• Nie Znaleziono Wyników

Eyn Sermon Docto. Marti. Luther am Gruenen Donnerstag

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Eyn Sermon Docto. Marti. Luther am Gruenen Donnerstag"

Copied!
22
0
0

Pełen tekst

(1)

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Cieszynie Muzeum Protestantyzmu

Biblioteka i Archiwum im. B.R. Tschammera pl. Kościelny 6, 43-400 Cieszyn

tel.: 502495835, tel./fax: 33 8579669 e-mail: muzeumprotestantyzmu@gmail.com

www.muzeum.cieszyn.org.pl

(2)
(3)
(4)

?

(5)
(6)
(7)
(8)

< f p n S e r m o n a m o n u m t ö o n n t r f t a g

^ £rh*fcvO * gehört off*/wie man ftch foHfitllen Pae facramcntrecbt$u empfahert/ Pie w eil Aber Per tagl;ewtPart3«georPentifi/Bom uf;ichauch tynree ttig it^uuPt Paruon fäQctt/^jd) tyült 4PerP46iW4H0iitt 0aß mug verficl^n/Penn m4tt §Altc gegen einanPer Pie wifjbteucb/Pie 0i£$er gehalten j?nP ('gege Pem rechten

»brauch Pen h at tyngcfety.Vlm/yfyi wifi Pae hna n bisher allein hatgefuebt vnP gefo:t>crt ynn Pem

B acram ent/Pae Pa fei gott w arhafftig mit fk^fcb bn blut/Parauffm4n fufi Pangt/Pae man Pae glaub/

jpohat ntane Penn bei lafjen bleiben /v n P h'J»* ge*

JoffenvnP empfangen/tmP m tgePacbt/PaePaeaucb mol glauben hunP eytt teuffei ober hct 3 er /Pan« Pae ifi leicbtlicb $u vberrePen/Pae Po vttter Pem b:Ot fey got teefleifchtmP 0lut /wie wplutaiie nit begre'jfft mit Per vernunfft/wie ceju ge^e.

2lle Po er Purcb rerfcblofferte thur ifi gang * ett$u Pen 2tpofielen leiblich / P if glaubt man auch/

vmtP ifi eben fo unbegreiflich ale P ae. W ie er auch aue Pem grab ift gangen leyßlicb t>ur<b t>en fl cyn / vit P ^ a t teytt ioeh gemacht/iDer ejrcmpel finP noch viel me0i / jDarumb foIcmet/Pae e^n folcher glaub ntt (genugifi/vnP Pie eyn folchen allein haben/Pie bleibe Stur Paruon/Pennwen P ualfo^iulauffi vnP emp fas bififotfieeben ale wenn mane einer faw ytttt ^ale /(lief/öarumb foltman vorhin fragen Pie felbtgcn Pie ee nehmen woltcn/mae ee were/vitP waruinb fie ce ne roctt/PaeOicbofcnmifbteucbabhemcn/tmP foltalfo hanPeln ale mit einem frnPe/Pae man bangten Per tauff, B eatm en man Pae Pa her 0:ingt/fo ifie nicht

2t q

(9)

gnärg/man leflt ficb auch nicht genüge an bem allein/

b a sm a n w c^ff/base'Srttauff f'cf/obberbasm an ficb folt tauffcn U ffc n / S o n b e rn man fo:bert von y))m ben glauben*

J tc m er w ib erfag bent teuffei / bcr w e it / vnb IfiuKÁl «¡Ul em fle7fch/vnb g la w f e ynn g o tt vatter/fen /vn b

ligen ge^ fí/S ofoltm artab ieau ch an rích ten /b aem art

•^¡r' y \ '

nit beri eblen tbeuré fcbaQ alfo bob^n fchüttet^nn e^n fchcnbtliches vnre'jnea gefeffe/fonbew fragen vo rh in w a rm n f fteeencmen.jDarumf föU man noch bew r a u f i>aamalevcntran<f^cytfcbonen/vnt> jugebn laffcn/

aber ffirartrt'fmmcr.&artrt nt

4

rt lauflni bofryn/vub me'f net w enn mane empfangen babe/fo ^ab man cyn guttt w e r

4

* g e t ^ a n . ^ lieber b a s nicht gen u g/b as ge fchmecht vn b g o tt a lle in gcfchenbt/ÍDcrtrt man beit ee nit für eynwoit v n b w ercFgottes/baruon w ir m$*

ch.ten glauben 5» g o tt empfangen / S o n b e rn fiir c^it wercF/ b a s w ir tí>un . ÍDarumS feil m an fo :b t an / bie bo b arg« gc^mv^Uen^-fraQen / w a s ft bo nt*

m en/vnb w aru m f fie ee nemen/vub bie folien alfo an*

tw o rtten *

S e ^ t b a s finb bie w o rt €fyiißi /bae er habe fe^m le^ß vn b flu tfu r mich b a rg e g efen /b a e m ixm tynfm * befallen ab gew affch en fe'jrt/vnb b a ru in b h a t er mir Z ie h e t gefielt jnm se^chenjeyn biüt vnb fleyfefy / w ie e^n S 'jg e l/ b a m itie h verftebert foU feyn/ym fey alfo/

tYleyn funben finb mir vergeben / v n b ich b araw ff fier

$en fbll/fe^n fierben /feyn tobt/fe^n blwt vn b fleyfeh/

' finb me'frt vnb fiebert für mich/ W o h e r glaube nie iß / 'boBlcybem an b aru on .ttu fe^t/wie xveyt bie sweett glauben von einanberfinnben/bnglanbfi tefey got*

te s le^chnam vn b blut /baru m b ia u ffi bw Injrt v n b

» f t r o p f i b a s Ä l i e f e r w a s grifft; bich b a s í w a s ge*

(10)

gnftg/män U flt fleh äucb nicht gcnitge an bero Allein/

b ä em a n w c’ffl/b äe e'frttäu ff fc'y/ebbcrbäem än fleh feit puffert täfle ff / ©onberrt märt feib ert vert ben gläitben*

‘Jtem b$ er w tberfäg bem teuffel / ber w e it / vnb M J+X em fle^fcb/vnb g lä w b e ^ ttrt g e tt vätter/fert/vnb §e^

- ^ / f ^ |1tgen ge^fl/© e feit märte flie äitch änrtcbtcn/bäe mäit

-&*4^ y \ '

ttit bert eblen tbetire flh ä % äifo bob^rt fcbwttet<jrtrt e^n

f chenbtlichee vttre^nee gefeffe/fenbem frägett vo tiert WärttmS fleeencmcn.i>ärum

0

foll märt noch b e w rä u f bäem äiewiträrtcPbß'yfcflhbrtert/vnb juge^rt läflen/

aber fiirän nimmer. tDärtrt märt läuflnt be£),yrt/vnb mty net wenn märte empfärtgen bäbe/fo § ä b märt eynguttt w e r cf getbärt.ijfy lieber b äe ifl nicht genug /bäe ifl ge febmeebt vn b g e t t ä llcfit gefcbenbfc/r&crtrt mäft $ele eem't fbr eyn w e it v n b w ercfgettce/bärtiort w ir m$*

chten gläubeit 5» g o tt empfärtgen / ©enberrt fltr c'jn

¡wercf / b ä e w ir tb»n . tDärttmS feil m än fe ib t an/

bte b e bärQ« ffepm^xtr^Ü£jt^-ßiuigen / w ä e f t b e ne*

nten/vnb wärumb fle ee nemen/vitb bte feilen älfe an*

tw e rtte n ♦

©ef>t b ä e ftnb bie w e rt Cb^fl* /bäe er § äb e fe'ftt le^b vn b blitt^tr mich b ärg e g efen /b ä em ir me-jnflm*

be feilen äbgewäflcbert fe'jn/vnb b ä rn m b b ä t er mit b te b e t g e fle ltwm$cy&enje'pt B ljttvnb fleyfefy/wie eyn © ^gei/bäm tticb verflebert feil feyn/ym fey äffe/

tTTe^n furtbert flnb mir vergeben / v n b ich b ä r ä u ff fl er

$en fbll/fe^n flerben /feyn tebt/fe^n biitt vn b fleyfeb/

* ftnb meyn vnbflehenfitr mich/ YX>e berglätt& cnit iß /

*be ßleybeman bäruen,£Tu febt/wte ive^t bie jw eett giäuben venetuänberfltinbcn/bngiättbfl eefey g o t*

ree le^chnäm vn b blut / bärumb lättffl btt fyyn v n b n ^ m p flb ä e d S 'jfflP a rw ä e bilfi* b flb b ä $ $ w ä e g c *

(11)

itettfi t>tt fe'fttfbtt ßetyeß btt/*t»b fttfie ^tttt ttle *?ttt»

e*?t» n w tftta itę m /e e w ircfe ttticb nichts m etyi ynn b ir/

bent» yiw ber mbrtfirttrttjett bie btt fltfyct*

2L$ev w en btt btt §er bbropfi tm b ttlf b f ttgfi/fTc£ btts ft nb w b tt C b u jtt/b ttö fein le^b vnb lebet» fu r miel) ge fiele fe'y/btts icf? mich beß ttlfb btti» tttttt ebroett/ttls mc'j

«es eigene g u tes/v i» b b es§ ttb e ic lj^ fe e^yit $eyctyen/

©e£>t ttlfb § d fft es btcb/boem pfebcfittbetttte^tttiber fcbwendPltcben groffen reich en fcbttQ* ©ef?t w iefern ber glttw b v o n jettet» i ß / VXn ttlfb feil rntttt» bentt ero#

pfttben x>nb tttebe ttrtbere/ "Pnb iß barttacty v w ti$t*

b eit/b ttsb erg lttw b eljerttu s Steche/ v ttb b e fttttb t w er be/ttttcl) ttttbereitlettttcrt/bttew ir g lttw b e n /b tts w ir ttoeb ttrt 'fbemtttrt fterreifert bert'ytttterlic^e glttwbet»/

fü n fte m fe r n e n iß » fetyon get»»gf»r g b t t / btts mttt»

bett» ew ttrtgeltbglttw be.

2iber ettfferlicj sc'fgt m ttn e ttrt/m it bem $eicf?ei»/

be» bb bleibt b tts creutsem cljt Ittrtge ttttffen/bb fb m p t tttttit tw te r bie C ^rttjm ew J-ine^em igett bet» le^b / 2lber 'yrotbbebeti? tb m p t ber tew ffel tttb § elt bie ftttt#

b efttr/tm b w ill b ttö g ew iflett^rtttjw e^ffel foret»/bo . ifiöbert gwtt btts m an s tt*fmpt/btts tttttt» bb bettlDjrtttt n c it/tb b t/x rtb teu ffe l/tu n b t tru g e n xnbfttctett, ©ifje btt3^rtttin/fT ^ebtt tew ffe l/ftb eji w ir ttfi roe^tt lebet»

tm b gew>*f]ett/©ic^bb^)ttbicb eyn$tyctyctt /btto <Z\)ti ßtt$ fcyttlcyb v ttb leb e tt/b lu trn b fleyfety fwr mich ge#

feątty<it/&ityct>a&fcąeicty w ib e rb te h /b b fielet» bie w b tt tttbęe^cbert/btttttttfftJerltt^ ich mięty/ ber glttw#

b e w ir t mich m cbe^eenegct»,@ ebt ß w irb t er betttt

v b e r wttttb ett/ßm ß w etm btt ttlle^tt ttlfb w ile ßffett/idk

h ab e b tts ©tterttment entpfttttgeti/fb w irt btch ber t a t

ffel viU tyertter fibffert betttt fim ß/bentt b» ittttcbfibir

btts$»m w ercF/bb b tib e s glttwSert Srttttchet» ß l t t ß /

(12)

g le ich Als hie ^uben / h a fte hie archen gegen <?f>ren fe7nbert tragen /h o fiunben fie äIIc^u auch auff bem wercF/vnb nicht a u ff hem giaw ben/ barumb würbe«

fte auch fo we^hltch gefchlagen.

5D arumb muß man© recht gebrauchen/wie ine wort W tngen.St^e ixte tfi titeln le^chnmn/hcr für euch etc, S ip e ho porcftit/ b a s für hieb gegeben fe^/hat es h»r g e f e i t e n fe7/bas hilffcvrtb erquieft cytt / wem her teuffei a n ta fi/ b a s hu fagenbanfi/ j a cs iflwar/

2Jch bin ein funher/ich bin vnre7rt( wen er htr hie futthe für heit;4ber ich habe hie h4ö vnfcbulbtg blut Cpiifti/

her hohe m aiefiet ftgel, B ih e w a s w iltu hen thummit hem bin ich e'yn buchen w orb e/bo muß er hen welchen H u wenn hu b a s xvey fi / fo gehe 7nn he^ne fcamer tm b b ittg o tt/ b a s e r b ir ^ n e n g la w b e r t wbU geben b a s b i r b a s w ort m öge e in g e h e n / b a sb u b a s je'ycheti recht b rau ch efi/C rit nicht ^nnhein Ingen w er cP rat) m achbir e^nen^geit g l

4

wben/fonher laß hir 7hn g«(

machen/i£s g o ite s w e rcf her glaw ben/nit vrtßer/

v n b hie follen hen h'jn gehen/hte hen giaw ben nu alp) geßp ep ffcpab ett/vttP yn n benenbas w e rcf gewireft h 4 t/ h o w ir t man bann w olfehen w iew em g (Cpnfteti w erben fetn.2>as ifi nu von hem empfapen gefagt/nu«

m an fiel? bartju f;p tcFen fol/wenn w a n s empfapen wil Ziem lich b a s man w iß w a s es fe^/vnh w a r q u c s b^«

ne/vnh nutj fe7.H u w ollen w ir fugen von hem img her baruon Pumpt»

, „.. i£s ftnh jwecnmme vnb frucht bes facraments. jDö erfie hie tms macht bruber vnb nuteerben (Cpzifti/aljfc

^ ^ bas wir werben e7n buchen mit Cp nffo / 3 Dte anber macht/has wir auch werben e7n buchen mit einanber als mit hem nehmen / hie $wo frucht pat paulus ge*

fügten hen Corinth» am.i 1 .Wir finh alle e7n btot bi«

(13)

nur effert von cuttern 0iot. 'Jtem ijîs 'tricot a lfo 2 Oie wir brechen von extern 0 :o t/ Oaewirl?4ben Oie g c*

mtynfcfyafft CÇmffr? S um erfïcn / nue gel?t Oae su/

wenn wir Oaô nehmen/Oae rciveyn fucÇ wcrOenmit

^m5 2 ilfo/b 4 s wir allce/w as fe^it ifï/rn e j» eignen/

Oas vitrer gew'ÿflen fort 4« / mc^t auff ftcb / fonOerti

$uff Oie bloflegnaOe Confît ftcb erwege vnO ergebe.

¿Tu W4ô § at Oeu C^iifiue^ièr |>4t 046/046 er ifi ein

^errvbertoOt/teuffel/Çell vnO aile creaturen / ifï al inecljtig/gewaltigv'We'ÿ6/gerecl?t/from/vn0 ijî aller tugenO vol / 0el?t Oie gôttcr werOe« xne allumai/

500 ar Ourdi* 0urcl>0a6 weref/Oas Ou Oat|>ufi / wen«

Ou Oas façramerttnympftiXYïit nickten/ fonOer Ourcl) Oeil glawben/ wetm Ou glawbeji / 046 (¿fuifiuô fc'Çit

!e<yb vttO leben furOiçf? OargefeQtipabe/Oo mit wirfîu auclj e’yu^err vber/toOt/teuffel/fjell vitO aile creatu**

ren/mec^)tig/frumvnOfelig /nicfyt Ourc^ Oe>m lugett gerecljtigte'f t/f onOer <0?:i(îi/ Oer fur Oicb fic^t

0il?efbwir(ïu Oeuu e^rtéuc^mmit (C^iifîo/046 voix tretten mit 'fljm 'ymt eyn geme^nfebafft ferner gutter/

vnO er 'jnn e^n geme^nfebafft v n f3 erg u ttcr/0 o flid t fief) Oenn ynn einanOer/Oae fein gerec^tife'Çt me^it w irt / meyn vngerecfrticfeyt; (eyn / feyn guttes leben mein/nteyn boßes leben feyn /vnb 0um m a fumma#

rum /er nympt fiefy ailes vnfîerô Omges an/wie 0e6 fey iten/vnO wir nehmen vns wiOemmb Oes feinen a n / wie Oer vnfèm/ 0 ib e wen« 0» Oa bin fcoropfï/W46 wil tu mebr50o 0ifï Ou febon ym paraOe^ s vnO bifî felig.

ÎDieanOerfruc^tifi Oie /O as w^r vntter e\nanOer aucb eyn 0*ot finO.n« fagt er/Oie wir effen von einem foot /fînO aucb vnter einanOer c'jnbiot. Oie wir trincfcnvone’ÿnemtranciV fïnOaud? vnter einanOer

«'jn trancf.PPic gebt Oao ju ï 2tlfo/wamt ici? Oaebiot

(14)

b ig nehme icbs0*ot:$tt mir/ 'frtftwenbig nchmeicb $w mir «Uc fcrofft vnt> m acht b e eU y6 e£hufti/boefpc^ji mxct> tmb crqm \ft m ich / w ? e e^n natürlich 0?ot bcn lc^b.© o faffet er w iberom b mein fimbc awff |Tct)/me^n to b t/m e^ n b ell/tm b

0 4

ife n aJfo^nn einanber/tm b w erben e^n 0xot vnb e^n tuchen m it etnanber. TOnb fo w ^ r benn m it C^n'fio eyn inc^cn ftnb / fo wircFt bas fclbige fouiel/ b a s W'er auch rm tereinanber e^nbing w erben/TO nbbae^hr bee cyn gleicbnie feh ttw b tw * ftbet.& ctyt iß cs nicht a lß tib ie tom er wenn fie $crm len werben/ (o fprengen fie fich 'frtrt emanber/fce^ns 6c fyelt feyn mel $ey ^ m /fonbern mengcne ytttt eynanbcr/

$iß es «Xe eyn bing w i r t .

“J tcm alfo mit betn we^n «uchybie 0eer werben alfo jerbrudP t/ b a s teynes ftir fiel? fclbft fein faßt tmb Brafc i>

4

t/fbnbem cynce w irb t bes anbernfaffe vitb trafft,

«Seht ai)o ftnb wyrauch cyn 0iOt/wenn w ir glawbe#

b a o fern er ijifu rffcT fT etb fi / fonbcm cyn jegliche*

W'frffe tmb bre-ft ftch vntcr ben anberen / burch bic liebe / wenn bn arm 0i|l / fchw ach / tmgefunbe / Ä'irt ich eyn Ctxufi / fo g tb e ich mich bo §yn ym aIle btyt ttc n ett / entbreche mich wie eynn fcom / tmb werbe g le ic h 5«meel/bo iffefi bnm ic^ /bns ifi/bngerrcwffefi meyn/ o ll mein lebengehet b^r$n g u tt.

71

te $iß u eyn C b u fl/© o Sreyteß b» bfeh bo ffyrt tmb leffefi mich genießen betner leer/ beiner g&tter / bey*

ntr frum te^t/i)u btfi frumb/ich eyn fwnber/bu 0re^t*

te ß bich bo £>tn/tm (ntefi ft»r mich/ verfuneß w irgott

» eręerfi mir meyn fiwb/tm b 0rm gfi mich bo §in/ bas ich auch fVttm werbe/vnbmir g o tt oweb evn glaube»

geb e. [

©c£t /alfo fm b wyt benn eyn tu c h e n / S o fc(?t yl;i

(15)

wiee'ytt vbetfc^wentfltV^eß b in d 1/ w ie groß fcfyc%e/

wie grofie 0Wttw ea ifiv m b bna © ucrament / t u a v n a mucl^t eyntuctycn m it (Ltyiift*/ terfe^n le*? 0 v n t le ben/ Glut v n t fle^fch / v n t alle fe^ne gutter fur tit«

feist/ v n t von vn a wed* mjmpt ullea vnfer vb el ♦ & ur*

n a c^ /t>uaera vn a auch m ac^t e^n b :ot m itten bern / v n t t i e guwse gemc'jnfc^Afft t e r ^e'jltgen fur v n a b ittet v u t f ie le t .

S e ^ t / t n e f i n t t i c fr&ctytc / t a a <Cf?nf?ue v n t nil«

fr^rte uuferw elten fur mich ftefyen/ficty fur mich geben/

C r w s n u te w ffe l/ to tt/ b e e l/ v n b t e r gan zen w e llt/

© e § t w o t e r v e rfia n t *?m fchwang w e re / to m od)t ea Ä ttch ree^ tju ge^ en .tt» tie w e 'jl man turnon nicht«

v e r f ie le t / gebt ea 5»/ w ie mutt ten n ftc ^ t. i i a a i f i

»m von tern Sacram ent v n t feinen fruchte / £1» und)

ryn

w enig von t e r b e a ch t,

Gunter beacht wirt hiß göttlich wort gefpiocben/

3

Dir w e rten vergeben te \n e fim te ,£ T u man foil m n n tjw in g e tu « er fein funtc alle fug/ bemtocht jman v e ra ch te te r beach ten it/fon term an (Seile fteevne^e/ -v-’-

ulicheithe^m/yttb la ß ^hrt brauchen nach ferner an/

bacbtLVttb nottu rfft/iD cnn g o tt l; a t fur w a r t ie verge bung t e r fu n te/ tu « w o rt t e r abfelucitn niefyt vm b fu n figegeben .2lberau ffbie$ w e,?bindi foil man v iel mefyr acbttyaben ynn t e r beacht >

Sum erfien/baamangebencfevielmebiauffbaaa»

bunfftigt leben/1enn auff ta a vergangen leben / tu«

buget>en<feß.2(c1> g o tt/ ich h<*bbtßf)eralfb vbel gc^

lebt/ich will mict> fortan fur tem verfiocFten bbfen le

ben

batten

/

vnt rc'jflcnaue tem

fcblam/

v n t

fefyen

wicic^mitgott turunfe'j,2(ch g o tttu ^ ilff mir $u/

V n t tarnach bfn gehn / vnt bole e^tt vrte^l v n t

fentews göttlicher b«lbe vnt liebe/ tu e t« wc^fi

wie

(16)

tm mit; gott bavatt fe'ffi/j&tt mttfl ym bergen fütlert/baa btt bes altert le&en fa t btfi/tmb mufi fölett e'fn Utj$ tmb IteSe $u bem rtcwert futtert tebc/X>rtb b a s tanftu a»cf>

nicht m acbertawsbe'jrtenfcreffteti/gbtttjws b a s 'jffli b tt wtrcfert *

2>aritacb5itbcm aitbem / gebe b'fn vttb b e leb te/

vitb weitrt bu borefi/bas b irg o tt be<ytt furtbe bureb beti prte|ier vergeben bat/fb gebertef/basbw mttntt go tc e^ns le'jefi/vnb gebend* b a s btt'fttrt g ö ttlic h « b»ibe ble'fb|i vrtb jrtitetrteff,Delfin a$er e'jrt m al / v n b föleft aber e^rt m ale'jtt verbttts b es altert lebert /tm b ent#

pfirtbe|i e'ftt Ittfi vrtb liebe5«mrtcwert/fb gebebtrt vrtb beachte aber eyit m al/-$>or g o ttes vrteyl r b a s bti g e w iß fe^ e fi'b a s btr g o tt bolt ßy/ jD a stjis erfie b a s b» e^ti Itifijrtbem ncxcen leßett gcwtmtcfi/vrtb e'jtt ve r brns vßer b a s a lte/vitb w o ltefj gerne m it g s t t w o lf baratt feytt/ & o gebe b'frt vrtb beycfyt /vnt> tyov bi*

aSfolitciert*

2>as artber/bam acb fb »wm b icw o it alfb a u ff / a ls w enn fte bir gott von §ymcl gefagt bctte/2>eti bie t>0*

|>e mateffet b a t b a s bem menßben ^mt murtbt gelegt/- b a s w ir fteber follert fe^tt/gott bab tms bte fitrtb verge bcit/iDas w s rt ny m bemt an mit fvettbert/tmb laß \'ein/

a ls wert« btrs g o tt feiger g e fa g t bette. 2>en btt bfctttß utUctcbt ntt funben leiben/w ernt er ßW em it b ir ge#

! reb t bet/IDarumi? b a t er btr b a s 31t g u tt getbbrt/

b a s er bir jti rebt bwreb cuttert mcnfcfyciu

(17)

---

»

-

SS

__________ _

(18)
(19)
(20)
(21)
(22)

Cytaty