Walenty Wójcik
"Śląskie Studia
Historyczno-Teologiczne", t. 1,
Katowice 1968
Studia Theologica Varsaviensia 7/2, 311-315
d e s L a n d e s S to d o r , W: M itte ld e u tsc h e F o rsch u n g en t. 30, K öln -G ratz, 1964. (A p r o p o s d ’u n o u v r a g e r e c e n t su r les S l a w e s e t les A l l e m a n d s au B r a n d e n b o u r g au X I I s., s. 4(12— 421). P o lsk i te k s t r e c e n z ji m ożn a zn aleźć w Z a p isk a ch H isto ry cz n y c h T oru ń sk ich , t. 32 (1967), z. 1, s. 118— 124.
P oza ty m są je sz c z e d w ie r e c e n z je p o lsk ic h p u b lik a cji, m ia n o w ic ie J. M. S z y m u s i a k a S J, G r z e g o r z Teolo g. U ź r ó d e ł c h r z e ś c i j a ń s k i e j m y ś l i I V w i e k u , P ozn ań 1965, p ióra ks. S. G ło w y (s. 795— 797), oraz H. B o g a c k i e g o S J, T e o r ia S o b o r u P o w s z e c h n e g o , W arszaw a 1965, n a p isa n a p rzez J. M. S zy m u sia k a S J (s. 868— 870).
P on ad to o p o lsk ich p u b lik a cja ch z zak resu h isto r ii K o ścio ła i p o k r e w n y c h d y scy p lin (h istoria sztu k i, p atro lo g ia ) zam ieszczon o k ilk a - d ziesią t n o te k b ib lio g ra ficzn y ch (s. 352— 359, 708— 720, 1045— 1049).
K s . A. G u r y n
Ś l ą s k i e S t u d i a H i s t o r y c z n o - T e o l o g i c z n e t. 1, K a to w ic e 1968, ss. 184, 2 nlb, 4 ilu str., K sięg a rn ia św . Jacka.
Ze „ sło w a w s tę p n e g o ” p ióra b isk u p a k a to w ic k ie g o dra H erb erta B e d - n o r z a d o w ia d u jem y się, że o p u b lik o w a n y tom dużej ó sem k i rozp o czyn a u k a zy w a n ie się p erio d y k u n au k ow ego. Jak w sk a z u je ty tu ł, ła m y w y d a w n ic tw a za p ełn ia ją p race k s ię ż y d iecez ji k a to w ic k ie j, a zw ła szcza w y k ła d o w c ó w Ś lą sk ie g o S em in a riu m D u ch o w n eg o w K ra k o w ie. Z ada n iem stu d ió w je s t b a d a n ie k o śc ie ln e j p rzeszło ści reg io n u m ięd zy K ra k o w em a W ro cła w ie m oraz p o g łę b ia n ie k a to lic k ie j m y ś li filo zo ficzn ej i teo lo g iczn ej. C hodzi o w p ły w n a p o d n o szen ie p oziom u d u szp a sterstw a w o k resie p osob orow ym .
T reść I tom u o b ejm u je 7 a rty k u łó w . P on ad to w d zia le „ M iscella n ea ” sp o ty k a m y 1 p racę i 2 p u b lik a c je jak o „ U w a g i p r a k ty c z n e ”. N o ta tk i w y d a w n ic z e , r e c e n z je i in fo rm a cje za m y k a ją tom .
D zia ł a r ty k u łó w o tw ie r a p raca h isto ry czn a : ks. G u sta w К 1 a p u с h, „C entrum a p o lsk a m n iejszo ść n arod ow a n a te r e n ie N ie m ie c w o k resie k u l t u r k a m p f u ” (s. 7— 49). A u to r o m aw ia p r z y czy n y i p rzeb ieg w a lk i z K o ścio łem , n ie m ie c k ą a le u m ia rk o w a n ą p o lity k ę n a ro d o w o ścio w ą C entrum oraz n e g a ty w n y sto su n ek tej p a rtii w o b ec dążeń n ie p o d le g ło ścio w y ch P o la k ó w , jej zgod n ość z fra k cją p o lsk ą w p a r la m e n c ie R ze szy w sp ra w a ch m a ją cy ch zw ią zek z r e lig ią i m o ra ln o ścią ale ro zb ież n ość po u sta n iu k u l t u r k a m p f u n a sk u tek g erm a n iza cy jn ej p o lity k i rzą du. A r ty k u ł op arty je s t na sten o g ra m a ch p osied zeń p a rla m en tu R zeszy i P ru s, g ło sa ch ó w czesn ej p rasy i lite r a tu r z e przed m iotu . N ie za u w a ża m y jed n a k p racy J. H e с к e 1, D ie B e il e g u n g d e s K u l t u r k a m p f e s in
P r e u s s e n , Z eitsch rift der S a v ig n y -S tiftu n g fü r R ech tsg esch ich te, K an. A bt. 19 (1930) s. 215— 353 i p odanej tam litera tu r y . P rzy om a w ia n iu sp ra w p o lsk ich A u tor a k c e n tu je sy tu a c ję na Ś lą sk u , rzadziej w sp o m in a o W ielk o p o lsce, n a jm n iej — o P om orzu. W yn ik i p racy sta n o w ią w k ła d do h isto rii ch rześcija ń sk ich p a rtii p o lity c z n y c h i do d ziejó w sp ra w y p o lsk iej pod zaborem pru sk im .
Z h isto r ii p raw a k a n o n iczn eg o z n a jd u jem y n a jp ierw pracę: ks. S ta n is ła w B i s t a , „Z arys ro zw o ju in s ty tu c ji n a u k o w o -w y c h o w a w c z y c h k leru d ie c e z ja ln e g o ” (s. 51— 66). S k ład a się ona z op isu ro zw o ju k s z ta ł cen ia d u ch o w ień stw a od cz a só w a p o sto lsk ich do soboru try d en ck ieg o oraz a n a lizy d ek retu teg o ż sob oru o sem in a ria ch d u ch ow n ych . P ie r w sza część m im o szk ico w eg o ch a ra k teru za w iera szereg c ie k a w y c h s fę r - m u ło w a ń i p od k reśla d ecy d u ją cą ro lę b isk u p a w k sz ta łc e n iu k się ż y d ie cezja ln y ch . N ie zn a jd u jem y jed n a k w zm ia n k i o szk o ła ch k a te c h e ty c z nych . W d rugiej części m ożn a b y ło szerzej n a św ie tlić i d ok ład n iej sk o m en to w a ć d ek ret try d en ck i. R ażą n iek tó re z w ro ty o g ó ln ik o w e czy też w y ra żen ia o ch arak terze d zien n ik arsk im . P ra cę czy ta s ię m im o tego z za in tereso w a n iem .
D ru gi a r ty k u ł z h isto r ii p ra w a k a n o n iczn eg o o g ło sił ks. L u d w ik O r z e ł : „ R ezerw a ty w sa k ra m en cie p o k u ty w św ie tle k o ścieln eg o u sta w o d a w stw a w P o lsc e p rzed ro zb io ro w ej” (s. 67— 79). Z w rot „ k o ścieln e u sta w o d a w stw o sy n o d a ln e ” je s t p leon azm em , g d y ż sy n o d y są ty lk o w p ra w ie k o ścieln y m . A u tor p isz e n a jp ierw o r ezerw a ta ch w sta tu ta ch sy n o d a ln y ch a p óźn iej o p o szczeg ó ln y ch p ro b lem a ch o b jęty ch z a strze żen iem a b so lu cji. U k ła d p racy m ó g łb y b yć ja śn iejszy . R zecz u jęta zo sta ła raczej szk ico w o i pod k ą te m d u szp astersk im . A u tor u św ia d a m ia sob ie, że z a in ic jo w a ł on ty lk o b ad an ia n a ten tem a t, i za ry so w u je m o ż liw o ś c i dla d alszego stu d iu m p rob lem u rezerw a tó w .
A k tu a ln ą p ro b lem a ty k ę k a n o n isty czn ą , p oru sza praca ks. R em ig iu sza S o b a ń s k i e g o pt. „ N iek tó re w n io sk i p ra w n e, d o ty czą ce K ościoła, w y n ik a ją c e z k o n sty tu c ji L u m e n g e n t i u m ” (s. 81— 91). A u tor porusza p rob lem lu d u B ożego i oso b o w o ści p ra w n ej K ościoła. P o d k reśla , że K o śció ł n ié je s t sp o łeczn o ścią rów n ą, g d y ż w ła d za w nim p och od zi od B oga, o d p o w ied zia ln o ść za K o śció ł in aczej sp o czy w a na ca ły m lu d zie B o ży m a in aczej n a h iera rc h ii, ż e d e c y z je p a p ie sk ie czerp ią m oc n ie od zgod y w iern y ch , że K o śció ł różn i się is to tn ie od p a ń stw a , ż e trzeba p rzeb u d o w a ć k o śc ie ln e p raw o p u b liczn e itp. Szkoda, że A u to r n ie w y k o rzy sta ł p o w ie la n y c h b iu le ty n ó w B iu ra P ra so w eg o Soboru. P rob lem d o sk o n a ło ści p raw n ej K o ścio ła n a leża ło szerzej w y ja śn ić. C enne jest u w z g lę d n ia n ie a sp ek tu te o lo g iczn eg o zagad n ień p raw n ych . P raca z a w ie r a w y ty c z n e dla n o w ej k o d y fik a c ji p ra w a k an on iczn ego.
Z zak resu te o lo g ii d ogm atyczn ej sp o ty k a m y a rty k u ł, ks. A lfo n sa S k o w r o n k a : „C h ry sto lo g iczn e p o d sta w y K o ścio ła jako p rasak
ra-m en tu (s. 93— 104). Po za ry so w a n iu p ro b lem a ty k i p rzed sta w ia A utor n a jp ierw C h rystu sa jako sa k ra m en t B oga. N a stęp n ie o m aw ia sta n o w isk o K. R ahnera, p o d k reśla ją ceg o ta je m n ic ę w c ie le n ia i E. H. S h il- le b e e c k x a , k tó ry p isze o k ażd o ra zo w y m an g a żo w a n iu się C hrystusa p op rzez K ościół. S łu s z n ie k r y ty k u je p rzesa d n y p erso n a lizm O. S a m - m elro th a . P o d k r e śla k o n ieczn o ść ścisłeg o p o w ią za n ia a b stra k cy jn y ch sp e k u la c ji z k er y g m a ty c z n y m k o n k retem i ch ry sto cen try zm em d z isie j szej r elig ijn o ści.
D w ie o sta tn ie p race z d ziału a r ty k u łó w p oru szają z a g a d n ien ie e ty c z ne. K s. H en ry k W e n c e l w s w y c h „U w a g a ch o za g a d n ien iu o d p o w ie d zia ln o ści w w y c h o w a n iu k o śc ie ln y m na tle sob orow ej d ek laracji 0 w o ln o śc i r e lig ijn e j” (s. 105— 118) w y p ro w a d za w n io sk i o a k c e n to w a n iu w d o ty ch cza so w ej te o lo g ii su a rezja ń sk ieg o k o sm o cen try zm u 1 o sp y ch a n iu o sob y lu d zk iej nà p la n drugi. W oparciu o d ek ret sob o r o w y w b u d o w u je e le m e n t w o ln o śc i w p o ję c ie dobra m oraln ego, łą czy n iero zd zieln ie p o jęcie w o ln o śc i z p o jęciem osoby. D obro m o ra ln e jest rea liza cją w o ln o ści, k tóra zn ó w sta n o w i u r z e c z y w istn ie n ie poznanej praw d y. W' sp o łeczn o ści r e a liz u je się w o ln o ść czło w ie k a . A p lik a c ja do w y c h o w a n ia w sem in a ria ch d u ch o w n y ch oraz stw ie r d z e n ie k o n iecz n ości op arcia a u to ry tetu i p o słu sz e ń stw a o te e le m e n ty k o ń czy a rty k u ł. W n ik liw a an aliza p rob lem u i op arcie się o su b ie k ty w iz m i p erso n a lizm oraz żąd an ie, ab y w w y c h o w a n iu „p ro w o k o w a ć w y c h o w a n k ó w do ro z str z y g n ię ć sa m o d zieln y ch i o r y g in a ln y c h ” — to w y n ik i p racy A utora. C iek a w y je s t a r ty k u ł -ks. Joach im a K o n d z i e l i : „ P o jęcie b o n u m c o m m u n e na tle w sp ó łc z e sn y c h k ie r u n k ó w e ty k i k a to lic k ie j” (s. 119— 142). W p ierw szej części r e fe r u je A utor i k r y ty c z n ie ocen ia p o g lą d y p r z e d sta w ic ie li, so lid a ry zm u ch rześcija ń sk ieg o , J. M essn era oraz A. F. U tza i jeg o szk oły. W d rugiej — p o d ejm u je próbę d e fin ic ji dobra w sp ó ln eg o w oparciu o e le m e n ty u w y d a tn io n e w pogląd ach o p isa n y ch k ieru n k ó w . Choć d efin icja je s t p rzez to n ieco dłuższa, w y d a je się, że z a słu g u je ona n a p rzy jęcie.
W d ziale „ M iscella n ea ” z n a jd u jem y szk ic ks. B ern ard a S t a r o s t y pt. „ K szta łto w a n ie się p ie r w o tn e j g m in y m u zu łm a ń sk iej w M ek ce” (s. 143— 151). J a k k o lw ie k m ogło b y się w y d a w a ć, że te m a t je s t zb yt eg zo ty czn y , to jed n a k w m y ś l d ek la ra cji so b o ro w ej „O sto su n k u K o ścioła do r e lig ii n ie c h r z e śc ija ń sk ic h ” p o trzeb n e je s t zap ozn an ie się z g en ezą i n au k ą isla m u ·— r e lig ii n a jb liższej m o za izm o w i i ch rześcija ń stw u . A utor c y tu je K oran oraz lite r a tu r ę przed m iotu . P racę czy ta się z za in tereso w a n iem .
Jak o „ u w a g i p r a k ty c z n e ” z a m ieściła red a k cja d w a szk ice. K s. R o m u ald R a k w p ra cy pt. „ S ty p en d iu m m sz a ln e w ca ło ści w y ch o w a n ia eu c h a r y sty c z n e g o ” (s. 153— 163) n a w ią zu ją c do d y sk u sji n a te m a t z n ie sie n ia sty p e n d ió w m sza ln y ch , p o d a je u za sa d n ien ie teo lo g ic z n e i zarys
h isto ry czn y , p rzed sta w ia p ra k ty k ę d iecez ji ślą sk ich i k o rzy ści d uszpa ste r sk ie oraz z a r y so w u je program w y c h o w a w c z y w p a ra fii. C iek a w e jest w y jś c ie poza p rzep isy p raw a, p o d k reśla n ie r a cji d u szp a stersk ich i p od su w a n ie p r o je k tó w n o w y c h u staw . B łę d n ie c y tu je A u tor kan. 1241 k. p. kan. (s. 156). T ek st ten m ó w i n ie o „ w y łą czo n y ch ze sp o łeczn o ści w ie r n y c h ” a le o osobach, k tó ry m p raw o o d m aw ia pogrzebu k o ścieln eg o i za k a zu je je d y n ie p u b liczn ej, tj. rozgłoszon ej M szy św . a le n ie p rzesz k adza a p lik a cji p ry w a tn ej czy n a w e t p u b liczn ej w ty c h okolicach, w k tó ry ch fa k t o d m o w y pogrzebu je s t o g ó ln ie n iezn a n y . T rudne było b y ta k że w p ro w a d za n ie „p rocesji o fia r n e j” w p a ra fia ch , g d zie tej p ra k
ty k i dotąd n ie m a.
K s. A lfo n s S k o w r o n e k n a p isa ł „M argin alia na tem a t ek u m e n iczn eg o w y c h o w a n ia p a r a fii” (s. 165— 170). P o d sta w ę szk icu sta n o w i so b o ro w y dek ret o e k u m en iźm ie i I część d y rek to riu m ek u m en iczn eg o z 14 V 1967 r. Z te k s tó w ty c h w y w o d z i A u tor k o n ieczn o ść sta łeg o an g a ż o w a n ia ogółu w ie r n y c h do ży cia zgod n ego z E w a n g elią , z a in tere so w a n ia s ię ro d zin a m i za n ied b a n y m i d u ch ow o i m a teria ln ie, k tóre padają n iera z ofiarą p rop agan d y se k c ia r sk ie j, p o g łęb ia n ia a p o sto la tu b ib lijn eg o oraz r e a liz o w a n ie d u szp a sterstw a litu rg iczn eg o . Do szk icu dołączono 10 w y ty c z n y c h „dla od n oszen ia się i w sp ó łż y c ia z ch r z e śc i ja n a m i in n y c h w y z n a ń ”.
W śród „ N o ta tek w y d a w n ic z y c h ” z n a jd u jem y n a jp ierw p rzegląd a r ty k u łó w łą czą c y ch się te m a ty c z n ie z d ziejam i K o ścio ła n a Ś lą sk u i o g ło szo n y ch w la ta ch 1946— 1966 w „Z araniu ślą sk im ”, „ K w a rta ln ik u o p o l sk im ”, „ S o b ó tce” i w „N aszej P rzeszło ści”. N a stę p n ie sp o ty k a m y w a ż n ie jsz e p o zy cje w y d a w n ic z e o sta tn ich la t d oty czą ce obszaru b isk u p stw a . W k oń cu — ob ecn y stan badań nad n a jsta rszy m i p a ra fia m i w d iecezji k a to w ick iej. N ależało' b y życzyć, aby lu źn e „ N o ta tk i w y d a w n ic z e ” p rze k sz ta łc iły się w reg u la rn ą b ib lio g ra fię h isto rii K o ścio ła na Ś ląsk u .
N a o sta tn ich k artach czy ta m y w n ik liw ą recen zję p racy: bp W. U r- b a n, „Z arys d ziejó w d iecez ji w r o c ła w sk ie j” oraz c ie k a w e in fo rm a cje z ru chu n a u k o w eg o i k u ltu r a ln e g o d iecez ji k a to w ick iej.
Z in fo rm a cji n a s. 182 d o w ia d u jem y się, że bp H. B ed n orz dał in i c ja ty w ę u tw o rzen ia gru p k się ż y in te r e su ją c y c h się p racą n au k ow ą. Z e „ sło w a w s tę p n e g o ” p rzeb ija g orące p r a g n ie n ie B isk u p a, ab y p r o fe so ro w ie Ś lą sk ie g o S em in a riu m D u ch o w n eg o n ie p o p rzesta w a li ty lk o na p o d a w a n iu słu ch aczom w y n ik ó w ob cych badań n a u k o w y ch lecz ab y ta k że sa m i brali czy n n y u d ział w tw o rzen iu n o w ej w ie d z y te o lo giczn ej i a b y alu m m om u k a z y w a li w a r sz ta t p racy n au k ow ej i zach ęcali ich sło w e m i p rzy k ła d em do sta łeg o p o g łęb ia n ia p racy d u szp astersk iej. „ Ś lą sk ie S tu d ia h isto r y c z n e i teo lo g ic z n e ” są sp e łn ie n ie m życzeń A rcy - p asterza i o w o cem tr u d ó w in te le k tu a ln y c h m ło d ej k ad ry d u ch o w n y ch —
p r a c o w n ik ó w n a u k o w y ch . A u to rzy a r ty k u łó w w y k a z a li k w a lifik a c je , zro zu m ien ie i zap ał do a p o sto lstw a p rzez sa m o d zieln ą p racę b ad aw czą.
P o p rzeczy ta n iu I tom u „ S tu d ió w ” o rien tu jem y się , że w y d a w n ic tw o , ch oć u trzy m u je p oziom n a u k o w y , k ie r o w a n e jest n ie ty lk o do fa c h o w c ó w p o szczeg ó ln y ch d y scy p lin a le ta k że do ogółu k się ż y i do w y k s z ta ł co n y ch k a to lik ó w św ieck ich . R ozm iary tom u w y m a g a ły , aby z a m iesz czać p race ra czej krótsze. A u to rzy , ja k k o lw ie k czasem og ra n icza li się do szk ico w eg o p o d a w a n ia tr e śc i czy n a w e t zb liża li się do d zien n ik a r sk ieg o u jęcia rzeczy, w ła ś c iw ie s to so w a li m eto d ę n a u k ow ą, tra fn ie in te r p r e to w a li źródła, w y k o r z y sty w a li d ostęp n ą litera tu r ę przed m iotu , o b fic ie d o k u m e n to w a li p o d a w a n e tw ie r d z e n ia i z a m ieścili w język ach o b cy ch stre sz c z e n ia w y n ik ó w sw y c h d ociekań. D robne u sterk i w n ie k tó ry ch a rty k u ła ch n ie zm n iejsza ją w a r to śc i ca łeg o tom u.
N a sz czeg ó ln e p o d k reślen ie z a słu g u je tem a ty k a dob ran ych a rty k u łó w . A u to rzy z a ję li się p rob lem am i w ę z ło w y m i i a k tu a ln y m i dla d z is ie js z e go d u szp a sterstw a i d la sy tu a c ji K o ścio ła w P o lsc e *. T em a ty zo sta ły n a ogół n a le ż y c ie w y ś w ie tlo n e i p o g łęb io n e. N a w e t te prace, k tó re za m ieszczo n o w d ziale „ M iscella n ea ” czy „ U w a g i p ra k ty czn e” są p o u cza ją c e dla c z y te ln ik a , zw ła szcza d u szp asterza. P oza te o r e ty c z n y m n a ś w ie tle n ie m sta n u ob ecn ego szereg prac u k a zu je p e r sp e k ty w y ro zw o ju m y ś li teo lo g iczn ej i r e a lizo w a n ia refo rm y sob orow ej oraz p o d a je u za sa d n io n e w n io sk i „de le g e fe r e n d a ”.
N a le ż y ży czy ć, ab y za p ie r w sz y m u d a n y m tom em „ S tu d ió w ” u k a zy w a ły s ię r e g u la r n ie d alsze, rzu ca ją ce coraz w ię c e j św ia tła n a p rzeszłość Ś lą sk a , d ające coraz w ię k sz y w k ła d do p o lsk iej m y ś li teo lo g iczn ej i s łu żą ce coraz sk u teczn iej pom ocą d u szp asterzom całej P o lsk i.
B p W a l e n t y W ó j c ik
K A T EC H E T Y K A — A K T U A L N E P R O BL E M Y K A T EC H E TY C ZN E WE F R A N C JI
D w a n ajb ard ziej re p r e z e n ta ty w n e dla F ra n cji czasop ism a k a te c h e ty c z n e C a t é c h è s e i V é r i t é e t V i e , stoją w r. 1968 pod zn a k iem roku w ia ry . D a ją tem u w y ra z zarów n o w p ro w a d zen ia od red ak cji, ja k dobór te m a ty k i, czy w r e sz c ie k o n k retn e m a te r ia ły dla k a tech etó w . J ed n o cześn ie h asło rzu con e p rzez P a w ła VI od p ow iad a w e w n ę tr z n ie tru d n o ścio m , z ja k im i zm aga się K o śc ió ł w e F rancji.
1 Por. p od p isan ą p rzez S. n o ta tk ę „C enne w y d a w n ic tw o ”, T ygodnik P o w sz e c h n y 22 (1968), nr 41, s. 5.
