Marzenna Straszewicz
Funkcje świeckich we wspólnocie
Kościoła w świetle dokumentów
Soboru Watykańskiego II
Studia Theologica Varsaviensia 16/1, 113-121
Studia Theol. Vars. 16 (1978) nr 1
M A R ZEN N A STRA SZEW ICZ
FUNKCJE ŚWIECKICH WE WSPÖLNOCIE KOŚCIOŁA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW
SOBORU WATYKAŃSKIEGO II
T r e ś ć : Wstęp; I. Apostolskie powołanie świeckich; II. M inisteria św ieckich w Kościele; Zakończenie.
WSTĘP
W życiu współczesnego Kościoła przełom ow ym w yd arzeniem był sobór w a ty k a ń sk i II. P o d jął on sto jące przed K ościołem zadanie pogłębienia św iadom ości o sobie sam ym , o praw dzie, któ rą głosi, oraz o pow ierzonym m u przez Boga p osłannictw ie na ziemi. Z realizow anie tego zadania w ym agało przem yślenia szeregu, w ęzłow ych problem ów Kościoła i św iata, a w śród nich m iejsca i zad ań katolików świeckich. Św iadom ość, że laik a t stanow i in te g ra ln ą część Kościoła, nie zanikła w praw d zie n i gdy od czasów pierw szej gm iny, ale przez w iele stu leci nie w yw ierała w p ły w u an i na d o k try n ę teologiczną, an i n a p ra k tyk ę d u szpasterską. D opiero w X IX w. zaczął się ru ch , k tó ry dom agał się czynnej roli la ik a tu w K ościele. Św ieccy b y li je d n ak u w ażani ty lk o za „ram ię h ie ra rc h ii”, jej apostolskich po m ocników, p o trz e b n y ch do tego, b y Kościół m ógł skutecznie przeciw staw ić się p rz y b ie ra jąc y m na sile procesom laicyzacji. Z akrojona na szeroką skalę działalność organ izacji o b jęty ch A kcją K ato lick ą nie realizo w ała pow ołania św ieckich do sam o dzielnego apostolstw a an i ty m bardziej do odpow iedzialności za w spólnotę kościelną. Tym czasem w y b itn i znaw cy zagadnie nia, ta c y np. ja k Y. C o n g a r i G. P h i l i p s , ukazyw ali św ieckich jako ch rześcijan obdarzonych w łasn y m pow ołaniem apostolskim i w ła sn ą m isją w K ościele.1
Na soborze i w okresie posoborow ym najw ięcej uw agi
po-1 Por. Y. C o n g a r , Jalons pour une théologie du laicat (Unam San- ctam 23), Paris 19*53 (21054. *1964); G. P h i l i p s , P our une ch ristian i
sm e adu lte, Tournai 1962.
114 M A R ZE N N A S T R A S Z E W IC Z [ 2 ]
święcono pozycji św ieckich wobec św iata i ich zadaniom w świecie. Rzadziej pojaw ia się zagadnienie fu n k cji ludzi św iec kich w e w spólnocie Kościoła. Ta dziedzina je s t w szakże nie ty lko p o trzeb n a dla życia Kościoła, ale i nieodzow na do tego, by w y p ełn ił on sw e posłannictw o. Z tego w zględu zasługuje n a osobne zbadanie.
I. APOSTOLSKIE POWOŁANIE ŚWIECKICH
Soborow a n a u k a o św ieckich w y n ik a z przyjęcia b iblijnego obrazu lu d u Bożego za podstaw ow ą ideę eklezjologiczną. Lud ten, w y b ra n y przez Boga i k iero w an y przez D ucha Sw., p iel g rzy m u je poprzez p rze strz e ń i czas do sw ej niebieskiej ojczyz ny, do d o m u Ojca. C h ry stu s używ a go za narzędzie zbaw ienia w szystkich i posyła do św iata, by b y ł dla niego św iatłem i solą (K K 9). Kościół, lu d m esjaniczny, m a więc n a tu rę m isy jn ą, a jego posłannictw o polega na u k azan iu św iatu słow em i czy n em orędzia ew angelicznego i ud zielen iu m u C hrystusow ej ła ski oraz p rzep o jen iu sp raw doczesnych duchem ew angelicznym (KDK 92; D A 5, 6; DM 35). Do w łączenia się w w y p ełn ien ie tego zadania zostają pow ołani w sak ram en cie c h rz tu i b ierz m ow ania w szyscy członkow ie lu d u Bożego. Na m ocy ty ch sa k ram e n tó w zo stają oni w szczepieni w Ciało C h ry stu sa i o trz y m u ją zadanie k on ty n u o w an ia Jego zbaw czej m isji, doskonale nia św iata w duchu ew angelicznym i p rzyp ro w adzen ia go do jedności z C h ry stu sem (KK 3; K D K 42; DA 1, 3, 5; DM 11, 36).
Z adanie to pełn ią w sp ecjaln y sposób ludzie św ieccy. Ich cechą c h a ra k te ry sty c z n ą je s t pozostanie w św iecie w celu p rz e m ieniania go od w e w n ątrz i k iero w an ia n im zgodnie z zasada m i ch rześcijań sk im i (KK 31; DM 15). C hrześcijanie p om agają in n y m ludziom w zrozum ieniu i p o zn an iu ich w ysokiej lu d z kiej godności, w d ążen iu do pow szechnego b ra te rstw a i odpo w iad ania słusznym w ym aganiom epoki (K D K 91, 93). Z ty tu łu swego pow ołania chrześcijańskiego, otrzym anego w sa k ra m en cie c h rz tu i bierzm ow ania, św ieccy są św iadkam i C h ry stu sa w św iecie i nosicielam i Jego zbawczego p osłannictw a (KK 33; K D K 43). P ra g n ie n iem Boga jest, b y ludzie k ształto w ali po rząd ek sp ra w doczesnych zgodnie z m yślą C h ry stusa i ciągle go udoskonalali. Sobór n aw o łu je św ieckich, by — sam i u k ształ tow ani na podobieństw o C h ry stu sa, swego B ra ta — w yjaśniali inn y m i dostosow yw ali w odpow iedni sposób zasady ch rze ścijańskie do w spółczesnych problem ów (KK 32; DA 6, 7).
F U N K C JE Ś W IE C K IC H W K O Ś C IE L E
P o d staw ą d la tej i w szelkiej in n ej działalności apostolskiej je s t m iłość do Boga i ludzi (KK 33). Pom oc do życia w m iłości chrześcijanie m a ją zapew nioną od D ucha Św. N aw iązując do tekstó w P aw ło w ych sobór przypom ina, że Kościół o trzy m uje od D ucha Sw. ro zm aite d ary ch ary zm aty czn e, potrzebne do
posługiw ania ludziom . D o ku m enty soborow e n a w ielu m iej scach m ów ią o ch a ry z m a ta ch p rzy w ra c a ją c im rolę, jak ą m ia ły w p ierw o tn ej gm inie. W d ok u m en tach ty c h c h ary zm aty p rze stały być uw ażane za nadzw yczajne d ary , przy słu g u jące pierw szym chrześcijano m , a w czasach późniejszych tylko nie licznym św iętym . Sobór dzieli c h a ry z m a ty n a „n ajzn am ien i tsze” i „bardziej pospolite a szerzej rozpow szechnione” (KK 12). C hrześcijanie o trz y m u ją te d a ry dla w spólnego dobra, by m ogli podejm ow ać się p ełn ien ia „ro zm aity ch dzieł lub fu n k cji m ający ch na celu odnow ę i dalszą pożyteczną rozbudow ę K o ścioła” (KK 12, por. 7; K D K 38). C h rześcijanin w in ien obser w ow ać siebie, b y odkryć, jak im i c h ary zm atam i o bdarzył go D uch Sw. W ykorzystanie ich je st nie ty lk o praw em , ale obo
w iązkiem każdego, gdyż są one m u d an e „dla do b ra ludzi i b u dow ania K ościoła” (DA 3, por. 30). Św ieccy o trz y m u ją „różno rodne c h a ry z m a ty ” , a w śród n ich n a szczególną uw agę zasłu g u ją te, „któ re p o ciągają w ielu do doskonalszego życia ducho w ego” (D K 9). D a ry ch ary zm aty czn e s ta ją się więc nieodzow ne dla apostolstw a w Kościele.
P rzed staw io n a soborow a w izja la ik a tu w łącza św ieckich do czynnego u d ziału w życiu Kościoła. J a k stw ierd za sobór, samo apostolstw o p rzy k ład u , mim'o że w ażne i w pew ny ch okolicz nościach jed y n ie m ożliw e, je st n iew y sta rcz a ją c e (DA 16; DM 15) i dlatego św ieccy pow inni podejm ow ać w K ościele zadania apostolskie. T eren em ich działalności je s t każde m iejsce, w k tó ry m się z n a jd u ją, a więc rodzina, środow isko społeczne, w spólnota kościelna, n aró d i cały św iat (DA 9). P rz y ty m so bór uw aża za sp raw ę w ażną w iększy niż dotychczas udział kobiet w m isji Kościoła. K obieta na ró w n i z m ężczyzną m a św iadczyć o C h ry stu sie w rodzinie, m iejscu p ra c y i społeczeń stw ie (DA 9; DM 21).2
Św ieccy pełn ią sw e zadania często in dy w id ualnie, tylko w oparciu o p rzynależność do lu d u Bożego. Sobór u k azu je po trzeb ę w łączenia św ieckich rów nież w zorganizow aną działal ność apostolską całej w spólnoty kościelnej i w zyw a ich do
2 Por. K. W a l i c z e k , S tanow isko praw n e k o b ie ty w Kościele, PK 13 (1970) nr 3—4 s. 65—68.
1 1 6 M A H ZE N N A S T R A S Z E W IC Z [4]
w spó łpracy z h iera rc h ią oraz do podjęcia w spółodpow iedzial ności za realizow anie przez Kościół jego posłan nictw a (KK 33; K L 28; DA 1, 10, 20; DM 41). B iskupom sobór zaleca, ab y ko rzy sta li z pom ocy ludzi św ieckich i w łączali ich do u działu w du szp asterstw ie i apostolacie (D A 24). U dział te n polega m. in. n a p ełn ien iu przez św ieckich ró żn ych m inisteriów .3
II. MINISTERIA ŚWIECKICH W KOŚCIELE
W k ilk u d o ku m en tach sobór m ów i w y raźnie o ty m , że do zrealizow ania swego p o słan n ictw a zbaw ienia ludzi i p rze m ia n y św iata w duchu ew angelii Kościół p o trz e b u je w ielu m ini sterió w (K K 7, 12; K L 29; DA 2; DE 2; D K 22; DM 15, 19, 40; DW CH 7).4 J e s t to w ażne stw ierd zen ie, zm ienia bow iem do tychczasow y pogląd, że w K ościele istn ie je ty lko jedn o m m i- ste riu m k ap łan a hierarchicznego. W d o k u m entach soboru m i n iste riu m je s t odnoszone zarów no do posłann ictw a całego K o ścioła, bez precyzow ania, o ja k ie zadania chodzi i kto je pełni, ja k i do bard ziej określonych zadań, a w reszcie do k o n k re t nych fu n k cji w szystkich członków lu d u Bożego. W te n sposób sobór rozszerza pojęcie m in isterium , chociaż najczęściej m ówi o m in iste riu m h ierarch iczn y m , a więc o m in iste riu m sam ego C h ry stu sa (DM 4), apostołów (K K 20), papieża (K K 22), b isk u pów (KK 20, 26 i w in n y ch d o k u m en tach , zwłaszcza w DB), kapłanów (w iele razy, szczególnie w K K , DB i DK), diakonów (KK 29), a tak że o m in isteriach zakonników i zakonnic (DB 35; DZ 10, 14, 17).
Jako m in iste ria św ieckich ch rześcijan sobór w ym ienia: s trz e żenie życia ludzkiego (KDK 51), p rac ę nauczycielską (DWCH
8 Tem atowi m inisteriów w dokumentach soboru poświęcono jeden z referatów na kolokwium zorganizowanym przez Instytut Prawa K a nonicznego U niw ersytetu w Strasburgu w 1972 r., którego przedm io tem było m inisterium kierownictw a w Kościele. Autor referatu, G. Thils, n ie rozw inął jednak dostatecznie tego tematu, a om awiając m inisteria kobiet ograniczył się do zacytow ania DA 9. G. T h i l s , Les
m in istères de direction dans Vecclésiologie de V atican II, RDC 23
(1973) s. 211—223.
4 Unus est S piritu s, qui va ria sua dona, secundum d iv itia s suas
otqu e m i n i s t e r i o r u m necessitates, ad Ecclesiae u tilita te m d isp e rtit
(cfr. 1 Cor. 12, 1—ill). KK 7. Est in Ecclesia d iv ersita s m i n i s t e r i i ,
sed unitas m issionis. DA 2 (podkr. M.S.). Polski tekst dokum entów
soborowych tłum aczy m in isteriu m i pochodne term iny łacińskie przez „posługę” albo inne podobne wyrażenia. Ze w zględu na brak precy zji term inologicznej zachowujem y oryginalny w yraz m inisterium .
[ 5 ] F U N K C JE Ś W IE C K IC H W K O Ś C IE L E 1 1 7
8), głoszenie w ia ry (KO 25; D A 6; DM 20; DWCH 7), pracę m isy jn ą (DM 23— 26), pracę k a te c h isty (DM 15, 17), fu n k cje litu rg iczn e (KL 29), udział w organ izacjach k atolickich (DA 22).*
Posługa strzeżen ia życia, określona ,przez sobór m ianem m i n isteriu m , zw iązana je s t ściśle z życiem św ieckim , ale nie ogranicza się do m ałżonków chrześcijań sk ich , poniew aż doty czy w szystkich ludzi.6 W ścisłym w ięc znaczeniu nie m ożna jej zaliczyć do m inisterió w sp ełn ian y ch w K ościele przez św iec kich.
Kościół zak łada szkoły katolickie różnych stopni i k ieru je nim i po to, b y p om agały całem u ludow i Bożem u w w y p ełn ia n iu jego m isji i w n aw iązy w an iu k o n ta k tu K ościoła ze społe czeństw em . Sobór z naciskiem podk reśla, że do p ełnienia m i n iste riu m nauczycielskiego należy m ieć s ta ra n n e przygotow a nie relig ijn e, zaiwodowe i pedagogiczne, posiadać d u ch a apo stolskiego i kierow ać się m iłością w sw ojej pracy. N auczycie le i w ychow aw cy, d ając św iadectw o C hrystusow i zarów no w ła snym życiem ja k i nauczaniem , re a liz u ją posłannictw o Kościo ła.7
W ażne m iejsce w K ościele obok szafarstw a sakram entów z ajm u je m in iste riu m słowa. D zięki niem u ew angelia dociera do w szystkich. Oprócz biskupów , k apłanów i zakonników bio rą w n im udział także św ieccy.8 W k ra ja c h m isy jn y ch świeccy pom agają m isjo n arzo m w m in isteriu m apostolskim , są opie
5 Term in m in isteriu m w ystępuje w różnych przypadkach 147 razy w dokumentach soborowych: KDK — 5 razy, KK — 23, KL — 7, KO — 3. DA — 9, DB — 12, DE — 3, DFK — 11, DK — 46, DKW — 1, DM — 17, DWCH — 3. Por. Concilium V aticanum II. Concordance, index, li
stes de fréquence, tables com paratives, Louvain 1974 s. 853.
8 Deus enim , D om inus vita e , praecellen s servan di v ita m m i n i s t e
r i u m hom inibus com m isit, m odo hom ine digno adim plen dum . V ita igi- tu r inde a conceptione, m axim a cura tu en da est. KDK 51.
7 Peculiari ergo Udem praeparen tu r sollicitudine [...]. C aritate sibi vicissim e t discipu lis d ev in cti atqu e sp iritu apostolica im bu ti, tam v ita quam doctrin a testim on iu m exh ibeant unico M agistro Christo. [...] H o ru m m agistroru m m i n i s t e r i u m v e r i nom inis apostolatum , nostris quoque tem poribu s m axim e congruentem e t necessarium S. Synodus declarat, sim u lqu e veru m se rv itiu m societati praestitu m . DWCH 8.
8 A postolatu s ergo Ecclesiae, om nium que m em broru m eius, im p ri
m is d irig itu r ad n un tiu m C h risti v e rb is et factis mundo patefacien du m gratiam que eius com m unicandam . Hoc prin cipaliter fit p er m i n i s t e r i u m v e rb i e t sacram entorum , speciali m odo clero com m issum , in quo e t la id habent suas m agni m om en ti p a rtes adim plen das, u t sint „cooperatores [...] v e rita tis” (3 Io. 8). DA 6. Por. KO 25; DM 20;
1 1 8 M A R ZE N N A S T R A S Z E W IC Z [ 6 ]
k u n a m i katechu m en ów oraz uczestniczą w w ielu dziedzinach życia społecznego, ekonom icznego i k u ltu ra ln e g o danego k r a ju .9 M in isteriu m k atech isty n a m isjach je s t zadaniem szczegól nie w łaściw y m dla lu d zi św ieckich. Sobór zw raca uw agę na potrzeb ę głębokiej fo rm a cji w ew n ętrzn ej w szystkich, k tó rzy p o d e jm u ją to m in iste riu m .10 Sobór m ów i rów nież o litu rg icz n y c h m iinisteriach lu dzi świeckich. W ym ienia m in istra n ta , le k tora, k o m en ta to ra i członka chóru. P rz y tej okazji w y d aje zalecenie, a b y w refo rm ie litu rg iczn ej uw zględnić w w ięk szym sto p n iu czynny udział w ie rn y c h .11 Dokonało tego — ja k w iadom o — posoborow e n au czan ie S tolicy A postolskiej. W re szcie sobór odnosi pojęcie m in iste riu m do fu n k c ji sp ełn ian y ch przez św ieckich w organ izacjach katolickich. Z adania te po d e jm u ją św ieccy zarów no w sk ali k rajo w e j ja k m iędzy n aro dow ej z ty tu łu swej przynależności do Kościoła. D zięki n im Kościół głosi na całym św iecie orędzie ew angeliczne.12
U dział św ieckich w m in isteriach je s t p o trzeb n y do zało żenia K ościoła i rozw oju w spólnoty chrześcijańsk iej oraz do szerzenia k ró lestw a Bożego n a ziemi. U dział ten je s t czy nni kiem o k reślający m stopień osobistego zaangażow ania św iec kich w dzieło ew angelizacji. Św ieccy pełn ią m in isteria bądź
9 E vangelii p raecones, ne gratiam quae in eis est, neglegant, reno-
v e n tu r sp iritu m entis de die in diem . O rdin arii vero e t S uperiores sta - tu tis tem poribu s m issionarios coadunent, u t spe vocationis roborentur et in m i n i s t e r i o apostolico in n oven tu r, etiam in stitu tis ad hoc a ptis dom ibus. DM 24. Por. tamże 23, 25— 26.
10 Insuper C on ventus v e l cursus h abean tur quïbus catechistae in dis-
ciplinis e t artibu s suo m i n i s t e r i o u tilibu s certis tem poribu s reno- ve n tu r et eorum v ita spiritu alis n u tria tu r e t roboretur. DM 17. Por. tamże 15. Kongregacja Ewangelizacji Narodów w swym dokumencie poświęconym katechistom podaje następujące określenie: L e catéchiste est une personne laïque spécialem en t chargée par l’Eglise, selon les n écessités locales, de faire connaître, aim er e t su ivre le C hrist par ceux qui ne le conaissent pas encore e t p ar les fidèles; il lui a p p a r tie n t aussi d ’aider à l’édification de la com m unauté ch rétienn e en y m a n ifesta n t la présence du Christ. Les catéchistes. Conclusions de l’A ssem blée P lenière de la S. C. pou r VE vangelisation (avril 1970),
Omnis terra 9 (1970) s. 407.
11 Etiam m in istran tes, lectores, com m en tatores et ii qui ad scholam
cantorum p ertin en t, ve ro m i n i s t e r i o liturgico funguntur. K L 29. Por. tamże 31.
12 Eidem m agno gaudio est quod in dies num erus laicorum augetur,
qu i propriu m m i n i s t e r i u m praeben t associationibus e t operibus apostolatus, siv e in tra fines suae n ationis siv e in cam po in ternationali siv e p ra esertim in catholicis com m u n itatibu s m issionum et ecclesiarum novellarum . DA 22.
[7] F U N K C JE Ś W IE C K IC H W K O Ś C IE L E 119
sam odzielnie, bąd ź w spólnie z kap łan am i. P ow inn i p rzy ty m posiadać zawsze odpow iednie przy go to w an ie.13
Sobór w zyw a św ieckich tak że do w y k on yw ania innych obo wiązków, k tó ry c h nie nazyw a ściśle m in isteriam i. Są to: p rze kazyw anie w ia ry w rodzinie i w środow isku; p rac a duszpa sterska w p a ra fii i diecezji, m. in. przez udział w różnych urzędach, rad ach , kom isjach itp.; głoszenie n a u k i chrześci jańskiej z upow ażnienia hierarch ii; zastępow anie kapłanów w p ew n ych fu n k cja ch , gdy nie m ogą oni zaspokoić relig ijn y ch potrzeb w iern y ch . Sobór zw raca się z uznan iem do świeckich, k tó rzy p o d e jm u ją tego ro d za ju p race n a sta łe .14 S p ecjalne po słannictw o w K ościele m a rodzina chrześcijańska. Sobór p ra gnie, b y s ta ła się ona m ałym Kościołem , w spólnotą w łączoną w doniosłe zad an ie lu d u Bożego p rzy p ro w ad zen ia św iata do jedności z C hrystusem . Rodzina w y p ełn ia to posłannictw o,
da-18 Iam vero, ad Ecclesiae plan tation em e t ad in crem en tu m com m unita-
tis christianae necessaria sunt varia m i n i s t e r i a , quae vocatione divin a ex ipsa fid eliu m congregatione su scitata, ab om nibus diligen ti cura su nt foven da a tqu e colenda; in te r quae h aben tur m unera sa- cerdotum , diaconorum e t catechistarum , a tq u e actio catholica. DM 15.
D iversa au tem su nt S p iritu s dona: d u m alios v o c a t u t caelestis ha- bitationis desiderio m an ifestu m testim o n iu m red d a n t illu dqu e in Hu mana fam ilia v iv id u m con servent, alios vocat ut terren o hom inum ser- vitio se dedicent, hoc suo m i n i s t e r i o m ateriam regni caelestis p a rantes. K D K 38. C h ristifideles, cum donationes habeant differen tes, pro sua quisque opportu n itate, facu ltate, ch arism ate ac m i n i s t e r i o , in Evangelio collaborare debent. DM 28.
O współpracy świeckich z kapłanami w pełnieniu ministeriów czy tamy: Q u apropter clericos om nes, im prim is C h risti sacerdotes ceteros- que qui u t diaconi v e l catechistae m i n i s t e r i o ve rb i legitim e in sta n t [...]. K O 25. G ravissim u m praetera officiu m persen tien s m oralem et religiosam educationem om nium suorum filioru m sedulo curandi. Ecclesia peculiari suo affectu et adiu torio praesen s sit oportet iis p lu rim is qui in scholis non catholicis in stituu ntu r; tu m per testim oniu m v ita e eorum qui eos docent et m oderantur, turn p er condiscipulorum apostolicam actionem , turn m axim e p er m i n i s t e r i u m sacerdotum et laicorum qui eis doctrin am salu tis tradu n t [...]. DW CH 7. Quare om nes m issionarii — sacerdotes, fratres, sorores, la id — pro sua qu is que condicione praeparandi et efform an di su nt, ne exigen tiis futu ri operis im pares in venian tu r. [...] Quod de om nibus disciplines va let, per quas ad m i n i s t e r i u m obeundum paran tu r [...]. DM 26.
14 P raecipuum officiu m eorum , viro ru m e t m u lierum , est te stim o
nium C hristi, quod v ita e t verbo in fam ilia, in suo coetu sociali, et in am bitu suae professionis reddere tenentu r. D M 21. Por. DWCH 3, 6.
D enique H ierarchia laicis m unia quaedam co m m ittit, quae propius cum officiis pastoru m coniuncta sunt, u t in proposition e doctrinae christianae, in quibusdam actibus liturgicis, in cura anim arum . DA 24.
In dioecesibus, in qu antu m fieri p o te st, h abean tur consilia quae ope- ram apostolicam Ecclesiae, siv e in cam po evangelization is et
sancti-M A R Z E N N A S T R A S Z E W IC Z
n e jej p rzez Boga, gdy sw oim życiem św iadczy o m iłości Bo ga w zględem każdego człow ieka. O bow iązkiem rodziców c h rześcijań sk ich je s t ukazyw ać w łasn y m życiem św iętość i n ie rozerw alno ść w ęzła m ałżeńskiego i w ychow yw ać dzieci sw o je w d u c h u chrześcijańskim . Rodzina m a rów nież zadanie apo stolskie w obec in n y ch ludzi. P rz e ja w ia się ono w różn ych form ach. Sobór w ym ienia w iele z nich, ale — ja k zaznacza — tylk o najw ażniejszych: adoptow anie opuszczonych dzieci, go ścinne p rzy jm o w an ie em igrantów , pom oc w p row ad zen iu szkół, opieka duchow a i m a te ria ln a n ad m łodzieżą i ludźm i stary m i, przy g otow y w an ie narzeczonych do życia m ałżeńskie go i rodzinnego, pom aganie m ałżeństw om i rodzinom w po k o n y w aniu tru d n o śc i.15 P o d an e p rz y k ła d y obrazu ją, ja k sze roki je s t zakres i ja k w ielkie m ożliw ości dla in icjaty w ap o stolskiego oddziaływ ania ro d zin y chrześcijańsk iej.
W skazane przez sobór różne fu n k cje św ieckich nie m a ją je d nej nazw y. O prócz m in iste riu m sobór po słu gu je się tak im i t e r m inam i ja k s e rv itiu m (bliżej nieokreślona posługa w dziele zbaw ienia: K K 7; D A 11, 29), m u n u s (zadania św ieckich w m i sji Kościoła: DA 7, 24; zadania św ieckich w litu rg ii: K L 26; zadania rodziców wobec sw oich dzieci: DW CH 3), o fficiu m (obowiązek w y p ły w ający z pow ołania ew angelizacyjnego ca łego Kościoła: DM 35; obow iązek zw iązany z określonym s ta nem życia, np. obow iązek rodziców w ychow yw ania dzieci: DW CH 6; obow iązek w y n ik a ją c y z p rzyjęcia ja k ie jś fu n k cji w K ościele, np. k atech isty : DM 17), opus (dzieło ew ang eli zacji, dzieło m isyjne: DA 11, 25; DM 25, 26, 35).
Bliższa analiza m inisteriów , do k tó ry c h sobór w zyw a św iec kich i k tó re im p rzydziela, pozw ala u stalić cechy c h a ra k te rysty czn e m inisteriów . W y n ik ają one bądź z pow ołania c h rz e ścijańskiego, bądź z pow ołania m ałżeńskiego i rodzinnego; są p o w ierzan e św ieckim za po śred n ictw em h iera rc h ii; są w aż ne dla Kościoła, a n ieje d n o k ro tn ie konieczne do tego, by m ógł w y p ełn ić sw oje posłannictw o; b u d u ją Kościół i p rzy
czy-ficationis siv e in cam po caritativo, sociali e t aliis, a diu ven t, cooperan- tibu s con ven ien ter clericis e t religiosis cum laicis. Tamże 26. P roinde la id , etiam quando c u t i s tem poralibus occupan tur, pretiosam actionem
ad evangelizandu m m undum exercere possu nt et debent. Quodsi q u i dam еотит, deficien tibu s sacris m in ist ris, ve l iisdem in regim ine persecutionis im peditis, quaedam officia sacra pro facu ltate su p p le m en t [...]; u n iverses tarnen o p o rte t ad dilatation em e t in crem entu m R egni C h risti in m undo cooperari. KK 35. Por. tamże 33; KL 44—46;
DA 1, 10, 22.
[
9
]
F U N K C JE Ś W IE C K IC H W K O Ś C IE L E 121n iają się do szerzen ia k rólestw a Bożego na ziem i; m ają pew ną trw ało ść w czasie; od p rzy jm u ją c y ch je w y m a g a ją p rz y gotow ania religijnego, zawodowego o raz ciągłego doskonale nia się w ew nętrznego.
M inisteria św ieck ich są pow ierzan e przez h ie ra rc h ię okre ślonym osobom, posiad ający m w y m ag ane k w alifikacje, np. m in isteriu m nauczycielskie, m in iste riu m m isyjne, k a te c h e ty czne. O p o trzeb ie m in isterió w ludzi św ieckich w K ościele lo k a ln y m d ecy d u je w ładza kościelna. Sobór zaleca i u k a z u je ko rzyści u sta n a w ia n ia ty ch m inisteriów , w y ja śn ia ich p rz y d a t ność, a n a w e t konieczność, ale na ogół n ie n a k a zu je w p row a dzania now y ch m in isteriów . S y tu a cja Kościoła na całym św ie- cie je s t bow iem bardzo zróżnicow ana i to, co w jed n y m k ra ju może być p o trzeb n e i pożyteczne, w in n y m może odbić się n iek orzy stn ie na życiu Kościoła. Zaw sze je d n a k do swego ist nienia i rozw oju K ościół p o trz e b u je au ten ty czn eg o laik atu , czyli ak ty w n y c h lu d zi św ieckich, czynnie w łączonych w dzia łalność w spólnoty. D zięki ich m in isterio m Kościół m oże r e a lizować sw oje zadanie p rzem ian y św iata w du ch u ew angelii. Sobór nie m ów i w p ro st o ty m , że m in iste ria m a ją być po w ierzan e n a p ew ien u stalo n y okres. Zalëca jed n a k ż e przygo tow yw anie św ieckich do p odejm ow ania m inisteriów i n a k ła da na nich obow iązek ciągłej fo rm acji re lig ijn ej i zawodowej. W ym aganie to w sk azu je n a in te n c ję p o w ierzan ia m inisteriów na stałe, choć nie oznacza ich bezw zględnej trw ałości.
ZAKOŃCZENIE
Dzięki idei Kościoła jako lu d u Bożego sobór um ożliw ił spo j rzen ie na św ieckich w pełnym , nad p rzy rod zonym w ym iarze. Są oni pośw ięceni dla Boga i obdarzeni pow ołaniem do re a li zowania posłan n ictw a Kościoła. W te n sposób służba Bogu i ludziom ukazaina została jak o eg zy sten cjaln a postaw a każde go chrześcijanina, a nie tylko osób duchow nych czy w ybie rają cy c h drogę ra d ew angelicznych. U w y d atn ia to praw d ę o w spólnotow ym c h a ra k te rz e Kościoła, w k tó ry m w szyscy m a ją do spełnien ia odręb n e i niep rzek azyw alne zadania. Kościół jest w spólnotą u tw orzo n ą z ró żnorodnych posług św iadczo nych sobie n aw zajem przez cały lu d Boży. Ta postaw a ch rze ścijańskiej diakonii re a liz u je się szczególnie poprzez m in iste ria, k tó re stan ow ią w y raz sakraln eg o c h a ra k te ru w szystkich w iernych, a zarazem d a ją św ieckim m ożliwość b ard ziej
