Ekoinnowacje w oświacie

(1)

Ekoinnowacje w oświacie

Przedsiębiorstwo we współczesnej gospodarce – teoria i praktyka / Research on Enterprise in Modern Economy – theory and practice nr 2, 38-53

(2)

Katarzyna Olszewska

1) Streszczenie

W artykule przedstawiono pojęcie i istotę innowacji. Określono jej cechy oraz rodzaje. Scharakteryzowano innowacje w oświacie według różnych kryteriów oraz zaprezentowano rodzaje innowacji oświatowych realizowanych w mieście Elblągu. Słowa kluczowe: innowacje, innowacyjność, innowacje w oświacie

Wstęp

Zmiany na rynkach wynikają z nasilającej się na nich konkurencji i szybkiego postępu technicznego wymuszając na organizacjach aktywny udział w pozyskiwa-niu wiedzy i wykorzystywapozyskiwa-niu jej w innowacjach. Efektem stosowania i rozwoju wiedzy i kwalifikacji organizacji, w tym jej personelu, są innowacje, które stają się obecnie źródłem długookresowej przewagi konkurencyjnej na rynkach oraz są wy-znacznikiem powodzenia w warunkach panującej globalizacji i gospodarki opartej na wiedzy. O wartości danej organizacji będą decydować posiadane przez nią ciągle wzbogacane zasoby wiedzy oraz kompetencje ludzi, jak również efektywność ich wykorzystania w działalności i ofercie kierowanej do klientów.

Szkoła w dzisiejszych czasach musi być bardzo elastyczna. Dynamizując za-chowania uczniów i nauczycieli, motywując ich do osiągania sukcesów, dostosowu-je się do zmiennych wymagań otoczenia, środowiska lokalnego, regionu, kraju oraz warunków wytyczonych przez system oświatowy.

1. Pojęcie i istota innowacji

Słowo „innowacja” pochodzi od łacińskiego innovatis – odnowienie, tworze-nie czegoś nowego. W Polsce definiowane jest jako „ wprowadzetworze-nie czegoś nowe-go, rzecz nowo wprowadzona, nowość, reforma” (Tokarski, 1980, s. 307). Potoczne rozumienie innowacji oznacza coś nowego i innego od dotychczas funkcjonujących rozwiązań i kojarzy się z potrzebną zmianą na „lepsze” (Janasz, Kozioł 2007, s. 11). 1)_{Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu/The State School of Higher} Profes-sional Education in Elbląg

(3)

Bardzo często używane jest jako synonim słów tj.: zmiana, usprawnienie, ulepsze-nie, twórczość, nowatorstwo, rozwiązania niekonwencjonalne, modernizacja.

Pojęcie innowacji do literatury ekonomicznej wprowadził już w 1911 roku J.A. Schumpeter, który w procesie wprowadzania innowacji wyróżniał trzy następujące kolejno po sobie etapy (Bielski 2000, s. 6):

—

— znalezienie możliwości wykorzystania w praktyce nowych koncepcji, odkryć i innych wyników działalności badawczej – wynalazki,

—

— materializacja inwencji czyli urzeczywistnienie wynalazku w postaci funkcjonu-jącej w praktyce – innowacje,

—

— zmiany o charakterze inwencyjnym lub imitacyjnym mające ciągły przebieg –

naśladownictwo.

Poprzez trójpodział J.A. Schumpeter oddzielał znaczenie pojęcia „innowa-cja” od pojęcia „wynalazek”. Wiele wynalazków nigdy nie staje się innowacją, gdyż nie zostają wprowadzone do produkcji. Według niego pojęcie innowacji dotyczy (Schumpeter 1960, s. 104):

—

— wprowadzenia nowych produktów jakich konsumenci i użytkownicy jeszcze nie znają,

—

— wprowadzenia nowych, nie wypróbowanych dotąd w praktyce metod produkcji, —

— znalezienia nowych rynków zbytu, —

— zdobycia nowych źródeł surowców lub półfabrykatów, —

— wprowadzenia nowej organizacji procesów gospodarczych.

Po drugiej wojnie światowej na bazie definicji Schumpetera powstało wiele różnych interpretacji tego pojęcia. Innowacje sensu stricto dotyczą: zmian bazują-cych na nowych niewykorzystanych dotąd zasobach wiedzy, pierwszych handlo-wych zastosowaniach nowego produktu, procesu lub urządzenia. Innowacje sensu

largo odnoszą się do (Niedzielski, Rychlik 2006, s. 21):

—

— wykorzystywania wiedzy do tworzenia nowej wiedzy, —

— wprowadzenia nowości (rzecz nowo wprowadzona, reforma), —

— idei, zachowania się lub rzeczy, które są nowe, ponieważ są jakościowo odmien-ne od istniejących, znanych form,

—

— nowych, nieznanych dotychczas sposobów zaspokajania ludzkich potrzeb, —

— korzystnych zmian wynikających z uświadomionych potrzeb oraz systematycz-nej obserwacji środowiska zewnętrznego,

—

— idei, praktyk lub obiektów postrzeganych przez jednostkę jako nowość (nie ma znaczenia czy jakaś idea jest obiektywnie nowa, niedawno odkryta lub stworzo-na, czy jedynie traktowana przez ludzi jako nowa).

Zjawisko postępu silnie jest związane z pojęcie innowacji. Postęp jest zmianą dotychczasowego stanu rzeczy na stan pod pewnymi względami lep-szy, natomiast innowacja obejmuje zjawiska związane z postępem, ale nie tylko postępem technicznym lecz również postępem organizacyjnym, ekonomicznym

(4)

i społecznym. Różnica jaka istnieje pomiędzy postępem a innowacją polega na tym, że na poziomie mikroekonomicznym efekty ekonomiczne procesów inno-wacyjnych muszą być kwantyfikowalne, natomiast efekty postępu w tym wypadku mogą być trudne do zmierzenia. Celem postępu jest zmniejszenie społecznych na-kładów pracy, rozszerzenie zakresu zaspokajania potrzeb lub polepszenie warunków pracy, natomiast innowacje kładą nacisk na pozytywny efekt ekonomiczny.

Z punktu widzenia rachunku ekonomicznego postęp może być neutralny (Niedzielski, Rychlik 2006, s. 23–24).

W tym miejscu warto wyjaśnić pojęcie „innowacyjności”. P. Niedzielski (w: Matusiak 2005, s. 74) innowacyjność definiuje jako „cechę podmiotów gospo-darczych lub gospodarek, oznaczającą zdolność do tworzenia i wdrażania innowacji, jak również ich absorpcji, wiążącą się z aktywnym angażowaniem się w procesy innowacyjne i podejmowanie działań w tym kierunku; oznacza również zaangażo-wanie w zdobyzaangażo-wanie zasobów i umiejętności niezbędnych do uczestniczenia w tych procesach”.

Innowacyjność w oświacie związana jest z tworzeniem wiedzy i jej wykorzy-stywaniem na rzecz szeroko rozumianej jakości nauczania i wychowywania w pla-cówkach oświatowych. Innowacje w oświacie W. Okoń definiuje jako „zmianę struk-tury systemu szkolnego, jako całości lub strukstruk-tury ważnych jego składników, mającą na celu wprowadzenie ulepszeń o charakterze wymiernym” (Okoń 1998, s. 136).

Zmiany te mogą dotyczyć władz oświatowych, ustroju szkolnego, programów nauczania, pracy nauczycieli czy uczniów.

Innowacyjność w oświacie ma dwa wymiary: —

— rzeczywiste zwiększenie ilości i jakości powstającej w oświacie wiedzy – zwięk-szenie wydatków na prowadzenie badań naukowych w oświacie,

—

— stworzenie mechanizmów „odkrywania” i upowszechniania innowacji – udroż-nienie przepływu wiedzy w oświacie po to, aby częściej wykorzystywać innowa-cje, które już powstały.

Jak zauważył Peter F. Drucker: „jeżeli zastosujemy wiedzę do zadań, które już znamy, nazywamy to poprawą produktywności. Jeżeli zastosujemy ją do zadań nowych i odmiennych, nazywamy to innowacyjnością. Tylko wiedza pozwala nam realizować oba cele” (Raisinghani 2000, s. 105).

2. Cechy innowacji

Cechy jakimi charakteryzują się innowacje mają wpływ na ich planowanie i wdrażanie. Znajomość tych cech ułatwia planowanie przedsięwzięć, zakresu ich realizacji, przewidywanie efektów, oporów wdrożenia itp. Cechy innowacji według E.M. Rogersa przedstawiono na rysunku 1.

Względna korzyść innowacji określa stopień, do którego innowacja jest przyj-mowana jako lepsza niż dotychczasowe rozwiązania. Podzielność innowacji to

(5)

moż-liwość wypróbowania jej na mniejszą skalę, natomiast zgodność rozumiana jest jako stopień, do którego innowacja jest przyjmowana jako zgodna z istniejącymi war-tościami, doświadczeniem oraz potrzebami potencjalnymi adaptatorów. Złożoność innowacji mówi o stopniu w jakim dana innowacja jest skomplikowana i zrozumiała dla użytkownika, a łatwość obserwowania określa stopień, do którego rezultaty in-nowacji są widoczne dla innych oraz możliwość przekazywania wyników i doświad-czeń wynikających z zastosowania innowacji. Zatem innowacja powinna być (Witek 1997, s. 1):

—

— celowa – z jasno określonymi efektami, jakie można dzięki niej uzyskać, —

— planowa – zawierająca przemyślany harmonogram działań i czynności, —

— zorganizowana – przewidująca potrzebne zasoby, ludzi i środki oraz kontrolowa-na – określająca sposób ewaluacji.

WZGLĘDNA KORZYŚĆ PODZIELNOŚĆ ZŁOŻONOŚĆ . ZGODNOŚĆ _ŁATWOŚĆ OBSERWOWANIA CECHY INNOWACJI

Rysunek 1. Cechy innowacji

Źródło: opracowanie własne na podstawie (Pomykalski 2001, s. 110–114).

3. Rodzaje innowacji w oświacie

W dzisiejszych czasach każda organizacja, w tym także oświatowa, chce do-brze funkcjonować i jednocześnie rozwijać się. Musi zatem być podatna na zmia-ny i przejawiać twórczą aktywność. Aktywność będzie miała wówczas sens, gdy będzie służyć zmianie rzeczywistości w kierunku pożądanym – na lepsze. Można zatem stwierdzić, że nie ilość stworzonych innowacji świadczy o postępie, lecz jakość dokonanych zmian, a co za tym idzie ich wpływ na wyższy poziom zorga-nizowanej pracy.

W oświacie coraz istotniejszą rolę odgrywają innowacje. Zgodnie z Rozporządzeniem MENiS z 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki – „innowacja pedagogiczna to nowatorskie rozwiązania programowe, organizacyjne lub metodyczne, mające na celu poprawę jakości pracy szkoły”. Rozporządzenie definiuje, czym jest innowacja pedagogiczna, oraz dzieli innowacje na trzy grupy: programowe, organizacyjne i metodyczne. Innowacje pedagogiczne w ujęciu mar-ketingowym umożliwiają nauczycielom świadczenie nowych usług na rynku edu-kacyjnym. Mogą obejmować zajęcia edukacyjne, całą szkołę, oddział lub grupę, nie

(6)

mogą jednak prowadzić do zmiany typu szkoły oraz naruszać uprawnień ucznia do bezpłatnej nauki, wychowania, opieki oraz uzyskania wiadomości i umiejętności koniecznych do ukończenia szkoły (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 9 kwietnia 2002).

Tabela 1. Rodzaje innowacji oświatowych według różnych kryteriów

Kryterium Rodzaj Charakterystyka

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE

kształceniowe

(dydaktyczne) dotyczą wszelkich metodycznych, programowych i organizacyjnych zmian w zakresie sposobów nauczania

wychowawcze

obejmują swoim zakresem wszelkie zmiany dokonywane w zakresie celów, metod, treści i zasad oraz osiągnięć związanych z działaniami określanymi mianem pedago-gicznych oddziaływań wychowawczych kształtujących po-stawy osobowe indywidualne i społeczne

opiekuńcze

dotyczą wszelkiego rodzaju zmian podejmowanych w zakresie celów, metod, treści i zasad, jak również zmian technologicznych i organizacyjnych w ramach istniejących funkcji opiekuńczych w systemie edukacji

terapeutyczno- -zdrowotne

obejmują działania o charakterze zmian wprowadzanych w ramach kształcenia, wychowania

i opieki, które dotyczą szeroko pojmowanej problematyki kondycji zdrowotnej indywidualnej i społecznej

przedmiotowe

obejmują określony typ działań zmieniających charakter dotychczasowego programu nauczania przedmiotu o nowe cele edukacyjne oraz treści i wymagane osiągnię-cia w ramach przedmiotów realizowanych w szkole eksperyment

pedagogiczny

działania służące podnoszeniu skuteczności kształcenia w szkole, w ramach których modyfikowane są warunki, organizacja zajęć edukacyjnych lub zakres treści nauczania, prowadzone pod opieką jednostki naukowej reforma

oświatowa

systemowa zmiana formalno-prawna oraz organizacyjna w zakresie szeroko zakrojonych działań pedagogicznych w obszarze edukacji narodowej

RODZAJ ROZWIĄZAŃ INNOW

ACYJNYCH

innowacje

programowe dotyczą wszelkich zmian celów, treści i wymaganych osią-gnięć w dziedzinie kształcenia, wychowania, opieki, terapii innowacje

metodyczne

obejmują wszelkie zmiany dokonywane w sposobie nauczania i dotyczą przede wszystkim techniki przekazu i egzekwowania wiedzy w edukacji szkolnej

innowacje

technologiczne obejmują zmiany w zakresie stosowanych technologicz-nych środków kształcenia, wychowania, opieki, terapii innowacje

organizacyjne

dotyczą wszelkich zmian strukturalnych określających funkcje i role w systemie organizacyjno-instytucjonalnym oświaty; często występują w obszarze zmian związanych z zarządzaniem

(7)

Kryterium Rodzaj Charakterystyka

RODZAJ ZMIAN

przekształcenie

rozumiane jako rodzaj zmiany innowacyjnej nie będącej jedynie prostym zastąpieniem jednych elementów przez drugie; przekształcenie obejmuje wyraźnie jakościowe zmiany w obszarze podejmowanych działań

poszerzenie dotyczy rozszerzenia podejmowanych działań pedagogicznych o to wszystko, co jest niezbędne, a nie musi stanowić wyraźnej nowości

uzupełnienie

innowacja, która jest zwykle związana z wprowadzeniem czegoś nowego do istniejącego stanu czy ogółu stosowa-nych rozwiązań, nie podważając w istotnym stopniu ich podstawowego znaczenia i użyteczności

zastąpienie najczęściej stosowany rodzaj zmiany innowacyjnej _{polegający na zastąpieniu jednego rozwiązania drugim} eliminacja rodzaj zmiany innowacyjnej, który wiąże się z wyłączeniem, usunięciem lub wykluczeniem pewnych

elementów spośród innych

dostosowanie polega na dostosowaniu, dostrojeniu dotychczasowych działań do postaci, którą można określić jako odpowiednią, adekwatną do aktualnie istniejącego stanu rzeczy

wzmocnienie polega na umocnieniu działań nowych, _{by stały się odporniejsze na zniszczenie}

integracja

rodzaj zmiany polegający na wszelkich procesach tworzenia określonych całości z jakichś części; wiąże się z procesami scalania, czy zespalania się elementów w nowe całości

ST

OPIEŃ

KREA

TYWNOŚCI

pionierskie rodzaj innowacji, których liczne elementy posiadają okre-ślone cechy nowości; innowacje tego typu winny torować nowe drogi w obranej dziedzinie

asymilacyjne

innowacje, których istotą zmiany jest przyswojenie, przy-stosowanie, wchłonięcie na zasadzie adaptacji, integracji nowych działań czy treści do istniejącego już wcześniej doświadczenia, praktyk i wiedzy

(8)

Kryterium Rodzaj Charakterystyka ŹRÓDŁA INNOW ACJI powstałe z oso-bistego doświad-czenia zawodo-wego

źródłem innowacji jest to wszystko, co stanowi wynik wła-snych doświadczeń pedagogicznych, przetworzonych w nowe jakości działań pedagogicznych do użytku szkolnego

adoptowane

innowacje, których źródło stanowią wszelkie doświadcze-nia pedagogiczne osób drugich, mogące być wdrażane i przystosowywane do własnej praktyki pracy, których au-torskie źródło możemy ujawnić i wskazać

adaptowane

innowacje, które nie stanowią już prostego przyswojenia nowej wiedzy czyjegoś autorstwa, lecz stanowią określony typ – nową praktykę pedagogiczną, która uzupełniana jest o pewien zespół modyfikacji wprowadzonych na podstawie osobistych, autorskich doświadczeń

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Encyklopedia popularna, Wyd. Naukowe PWN,

Warszawa 1998, M. Malinowski, Zarządzanie innowacjami pedagogicznymi w praktyce sz-kolnej, Nowa Szkoła, Wyd. Raabe, Warszawa 1999, P.F. Drucker, Innowacje i przedsiębi-orczość – Praktyka i zasady, PWE, Warszawa 1992.

Innowacje w oświacie mogą dotyczyć różnych dziedzin i mieć różny charak-ter. W literaturze przedmiotu spotyka się odmienne poglądy na sposoby ich klasyfi-kowania. Najczęściej wyróżnia się trzy główne rodzaje innowacji (Sawiński 1994, ss. 20–23): usprawnienia, modernizacje oraz nowatorstwo. Najprostszą formą innowacji dotyczącą działań powtarzających się i polegającą na zwiększeniu ich sprawności, skuteczności i efektywności w zakresie organizacji pracy, metod i technik są uspraw-nienia. Drugi rodzaj innowacji stanowią modernizacje, które obejmują zmiany do-tyczące sposobów działania i organizacji, polegają na unowocześnianiu i uatrak-cyjnianiu nauczania i wychowania. Najbardziej złożoną działalność innowacyjną nauczyciela, opartą na jego inicjatywie i twórczości, polegającą na samodzielnym opracowaniu projektu zmian i jego skutecznym realizowaniu stanowi nowatorstwo, o którym można mówić wówczas kiedy rzeczywiście wprowadzamy nowości (nowe cele, treści, sposoby działania pedagogicznego, formy organizacyjne) oraz przyczy-niamy się do wzbogacania kultury pedagogicznej o nowe doświadczenia. Rodzaje innowacji oświatowych według różnych kryteriów przedstawiono w tabeli 1.

Nauczyciel w procesie wprowadzania innowacji do rzeczywistości odgrywa ważną rolę, która wymaga wielostronnych kwalifikacji. Jego wiedza, talent, umiejęt-ności przydatne do realizacji podstawowych zadań dydaktyczno-wychowawczych są podstawą jego pozycji i autorytetu.

Wśród pracowników oświaty panuje przekonanie, iż wizje zmian w oświacie pochodzić mają od organów centralnych. W scentralizowanych ośrodkach innowa-cje tworzone są według modelu top-down, gdzie do niedawna w taki sposób wdra-cd. tabeli 1

(9)

żały innowacje duże korporacje międzynarodowe. Obecnie odchodzi się od modelu top-down. Wyższy poziom wykształcenia społeczeństwa, rozwój technologii infor-matycznych i demokratyzacja życia sprawiają że współtwórcami innowacji stają się sami użytkownicy. W odniesieniu do oświaty to nauczyciele i dyrektorzy placówek oświatowych są znacznie skuteczniejsi w tworzeniu innowacji niż organ centralny (von Hippel 2005).

4. Innowacje oświatowe na przykładzie miasta Elbląga

XXI wiek stał się wyzwaniem dla nauczycieli i dyrektorów placówek oświa-towych. Musieli oni odnaleźć się w nowym obliczu społeczeństwa określanym spo-łeczeństwem wiedzy. Winni byli uwzględnić szczególną rolę innowacyjności w za-rządzaniu szkołą poprzez rozwijanie sztuki uczenia się. Zasadniczym celem szkoły stał się udział w budowaniu społeczeństwa przyszłości oparty na zrozumieniu po-trzeb uczniów i wymagań rynku.

Edukacja w Elblągu stanowi ważny czynnik rozwoju społeczno-gospodarcze-go, reaguje na zmieniające się uwarunkowania świata i modyfikuje nie tylko treści i cele nauczania, ale poszukuje i wdraża innowacje. Potwierdzeniem jest zajęcie I miejsca w kategorii miast w konkursie Menadżer Oświaty 2002, zorganizowanym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu2)_{. W strategii Elbląga na lata 2001–} 2015 przyjęto nadanie wysokiej rangi edukacji stanowiącej wyznacznik rozwoju gospodarczego, kulturalnego i społecznego miasta. Wyższy poziom wykształcenia społeczeństwa daje gwarancję na rozwiązywanie problemów społeczno-gospodar-czych przy uwzględnieniu efektu synergii.

Szkoła w dzisiejszych czasach zobowiązana jest uwzględniać złożone i zróżnicowane aspekty życia uwarunkowane globalizacją. W obecnym syste-mie oświaty wiedza encyklopedyczna ustępuje syste-miejsca elastyczności poznawczej i intelektualnej oraz myśleniu innowacyjnemu. Zatem wzrasta zapotrzebowanie na nowe, niestandardowe oferty edukacyjne, nowoczesne metody zarządzania oświa-tą. W odpowiedzi na te oczekiwania realizowane są w Elblągu różnego rodzaju programy:

—

— terapeutyczno-edukacyjne – „Poznaję i zmieniam siebie”, realizowany w latach 2006–2007 w elbląskich szkołach ponadpodstawowych, którego celem było przygotowanie młodzieży do podejmowania własnych, odpowiedzialnych decy-zji życiowych, radzenia sobie w trudnych sytuacjach w szkole, środowisku, na rynku pracy oraz zwiększenie aktywności młodych elblążan,

—

— wychowawcze – „Uczyć się, aby być”, realizowany od kilku lat, którego celem jest kształcenie dzieci i młodzieży ku przyszłości, gdzie przyszłość rozpatrywa-na jest w kontekście integracji europejskiej; działania podejmowane w ramach 2)_{na podstawie informacji uzyskanych w Departamencie Edukacji Urzędu Miejskiego} w Elblągu

(10)

programu mają przygotować młodych elblążan do pełnienia roli aktywnych i od-powiedzialnych współgospodarzy regionu i kraju, stworzyć im szansę konkuro-wania na europejskim rynku pracy oraz rozwijać współpracę intelektualną, kul-turalną i ekonomiczną w zintegrowanej Europie,

—

— profilaktyczne – „Odnaleźć się w sobie”, mający na celu kształtowanie u mło-dych ludzi świadomości zagrożeń współczesnego świata i umiejętności właści-wego reagowania na nie; uwzględniający kształtowanie pożądanych zachowań społecznych, tym samym eliminowanie zachowań agresywnych, oraz umożli-wiający terapię uczniów z grup ryzyka.

Aktywność szkół elbląskich w zakresie wypełniania podstawowych funkcji wspomagana jest dodatkowo przez działania ogólnomiejskie oraz lokalne progra-my tematyczne – „Bezpieczny Elbląg”, „Bezpieczna Starość”, „Miejski Program Zapobiegania Narkomanii”, „Miejski Program Rozwiązywania Problemów Alkoholowych”, co zwiększa skuteczność podejmowanych działań.

Zmiany dokonywane we współczesnej edukacji uwzględniają oczekiwania społeczeństwa informacyjnego oraz znaczenie technologii informacyjno-komunika-cyjnych, które kształtują procesy zdobywania i upowszechniania wiedzy. Zmianom tym służy zarządzanie przez innowacje, które ma na celu rozwój szkoły.

W Elblągu realizowano projekt „Edukacja dla innowacyjności”, który pozwo-lił zmodernizować kształcenie zawodowe. W ramach projektu wdrażano innowacje dydaktyczne usprawniające proces nauczania–uczenia się. Innowacje miały charak-ter innowacji zewnętrznych inspirowanych przez Wydział Edukacji Urzędu Miasta. Rozwój gospodarczy miasta i regionu zależy od jakości kształcenia zawodowego. Projekt ten dotyczył dziesięciu placówek i dofinansowany był z Europejskiego Funduszu Społecznego. Uczestniczyło w nim 1800 uczniów szkół zawodowych, którzy zdobywali kwalifikacje do wykonywania zawodu zgodnie z potrzebami ryn-ku oraz doświadczenie w nowoczesnych zakładach pracy. Projekt ten przewidywał3)_:

—

— wdrożenie w dziewięciu szkołach zawodowych programów rozwojowych oraz współpracę z pracodawcami w tym zakresie,

—

— staż w zakładach pracy dla 188 uczniów takich kierunków, jak np. technik tech-nologii drewna, stolarz, technik mechatronik, technik informatyk, technik elek-tronik,

—

— zajęcia wyrównawcze lub rozwijające kluczowe kompetencje dla 1120 uczniów, —

— wyposażenie siedmiu szkół zawodowych w nowoczesne materiały dydaktyczne, —

— dodatkowe zajęcia z matematyki, informatyki, fizyki, języka angielskiego, z za-kresu wdrożonych nowych kierunków i programów nauczania.

Zakończenie realizacji projektu zwiększyło poziom dostosowania kształcenia zawodowego do potrzeb gospodarki – wdrożono dziewięć nowych kierunków oraz sześć nowych programów nauczania, stworzono pracownię kształcenia

praktyczne-3)_{na podstawie informacji uzyskanych w Departamencie Edukacji Urzędu Miejskiego} w Elblągu

(11)

go. Uczniowie zdobyli kwalifikacje niezbędne do wykonywania zawodów w gastro-nomii, budownictwie i meblarstwie. Niektórzy z nich zdobyli ponadprogramowe umiejętności zawodowe oraz dodatkowe uprawnienia w zawodzie potwierdzone certyfikatem lub zaświadczeniem.

Innowacje pedagogiczne są nadal realizowane w elbląskiej oświacie, co zo-stało zaprezentowane w tabeli 2.

Tabela 2. Innowacje pedagogiczne w Elblągu w roku szkolnym 2012/2013

Lp. Szkoła/placówka Nazwa innowacji _innowacjiRodzaj _realizacjiTermin

1 Szkoła _{Podstawowa nr 1}

Podnoszenie kompetencji uczniowskich w dziedzinie nauk matematyczno- przyrod-niczych i technicznych z wykorzystaniem innowa-cyjnych metod i technologii – EDUSCIENCE

programowo- -metodyczno-

-organizacyjna 2012–2014

Z językiem obcym jesteś

mniej obcy metodyczno- -organizacyjna 2012–2015 Sposób na matematykę metodyczno- _{-organizacyjna} 2012–2015 Będę gimnazjalistą metodyczno- _{-organizacyjna} 2012–2013 Dobry start programowo- _{-organizacyjna} 2012–2013

Dzieci Elbląga dzieciom

Etiopii metodyczno- -organizacyjna 2012–2013 Projekt „Matematyka

inne-go wymiaru – organizacja Matematycznych Mistrzostw Polski Dzieci i Młodzieży”

metodyczna 2012–2013

Nie bójmy się marzyć! Droga

do sukcesu organizacyjna 2012–2015 Artystyczny plac zabaw

z językiem angielskim metodyczno- -organizacyjna 2012–2015 Jak ryba w wodzie programowo- _-metodyczna 2012–2015

Tyle możemy, ile umiemy metodyczna 2012–2014 Z muzyka dookoła świata metodyczna 2012–2013 Ja i Ty, My i Oni – czy tak

trudno się porozumieć? organizacyjno- -metodyczna 2012–2013 5 Szkoła _{Podstawowa nr 11} English is useful and funny – angielski jest użyteczny

i zabawny”

metodyczno-

(12)

Młody ekolog programowo- _{-organizacyjna} 2012–2015 Poznawanie przyrody programowo- _{-organizacyjna} 2012/ 2013 Młodzi odkrywcy sztuki programowo- _{-organizacyjna} 2012/2013 Mistrz matematyki programowo- _{-organizacyjna} 2012–2015 Artystyczny ogródek programowo- _{-organizacyjna} 2012–2015 Wesoły odkrywca matematyki programowa 2012–2014 Sztuka pisania programowa 2012–2015 Praktyczna matematyka,

czyli po co ja się tego uczę? programowa 2012–2015 W świecie liczb programowo- _{-organizacyjna} 2012–2015

7 Szkoła _{Podstawowa nr 14} Z matematyką na ty programowo- _-metodyczna

2012 – do końca etapu

edu-kacyjnego

Zrozumieć aby umieć – narzędzia TOC w służbie

uczniów metodyczna 2012 – do końca etapu edu-kacyjnego Tablica

interaktywna-innowa-cyjne narzędzie dydaktyczne metodyczna

2012 – do końca etapu

edu-kacyjnego Projekt „Matematyka

inne-go wymiaru – organizacja Matematycznych Mistrzostw Polski Dzieci i Młodzieży

9

Szkoła

Podstawowa nr 18

Młody odkrywca przyrody programowo- _{-organizacyjna} 2012–2013 Zabawy muzyką, rytmem

i słowem programowo- -organizacyjna 2012–2015 Na tropie nauki programowo- _{-organizacyjna} 2012–2015 Poznajemy historię programowo- _{-organizacyjna} 2012–2015

With Flying Colours organizacyj-no-metodyczno

-programowa 2012–2015 Projekt „Matematyka

inne-go wymiaru – organizacja Matematycznych Mistrzostw Polski Dzieci i Młodzieży

(13)

Discovering English through discovering the World. Kultura krajów

anglojęzycznych na lekcjach języka angielskiego

programowo-

W królestwie matematyki programowo- _{-organizacyjna} 2012–2015

Języki oknem na świat metodyczno- _{-organizacyjna} 2012–2015 Kreatywne myślenie i twórcze

działanie w nauczaniu zinte-growanym (II e) organizacyjno- -metodyczna 2012–2014 Kreatywne myślenie i twórcze działanie w nauczaniu zintegrowanym organizacyjno- -metodyczna 2012–2013 Matematyka to jest to organizacyjno- -metodyczno-

-programowa 2012–2015 Poznaję świat i rozwijam

siebie organizacyjno- -metodyczna 2012–2013 Matematyka nie jest trudna organizacyjno- _-metodyczna 2012–2014

12 Szkoła _{Podstawowa nr 23} Młodzi badacze przyrody

metodyczno-

-organizacyjna 2012–2015 Z językiem angielskim

po nieznanej Europie organizacyjno- -metodyczna 2012–2015 13 Zespół Szkół nr 2 (szkoła

podstawowa)

Książka i film wzmocnią mój

angielski programowo- -metodyczna 2012–2015

Smart and funny stories –

mądre i zabawne bajki programowo- -metodyczna 2012–2015 14 Zespół Szkół nr 2 _(gimnazjum) Eins, zwei, drei – Poznaj kraj programowo- _-metodyczna 2012–2015

15 Gimnazjum nr 1

Sukces edukacyjny uczniów gimnazjum będących wychowankami Wielofunkcyjnej Całodobowej Placówki Opiekuńczo-Wychowawczej w Elblągu organizacyjna 2012–2014 Rozszerzona informatyka

z elementami robotyki programowa 2012–2015 Eksperyment edukacją

przyszłości programowa 2012–2015

(14)

16 Gimnazjum nr 2

Klasa humanistyczno-

-medialna programowo- -organizacyjna 2012–2015 Klasa językowa programowo- _{-organizacyjna} 2012–2015 Edukacja ekologiczno-

-badawcza – Żyj zdrowo i ekologicznie

programowo-

-organizacyjna 2012–2015 Klasa matematyczno-

-informatyczna programowo- -organizacyjna 2012–2015 Klasa humanistyczno-

_medialna programowo- -organizacyjna 2012–2015

17 Gimnazjum nr 3

Żyj zdrowo – skuteczna edu-kacja na rzecz promocji zdro-wego stylu życia

programowo-

-metodyczna 2012–2013 Bawiąc się poznajemy

fizykę metodyczno- -organizacyjna 2012–2013 Zbadam, obliczę, zrozumiem metodyczno- _{-organizacyjna} 2012–2015

Acquiring English through the five senses with flying colours

/ Radosne przyswajanie języka angielskiego za pomocą wszystkich zmysłów programowo- -organizacyjna 2012–2015

Z komputerem łatwiej metodyczno- _{-organizacyjna} 2012–2015

18 Gimnazjum nr 4

Komputer na lekcjach

mate-matyki metodyczno- -organizacyjna 2012–2015 „English culture and fun!”

– dodatkowe zajęcia z kultury krajów anglosaskich

metodyczno-

-organizacyjna 2012–2015 19 Gimnazjum nr 6 Matematyka i informatyka podstawą dobrego startu

w przyszłość

organizacyjno--metodyczna 2012–2015

20 Gimnazjum nr 8

Laboratorium

chemiczno-bio-logiczne programowo- -organizacyjna 2012–2015 Rozwiązywanie problemów

matematycznych za pomocą

komputera programowa 2012–2015

(15)

21 Gimnazjum nr 9

Spotkania z X Muzą –

edukacja filmowa programowo- -organizacyjna 2012–2014 Ocalić od zapomnienia organizacyjno- _-programowa 2012–2013 Logoliteracka wędrówka po

zakamarkach duszy – warsz-taty polonistyczno-terapeu-tyczne organizacyjno- -programowa 2012–2013 Podnoszenie kompetencji uczniowskich w dziedzinie nauk matematyczno-przy-rodniczych i technicznych z wykorzystaniem innowa-cyjnych metod i echnologii -EDUSCIENCE

organizacyjno-

-programowa 2012–2014

22 Gimnazjum nr 10 Eksperyment edukacją _{przyszłości} metodyczno- _{-organizacyjna} 2011–2013

23 Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 (gimnazjum)

Chemia w praktyce programowo- _-metodyczna 2012–2014 Chemia w obliczeniach i praktyce – przygotowanie do studiów medyczno-przy-rodniczych programowo- -metodyczna 2012–2014 24 Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 2 (liceum)

Przyroda pod

lupą-metodolo-gia badań biologicznych programowo- -metodyczna 2012–2014

25 I Liceum _{Ogólnokształcące}

Business English – innowacja

pedagogiczna z języka angielskiego”

programowo-

-organizacyjna 2012–2014 Historia i kultura krajów

anglojęzycznych programowo- -organizacyjna 2012–2013

26 II Liceum _{Ogólnokształcące}

Chcesz być grubą rybą? Zacznij od zakuwania angiel-skiego w biznesie/Want to be

a FAT cat? Start with boning up on the Business English

programowo-

-organizacyjna 2012–2015 Zajęcia pozalekcyjne

z biologii dla uczniów liceum ogólnokształcącego przy-gotowujące do udziału w olimpiadach przedmiotowych: biologicznej i ekologicznej metodyczno- -organizacyjna 2012–2015

Ciekawa chemia – przygoto-wanie do nauki chemii w kla-sie biologiczno-chemicznej

programowo-

-metodyczna 2012–2015

(16)

27 III Liceum _{Ogólnokształcące} Podstawy kulturoznawstwa brytyjskiego i amerykańskie-go w liceum organizacyjno- -metodyczno- -programowa 2012–2014 28 V Liceum _{Ogólnokształcące} Zwiększenie efektywności nauczania matematyki poprzez regularne ćwiczenia w grupach

metodyczno-

-organizacyjna 2012–2013 Literatura na ekranie metodyczno- _{-organizacyjna} 2012–2014 Kreatywne warunki uczenia

się biologii metodyczno- -organizacyjna 2012–2013 29 Zespół Szkół nr 1

Projekt „Matematyka inne-go wymiaru – organizacja Matematycznych Mistrzostw Polski Dzieci i Młodzieży

30 Zespół Szkół _{Zawodowych nr 1} Straż graniczna programowo- _{-organizacyjna} 2012–2016

31 Zespół Szkół _{Ekonomicznych}

Specjalista ds. rachunkowości programowo- _{-organizacyjna} 2012–2016 Makler giełdowy programowo- _{-organizacyjna} 2012–2016 Menedżer zarządzania

i ekonomii programowo- -organizacyjna 2012–2016 32 Zespół Szkół _Handlowych Edukacja pożarnicza w _{kształceniu technika logistyka programowa} 2012–2015

33 Zespół Szkół _Technicznych

Pragmatyka służby w Policji

i Straży Pożarnej programowa 2012–2016 Edukacja artystyczna –

sztu-ka projektowania wnętrz programowo- -organizacyjna 2012–2016 Bezpieczna przestrzeń w

pro-jektowaniu architektonicznym i urbanistycznym z elemen-tami strategii zapobiegania przestrzeni – CPTED

programowa 2012–2016

34 Zespół Szkół Techniczno-Informatycznych

Przysposobienie obronne jako element wychowawczy i patriotyczny mający wpływ na postawy uczniów i najbliż-sze otoczenie w szkole oraz przygotowanie młodzieży do dalszej edukacji w służbach mundurowych

programowo-

35 Szkoła Policealna im. Jadwigi Romanowskiej

Zmiana organizacji zajęć lekcyjnych na kierunku Terapii Zajęciowej w latach 2012–2015

organizacyjna 2012–2015

Źródło: opracowanie własne na podstawie Rejestru innowacji 2012, Kuratorium Oświaty

w Olsztynie.

(17)

Podsumowanie

Funkcjonowanie jednostek oświatowych w obecnych czasach wymaga cią-głego monitorowania otoczenia zarówno w wymiarze globalnym, jak i lokalnym, sprawnego wykorzystywania szans pojawiających się w otoczeniu oraz poszukiwa-nia innowacji pedagogicznych. Ważną rolę ma do spełnieposzukiwa-nia nauczyciel – jego dzia-łalność, inicjatywa i twórcza pomysłowość oraz zaangażowanie we wdrażanie zmian proponowanych przez władze oświatowe. Współczesna szkoła musi być otwarta na wszelkie nowości, wrażliwa na sygnały i wyzwania rynku edukacyjnego, gotowa do wprowadzania nawet najmniejszych zmian.

Kluczem do sukcesu w gospodarce opartej na wiedzy jest innowacyjność, którą każda jednostka powinna rozwijać poprzez profesjonalne zarządzanie oraz stwarzanie atrakcyjnych warunków dla ludzi, którzy chętnie dokonają zmian rze-czywistości.

Bibliografia:

1. Bielski I.: Przebieg i uwarunkowania procesów innowacyjnych. Bydgoszcz: OPO 2000.

2. Drucker P.F.: Innowacje i przedsiębiorczość – Praktyka i zasady. Warszawa: PWE 1992.

3. Encyklopedia popularna. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN 1998.

4. Hippel E. von: Democratizing Innovation. London, Cambridge: MIT Press 2005. 5. Informacje uzyskane w Departamencie Edukacji Urzędu Miejskiego w Elblągu. 6. Janasz W., Kozioł K.: Determinanty działalności innowacyjnej przedsiębiorstw.

Warszawa: PWE 2007.

7. Malinowski M.: Zarządzanie innowacjami pedagogicznymi w praktyce szkolnej.

Nowa Szkoła. Warszawa: Wyd. Raabe 1999.

8. Niedzielski P.: Rodzaje innowacji. W: Red. K.B. Matusiak. Innowacje i transfer

tech-nologii. Słownik pojęć. Warszawa: PARP 2005.

9. Niedzielski P., Rychlik K.: Innowacje i Kreatywność. Szczecin: Wyd. Uniw. Szczecińskiego 2006.

10. Okoń W.: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wyd. Żak 1998. 11. Pomykalski A.: Innowacje. Łódź: Wyd. Polit. Łódzkiej 2001

12. Raisinghani M.S.: Knowledge Management. A Cognitive Perspective on business and

education, American Business Review, 6/2000, vol. 18, issue 2.

13. Rejestr innowacji 2012, Kuratorium Oświaty w Olsztynie.

14. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r.

w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki. (Dz. U. z 2002 r. Nr 56, poz. 506).

15. Sawiński J.: Innowacje a pseudoinnowacje. Edukacja i Dialog 1994, nr 7. 16. Schumpeter J.A.: Teoria rozwoju gospodarczego. Warszawa: PWN 1960. 17. Tokarski J.: Słownik wyrazów obcych. Warszawa: PWN 1980.

18. Witek K.: Innowacje pedagogiczne w reformowanej oświacie, Wiadomości, Głosy, Rozmowy o Szkole 1999/ 7, 8 dodatek – Reforma Oświaty nr 7.