Lekarze – patroni wielkopolskich ulic

wil.org.pl

WIELKOPOLSKA IZBA LEKARSKA

28

Lekarze – patroni wielkopolskich ulic

Śniadeckich

JJaann ii JJęęddrrzzeejj ŚŚnniiaaddeeccccyy bbyyllii wwyybbiittnnyym mii nnaauukkoowwccaam mii XXVVIIIIII i

i X X I I X X w w . . i i t t o o o o n n i i w w ł ł a a ś ś n n i i e e z z o o s s t t a a l l i i u u p p a a m m i i ę ę t t n n i i e e n n i i w w n n a a z z w w i i e e u u l l i i c c y y , , k

k t t ó ó r r a a z z n n a a j j d d u u j j e e s s i i ę ę n n a a t t e e r r e e n n i i e e p p o o z z n n a a ń ń s s k k i i e e g g o o G G r r u u n n w w a a l l d d u u . .

B

yli synami Jędrzeja i Franciszki z Giszczyńskich, któ- rzy posiadali w Żninie (ówcześnie województwo gnieźnień- skie) niewielki majątek, który jednak zapewnił im godne utrzy- manie oraz wykształcenie dzieci. Śniadeccy mieli czworo synów, wspomnianych już Jana i Jędrzeja oraz Franciszka (zmarł w 6. roku życia) i Józefa, prawnika, który zajął się pro- wadzeniem gospodarstwa we wsi Niesłabin pod Śremem.

Jedrzej Śniadecki (ur. 30.11.1768 w Ry- dlewie koło Żnina, zm. 11.05.1838 w Wil- nie) początkowo uczył się w Trzemesz- nie, potem w Krakowie i w Pawii, gdzie otrzymał tytuł doktora medycyny i filo- zofii. W tym czasie Uniwersytet w Pawii należał do najlepszych w Europie. Wy- kładowcami tam byli m.in. Galvani, Wol- ta, Spalanzani oraz Scarpa. W 1797 r. zo- stał profesorem chemii i medycyny w Szkole Głównej Wielkiego Księstwa Litewskiego i Akademii Medyko-Chi- rurgicznej w Wilnie. Zajmował się głównie medycyną, biolo- gią, chemią i filozofią. W 1808 r. odkrył nowy pierwiastek o liczbie atomowej 44 (obecnie znany jako ruten), który nazwał west, od łac. Vestium. Odkrycie to nie zostało jednak rozpro- pagowane, a za odkrywcę rutenu obecnie uznaje się Karla Klausa (1844 r.). Jędrzej Śniadecki opracował podstawy pol-

skiej terminologii chemicznej oraz napisał pierwszy polski podręcznik chemii. Jego terminologia chemiczna odbiegała od ogólnie przyjętej na świecie, wywodzącej się bezpośred- nio od nazw łacińskich. Do dzisiaj terminologia Śniadeckiego obecna jest w nietypowych, polskich nazwach pierwiastków:

wodór, węgiel, krzem, siarka, kwasoród dla tlenu. W 1822 r.

Śniadecki opisał metodę leczenia krzywicy za pomocą zwięk- szonej ekspozycji na światło słoneczne. Był też autorem ory- ginalnej i nowatorskiej pracy pt. „Teoria jestestw organicz- nych” (1804 r.), w której opisał wyjątkową cechę organizmów żywych – ciągłą przemianę materii. Jego grób znajduje się na wiejskim cmentarzyku w Horodnikach w powiecie oszmiań- skim województwa wieleńskiego, niedaleko rodzinnego ma- jątku Śniadeckich w Bołtupiu.

Jan Śniadecki (ur. 29.08.1756 w Żninie, zm. 9.11.1830 w Jaszunach koło Wilna) studiował początkowo w Poznaniu na Akademii Lubrańskiego, potem w Kra- kowie i w Paryżu. W 1781 r. został pro- fesorem matematyki i astronomii w Kra- kowie. W 1782 r. zaproponował utwo- rzenie obserwatorium astronomicznego w Krakowie na terenie Ogrodu Botanicz- nego, a w 1784 r. (rok po braciach Montgolfier) skonstruował pierwszy w Polsce balon. Zajmował się głównie astronomią, matematyką, filozofią i geografią. Przyczynił się do utworze- nia podstaw polskiej terminologii matematycznej. Na cześć uczonego została nazwana jedna z planetoid oraz krater na Księżycu.

PROF. NADZW. DR HAB. MED. ANDRZEJ GRZYBOWSKI AE.GRZYBOWSKI@GMAIL.COM