Julian Kałowski
"L’ammissione negli instituti
religiosi. Cenni storici, ricerca delle
fonti e legislazione vigente", Luigi
Sabbarese, Parma 1994 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 38/3-4, 248-251
1995
konsekrowane? W końcowej części rozw ażań poświęconych tem u problemowi A utor w oparciu o praktykę stosow aną przez Kongregację Instytutów Życia K onsek row anego i Stowarzyszeń Życia A postolskiego oraz o Lineamenta, przygotowane na Synod Biskupów w 1994 roku, który byl poświęcony życiu zakonnem u i jego posłannictwu w Kościele i w świecie (n. 24), daje odpowiedź negatywną.
Ciekawym problemem rozpatryw anym przez A utora jest sposób postępow ania Kongregacji Instytutów Życia K onsekrow anego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego stosowany podczas zatw ierdzania nowych form instytutów życia konsekrowanego. A utor jednoznacznie stwierdza, że w ymieniona K ongregacja - j a k wykazuje praktyka - zatwierdza zawsze nowe form y życia konsekrowanego z daleko posuniętą ostrożnoś cią i po dokładnym rozważeniu wszystkich okoliczności, osób i miejsca. A utor zaznacza także, że niektóre now o powstałe instytuty życia konsekrowanego zostały w sposób oficjalny zatwierdzone nie przez Kongregację Instytutów Życia K onsek row anego i Stowarzyszeń Życia A postolskiego, lecz przez Papieską Komisję do Spraw Świeckich.
W punkcie siódmym, zatytułow anym Jaka je s t p rzyszło ść dla życia konsekrowanego, A u to r zastanaw ia się nad tym , jakie środki należy podjąć, aby zażegnać kryzys w najbliższych latach.
O statni punkt rozprawy został poświęcony Synodowi Biskupów, który obradow ał w 1994 roku nad życiem zakonnym i jego posłannictwem w Kościele i świecie.
N a zakończenie należy stwierdzić, że chociaż om aw iana pozycja nie jest opracow a niem naukow ym lecz popularnym , to jednak A utor w sposób jasny i przejrzysty oraz z wielkim znawstwem zagadnienia daje doskonały obraz stanu życia zakonnego we współczesnym świecie, a zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej i w Europie Zachodniej. Życie zakonne - ja k to już m iało miejsce w przeszłości - na pewno przeżywa w niektórych krajach kryzys, wyłania się jednak równocześnie zapowiedź odnowy właściwie pojętej, a więc polegającej na powrocie do źródeł.
Ks. Julian Katowski, M I C
Luigi S a b b a r e s e , L’ammissione negli instituti religiosi. Cenni storici, ricerca delle fonti e legislazione vigentc,
Parma 1994, ss. 197
W historii instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego oraz w innych ruchach kościelnych zawsze występowały problem y związane z przyję ciem nowych członków. Zarów no założyciele, ja k i ich następcy oraz najwyższa władza kościelna byli świadomi faktu, że od wymogów stawianych przyjmowanym kan dydatom oraz od ich formacji zależy żywotność i przyszłość instytutu. Dlatego kom petentne władze kościelne, chcąc zapobiec różnego rodzaju niestosownościom, wydawały norm y praw ne dotyczące przyjm ow ania nowych kandydatów do życia
zakonnego lub też upoważniały do ich prom ulgow ania. Ponieważ zagadnienie jest. wciąż aktualne, należy z zadowoleniem przyjąć opublikow aną niedaw no rozprawę doktorską L. S a b b a r e s e poświęconą historycznemu ujęciu problem ów praw nych związanych z przyjmowaniem do instytutów zakonnych.
Wagę zagadnienia podkreśla K odeks Praw a K anonicznego z 1983 roku, w którym czytamy: „N ow icjat, którym rozpoczyna się życie w instytucie, zmierza ku tem u, żeby nowicjusze dokładniej rozpoznali Boże pow ołanie i to właściwe danem u instytutow i, by doświadczyli sposobu życia instytutu, uform ow ali umysł i serce jego duchem, a także by m ożna było potwierdzić ich zam iar i zdatność” (kan. 648).
A u to r dysertacji, ja k na to wskazuje podtytuł, analizując i rozwiązując problemy, które wiążą się z tem atem jego pracy, posługuje się dokum entam i zarów no nowymi, ja k i dawnymi, prom ulgow anym i przez kom petentne władze kościelne, robiąc to
w sposób wyczerpujący i metodologicznie popraw ny.
Celem rozprawy, ja k zaznacza A utor we wstępie, jest poznanie instytucji przyjęcia i jej ewolucji w ciągu wieków, ze szczególnym uwzględnieniem dyspozycji i wymogów Kościoła katolickiego (s. 11-12). Przedm iot pracy ograniczono do przyjęcia do nowicjatu. A u to r skoncentrow ał się na wymogach dotyczących przeszkód kanonicz nych, od których istnienia zależy ważność lub nieważność nowicjatu, a w konsekwencji następujących po nim aktów prawnych. Analizuje również przym ioty kandydatów , świadectwa, dokum enty i informacje dostarczane przez upoważnione do tego osoby.
R ozpraw a składa się z dwóch wzajemnie od siebie zależnych części, w których A utor zastanaw ia się nad wytycznymi praw nym i, jakie obowiązywały i obecnie obow iązują podczas przyjm ow ania do instytutów zakonnych.
W części pierwszej przeprow adzono analizę źródeł norm praw nych dotyczących przyjęcia do zgrom adzeń zakonnych, czyli kongregacji zakonnych (Congregazioni religiose) od Soboru Trydenckiego (1545-1563) do w ydania K odeksu Praw a K anoni cznego z 1917 roku.
W części tej - składającej się z trzech rozdziałów - om ów iono najpierw takie kwestie praw ne, ja k powstanie i rozwój zgrom adzeń zakonnych (Congregazioni religiose) do w ydania K odeksu z 1917 roku, doktryna K ościoła przed prom ulgow aniem K odeksu z 1917 roku oraz zaw arte w Kodeksie z 1917 r. norm y dotyczące kongregacji, czyli zgrom adzeń zakonnych, tj. instytutów zakonnych o ślubach prostych.
Rozdział drugi części pierwszej poświęcony został problem ow i legislacji kanonicznej związanej z przyjęciem do instytutów zakonnych, obowiązującej przed Soborem Trydenckim. Skoncentrow ano się tam na istniejących wówczas form ach życia zakonnego, takich ja k monachizm , zakony żebrzące oraz klerycy regułam i. Szczegól ną uwagę zw rócono na rolę przełożonych kom petentnych do przyjm ow ania kan dydatów do nowicjatu, a także na sposób, w jak i pow inno się dokonyw ać przyjęcie. A u to r analizuje również zagadnienia związane z okresem próby, która m a pom óc w ustaleniu, czy nowicjusze odznaczają się przym iotam i koniecznymi do prow adzenia życia zakonnego.
N a szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że A u to r starał się w sposób wyczer pujący i przejrzysty dokonać analizy dokum entów i nauczania papieży oraz K on
gregacji Rzymskich po Soborze Trydenckim. W om aw ianym okresie zarów no papieże, ja k i Dykasterie K urii Rzymskiej - w tym szczególnie Kongregacja, której powierzono sprawy zakonów - wydawały liczne dokum enty związane z przyjmowaniem do instytutów zakonnych oraz form acją kandydatów . W dokum entach tych ustanaw iano przeszkody, których istnienie pow odow ało nieważność lub niegodziwość przyjęcia. Jeśli przełożeni działali świadomie wbrew postanowieniom wydanym przez najwyższą władzę kościelną, zaciągali odpowiednie kary, aż do utraty urzędów oraz głosu czynnego i biernego na zawsze. Należy zaznaczyć, że niektóre z prom ulgow anych wówczas aktów praw nych nie tylko zreformowały dyscyplinę związaną z przyjęciem do instytutu zakonnego, lecz także stały się wzorem dla późniejszych dyspozycji i nigdy nie straciły aktualności. D o dokum entów takich m ożna zaliczyć konstytucję K l e m e n s a V III Cum a d regularem z 19 m arca 1603 roku.
Część drugą rozpraw y doktorskiej poświęcono ustaw odaw stw u związanemu z przy jęciem do instytutu zakonnego od K odeksu Praw a K anonicznego z 1917 roku do K odeksu z 1983 roku. W części tej zajęto się najpierw instytucją postulatu, formułując jego definicję, zadania i znaczenie dla właściwego rozpoczęcia życia zakonnego w nowicjacie. Om ów iono także wymogi form alne z nim związane, takie ja k jego konieczność i czas trwania, oraz wymogi ważnego i godziwego przyjęcia do nowicjatu. W yczerpująco przeanalizow ano zagadnienia związane z osobam i kom petentnym i do przyjm ow ania kandydata do nowicjatu, którym i są przełożeni wyżsi, a także rolę ich rady lub kapituły. Wyliczono również dokum enty wymagane przez praw o w chwili wstępowania do instytutu zakonnego.
Rozdział drugi części drugiej poświęcono pokodeksow em u rozwojowi doktrynal nem u i norm atyw nem u przyjęcia do instytutu zakonnego, dzieląc praw odawstw o na trzy okresy - przejściowy (od 1917 roku do rozpoczęcia Soboru W atykańskiego II, tj. 11 października 1962 roku), soborowy i posoborow y. Omawiając okres przejściowy, zw rócono uwagę na działalność najwyższej władzy Kościoła, przejawiającą się w w ydawaniu licznych dokum entów , w których wymienia się przym ioty kandydatów do instytutu zakonnego, a także przestrzega się przed stosowaniem psychoanalizy w celu sprawdzenia predyspozycji kandydata. W okresie przejściowym na szczególną uwagę ze względu ha ich pozytywny wpływ na przyszłe praw odaw stw o zasługują takie akty praw ne, ja k K onstytucja apostolska Sedes sapientiae (1956), instrukcja Religio sorum institutio (1961) oraz m onit Kongregacji Świętego Oficjum Cum compertum (1962). Spośród dekretów soborowych A u to r analizuje D ekret o przystosowanej odnowie życia zakonnego P erfectae caritatis oraz D ekret o formacji kapłańskiej O ptatam totius. Z dokum entów okresu posoborow ego odnoszących się zarów no do przyjęcia kandydatów , ja k i do ich przym iotów oraz formacji należy przede wszystkim Instrukcja o odnowie formacji zakonnej Renovationis causam z 6 stycznia 1969 roku.
Rozdział trzeci części drugiej został poświęcony przyjęciu do now icjatu i zagad nieniom z tym związanym, zamieszczonym w schem atach Papieskiej Komisji do Rewizji K odeksu Praw a K anonicznego z 1977, 1980 i 1982 roku, opublikowanych w Communicationes. A utor prześledził w swojej dysertacji przebieg prac Komisji oraz dyskusję, przedstaw ił wnioski i ostateczne wyniki, a także przytoczył w całości teksty
zredagow ane przez członków Komisji. W rozdziale czwartym części drugiej zostały podane i om ów ione norm y praw ne i inne form alności dotyczące przyjm ow ania do instytutu zakonnego, zamieszczone w Kodeksie Praw a K anonicznego z 1983 roku.
R easum ując m ożna bez popadnięcia w przesadę stwierdzić, że rozpraw a doktorska L. S a b b a r e s e pow inna być polecona wszystkim przełożonym wyższym, do których zgodnie z kan. 641 K odeksu Praw a Kanonicznego z 1983 roku należy przyjmowanie do instytutu (tj. do nowicjatu) oraz wychowawcom odpowiedzialnym za formację. D obrze dob ran a i wyczerpująca bibliografia w sposób jasny i przejrzysty ukazuje stałą troskę Kościoła o dobór odpowiednich kandydatów do życia zakon nego. D okładna analiza dysertacji prow adzi do oczywistego wniosku - od prze strzegania wytycznych Kościoła dotyczących kryteriów, którym powinni odpow iadać przyjmowani do instytutu zakonnego, zależy w znacznym stopniu przyszłość in stytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego oraz dobro osobiste osoby przyjmowanej.
Ks. Julian Katowski M IC
Józef K r u k o w s k i , Konkordaty współczesne. Doktryna.
Teksty (1964-1994), Warszawa (Wydawnictwo Civitas Christiana) 1995 ss. 495.
N ajnow sza książka ks. prof. J ó z e f a K r u k o w s k i e g o Konkordaty współczes ne, jest solidną odpowiedzią na wielkie zainteresowanie społeczne problem atyką um ów konkordatow ych w ogóle i sprawą ratyfikacji k o nkordatu polskiego z 1993 r. w szczególności.(zob. s. 9-10).
Sygnalizowana pozycja wyszła spod pióra jednego z najznakom itszych znawców problem atyki konkordatow ej. Ks. Józef К r u к o w s к i jest profesorem zwyczajnym nauk praw nych, pracującym na stanow iskach profesora zwyczajnego w K atolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz w Akadem ii Teologii Katolickiej w Warszawie. Jest on przedstawicielem Episkopatu Polski przy Komisji K onstytucyjnej Zgrom adzenia N arodow ego RP oraz ekspertem Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu ustawy o ratyfikacji ko nkordatu między Stolicą A postolską a Rzecząpospolitą Polską. Ks. prof. K rukow ski od wielu lat jest konsultorem działającej przy Stolicy A postols kiej Papieskiej Rady do spraw W ykładni Tekstów Praw nych, a wyrazem jego pozycji w śród praw ników w Polsce jest fakt, iż jest on prezesem dynamicznie rozwijającego się Stowarzyszenia K anonistów Polskich.
Zasadnicza treść publikacji Ks. K r u k o w s k i e g o poprzedzona została słowem wstępnym autorstw a J.Em . Ks. K ardynała Józefa G lem pa, Prym asa Polski i wybit nego kanonisty (s. 5-7). W itając z radością ukazanie się tej książki Ks. Prym as wyraził opinię, iż „publikacja ta, zawierająca jasny wykład zagadnień współczesnego praw a konkordatow ego, napisana w stylu i w duchu V aticanum II, może spełnić pozytywną rolę w pokonyw aniu trudności, na jakie napotyka proces norm alizacji stosunków między państwem i Kościołem na etapie budow y podstaw demokracji w Polsce” .
