dawkowania, unikania interakcji lekowych i w in- nych problemach związanych z leczeniem farmako- logicznym w celu osiągnięcia określonych korzyści klinicznych, dokumentując proces [1]. Tak sfor- mułowane zadania farmaceuty pozwalają otoczyć szczególną opieką tych pacjentów, którzy muszą zwracać baczną uwagę na interakcje między lekami i dozwolone dawkowanie nawet ogólnodostępnych leków bez recepty czy suplementów, m.in.: osoby starsze, pacjentów przewlekle chorych, onkologicz- nych, dzieci i kobiety w ciąży.
Trend związany z poszerzaniem kompeten- cji farmaceutów jest widoczny w wielu krajach.
Przykładowo, w opracowaniach na temat kana- dyjskiego systemu zdrowia podkreśla się proces, w którym farmaceuci zyskują coraz istotniejszą po- zycję w procesie leczenia i coraz częściej uznawani są za ekspertów zarządzających lekami w zespole opieki zdrowotnej [2]. Liczne publikacje pokazują ich niekwestionowaną rolę w opiece także na po- ziomie apteki [3, 4]. Inaczej jest w Polsce, choć to właśnie w kraju borykającym się z problemami emi- gracji lekarzy i długimi kolejkami do specjalistów apteka powinna stać się jednym z filarów systemu opieki zdrowotnej. Pozwoliłoby to nie tylko na lep- sze zarządzanie zdrowiem i portfelem obywateli, ale mogłoby wpłynąć na skrócenie kolejek oraz dopro- wadzić do większej świadomości zdrowia wśród pa- cjentów, a co za tym idzie – do poprawy ich jakości życia poprzez działania prewencyjne.
Wstęp
Dzisiejsza polska apteka często traktowana jest przez pacjentów jako sklep z lekami. Podobna do drogerii w postrzeganiu pacjentów, przestaje być częścią systemu opieki zdrowotnej, stając się ele- mentem wymiany handlowej. Jedną z prób ponow- nego włączenia aptek do systemu zdrowia i wyko- rzystania fachowej wiedzy farmaceutów w procesie leczenia jest idea opieki farmaceutycznej. W tym modelu farmaceuta doradza pacjentom w zakresie
Społeczny odbiór opieki farmaceutycznej
wśród kobiet w ciąży oraz matek małych dzieci województwa warmińsko-mazurskiego.
Badanie pilotażowe metodą zogniskowanego wywiadu grupowego
Stanisław Maksymowicz
1, Łukasz Puchała
21 Katedra Psychologii, Logopedii Klinicznej i Nauk Społecznych w Medycynie, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum UWM w Olsztynie
2 Wydział Nauk o Zdrowiu, Katedra Biologii Medycznej, Collegium Medicum UWM w Olsztynie
Adres do korespondencji: Stanisław Maksymowicz, Katedra Psychologii, Logopedii Klinicznej i Nauk Społecznych w Medycynie, Wydział Nauk Medycznych, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski,
ul. Warszawska 30, 10-082 Olsztyn, e-mail: stanislaw.maksymowicz@uwm.edu.pl
Social reception of pharmaceutical care among pregnant women and mothers of young children in Warmińsko-Mazurskie voivodship. Pilot study using focus group interview · Pregnant women and mothers of small children are a specific group of patients. The study identified the criteria used by patients to meet their medical needs. Most of the people surveyed have shown limited trust in the pharmacist when choosing a drug or supplement while indicating interest and willingness to use a new medical service such as pharmaceutical care. This is a great opportunity to improve the image of the profession of pharmacist and the qualitative characteristics and availability of this service will be the criterion for its effective introduction. Validation of questions and evaluation criteria will be used in the population survey.
Keywords: pharmaceutical care, pregnant women, mothers of toddlers, social pharmacy, and pharmacy.
© Farm Pol, 2017, 73 (12): 716–721
O P I E K A FA R M A C E U T Y C Z N A
Z tych powodów aktualnie w Polsce trwają pra- ce nad wprowadzeniem opieki farmaceutycznej [5].
Jej zasady i założenia omawiane są szeroko w lite- raturze fachowej [6]. Wprowadzone do programu studiów oraz rozwijane wśród specjalistów, są one stosunkowo dobrze znane absolwentom wydziałów farmaceutycznych, ale jej projektowany kształt dla konkretnych grup pacjentów określony jest częścio- wo [7, 8]. Istotne jest znalezienie metody pomia- ru skuteczności funkcjonowania opieki farmaceu- tycznej oraz jej wpływu na proces terapeutyczny.
Ze względu na obecność jasnych, mierzalnych pa- rametrów (kontrola poziomu glikemii lub ciśnienia tętniczego), badacze zwykle poddają analizie sytu- ację pacjentów z chorobami przewlekłymi [9, 10].
Kolejną przyczyną takiego ukierunkowania jest roz- powszechnienie tych jednostek chorobowych oraz liczne problemy związane z niewystarczającą sku- tecznością leczenia.
Jednak w praktyce aptecznej, zarówno w apte- kach otwartych, jak i szpitalnych, spotykamy tak- że inne grupy pacjentów, zupełnie inne niż te będą- ce przedmiotem badań nad opieką farmaceutyczną.
Szczególną grupą pacjentów są kobiety w ciąży oraz matki małych dzieci. Postępowanie terapeutyczne we wskazanej w tytule grupie obarczone jest bo- wiem licznymi trudnościami, zarówno merytorycz- nymi, związanymi z ograniczeniami farmakologicz- nymi i prawnymi w zakresie stosowania preparatów farmaceutycznych, jak i tymi natury psychologicz- nej, związanymi z dużym obciążeniem emocjonal- nym w okresie ciąży i po porodzie, np. w czasie cho- roby dziecka [11]. Podobne problemy dotyczą też poradnictwa związanego z dokonywaniem zaku- pów leków w aptece [12].
Celem badania, którego pilotaż prezentujemy w poniższym artykule, jest określenie zakresu, w ja- kim opieka farmaceutyczna powinna być skierowa- na do badanej grupy kobiet w ciąży i po urodzeniu dziecka. Zasadne jest też pytanie, które postawili- śmy w naszym badaniu: czy opieka farmaceutycz- na w ogóle trafia w potrzeby i oczekiwania pacjen- tów z tej grupy i czy są oni gotowi korzystać z nowej usługi medycznej. Dla procesu wdrażania i reali- zowania opieki farmaceutycznej kluczowe będzie też uzyskanie zainteresowania pacjentów tą formą usług medycznych, tak aby stała się ważnym ele- mentem skoordynowanego systemu ochrony zdro- wia. Należy więc odpowiedzieć na pytanie o możli- wie najskuteczniejsze metody dotarcia z informacją o tej usłudze. Użyteczność procesu będzie także podstawą do właściwej jej wyceny.
Materiały i metody
Celem badania pilotażowego jest zweryfikowanie założeń badawczych, walidacja pytań pod względem
zróżnicowania odpowiedzi, wskazanie dodatko- wych zagadnień i problemów, nieuwzględnio- nych we wczesnych hipotezach badaczy [13, 14].
Temu właśnie służyło opisywane w artykule bada- nie, które zostało przeprowadzone w drugiej poło- wie 2017 r. metodą zogniskowanego wywiadu gru- powego (tzw. fokusowe [15]). Zaplanowane zostały dwie pilotażowe grupy badanych:
1) matki małych dzieci niebędące w trakcie bada- nia w ciąży;
2) kobiety będące w trakcie badania w ciąży; po pierwszym trymestrze.
Zmienna wieku nie była poddana kontroli ze względu na charakter badanych grup. Założono jed- nak, że badane nie powinny być młodsze niż 25 lat i starsze niż 40 lat. Badania zostały przeprowadzo- ne na terenie Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Olsztynie, w budynku Centrum Medycyny Eks- perymentalnej Uniwersytetu Warmińsko-Mazur- skiego. Badanie było rejestrowane, o czym respon- dentki zostały poinformowane. Respondentki były werbowane z wykorzystaniem forów interneto- wych, grup na portalu społecznościowym, ogłoszeń podczas warsztatów dla kobiet w ciąży i tzw. meto- dą kuli śnieżnej (metoda wykorzystywana w bada- niach jakościowych, polegająca na takim doborze badanych przez badacza, żeby ci sami werbowa- li kolejnych badanych ze swojej grupy). Za udział w badaniu respondentki nie otrzymały wynagro- dzenia, a jedynie kosmetyki do pielęgnacji, o czym były poinformowane w ogłoszeniu o badaniu.
W badaniu pilotażowym wzięło udział 13 kobiet:
8 w 1 grupie (w tym jednak kobieta będąca we wcze- snej ciąży) oraz 5 w 2 grupie. Niższa liczebność dru- giej grupy – kobiet w ciąży – wynikała z trudności w werbowaniu respondentek w tej grupie. Obie gru- py były względnie homogeniczne pod względem wie- ku (średnia wieku wynosiła 32 lata, mediana 30 lat) i miejsca zamieszkania (wszystkie badane, poza jed- ną osobą, pochodziły z miasta Olsztyn). Podczas ba- dania pozyskano także dane dotyczące ilości posia- danych urodzonych dzieci oraz dalszego planowania rodziny. Rozkład cech demograficznych w gru- pach badawczych zaprezentowany został w tabeli 1.
Wyniki
Badanie miało charakter jakościowy, to znaczy jego celem nie było uzyskanie odpowiedzi na temat całej populacji, na przykład kobiet w ciąży w wo- jewództwie, a pogłębienie wiedzy na temat opie- ki farmaceutycznej widzianej z perspektywy kobiet w ciąży i z małymi dziećmi. Przeprowadzone bada- nie fokusowe pozwoliło badaczom na weryfikację wstępnych hipotez przed przystąpieniem do wła- ściwego badania oraz uzyskanie nowych informa- cji na temat badanego zjawiska.
ne z wykorzystaniem przygotowanego wcześniej kwestionariusza, który został podzielony na 4 głów- ne bloki:
a) używanie leków i suplementów diety,
b) opieka w aptece – postrzeganie pracownika ap- teki,
c) opieka w aptece – postrzeganie apteki, d) opieka farmaceutyczna.
Badane proszone były także o sformułowanie ogólnych propozycji związanych z dostępem do le- ków dla kobiet w ciąży i z małymi dziećmi. W cza- sie badania respondentki proszone były o usze- regowanie kategorii odpowiadających na dane pytanie. W artykule publikujemy trzy najważniejsze
czy, że badane nie wskazały innych problemów, jednak ze względu na liczebność badanych grup mają one mniejsze znaczenie.
Używanie leków i suplementów diety Badane w obu grupach stosują podobne leki i su- plementy diety. W grupie kobiet z małymi dzieć- mi jako najważniejszy rodzaj preparatów dla ko- biet w ciąży i po porodzie wskazano kwas foliowy, a następnie DHA, żelazo i różne witaminy. Na dalszym miejscu były leki zbijające gorączkę dla dzieci oraz antybiotyki. W grupie kobiet w ciąży kwas foliowy nie pojawił się w ogóle, co jest za- skakującym wynikiem. Jako najważniejsze wska- zane zostały suplementy dla kobiet w ciąży, wi- taminy i leki rozkurczające oraz przeciwbólowe (tabela 2).
Dominującą cechą używanych specyfików w grupie 1 była opinia lekarza co do możliwości sto- sowania, skład (wskazywano na naturalne składni- ki suplementów) oraz cena. Dla kobiet w ciąży naj- ważniejsza była natomiast informacja, że dany lek jest przeznaczony dla kobiet w ciąży. Wspomnia- no, że zapisanie przez lekarza leku, który posiada przeciwskazania w stosowaniu w ciąży, było du- żym problemem dla badanych. W takiej sytuacji konsultowały one dodatkowo, przede wszystkim w internecie oraz u innych kobiet, możliwość uży- wania leku. Na drugim miejscu w grupie 2 były bo- wiem właśnie opinie innych kobiet na temat danego specyfiku. Na trzecim miejscu znalazła się ponow- nie cena, która podczas dyskusji miała duże zna- czenie (tabela 3).
Najczęściej wskazywanym źródłem wiedzy na temat stosowania danego leku lub suplemen- tu w obu grupach był internet, w którym badane sprawdzają opinie na temat specyfiku przed zaku- pem. Co istotne, w obu grupach cecha ta była do- minującą nad opinią lekarza. Jak wskazują wyniki badania, kobiety które urodziły już dziecko częściej ufają opinii lekarza i farmaceuty.
W grupie kobiet w ciąży ani lekarz, ani farma- ceuta nie znaleźli się na jednym z trzech pierw- szych miejsc. Być może jednak nie wynika to z ogól- nej specyfiki badanej grupy, a konkretnych osób, co musi zostać zweryfikowane w badaniu ankieto- wym na dużej grupie. Istotnym wynikiem pilotażu w zakresie źródeł wiedzy jest jednak ugruntowa- na pozycja internetu i społeczności internetowych w kształtowaniu wiedzy na temat leczenia. Fakt ten powinien być podstawą planowania akcji informa- cyjnych i modeli zarządzania opieką farmaceutyczną w Polsce, przynajmniej w stosunku do kobiet w cią- ży i matek małych dzieci.
W obu grupach badane zgodnie orzekły, że rekla- my w aptekach oraz w drukowanych czasopismach Tabela 1. Tabela rozkładu cech demograficznych w grupach badawczych
Lp. Badana grupa Wiek Dzieci Ciąża Plan poszerzenia rodziny Miasto
1. 1 35 1 nie nie Olsztyn
2. 1 30 1 nie nie Olsztyn
3. 1 34 2 nie nie Olsztyn
4. 1 30 0 tak ? (nie podano) Olsztyn
5. 1 36 2 nie nie Olsztyn
6. 1 40 2 nie nie Olsztyn
7. 1 29 1 nie tak Olsztyn
8. 1 34 1 nie nie Olsztyn
9. 2 30 1 tak ? (nie podano) Olsztyn
10. 2 30 0 tak ? (nie podano) Olsztyn
11. 2 27 1 tak ? (nie podano) Olsztyn
12. 2 33 0 tak tak Olsztyn
13. 2 30 0 tak tak Żabi Róg
Tabela 2. Rodzaje leków i suplementów kupowanych przez respondentki
Nazwa leku/suplementu Grupa Ranga
Kwas foliowy 1 1
DHA i żelazo 1 2
Witaminy 1 3
Suplementy 2 1
Witaminy 2 2
Przeciwbólowe i rozkurczające 2 3
Tabela 3. Lista cech, którymi respondentki kierowały się przy wyborze leku
Czym się kierowały przy wyborze leku? Grupa Ranga
Opinia lekarza 1 1
Skład - naturalne składniki 1 2
Cena 1 3
Informacja - dla kobiet w ciąży 2 1
Opinie 2 2
Cena 2 3
O P I E K A FA R M A C E U T Y C Z N A
nie są skuteczną formą informowania i nie wpływa- ły na ich wybór (tabela 4).
Opieka w aptece – postrzeganie pracownika apteki
Najważniejszymi cechami aptekarza jest według obu badanych grup komunikatywność, rozumiana też przez badane kobiety w ciąży jako ogólne zain- teresowanie pacjentką, profesjonalizm oraz bardzo nieostro zdefiniowana kultura osobista i aparycja.
Badane wskazywały, że na zaufanie do aptekarza składa się zespół tych cech, z których trudno zre- zygnować, gdyż tworzą całość. Dlatego uszerego- wanie w tym przypadku nie ma dużego znaczenia.
Jak przyznały badane, nawet najbardziej profesjo- nalny aptekarz o złej reputacji albo nieposiadający wiedzy, ale o nienagannych manierach, nie będzie wypełniać właściwie swojej funkcji.
Niezwykle istotny jest fakt, że badane w obu grupach w znaczącej większości nie różnicowały pracowników aptek na farmaceutów i techników farmaceutycznych. Tylko dla jednej osoby z gru- py 1 miało znaczenie, czy jest obsługiwana przez jedną z tych osób na korzyść farmaceuty. Jak pod- kreślały respondentki, fakt bycia farmaceutą nie- koniecznie oznacza lepiej przekazaną pacjentowi wiedzę na temat leków sprzedawanych w aptece.
Badane dopytane na ten temat uzupełniły, że zda- rzało się, że technicy mieli więcej czasu i życzliwo- ści dla badanych.
Dodatkową cechą, jaką powinien posiadać ap- tekarz, według badanych, powinna być posiadana specjalizacja (tu: w zakresie poradnictwa dla ko- biet w ciąży i z małymi dziećmi), co wskazały oso- by w 1 grupie. Taka osoba, posiadająca szczególne kompetencje w zakresie obsługi danej grupy pacjen- tów, miałaby istotny wpływ na wzrost zaufania do farmaceuty oraz byłaby magnesem przyciągającym pacjentów z całego miasta (tabela 5).
Opieka w aptece – postrzeganie apteki W odpowiedzi na pytania o cechy decydujące o wyborze apteki, w której badane dokonują zaku- pów i w której chciałyby korzystać z nowych usług farmaceutycznych, uzyskano informacje inne, niż założone przez badaczy. Głównym elementem de- cydującym o wyborze apteki w 1 grupie była bo- wiem znana marka, pod jaką funkcjonuje, pozycjo- nując jako bardziej atrakcyjną aptekę sieciową nad indywidualną. Respondentki dokonały jednak oce- ny apteki głównie na podstawie cech wizualnych – nazwy oraz nowoczesnego wyglądu, wskazując wygląd tradycyjnej apteki jako nie tylko nieatrak- cyjny, ale wręcz działający na niekorzyść i wskazu- jący na gorszą obsługę. W 2 grupie (kobiety w ciąży) sieciowy charakter apteki był co prawda na 2 miej- scu, ale też miał duże znaczenie w czasie dyskusji.
Na 1 miejscu było jednak bliskie położenie apteki względem domu, co wynika z naturalnych ograni- czeń przemieszczania się w tej grupie. W obu gru- pach badane podkreślały, że na ich ocenę apteki duży wpływ ma wygląd, schludność, zapach i ogól- ne wrażenie. Dla niektórych osób istotne było też znajdujące się w aptece specjalne miejsce dla dzie- ci. W tym zakresie ocena apteki była podobna do oceny punktu handlowego. Fakt ten wskazuje na istotne zatarcie się granicy między apteką jako czę- ścią systemu opieki zdrowotnej a elementem sys- temu gospodarki.
Interesujace było przedstawione stanowisko w grupie kobiet w ciąży, że chętniej skorzystałyby z usług nieznanej sobie apteki (na przykład podczas urlopu), pod którą ustawiła się kolejka pacjentów, niż z apteki, pod którą nikogo nie ma. Badane tłu- maczyły, że wynika to z potencjalnie większej po- pularności, a co za tym idzie – wyższej jakości usług i niższych cen w aptece, w której jest więcej klien- tów. Jak jednak zaznaczały, gdyby nie potrzebowa- ły porady farmaceuty, poszłyby do apteki bez kolej- ki lub tańszej i lepiej wyposażonej. Ta ostatnia cecha – wyposażenie (rozumiane jako asortyment) – była zresztą często przywoływana jako negatywne zjawi- sko, szczególnie w stosunku do kobiet w ciąży, dla których brakuje podstawowych lekarstw, np. prze- ciwbólowych czy na przeziębienie. Ocena ta doty- czy jednak nie ogólnego asortymentu danej apte- ki, a małej liczby leków możliwych do stosowania w ciąży. Część z badanych wskazała ponadto, że częściej kupuje suplementy do leczenia przeziębie- nia w drogeriach, w których znajdują się oddzielne działy dla kobiet w ciąży.
Tabela 4. Źródła wiedzy na temat leków według kolejności podanej przez badane
Źródła wiedzy Grupa Ranga
Internet (wyszukiwarka) 1 1
Lekarz 1 2
Aptekarz 1 3
Internet (wyszukiwarka) 2 1
Społeczności internetowe 2 2
Opinie kobiet 2 3
Tabela 5. Cechy aptekarza według kolejności wskazanej przez badane
Cechy aptekarza Grupa Ranga
Komunikatywność 1 1
Profesjonalizm 1 2
Zachowanie i kultura 1 3
Zachowanie i kultura 2 1
Zainteresowanie pacjentem 2 2
Profesjonalizm 2 3
Kwestia kolejek nie była jednak oczywiście wska- zywana jedynie w pozytywnym aspekcie. Więk- szość badanych podkreślała, że dużym utrudnie- niem w dostępności usług farmaceutycznych jest długie oczekiwanie na obsługę. Wielokrotnie jako temat dyskusji wracał problem klientów apteki, którzy nie ustępują miejsca kobietom nawet w bar- dzo zaawansowanej ciąży. Na ciążę nie zwracają też uwagi sami farmaceuci, nie prosząc kobiet w cią- ży poza kolejką oraz nie pomagając radą w zakresie zakupu leków pod kątem ciąży, chyba że zostaną o to zapytani. W aptekach, szczególnie tych nowe- go typu, brakuje ponadto odpowiedniej dyskrecji w czasie zakupu leków oraz profesjonalnej obsługi w zakresie ciąży. Badane zgodnie uznały, że były- by skłonne pojechać do znacząco oddalonej apteki, jeśli zapewniałaby ona odpowiednią obsługę kobiet w ciąży i chorób małych dzieci oraz niezbędne wy- posażenie lekowe w tym zakresie. Badane zapropo- nowały, że taka informacja powinna znajdować się w formie szyldu na aptece. Jej pracownicy powinni być specjalnie przeszkoleni z obsługi kobiet w ciąży i opiekunów małych dzieci. Osoby te powinny mieć też w tych aptekach pierwszeństwo obsługi, egze- kwowane przez personel (tabela 6).
Opieka farmaceutyczna
Pilotaż wskazał na znaczące zainteresowa- nie wśród matek małych dzieci oraz kobiet w cią- ży opieką farmaceutyczną. Badane w obu grupach podkreśliły jednak, że nie słyszały wcześniej o takiej usłudze. Ale chętnie skorzystałyby z niej, najlepiej w formie bezpłatnej konsultacji we wcześniej umó- wionym terminie.
Respondentki wyraziły obawy, że wprowadze- nie nowej usługi może wydłużyć kolejki do apteki.
Badane uznały też, że pomoc w tej formie w prak- tyce będzie trudno uzyskać, przede wszystkim ze względu na osoby starsze, które będą generować duże kolejki do farmaceuty. Dlatego jedną z propo- zycji było rozdzielenie gabinetów i/lub dni obsługi pacjentów w aptekach zgodnie z różnymi grupami pacjentów: m.in. oddzielnie kobiety w ciąży, od- dzielnie z małymi dziećmi, oddzielnie osoby star- sze. Znacznie bardziej zainteresowana nową usłu- gą była 1 grupa kobiet niż kobiet w ciąży. Wynika
Cechy apteki Grupa Ranga
Apteka sieciowa (marka) 1 1
Wybór leków i dostępność „od ręki” 1 2
Czystość apteki – atrakcyjna ekspozycja, zapach 1 3
Bliskie położenie 2 1
Apteka sieciowa (marka) 2 2
Kolejka pod apteką (na +) 2 3
biety w ciąży, częściej konsultujące się z lekarzem niż kobiety z małymi dziećmi, które ze względu na częste choroby dzieci chętniej konsultowały się z farmaceutą.
Możliwość płacenia za nową usługę wyraźnie chętniej zadeklarowały kobiety w 1 grupie. Ba- dane kobiety w ciąży w ogóle nie chciały płacić za taką usługę. Kobiety z małymi dziećmi skłon- ne były zapłacić za konsultację maksymalnie kil- kanaście złotych.
Omówienie
W czasie badania uzyskano wiele istotnych in- formacji na temat opieki farmaceutycznej, roli ap- teki i aptekarza w takiej usłudze oraz postrzegania ich pracy w ogóle. Pytanie badawcze dotyczące przydatności opieki farmaceutycznej w grupie ko- biet w ciąży i kobiet z małymi dziećmi wydaje się potwierdzone. Jednak odpowiedź na nie obwaro- wana jest wieloma niewiadomymi, szczególnie je- śli chodzi o osobę farmaceuty. Istotne wydaje się bowiem stwierdzenie, że respondentki wykaza- ły ograniczone zaufanie do farmaceuty jako źródła wiedzy, odbierając aptekę jako placówkę handlo- wą, a nie część systemu ochrony zdrowia. Powinno być to poważnym sygnałem dla organizacji zrze- szających farmaceutów, wskazującym niezbędny kierunek działania na przyszłość. Panel dotyczą- cy oceny zaufania do zawodu oraz przyczyn ta- kiego zjawiska będzie uwzględniony w badaniu docelowym.
Istotnym aspektem badania jest edukacja i rozpo- wszechnienie idei opieki farmaceutycznej, gdyż pa- cjentki nie mają w tej chwili żadnej wiedzy na temat jakości oraz użyteczności nowej usługi. Jak wskazują wyniki pilotażu, wiedza na ten temat powinna być skupiona w internecie i przekazywana za pomocą sieci społecznościowych, gdyż z tego źródła wiedzy badane korzystały najczęściej i najbardziej mu ufają.
Interesującym pomysłem wydaje się też utworzenie systemu oznaczania aptek, w których prowadzone byłyby usługi opieki farmaceutycznej, uwzględnia- jącego wyspecjalizowanie w opiece nad pewnymi grupami pacjentów. Jest to jeden z elementów, któ- ry powinien być uwzględniony w projektowanym systemie.
Badanie pilotażowe pokazało, że odpowiedzi na pytania dotyczące kryteriów wyboru apteki w wy- selekcjonowanej grupie pacjentów, uzyskane me- todą naukową, z wykorzystaniem metodologii nauk społecznych, mogą być istotnym wskaźnikiem do wdrożenia zmian na konkurencyjnym rynku ap- tek. Oznacza to, że w badaniu docelowym nale- ży uwzględnić aspekt społecznego odbioru nie tyl- ko usługi, ale także wpływu pewnych cech aptek
O P I E K A FA R M A C E U T Y C Z N A
i aptekarza na zainteresowanie korzystaniem z do- datkowych usług medycznych. Ocena taka będzie podstawą do stworzenia modelu zdolnego okre- ślić, w których aptekach należy szczególnie zwró- cić uwagę na daną grupę pacjentów, gdyż już na eta- pie badania pilotażowego wykazano pewien zespół cech, zarówno apteki, jak i aptekarza, które powo- dują, że kobiety w ciąży i matki małych dzieci rezy- gnują ze skorzystania z pewnych aptek i decydują się szukać innej placówki. Ten, jak i pozostałe tematy badania pilotażowego będą przedmiotem szerokie- go badania ilościowego.
Praca wykonana w Katedrze Psychologii, Logopedii Klinicznej i Nauk Społecznych w Medycynie, Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum UWM w Olsztynie
Otrzymano: 2017.11.25 · Zaakceptowano: 2017.12.17
Piśmiennictwo
1. www.farmacjaija.pl/poradnik-farmaceuty/opieka-farmaceutycz- na/ opieka-farmaceutyczna-w-polsce-i-na-swiecie.html (stan na 03.11.2017).
2. https://www.pharmacists.ca/pharmacy-in-canada/scope-of-prac- tice-canada/ (stan z dnia 03.11.2017).
3. Havlicek A.J., Mansell H.: The community pharmacist’s role in cancer screening and prevention, Canadian Pharmacists Journal: CPJ. 2016, 149 (5): 274–282. doi:10.1177/1715163516660574.
4. Broadfield L., Shaheen P., Rogez M., Jamieson K., McCallum M.:
Guidelines for outpatient cancer care by community pharmaci- sts, Canadian Pharmacists Journal: CPJ. 2017; 150 (1): 24-31.
doi:10.1177/1715163516680009.
5. www.gazetaprawna.pl/artykuly/1082090,w-mz-powstal-zespol- ds-pilotazu-wdrożenia -opieki-farmaceutycznej.html (stan z dnia 03.11.217).
6. www.aptekarzpolski.pl/2009/04/11-2008-opieka-farmaceutycz- na-jak-zaczac/ (stan z dnia 03.11.2017).
7. Jakubowska M., Świeczkowski D., Krysiński J., Merks P.: Opieka far- maceutyczna – próba analizy pojęcia i jego wpływu na praktykę ap- teczną, Farmacja Polska, T. 72, nr 6 (2016); 385–388.
8. Skowron A.: Model opieki farmaceutycznej dla polskiego systemu zdrowotnego, Wydawnictwo Fall, Kraków, 2011.
9. Piwowar A., Pawlik-Sobecka L., Płaczkowska S., Żurawska-Płakse E.:
Parametry i testy laboratoryjne w monitorowaniu glikemii i diagno- zowaniu cukrzycy, Część I. Farmaceuta i pacjent w labiryncie „cu- krów” – glikemia i cukrzyca, 2 2011, 67(2): 128–135.
10. Pawlik-Sobecka L., Piwowar A., Płaczkowska S., Żurawska-Płak- se Ewa, Kokot I.: Parametry i testy laboratoryjne w monitorowaniu glikemii i diagnozowaniu cukrzycy, Część II. Samokontrola cukrzy- cy – praktyczna pomoc dla farmaceuty i pacjenta, Farmacja Polska 2011, 67(5): 327–335.
11. Satyanarayana V.A., Lukose A., Srinivasan K.: Maternal mental he- alth in pregnancy and child behawior, Indian Journal of Psychiatry 2011, 53(4): 351–361.
12. Friese K., Mörik K., Neumann G., Windorfer A.: Leki w ciąży i laktacji, Wydanie I polskie, pod red. Tomasza Fuchsa, Medpharm Polska, 2010.
13. Grzeszkiewicz-Radulska K.: Metody badań pilotażowych, Acta Uni- versitatis Lodziensis Folia Sociologica, 2012, 42.
14. Babbie E.: Badania społeczne w praktyce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
15. Merton R.K.: The Focused Interview and Focus Groups, Public Opi- nion Quarterly, 1987, 51(4): 550–566.
