ro cesu k ształcen ia.
A n n a S. R u tk o w sk a p rz e d m io te m sw o ich ro zw ażań u c z y n iła p ro g ram S cratch i je g o p rak ty czn e w y k o rz y sta n ie w p ro c e s ie n a u c z a n ia -u c z e n ia się a lg o ry tm ó w . P o d k re śla e d u k a cy jn e w alo ry p ro g ram u o ra z p re z e n tu je a u to rsk ie sc e n a riu sz e z a ję ć w y k o rz y stu ją c y c h S cratch w realizacji treści n a u c z a n ia z zak re su b u d o w a n ia a lg o ry tm ó w i sc h e m a tó w b lo k o w y c h . T e k st prezen tu je ta k ż e re la c ję p o m ię d z y śro d k am i d y d a k ty c z n y m i a m u ltim e d ia ln y m i m a te ria ła m i
R ECE N ZJ E 219
d y d ak ty c z n y m i o ra z p o d sta w ę p ro g ra m o w ą z in fo rm aty k i d la sz k ó ł p o d sta w o w y c h i g im n a zjów .
N a sz e ro k ie z a sto so w a n ie w p ro c e sie d y d a k ty c z n y m pak ietu M atlab w sk a z u je M iro sław A d a m c z y k , p o d k re ś la ją c p ro g ra m o w e m o ż liw o śc i o b lic z e n io w e i sy m u la c y jn e z e z w a la ją c e na fo rm u ło w a n ie d o w o ln y c h p ro b le m ó w d o sa m o d z ie ln e g o ro z w ią z a n ia p rz e z u c z n ió w
w ed łu g reg u ł k lasy czn ej m e to d y p ro b le m o w e g o n au czan ia. A u to r p o p rz e z w y b ra n e p rz y k ła d y p rz e d sta w ia m o ż liw o śc i w y k o rz y sta n ia p ak ietu w ró żn y ch fo rm ach n au czan ia, z w ra c a ją c uw ag ę p rz e d e w sz y stk im n a in tu ic y jn ą o b słu g ę p ak ietu , k tó ra z kolei u m o ż liw ia u czn io m tw ó rc z e ro z w ią z y w a n ie zag a d n ie ń o ra z p o rz ą d k o w a n ie i sy s te m a ty z o w a n ie nab y tej w ied zy .
P ro b lem aty k ę d o ty c z ą c ą w y b ra n y c h n o w o c z e sn y c h n arzęd zi te c h n o lo g ii in fo rm a c y j nej, ro z p a try w a n y c h w k o n te k ś c ie e d u k a c y jn y c h zad ań p o d n o szący ch a tra k c y jn o ś ć i w iz u a li zację pro cesu k sz ta łc e n ia , p o ru s z a K aro lin a Ł an iec. A u to rk a, o p ró cz m eto d k s z ta łc e n ia na o d le g ło ść i te c h n ik a k ty w iz u ją c y c h p racę u czn ia , w p rz e jrz y sty sp o só b w y lic z a d y d a k ty c z n e w alo ry ta b lic y in terak ty w n ej.
K o m u n ik a c ją in te rn e to w ą , w s p o m a g a ją c ą w y m ia n ę info rm acji w relacjach n a u c z y c ie l- u c z eń -ro d zic, z a ję ła się A n e ta K lorek. A u to rk a , n a tle zad ań sz k o ły w za k re sie w sp ó łp ra c y z ro d zicam i, o m a w ia p ro je k t G o ld en 5 o raz k ilk a p ro g ra m ó w , dzięk i którym u ła tw io n a je s t w y m ia n a in fo rm ac ji e d u k a c y jn y c h w a n a liz o w a n y c h relacjach . W k o n te k śc ie o c z y w isty c h korzyści ja k ie w y n ik a ją z d o b rej w sp ó łp ra c y n au c z y c ie li z ro d zicam i A u to rk a p ro p o n u je i o p isu je ró żn e je j form y.
G rz e g o rz H o łó w k o p rz e d s ta w ia śro d o w isk a m u ltim e d ia ln y c h sy ste m ó w o p e ra c y jn y c h pod katem ich d y d a k ty c z n y c h z a sto so w a ń , w sk a z u ją c na: re a liz a c ję tre śc i z p rz e d m io tu in fo rm a ty k a w sz k o ła c h p o d sta w o w y c h i g im n a z ja ln y c h z z a sto so w an iem a p lik acji P aint, W o rd P ad , O u tlo o k E x p ress, W in d o w s M e d ia P layer, W in d o w s M o v ie M aker, K alk u lato r; cele k ształcen ia, ja k ie m o g ą by ć z re a liz o w a n e p o p rz e z z a sto so w a n ie tych a p lik a c ji; e d u k a c y j ne k orzyści p ły n ą c e z w y k o rz y sta n ia śro d o w isk sy ste m ó w o p e racy jn y ch W in d o w s X p i W in d o w s V ista.
P rzy d atn o ść p re z e n ta c ji m u ltim e d ia ln e j w p ro c e s ie k sz ta łc e n ia o m a w ia D an iel C zy cz. T ek st p o ru sz a b ard zo w a ż n e k w estie d o ty c z ą c e b e z ro b o c ia ro z p a try w a n e g o w a sp e k c ie g ru po w y ch sz k o le ń o raz k o m u n ik o w a n ia in te rp e rso n a ln e g o w sp o m a g a n e g o m ateriałam i p re z e n tacy jn y m i.
S erię a rty k u łó w k o ń c z y o p ra c o w a n ie M ic h a ła B arw iń sk ieg o p rz e d s ta w ia ją c e e rg o n o m iczn e i e d u k a c y jn e a sp e k ty k o m p u te ro w e g o s ta n o w isk a p racy d la o só b z d y sfu n k c ja m i. Po an alizie w sk azań z zak re su e rg o n o m ii i n ie p e łn o sp ra w n o śc i A u to r p re z e n tu je g o to w e i p ra k ty c z n e ro z w ią z a n ia sp rz ę to w e o ra z p ro g ra m o w e w sp o m a g a ją c e pracę i w y m ia n ę in fo rm ac ji w relacji u ż y tk o w n ik -k o m p u te r d la o só b n iew id o m y c h i n ied o w id zą cy ch . P o d n o sz o n e s ą tutaj ja k ż e istotne p ro b le m y d o ty c z ą c e p ro je k to w a n ia w sp ó łczesn y ch sy ste m ó w in fo rm aty czn y ch w sp ierający ch ich o b słu g ę p rz e z o so b y n ie p e łn o sp ra w n e .
M o żn a stw ie rd z ić , że p o w y ż sz e czło n y (te k sty p o szcz e g ó ln y c h a u to ró w ) stru k tu ry tr e ściow ej o d z n a c z a ją się p o p ra w n ą lo g ik ą o ra z w ła ś c iw ą c zy te ln o ścią. Z a sto s o w a n e u k ład y ta b e la ry c z n e , w y k re sy i d ia g ra m y o d d a ją isto tę rz e c z y d o p e łn ia ją c c z y te ln o ść i p rz e jrz y sto ść o p raco w an ia.
220 RE C E N ZJE
P o d d an a o c e n ie m o n o g ra fia - pod re d a k c ją n a u k o w ą E u n ik i B a ro n -P o la ń c z y k , pt. „ K o m p u te ro w e w s p o m a g a n ie d y d a k ty k i” - p re z e n tu je się ja k o o p ra c o w a n ie na b a rd z o d o brym p o z io m ie p od w z g lę d e m m e ry to ry c z n y m i fo rm aln y m . W n o si o n a istotne w arto ści p o z n aw cze i ed u k a c y jn e d o n au k s p o łe c z n y c h , z w ła sz c z a p e d a g o g ik i pracy, a p rz e d e w szy stk im do szero k o ro zu m ian ej e d u k a c ji te c h n ic z n o -in fo rm a ty c z n e j. S ą d zę że z n a jd z ie o n a z a in te re so w an ie w śró d sz e ro k ie g o g ro n a c z y te ln ik ó w . M o n o g ra fia tra k tu ją c a o k o m p u te ro w y m w sp o m ag an iu d y d a k ty k i - co p o d k re ś la ró w n ie ż sa m a R e d a k to rk a w e W p ro w a d ze n iu - a d re so w an a je s t d la tych w s z y stk ic h , k tó ry ch in te re su ją k o n te k sty p ro c e su w y k o rz y sty w a n ia te c h nologii in fo rm a c y jn o -k o m u n ik a c y jn e j w e d u k acji. P rz e d sta w ia n e w niej z a g a d n ie n ia m o g ą być p rzy d atn e nie ty lk o d la b a d a c z y p o d jętej p ro b le m a ty k i, ale i d la stu d e n tó w (sz c z e g ó ln ie k ieru n k u E d u k a c ja T e c h n ic z n o -In fo rm a ty c z n a i sp e c ja ln o śc i E d u k a c ja M ed ialn a i In fo rm a ty czn a ) o ra z n a u c z y c ie li p ra k ty k ó w (n ie ty lk o zaję ć k o m p u te ro w y c h i in fo rm aty k i). Z atem k siążk a je s t p o z y c ją a k tu a ln ą i ce n n ą , ro z p a tru ją c ą sz e ro k o z a g a d n ie n ia p o d sta w o w e , ja k i a- sp ek ty p o b o czn e, u z u p e łn ia ją c e . J e s t b o w iem g o d n a uw agi i p o le c e n ia p rzed e w sz y stk im ze w zg lęd u na za w a rte w niej w ie lo s tro n n e p o d e jś c ie d o p ro b lem aty k i o b e jm u jącej p ro c e s d y d a k ty cz n y w s p o m a g a n y w sp ó łc z e s n y m i te c h n ik a m i k o m p u te ro w y m i.
