O stratygrafii serii okiennej w Ropie koło Gorlic

Wacław SIKORA

o stratygrafii serii okiennei w Ropie koło Gorlic

WSTĘP

W ramach prac kartograficznych na arkuszu Gorlic prowadzonych z ramienia Instytutu Geologicznego w 1957 r. skartowałem północno­

zachodnią część okna tektonicznego Ropy. W czasie kartowania udało mi

się stwierdzić dotychczas nieznane fakty, co było bezpośrednią przyczyną

napisania tej notatki.

Mikrofaunę z serii okiennej opracowała J. Blaicher z Karpackiej Stacji Terenowej l. G. w Krakowie.

Badania nad stratygrafią i tektoniką· czarnych i szarych łupków odsła­

niających się w Ropie oraz w innych miejscowościach położonych wzdłuż

brzegu płaszczowiny magurskiej w Środkowych Karpatach mają już swoją bogatą historię. Podaję ją tutaj w skróceniu. W ostatnim ćwierć­

wieczu ubiegłego stW.ecia V. Uhlig (1882-1883), H. Walter i E. Du.n.ilrow- ski (1882-1883) oraz R. Zuber (1918) uważali czarne i szare łupki za odpo- wiednik warstw menilitowych i krośnieńskich, uznając tym samym ich wiek paleogeński. W latach trzydziestych bieżącego stulecia wypowie- dziano pogląd, którego głównymi reprezentantami byli H. Świdziński (1934, 1947) i S. Weigner (vide H. Świdziński; 1934, 1947), że łuki gry- bowskie i ^leżąca nad ^nią szara seria, ukazujące się wśród warstw inocera- mowych wzdłuż. brzegu płaszczowiny magurskiej, między NCJWym Są:­

czem a Świątkową, stanowią normalny podkład warstw inoceram owych i są wieku kredowego.

Decydującym faktem, który· dbalil ten pogląd, było stwierdzenie przez prof. F. ^Biedę numulitów w warstwach podgrybowskich (F. Bieda vide H. Kozikowski, 1953). Dużym krokiem naprzód były badania H. Kozikow- skiego. Autor poświęcił zagadnieniu okien tektonicznych w płaszczowinie

magurskiej kilka prac (1953, 1956 a, 1956 b, 1957). Badacz ten uznał, że

utwory ukazujące się w oknach tektonicznych ^między Nowym ^Sączem a Świątkową są wieku palf!ogeńskiego i należą do owębnej jednostki tek- tOlIl!icznej ,którą nazwał jednostką Ropy - Pisa!l'ZOwej. W profilu straty- graficznym tej jednostki wyróżnił następuiące ogniwa: 1) warstwy klę­

czańskie (paleocen), 2) warStwy podgrybowskie (eocen), 3) warstwy gry- bOWskie (eocen), 4) warstwy krośnieńskie (eocen-oligocen). W pracy na-

154 ^{Wacław Sikora}

Q ... ______ ...:5;.;;.0;;,.0 ---,_..:...1 ^QOO ni

I U

81· i~·~~?j·12 ~3 t==~=-::==14 ~5 r"!-:::5J6 ~7 1·.:X:·:::":\8

~

m

E'22J

9 .,....,--10 Fig. 1. Północr:io-wschodnia część okna tektoIiicznego Ropy

Norlh-eastern part of tectonic window of Ropa

I - seria śląska (łuska Stróż): 1 - warstwy krośnieńskie, n - seria okienna: 2 - war- stwy krośnieńskie, a - łupki jasielskie, 3 - rogowce, 4 - warstwy grybowskle, .5 - łupki

menilitowe, 6 - warstwy podgrybowskie, A - "ławica bryozoowo-litotamniowa", 7 - margle globigerynowe, 8 - warstwy hieroglifowe, m - seria magurska: 9 - warstwy Inoceramowe l pstre łupki, 10 - nasunięcie płaszczowlny magursklej

I - sUesian series (scale of Stróże): 1 ~ Krosno beda, n - Tectonic wlndowserie!l:

2 - Krosno bedą, a - Jasło' shales, 3 - hornstones,. 4 . - Grybów beds, 5 -. MenIlitle shales, 6 - Sub-Grybów bads, A - "bryozon and Llthotamnlan beds", 7 - GZobłgerina

marls, 8 ' - hleroglyphic beds, III - Magura s~es:9 ~ Inocera.m1an· beds ap.d vlLrie- gated shales, 10 - overthruBt of the Magura nappe . . ' .

o sIlraIf;ygraffi se'l'ii okiennej w -Ropie kolo Gorlic 155

pisanej wspólnie z A. Jednorowską (A. Jednorowska; H. Kozikowski, 1957) autorzy uznali definitywnie, że warstwy grybowskie odpowiadają

warstwom menilitowym Vi grupie zewnętrznej, warstwy zaś podgrybow- skie "pstremu eocenowi". Warstwy krośnieńskie miały być w tym ujęciu

odpowiednikiem warstw. krośnieńskich w grupie zewnętrznej. . , Odmienny pogląd wypowiedział M. Książkiewicz (1956 a), który uznał

warstwy grybowskie za odpowiednik warstw przejściowych między war:"

stwami menilitowymi a krośnieńskimi w centralnej depresji. W oknie tektonicznym Ropy, któremU: H. Kozikowski (1956 a) poświęcił osobne opracowanie, wyróżnił jako naj starsze warstwy podgrybowskie (zazna- czone na mapie tylko w jednym miejscu). Warstw klęczańskich tutaj nie

stwierdził.

Autorowi niniejszego opracowania udało się stwierdzić w serii okien-

. nej Ropy dwa nowe ogniwa: a) margle globigerynowe leżące w spągu

warstw, które są odPowiednikami warstw menilitowych oraz b) warstwy hieroglifowe ("pstry eocen" wyróżniany przez geologów naftowych) (fig. 1).

Zanim przejdę do omówienia stratygrafii' serii dkien'l'rej w Ropie, po- dam kilka informacji o budowie serii okiennej. Seria okienna w Ropie wykazuje bardzo skomplikowaną budowę, która w wielu szczegółach nie zostala jeszcze rozszyfrowana. Budowa ta jest jednak zdecydowanie łu­

skowa, a nie fałdowa, jak ją zinterpretował H ... Kozikowski (1956 a, b).

Dają się tutaj wyróżnić cztery główne łuski ponasuwane na siebie z SWW ku NEE. Spąg każdej łuski jest znaczony warstwami hieroglifowymi i marglami globigerynowymi, które leżą na waxstwach krośnieńskich lub grybowskich następnej łuski. Całość serii okiennej jest pocięta kilkoma poprzecznymi uskokami.

STRATYGRAFIA

WARSTWY HIEROGLIFOWE

Znajomość tego Ogniwa nie jest kompletna, gdyż z przyczyn tektonicz- nych brakuje jego naj niższej części. W odsłoniętej części warstw hiero- glifowych można wyróżnić w sensie poziomym dwie strefy różniące' się między sobą rozwojem facjalnym. Najważniejsza różnica pomiędzy tymi strefami polega na tym, że w strefie południowo-zachodniej występują

grubo- i średnioławicowe twarde,sżkliste, piaskowce glaukonitowe, któ- rych brak jest w strefie północno-wschodniej. .

Dolną część północno-wschodniej strefy facjalnej reprezentują mięk­

kie. ilaste łupki barwy żielonej, stalowopopielatej i ciemnopopielatej z nielicznymi wkładkami cienkolawicowych, drobnoziarnistych piaskow- ców glaukonitowych. Wyższą część, w' której stropie leżą margle globige- rynowe, reprezentują typowe warstwy hieroglifowe, tzn. przekładaniec cienkoławicowych, drobnoziarnisty;ch piaskowców glaukonitowych z zie- lonymi, ilastymi, rzadziej wapnistymi łupkami i mułowcami. Występują też tutaj nieliczne wkładki czarnych, . ilastych łupków. . .

W strefie facjalnej południowo-zachodniej, w dolnej części warstw hieroglifowych (nie wiadomo czy odpowiada ona wiekowo .. dolnej .części

156 ^{Wacław Sikora}

warstw hieroglifowych w pólnocno-zachodniej strefi~ facjalnej) wystę­

pują gnJ.bo- i średnioławicowe, twarde, szkliste piaskowce glaukonitowe z wkładkami zielonych i czarnych łupków ilastych. W górnej części, która ma w stropie margle globigerynowe, występują zielone, ilaste łupki

z licznymi wkładkami (do 0,5 m) czarnych, ilastych łupków typu menili- towego. Jako nieliczne wkła:dki występują tutajcienkoławicowe, twarde, kostkowe piaskowce glaukonitowe.

Z warstw hieroglifowych zostało pobranych kilkanaście próbek na

mikrofaunę. Według J. Blaicher (materiały nieopublikowane) dolny od-

dział pólnocno-wschodniej strefy facjalnej zawiera mi:krofaunę wieku

dolnoeoceńskiego. Mikrofaunę z tej części warstw hieroglifowych repre- zentuje próbka nr 114 Gry.

Rhabdamrnina discreta Br a d y * Rhabdammina

Bathysiphon Dendrophrya

Reophax pilulifera B r a d y

Nodellum velascoense (C u s h m a n)

Glomospira charoides (J o n e s et P ark e r) Glomospira irregularis (G r z y b o w s k i) Glomospira glomerata (G r z y b o w s k i)

ponad

"

Lituotuba lituiformis (non B r a d y) G r z y b o w s k i Ammolagena clavata (J o n e s et P ark e r)

Trochamminoides subcoronatus (G r z y b o w s k i) Trochamminoides proteus (K a r r e r)

Trochamminoides (zniszcz.)

Trochamminoides irregularis (W h i t e) Haplophragmoides walteri ^(G r z y b o w s ki)

Crib1'ostomoides trinitatensis C u s h m a n et Jar v i s Recurvoides

Karreriella ci. coniformis -(G r z y b o w s k i)

5 8 16 100 50 6 10 8 4 1 1 2 1 2 2 6 5 1 23

Próbkę tę pobrano w potoku Chełm, około 450 m powyżej budynku GRN w Ropie (I łuska).

W górnych częściach warstw hieroglifowych mikrofauna wskazuje na interwał wiekowy odśrodkowego do górnego eocenu. Reprezentantem jej jest zespół oznaczony z próbki nr 205 Gry.

Rhabdammina discreta B r a d y 6

Bathysiphon cf. liliformis S a r s. . 5 Reophax subnodulosa G r z y b o w s k i 8

Reophax pilulifera B r a d y 6

Glomospira charoides (J o n e s et P ark e r) 8 Glomospira irregularis (G r z y b o w s k i) 2 Trochamminoides cf. heteromorphus (G r z y b o w s k i) 1

Ha~lophragmoides walteri (G r z y b o w s k i) 2 Haplophragmoides scitulus (B r a d y) 2 Cyclammina amplectens G r z yb o w s k i 8

, Próbka ta została pobrana 16 m poniżej globigerynowych margli na

drodze z Ropy do Florynki (IV łuska, zielone, ilaste łupki z licznymi

• Liczby oznaczają Uość okazów z przebranych 5 tacek.

o sllratygrafii serii okiennej w Ropie koło Gorlic 157

"kładkami czarnycli, ilastych łupków typu menilitowego). W próbkach )obranych z niższych partii górnej części warstw hieroglifowych gatunek Cyclammina amplectens G r z y b. występuje w ilości ponad 50 sztuk na

jedną próbkę.

MARGLE GLOBIGERYNOWE

Nad warstwami hieroglifowymi, w obydwu strefach facjalnych, wy-

stępuje poziom zielonożółtych, miękkich margli z obfitą mikrofauną glo-

bigerynową. Zarówno pod względem litologicznym, jak mikrofaunistycz- nym, jest on bardzo podobny do poziomu podmenilitowych margli globigerynowych w grupie zewnętrznej. Mikrofaunę tego poziomu repre-

zentuje próbka nr 172 Gry.

MilloZidae

Gyroidinoides gY'f'ardanus R s s.

Catapsydrax dissimilis (C u s h m a n et B e r m u d e z) 3 1 25

+

⁵⁰ 1 1 Globigerina eocaena G li m b e l

Globigerina indef.

Rybi ząb

Według J. Blaicher (materiały nieopublikowane) wiek tego zespołu

jest górnoeoceńslti:

Poziom margli globigerynowych wykazuje zmienną miąższość w za-

leżności od ilości wkładek piaskowcowych i mulowcowych. W pierwszej

łusce od NEE (przekrój rzeki Ropy) poziom margli globigerynowych liczy 7 m miąższości, z' czego. 3 m przypada na strefę przejściową, gdzie prze-

warstwiają się margle globigerynowe ze spągową partią warstw grybow- skich. W łusce drugiej (przekrój prawej odnogi potoku Chełm) miąższość

margli globigerynowych wynosi 8 m, z czego na partię przejściową przy- pada 5 m, w łusce zaś czwartej (przekrój drogi z Ropy do Florynki) wy- nosi 8 m, z czego na partię przejściową przypada 4 m. We wszystkich trzech przypadkach utwory łupkowe pozIomu globigerynowego pozostają

bez zmian.

Zmienia się natomiast grubość i typ wkładek piaskowcoWych. Zmienia

się również za każdym razem charakter strefy przejściowej. Dla lepszego zrozumienia tych zmian podaję profile margli globigerynowych w łusce

I, II i IV (w łusce III nie ma nigdzie dobrze odsłoniętego kontaktu między

warstwami hieroglifowymi, a warstwami grybowskimi i ich . odpo- wiednikami).

L u s k a I - bezpośrednio pod marglami globigerynowymi leżą ilaste, zielone łupki bez wkładek piaskowców. Poziom margli globigerynowych zaczyna się czterometrowej miąższości kompleksem kremowozielonych (na mokro), miękkich margli z paroma wkładkami (5+10 cm miąższości)

twardych, drobnoziarnistych piaskowców glaukonitowych o konw9lut-

. nyrp. uwarstwieniu. Na spągowej powierzchni. jednej z ławic stwierdzono

~ielone naloty malachitu. Ponadto występują tutaj 2-3 cm wkładki zie- lonych, twardych, wapnistych mułowców. Wyżej przychodzi wspomniana

już trzymetrowa strefa przej~ciowa, w której . skład wchodzą głównie

twarde, czarne łupki' wapniste, typu gryboWskiego z paroma cienkimi (do 2 cm) wkładkami łupków zielonych wapnistych i słabowapnistych.

158 ^{Wacław SIillroim}

'; " L U S k a II - ostatnie 2 m miąższości warstw hieroglifowych, to zie--

lone, twarde, ilaste łupki z dwonia wkładami cienkolawicowych zlewnych piaskowców glaukonitowych .. W stropie tego p~etu' leży 10-centymetro'"

wa ławica" rozpadającego się płytkowo, zlewnego piaskowca glaukonito- wego powleczonego fioletowymi nalotami tlenków manganu.

Nad piaskowcem tym leży kilka centymetrów zielonych, miękkich łupków ilastych, nad którymi przych,odzi już poZiom margli globigeryno- wych., Poziom ten zaczyna sięczterdziestocentymetrowym pakietem

żółtozielOlD.ycll' margli. Nad nimi leży 2,5 m kompleks żółtozielonych

margli z wkładkami warstwowanych 'frakcjohalnie żółtoiielonych mułow-'

eów. Od tego miejsca zaczyna się strefa przejściowa, na którą składają się głównie grubo łupiące się margle pOdgrybowskie (mają one tutaj od..;

cień zielonawy) z kilkoma cienkimi (do 20 cm) wkładkami margli globi- gerynowych.

L u s k a IV - ostatnie parę metrów miąższości warstw hieroglifowych to zielone, drobnołupiące się ilaste łupki z licznymi wkładkami czarnych, ilastych łupków typu menilitowego. Saznkontakt z marglami globigery- nowymi nie jest dobrze odsłonięty, ale można przypuszczać, że również

i tutaj istnieje ostra granica pomiędzy tymi dwoma ogniwami. Utwory

łupkowe poziomu globigerynowego są wykształcone tak samo jak w in- nych łuskach. Jako wkładki wśród żółtozielonych margli występuje tutaj ki!ka" cienkich (do 5 cm), intensywnie żółto wietrzejących, zarówno na , powierzchni, jak i na przełamie, zbitych mułowców wapnistych. Oprócz nic:ti występuje również 20 cm płytowo pękająca ławica silnie wapnistego piaskowca z, rzadko rozsianym glaukonitem. W stropowej partii właści­

wych margli globigerynowych występują dwie cienkie wkładki czarnych, wapnistych łupków. Nad nimi leży 1 m Zielonych, ilastych łupków, które przykrywa 3 m kompleks przeplatających się ze sobą czarnych, ilastych; i zielonych ilastych łupków. Nad kompleksem przejściowym występują'

czarne,' ilaste łupki menilitowe. ' ;

CDPOWIEDNIKI WARSTW MENILITOWYCH (MARGLE PODGRYBOWSKIE, WARSTWY GRYBOWSKIE, LUPKI MENILITOWE)

, Zaznaczające ' się już w warstwach hieroglifowych zróżnicowanie facjalne osiąga swoje maksimum w odpowiednikach. warstw męnilit<r:

wych. Każda z czterech głównych łusek, ma w zasadzie odrębny profil stratygraficzno-facjalny.

,Na odpowiedniki warstw menilitowych, w, serii okiennej w Ropie

sW,adają się: , ' ,, ' "

~' a):marglępodgrybowskie, lrtóre wyraźnie zindywidualizowane, f;ą tyi';;,

~włu~~ ' ,

,", b), warstwy grybowskie występujące w łusce I, II i HI oraz łupki m.e,~'

nUitowe występujące w ' łusce IV. "

'M~rgle ,podgrybo'wskie są to w:głównej swej masie grub~

łupiące się z sierpowatym przełamem ciemnopopielate margle. W doln,ę..ji

sWęj 'częścizawierają wkładki szarych,łupJ;tów typu krośnieńskiego oraz

wkładki cienko-, i średniołaWicowych 'piaskowców typu krośnieńsldeg95 W marglaGh, podgrybowsldGh występują również wkładki twardych, płyt':)

159 J,cowych, czarnych ^łupków typu grybQwskiego. Cechą charakterystyczną

tego ogniwa jeąt obecność gru}:)olawicowych piaskowców z rzadkim drol:l- nym glaUkonitem. Na dolnęj powierzchni tych piaskowców·ąą zaws:z;e roz-

winięte, dobrze wykształcone hieroglify prądowe (kier:unek transpor- tu z SE). '. . .' ..•.. '. " . . .

. N a drodze, wzdłuż której występują· na: ogól złe odsłonięcia, idącej po dziale wOdnym między dwoma dużymi' odnogami potoku Chełm, na prze-' . dłużeniu margli podgrybowskich, które są bardZo dobrze odsłonięte

w prawej odnodze tego potoku, Występujelawica frakcjonalnie warstwO- wanego wapienia piaszczystego o 85 cm miąższości. Jest to tzw."ławica

bryozoowo-litotamniowa", występująca w warstwach menilitowych fai- dów dukielsltich i ich przedpola (.t\.. Slączka, 1959). W fałdach dukielskich

LEostała ona prześledzona'. przez. tego autora na większym obszarze.

A. Slączka uważa. ją za poziom korelacyjny. .

Wapień z Ropy jest również prawie identyczny z wapieniem w.ystę­

pującym w warstwach podgrybowskichw oknie tektonicznym K1ęczan

kolo Nowego ^Sącza. .

Płytka cienka wapienia z Ropy wykazała, że składa się ona głównie z litotamniów ⁱ mszywiołów. Podrzędną rolę odgrywają meoznaczalne otwornice (w "ławicy bryozoowo-liiotarimiowej", w K1ęczamich, M. Książ­

kiewicz stwierdził liczne dyskocykliny). Występują tutaj również drobne domieszki detrytycznego kwarcu. ' "Ławica bryzoowo-litotamniowa"

w 'Ropie występuje' około 1 0.0 m ponad stropem margli globigerynowycq..

Prawdopodobnie maksymalna miąższość margli podgrybowskich wynosi

około 14.0 Dl. . . . .

~ .

; ... War s t VI Y g r y b o w s k i e. Najbardziej charakterystyczną cechą

tej faCji jest obecność twardych, czarnych, wapnistych, zwykle płytkowo łupiących się łupków. Jako cienkie wkładki występują w tym ogniwie

również typowe ilaste łupki menilitowe. Konipleksy· łupkowe zawier~ją

rzadko występujące wkładki cienko, średnio- i gruboławicowych piaskow- c(>w różnych typów oraz wkładki czarnych, grubołupiących się marg!i

(przypominają one trochę margle podgtybowskie, ale są bardziej ciemne) o:r;az wkładki żółtoszary~h wapnistych i żółtoziclonaw~ch łupków ilastych.

W górnej ^części' warstwgrybowskich występują ławice dolomitów

żelaZistych; dochodzące niekiedy do 1 m grubości. Pod. rogawcami,k1;ó- re końcżą sedymentację warstw grybowskich, lupki są zwykle ilaste i łu­

pią .się w cienki~ płytki. Maksymalna miąższość warstw grybowskich

wYnosi około 2.0.0 m. .

L upk i m e'n iI i t owe .. Nad marglami globigerynowymi'

w

^{łusce IV·}

leżą' smolisto-czarne;ilaste,p1ytkowo łupiące sięrupki, • nie różniące się

niczym ^Od pewnych typów ^łupków menilitowych'w "grupie zewnętrznej.

Miąższość ich wynosi 11 m. .

L': ,'-

---:":-::---

:"~Wcelu '. bardziej ^wyt~negd uwypt114enia. zmianfacjalhych w . odp<r.-

t0ędn"ikąch' war~tw':m.eniUtowych, W . ólQiię;··.tękJ;oniczn)ry:ri R9PY~" pą<iąlf poiUżej :J>pis ~ pjerws~i:A ,Iąlku~ięslęciu .)nętr4W v{ax:śtw-'. wy~tępującYCJ.i:

ponad ,marglami 'globigeryn~i·. w,' poszczególnych' łUskach: . Nie.' ^we>

160 ^{Wacław Sikora}

- - -

wszystkich łuskach będzie opisana jednakowa miąższość ze względu na brak odsłonięć. Opisane poniżej profile są dalszym ciągiem profili margli globigerynowych; których opis został podany wyżej.

L u s k a I - ponad marglami globigerynowymi leży pakiet ciemnopo- pielatych grubołupiących się, wyraźnie zapiaszczonych margli bez wkładek

piaskowców (5 m miąższości), Nad nimi leżą twarde, płytkowe, czarne, pelityczne łupki typu grybowskiego (2 m), nad którymi występuje bardzo charakterystyczna ławica czarnego (na mokro) zlepieńca o typie tzw.

"skamieniałego błota" (ponad 3 m miąższości). Składniki tego zlepieńca - to głównie ziarna kwarcu, hydromuskowit oraz ułamki zielonych łupków

ilastych. Lawica ta występuje również W oknie tekto~.i~znym. Grybowa,

również nieco powyżej margli globigerynowych 1, o czym miałem moż­

ność przekonać się w czasie wycieczki porównawczej. Występowanie tej charakterystycznej ławicy dało się prześledzić w paru· profilach I łuski. '

Nad ławicą "skamieniałego błota" leży kilkumetrowy pakiet ciemno- popielatych, zapiaszczonych, grubołupiącyćh- się margli, z wkładkami

czarnych, płytowych łupków wapnistych. Uwagę zwracają tutaj cienkie

wkładki łupków huninowanych. ' , '

L u s k a II - nad marglami globigerynowymi leży parę metrów gru-

bołupiących się twardych margli podgrybowskich z wkładkami piaskow- ców średnioławicowych drobnoziarnistych, 'z wyraźnie zaz:naczoną cien- kopłytową oddzielnością. Z kolei występuje pakiet warstw typu krośnień­

skiego (20 m miąższości). Są

to

szare, wapn,isie łupki z wkładkami pia- sikowc6w skorupowych (konwolutm.ych) 'drobnozilamlistych i żółto wiettrze-

jących. Następnie ,pojawiają się margle podgrybowskie (30 m miąższości)

z wkładkami czarnych łupków typu grybowskieg.o oraz szare łupki typu

krośnieńskiego. Na tym odcinku występują piaskowce gruboławicowe

i średnioziarniste z drobnym rzadko rozsianym glaukonitem. Na dolnej powierzchni wYstępują wyraźnie hieroglify prądowe. Ponadto pojawiają się tutaj wkładki skorupowych żółto, wietrzejących piaskowców 2.

L u s k a III - teren, na którym ta łuska występuje, jest bardzo żle odsłonięty. Sam kontakt warstw grybowskich z warstwami hieroglifowy- mi nie jest odkryty. Kilkanaście metrów nad zielonymi łupkami warstw hierogl.ifowych występują czarne, wapniste łupki typu gi-ybowskiego z wkładkami żółtoszarych, wapnistych łupków. Wyżej występują gruboła­

wirowe piaskowce lO ·charakterystyomiym żółtlOpoIIl1W'ańczowym :wiebrze- niu, rozpadające się na cienkie płytki i skorupy wśród czarnych wapni- stych łupków oraz łupków żółtozielonawych, ilastych i wapnistych. Jako

wkładki występują tutaj również średnioławicowe piaskowce glaukonito- we ze szczątkami fauny· (sposobem wietrzenia piaskowce te przypominają

typ, który w gwarze geologicznej określa się ,jako "zoogeniczny").

l Margle globigerynowe w okn1e tektonicznym ,(Jrybow'a:stWterdzlł. po raz pierwszy"S. 'Geroch

(wiadomość ustna).

! Oplsywany odCInek promu pochodzi z prawej odnogi potoku Chełm. Został, on szczegółowo opisany przez H. KozlkoWllkiego' (l956/J, str. '6:1), jedn/l.ll2e autor ten występujące tutaj margle podgryboWllkie zaliczył mylnie do· waratwkrośn1e:i1sk:1ch. Do tego ogniwa zal1czyl on ~~

wyatępuJące niżej margle glob1gerynowe 01'1!0Z warstwy hieroglifowe. Wła6c1we waratwY, kroii-- nleilsk1e występują doPiero pon1~eJ wa.rstw hieroglifowych. z którym1 kontaktują tektonicznte.

Kontakt ten występuje około 100 ID. powy~eJ pioł~niaB1ę dwóCh' odn6g 'potoku Chełm.

o stra.tygl"a~n serli OIkiellInej 'w'Ropie koło Gorlic 161

, L u s ka IV - nad marglami globigeiynoWymi leży ponad 10 m czar- nych, ilastych łupków bez wkladek'piąskowcowych.

w

stropie tego pa'- 'kietu występują zbrekcjonowane czarne 'rogowce, nad którymi leżą w kon- takcie tektonicznym warstwy inoceramowe płaszczowiny magurskiej. '

- - - ; - ;:- - -

Z zestawienia tych profilów jasno wynika, że w serii, okiennej istniej~

<luże poprzeczne zmiany facjalne. Margle podgrybowskie mogą zastępot wać dolną część warstw grybowskich, a te ostatnie, jak się wydaje, są .całkowicie zastępowane przez lupki menilitowe o niedużej miąższości. ~

Maksymalna miąższość odpowiedników warstw menilitowych waha

się między 220 a 280 m, minimalna, jeśli przyjąć że rogowce w łusce TV

kończą sedymentację łupków menilitowych, wynosi około 11 m 3. ;

Z warstw menilitowych było pobranych kilkanaście próbek mikrofau~

ny. Zawierały one bardzo nieliczne otwornice bez znaczenia stratygra~

ficznego.

ROGOWCE

W stropie warstw menilitowych leży poziom rogowców. Miązszość

jego jest zmienna. W łusce I profilu rzeki Ropy wynosi ona około 8 m . .Jako wkładki mi.ędzy ławicami występują w dolriej części (4 m) czarne, ila.,.

ste, trzaskające łupki, w górnej zaś (4 m) szare, słabowapniste łupki typu

krośnieńskiego. Rogowcom towarzyszą zwykle biało wietrzejące, twarde, skrzEmionkowane margle barwy czekoladowej. W marglach tych wystę­

PU,~1 niekiedy przerosty rogowców. '

WARSTWY KROŚNIEŃSKIE

Nad rogowcami le:rą warstwy kro§nieńskie. Jak się wydaje, nie wy- kazuja (lne widocznych różnic fa.cia1nych w poszczególnych łuskach. Na-

leży podkreślić, że kontakt z odpowiednikami warstw menilitowych iest ostry. Rzekome powolne przejście opisane przez H. KQzikowskiego (1956

a,

str. 62), polegające na stopniowym zwiększaniu się ilości wkładek czar.;.

,nych łupków ku sPą.Rowi warstw krośnieńskich, powstało w wyniku błęd­

nego zinterpretowania margli podgry~owskich jako warstw krośnieńskich.

Bezpośrednio nad rogowcami, w 25-metrowyrn. pakiecie szarych łup­

ków i piaskowców, występują tylko 3 wkład 'ki (do 1 ID miąższości) czar,- nych, . zapiaszczonych łupków wannistych. Poza tym w całym profilu warstw krośnieńskich nigdzie wkładek czarnych' łupków nie zaobser- wowano.

Warstwy kropnieńskie na tym terenie można podzielić na 2 oddziały:

.doJny i /tórny. Podział b-'n ;ronak ze względów technicznych nie zostal

przeprowadzony kartograficznie.

3 M1ąZszość odpoWiedników warstw men1l1toW}'ch odczytana z profilu litologlcznego wYIlosi

'350 m. RMnica ta poch01.z1 stą1. te na profUu l1tologicznvm została uwzględniona maksymalna

m1ąt.szOŚĆ warstw podgrybowskich (Cs. 140 m). w celu wYraźniejszego przedstaWienia , litologii. , , Xwe.rt&lIlik Geologiczny - 11

162 ^{.. Waclaw ·Sikara .,}

Dolny oddział -- to drobnoziarniste, skorupowe (konwolutne) piaskow- ,ce przekładane szary:tili, wapnistymi łupkami' i mułowcami.

Górny oddział '-' to szare łupki i mułowce z nielicznymi wkładkami

piaskowców cienkoławicowych. W potoku Górnikowskim, w prawej jegt>

odnodze, około 600 m w górę od rozwidlenia, stwierdzono w dolnej części

górnego oddziału warstw krośnieńskich trzy ławiczki typowych, lamino- wanych łupków jasielskich '- (fig. 2).,

a

I

B

h ~-'-'j ^1_1_'

g-

_f~

e~

d,~

e.

1 b b~

a 6~

Jedna z nich ma 2 cm gru-

bości, pozostałe dwie. po je/.

nym centymetrze. Lawiczki wy-

stępują bardzo blisko siebie, w odstępach kilkucentymetr0- wych.

Fig, 2. Syntetyczny profil litologiczno-straty- graficzny seI1ii okiennej w Ropie S1lratigraphic-Uthologic synil;hetic sec- tiOiIl of· the tecto.nic windosw series of Ropa

Objaśnienia litologiczne: a - zielone łupki l mułowce, b - czarne łupki

i mułowce, c - szare łupki i mułowce,

d - dolomity żelaziste, e - wapienie detrytyczne, f - gruboławicowe piaskowce, g - piaskowce cienko- i średnioławicowe,

skorupowe, kostkowe l płytowe, h - margle globigerynowe, l _ . wapienie, j - rogowce

Objaśnienia stratygraficzne:

l - warstwy hieroglifowe, la --'- dolna częśó

warstw hieroglifowych w NE strefie facjal- nej, lb - gruboławioowe piaskowce w SW r1':-:.-:""r; .cI"'~.'-:"Y:'91 le - ~~& c~eść warnw hieroglifowych, '2 - margle globlgerynowe, 3 - warstwy podgrybowskie, 380 - "ławica.

bryozoowo-l1tota.inruows", 4 - warstwy gry- bowskle, 5 - rogowce, 6 - dolny oddział

warstw krośnieńskich, 7 - górny o:ldział

warstw krośnieńskich, 780 - łupki jasielskie·

Lithological expla.nations: a - green shales and mudstones, b - black

Shałes and mudstones, c - grey shales and mudstones, d - ferrouginoUB dolomites.

e - aetrttl0 l1mestones, f - thlokbedde:i sandstones, g - oorrugated, oublo and pIaty sandstones, h - GZobigerina ma.rls, i - li- mestones, j - hornBtones

Stratigraphloal explanatlons:

l ~ hleroglyphlC beds, la - lower part of hieroglyphlo be:is in north-eastern tacial lb - thiokbedded sandstones in south- western faolał 2lone, lo - upper part of hieroglyphio bada, 2 - GZobłgerina marla.

3 -,- Sub-G~yb6w beds, :la - "Brlozoa and

Lithotamn1ą.n beds", 4 - Grybów be:is, 5 - hornstones, 6 - lower member of Krosno beds, 7 - upper member ot Krosno beds, 7a - Jasło shalea

Miąższość dolnego oddziału warstw krośnieńskich wynosi około 300 ID.

Miąższość górnego oddziału trudno jest ocenić z powodu przefaldow~.

Wynosi ona prawdopodobnie kilkaset metrów. Próbek na mikrofaunę

z warstw krośnieńskich nie pobierano.

PORÓWNANIE STRATYGRAFII PALEOGENU SERII OKIENNEJ W ROPIE . ZE STRATYGRAFIĄ FALDU GORLICKIEG,O I LUSKI ~TRÓZ

Na wstępie tego rozdziału chciałbym podkreślić, że w serii okiennej w Ropie stwierdzono podmenilitowe margle globigerynowe, "ławicę bryo-

ł Pionowa odległość między Bp~em warstw. krośnieńskich a łupkami Ja.s1elsklm1 wynosl

około 350 m.

o S'braItygrn.fii serii okiennej w Ropie kolQ GoIrLic 163

~ą-litol\;amniową" oraz łupki jasielskie. Skały rte ^{w obecnym stanie} wiedzy należy uznać za horyzonty przewodnie .

. ' Co do pierwszego z nich to jednowiekość jego jest uznana przez więk·

szość geologów pracujących w Karpatach i nie będę się tutaj zajmował

.. jej uzasadnieniem. Między innymi szc:;zegółowozagadnieniem dolnej gra- nicy warstw . menilitowych zajmowali się: H. Swidziński (1936), O . . S.

Wiałow (1957), a ostatnio L. Koszarski i K. Żytko (1959). .

Ławica bryozoowo-litotamniowa jest frakcjonalnie warstwowana, pow-

stać więc musiała w wyniku działalności prądu zawiesinowego, co wska-

zuje z kolei na jej jednowiekowość 5. . .

Co do jednowiekowości łupków jasielskich - to po ukazaniu się prac O. Szakina (1958),' S. Juchy i J. Kotlarczyka (1958, 1959) oraz L. Koszar- . skiego i K. Żytki (1959), wydaje się być ona dość dobrze ugruntowana.-

We wstępie niniejszego opracowania wspomniano, że H. Kozikowski i A. Jednorowska (1957) uinali warstwy podgrybowskie za ekwiwalent

"pstrego eocenu", warstwy grybowskie za odpowiednik warstw menili- towych, warstwy krośnieńskie zaś za równe wiekowo warstwomkrośnien­

skim w grupie zewnętrznej. Jak będzie wykazane niżej, poglądu tego nie da się utrzymać.

Najbliższymi elementami tektonicznymi płaszczowiny śląskiej są fałd

Gorlic i łuska Stróż [H. Świdżiński (1950) uważa łuskę St.róż za przedłu­

żenie fałdu gorlickiego]. Z tego też względu wybrałem je do porównania z serią okienną w Ropie. Porównując następnie rozwój paleogenu fałdu

garlickiego i łuski Stróż z innymi częściami grupy zewnętrznej, można

by je pośrednio porównać z serią okienną w Ropie, wykracza to już jed- nak poza ramy obecnego opracowania.

Stratygrafia paleogenu fałdu gorlickiego przedstawia się następująco

. (H. Świdziński, 1950; J. Obe'I'c, 1950): nad warstwami czarnorzeckimi (górna kreda - paleocen) leży kompleks pstrych łupków z wkładkami

piaskowców ciężkowickich (około 450 m). Górna część tego kompleksu nie zawiera wkładek czerwonych łupków. Nad tzw. pierwszymi pstrymi łup­

kami, które są tutaj wykształcone w postaci warstw hieroglifowych, leżą

margle globigerynowe o miąższości 1~20 m. Spąg warstw menilitowych cechuje prawie zupełny brak rogowców. Warstwy menilitowe (łupki me- nilitowe

+

piaskowce magdalenskie), zarówno w fałdzie Gorlic, jak i w łus<!e Stróż mają miąższość około 150 m. W górnej partii warstw me- nilitovlych 'w łusce Stróż występuje według H. Świdzillskiego (·1950) nwapienna organogeniczna skała przepełniona różnymi szczątkami między

innymi litotamniami i mszywiołami". Należy sądzić, że skala ta - to nic innego jak "ławica bryczoowo-litotamniowa".

. Warstwy krośnienskie podzielono w fałdzie Gorlic i w łusce Stróż na 3 oddziały g. łącznej miąższości około 2000 m. (H. Świdzinski, 1950:

J. Oberc, 1950; S. Jucha i J. Kotlarczyk, 1959). Około 1950 m ponad' marglami globigerynowymi w fałd?:ie Gorlic występują łupki jasielskie (H. Świdziński, 1950; S. Jucha i J. Kotlarczyk, 1959).

Tak więc w profilu paleogenu fałdu Gorlic i łuski Stróż występują te same horyzonty przewodnie co w serii okiennej w Ropie. Paralelizacja'

5 Włe.ści~e kaMa ławica fl1szowa warstwowana trakcjonaln1e mote być utyt8 do korelacji . na obszarze, gdzI.e wYStępuj/!, z chw1lllr stwierdzenia w niej cech odrótn1ajfłCYch ją od innych

podobnych ^ławic.

164 ^Wacław Si.lraM

teraz jest zupełnie prosta. Warstwy hieroglifowe serii okiennej odpowia-

dają kompleksowi ciężkowickop;.tremu w fałdzie Gorlic. Prawdopodobnie nie ma w serii okiennej ekwiwalentów naj niższej partii tego kompleksu,

gdyż naj starsza stwierdzona mikrofauna w serii okiennej w Ropie jest wieku dolnoeoceńskiego, dolna natomiast część piaskowców ciężkowickich

w fałdzie Gorlic jest wieku paleoceńskiego (F. Bieda, 1946).

Kompleksy skalne zawarte. między marglami globigerynowymi a "ła­

wicą bryozoowo-litotamniową", muszą sobie odpowiadać. W tym ujęciu główna masa warstw menilitowych w fałdzie Gorlic i łusce Stróż odpo:- wiada warstwom podgrybowskim i ich ekwiwalentom leżącym poniżej

"ławicy bryozoowo-litotamniowej".

To, co, występuje między "ławicą bryozOowo-litotarr.iniową" a łupka-,

mi jasielskimi w obu obszarach, musi sobie również odpowiadać. W ten

spoąób najwyższa część warstw menilitowych oraz warstwy krośnieńskie fałdu Gorlic, które leżą poniżej łupków jasielskich, odpowiadaja górneJ

I części marstli podgrybowskich i ich ekwiwalentom (warstwy grybowskie,.

łupki menilitowe) oraz tej części warstw krośnieńskich, która leży po-

niżej łupków jasielskich.

Można by się pokusić o bardziej szczegółową paralelizację, gdyby

uznać dolomity żelaziste występujące w warstwach grybowskich za lokal- ny poziom korelacyjny. Podobne dolomity żelaziste występują w war...;

stwach krośnieńskich dolnych fałdu Gorlic (J. Oberc, 1950). Tak więc

górna część warstw grybowskich odpowiadałaqy dolnym warstwom' kroś- nień8kim w fałdzie Gorlic. '

Zestawiając maksymalne miąższości paleogenu tych dwóch serii po-

niżej łupków jasielskich (seria okienna ma, około 800 m, fałd Gorlic zaś około 2400 m miąższości), widzimy, że miąższość paleogenu w fałdzie

Gorlic jest prawie trzykrotnie większa niż w serii okiennej. Do sprawy' tej powrócę jeszcze niżej.

Na podstawie tego, co zostało wyżej przedstawione, wyk;luczone jest, aby pogląd, :re warstwy pod~rybowskie odpowiadają "pstremu eocenowi", w strupie zewnętr:mej, mógł się utrzymać. Praca H. Kozikowskiego i A.

Jednorowskie; (i957) przyniosła bardzo cenny materiał mikrofaunistycz-' ny, który jednakże w kilku przypadkach doprowadził autorów do nie-

słusmych wniosków.

Zacznijmy omówienie podane; tutaj mikrofauny od warstw naj star- s2vc:h, tj. od margli podgrybowskich 6. Próbka. która wykazała bogatą m~krofaune globigerrYTho·wą, pochodzi w rzeczywistości z padmenilitowego poziomu f,!'lobigerynowego, a nie z górnej części margli podo/ybowskich.' W odkrywce, z której została ona pobrana (nieduży kamieniołom przy'

moście, na drodze do Łosia), widoczny jest kontakt pomiędzy poziomem globigerynowym a marglami podgrybowskimi. Niżej pod mostem, w rzece Ropie widać warstwy hieroglifowe (zielone łuriki

+

pia8kowce kostkowe)

leżace w kontakcie tektonicznym na warstwach kro~nieńl'lkich. ' Z wkładek zielonych łupków wśr6d warstw grybowskich pOdają wy- żej wymienieni autorzy boaata aglutynującą mikrofaunę z licznie wystę­

pującym gatunkiem Cyclammina amolectens ' G r z y b. Należy na tym

I Niestety autorzy nie pOdaj" dokładliie miejsc, z których pobrano próbki, można Jednak się ogólnie zorientować (przynajmniej w niektórych przypadkach), skąd one poChodzą. '

o

S'traltygrafii sem. okiennej w. Ropie koło Gorlic 165 miejscu jeszcze raz z naciskiem podkreślić, że wśród odpowiedników warstw menilitowych w Ropie wkładki zielonych . łupków nie występują

(nie biorę tutaj pod uwagę żóltozielonawych, ilastych łupków tworzą­

cych wkładki wśród warstw grybowskich w łusce III; próbki na mikro-

faunę wzięte z tych wkładek dały wynik negatywny). Odwrotnie nato- miast, bardzo liczne wkładki czarnych, ilastych łupków typu menilito-

·wego występują w górnej części warstw hieroglifowych, poniżej margli

;globigerynowych, w południowej strefie facjalnej. Cytowana mikrofauna

Fig. 3. Okna tektonic'me płaszczowiny ma- .' 2urskiej między Limanową a Smil-Li

nem (według H. KOzikowskiego, ·';Tt~iMII.w.lilIl'ra~·

1956b, uproszczone)

Tectonic windows of the Magura nappe between Limanowa and Smilno (according to H. Kozikow- ski, 1956 b, simplified)

l - płaszczowtny śląslde i depresja centralna, 2 - Jednostka dukielska, 3 - Jednostka ROPY-Pisarzowej, 4 _ Jednostka ryChwałdzka, 5 - płaszczo-

wina me.gurska .

l - sllesian nappes and Central De- press1on, 2 - Dukla element, 3 - Ropa- Pisarzowa element, 4 - Rychwald ele- ment, 5 - .Magura nappe

nie pochodzi więc z warstw grybowskich, lecz z górnej części warstw

· hieroglifowych 7.

H. Kozikowski (1956 a) podaje występowania gatunku Cyclammina amplectens G r z y b. z dolnej części warstw krośnieńskich w Ropie. Nie jest wykluczone, że próbkę tę pobrano z właściwych warstw krośnień­

sk~ch leżących ponad poziomem rogowców, ale bardziej prawdopodobne wydaje się, że pochodzi ona z wkładek typu krośnieńskiego wśród margli podgrybowskich. Należy tu przypomnieć, że w serii okiennej gatunek. Cyclammina amplectens pojawia się dość licznie bezpośrednio pod pozio-

·mem margli globigerynowych.

Już zupełnie na marginesie chciałbym wspomnieć, że J. Morgiel zna-

lazła kilka okazów tego gatunku w próbce dostarczonej przez autora z zie- lonych ilastych łupków leżących nad marglami globigerynowymi, a pod

· dolnymi łupkami menilitowymi w jednostce skolskiej (przekrój Strwiąża koło Ustrzyk Dolnych). Również M. Książkiewicz(Objaśniehie do arkusza Wadowice, 1951), cytuje licznie występujący gatunek Cyclammina · amplectens G r z y b. be~rednio pod rogowca:m:i menilitowymi w oko-

· licy Sulkowic w Zachodnich Karpatach.

7 Próbkę tę pobrano prawdopodobnie z zielonyCh łupków występujących na drodze z Plo- rynki. do Ropy poniźeJ punktu wYBokośc1owego 459 m. H. Kozikowski (19584, str. 60) opisuje łupki te Jako wkładkl wśród warstw grybowskich. W rzeczywiStoAc1 8ą to warstwi hieroglifowe .

. "-' 1\ llCailymi w'kłNlkam! cza.filych, ilastych łupków: nad którymi na tej samej drodze wYstę:puJe

poziom globigerynowY 1 łupki menl11tQWe łuski IV.

166 ^{WaCław SikWa} - ---_ ... _ .. ^,---~._-. ---_._~---

. ·'·1

UWAGI OGóLNE O STRATYGRAFII I PALEOGEOGRAFII Dwie zasadnicze różnice rzucają się w oczy, gdy porównujemy seri~

okienną okolic Ropy i Grybowa jako całość do południowej partii serii

śl.ąskiej w Srodkowych Karpatach. Pierwsza z nich - to mała miąższość

serii okiennej w porównaniu z serią śląską. Druga - to szybkie poprzecz-. ne zmiany facjalne na bardzo krótkich odcinkach 8. Różnica miąższości najwyraźniej zazilacza się w warstwach menilitowych. i krośnieńskich.

Pakiet tych warstw w fałdzie Gorlic, zawarty między marglami globige- rynowymi a łupkami jasielskimi, liczy około 2000 m miąższości. W tym sa- mym odcinku czasowym osadziło się w serii okieI:1nej od 3507600 m od- powiedników warstw menilitowych i warstw krośnieńskich. Z samego ze'- stawienia tych' miąższości można już wyciągnąć wniosek, że osady pale-

ogeńskie fałdu Gorlic osadzały się w głębokiej depresji, osady zaś serii okiennej na partii wypiętrzonej 9. Między tymi dwoma obszarami dno morskie zapadło, ogólnie rzecz biorąc, ku północy. Miejscem osadzania serii oki~:ąnej' byłby więc południowy skłon basenu głównego w ujęciu

M. Książkiewicza (1956 b). W tym ujęciu seria okienna byłaby brzeżną

(ale nie brzegową) 'południową facją serii śląskiej.

. Bardzo szybkie zmiany facjalne serii okiennej zaznaczające się głów­

. ni~ w odpowiednikach warstw menilitowych 1& świadczą o tym, że dno

południ~wego skłonu basenu głównego na południu Gorlic było bardzo

zróżnicowane. Zróżnicowanie. to polegało prawdopodobnie na obecności wąskich wydłużonych zagłębień (rynien) pochodzenia tektonicznego, po- przedzielanych elementarpJ geantykl~nalnymi. W tych rynnach osadzały się pokrewne, ale różniące się między sobą utwory serii okiennej. Stopień

skomplikowania dna morskiego ulegał pewnej ewolucii. Słabiej zazna.- czyI się w warstwach hieroglifowych, swoje zaś maksimum osiąJtnął

w . czasie osadzania się warstw grybowskich i ich odpowiedników. Pod koniec osadzania się tych warstw zróżnicowanie morfologiczne dna na tyle zanikało, wskutek wypełnienia się rynien osadami. że ten stan rzeczy przypada na okres bezpośrednio poprzedzający osadzenie się .łupków

jasielskich. .

. Przypatrzmy się, co do tego momentu działo się w rynnie gorlickiej.

Zapadający ku północy stok dna morskiego zaznaczył się już w okresie o;:,adzania piaskowca ciężkowickiego. Hieroglify prądowe wykazują

wprawdzie kierunki 130⁰ z.NW do 90° z W, ale struktury spływowe wy-

raźnie wskazują na to, że dno podniosło się w kierunku południowym, 8 Istniej4 pewne dane śWiadcz"ce o tym, ~e w serti okiennej w RopIe wystęPUj" r6wn1e~

:podłu~ne zmiany facjalne. Zaznaczaj" się one jednak ba.rdzo nie~nie, . tak 00 poozczególne

ł~ki mo~emy zupełnie śmiało traktować jako jednolite facjalne.

g Mią~zość osadu fiiszowego, który powstaje głównie w wyniku działalnośCi pl'l!.dów za- Wiesinowych, żale~ zasadniczo Od trzech czynników: od objętości materiału donoszonego przel5 poszczególny prąd, od częstości prądów zawleslnowych 1 od odległośCi od źródła. dostarczaj"cego!

materiał, JednakOO nawet przy stałej częstości prądów nIektóre obszary położone blisko siebIe

mogą otrzymywać r6mIiące B1ę nieraz znacznie Uości materiału detrytycznego. Zazwyczaj przy- czYn" tego' jest' zrÓŹIllcowan1e morfologiczne dna morskiego, które pozwala prądom zawiesino- Wym z pełnym ładunkiem ma.teriału pokonywać WiękSze. wyniosłości.

10 ŁuSka. IVw Ropie ma ponad marglami globigerynowymi łupki menUitowe, jednak~e bal'"-' dzl.ej ku południoWi w okiue tektoniaznym K"clowej- pojawiają się łupkI grybowskie z charak- terystycznymI plamistymi piaskowcami nie WystępująCYmi·w oknIe Ropy .. -' .;