Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz�cia egzaminu.
WPISUJE ZDAJ�CY
KOD PESEL
Miejsce na naklejk�
z kodem
Uk�ad graficzny © CKE 2010
EGZAMIN MATURALNY
Z WIEDZY O SPO�ECZE�STWIE
POZIOM ROZSZERZONY
Instrukcja dla zdaj�cego
1. Sprawd�, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron
(zadania 1 18). Ewentualny brak zg�o�
przewodnicz�cemu zespo�u nadzoruj�cego egzamin.
2. Arkusz zawiera trzy cz��ci. Cz��� pierwsza arkusza polega na rozwi�zaniu testu, cz��� druga wymaga analizy materia�ów �ród�owych, a trzecia napisania wypracowania na jeden z podanych tematów.
3. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy ka�dym zadaniu.
4. Pisz czytelnie. U�ywaj d�ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.
5. Nie u�ywaj korektora, a b��dne zapisy wyra�nie przekre�l.
6. Pami�taj, �e zapisy w brudnopisie nie b�d� oceniane.
7. Na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejk� z kodem.
8. Nie wpisuj �adnych znaków w cz��ci przeznaczonej dla egzaminatora.
MAJ 2010
Czas pracy:
180 minut
Liczba punktów
do uzyskania: 50
MWO-R1_1P-102
CZ��� I
Zadanie 1. (2 pkt)
Jedn� z funkcji polskiego Sejmu jest powo�ywanie konstytucyjnych organów pa�stwa oraz osób, które wchodz� w sk�ad tych organów.
a) Podaj nazw� opisanej funkcji.
Funkcja ...
b) Kogo powo�uje Sejm za zgod� Senatu?
A. Prezesa Trybuna�u Konstytucyjnego B. Prezesa Najwy�szej Izby Kontroli C. Pierwszego Prezesa S�du Najwy�szego D. Prezesa Naczelnego S�du Administracyjnego
Zadanie 2. (2 pkt)
Do podanych opisów dopisz nazwy odpowiadaj�cych im ga��zi (dziedzin) prawa.
A. Okre�la rodzaje czynów przest�pczych i zasady odpowiedzialno�ci za nie.
prawo ...
B. Reguluje stosunki maj�tkowe pomi�dzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi.
prawo ...
C. Formu�uje zasady odwo�ywania si� od decyzji wójta gminy.
prawo ...
D. Okre�la zasady powo�ywania Rzecznika Praw Obywatelskich.
prawo ...
Zadanie 3. (1 pkt)
Na czym wed�ug polskiego prawa polega ró�nica pomi�dzy mniejszo�ci� etniczn�
a narodow�?
...
...
...
...
Zadanie 4. (1 pkt)
Kto wchodzi w sk�ad Rady Gabinetowej w Polsce? Odpowiedzi wybierz spo�ród:
Minister Finansów, Pierwszy Prezes S�du Najwy�szego, Rzecznik Praw Obywatelskich, Prezes Rady Ministrów.
...
...
Zadanie 5. (2 pkt)
Do wymienionych organów w�adzy w Polsce dobierz zgodne z ich kompetencjami akty prawne. We wskazane miejsca wpisz w�a�ciwe numery.
Organy w�adzy:
A. Minister Edukacji Narodowej ...
B. Minister Pracy i Polityki Spo�ecznej ...
C. Minister Sprawiedliwo�ci ...
D. Minister Spraw Wewn�trznych i Administracji ...
Akty prawne:
1. Rozporz�dzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów (...) w szko�ach publicznych.
2. Rozporz�dzenie w sprawie legitymacji s�u�bowych policjantów.
3. Rozporz�dzenie w sprawie sk�adek na ubezpieczenia spo�eczne.
4. Rozporz�dzenie w sprawie przeniesienia cz��ci poborowych do rezerwy.
5. Rozporz�dzenie w sprawie utworzenia s�dów pracy i s�dów ubezpiecze� spo�ecznych.
Zadanie 6. (1 pkt)
Do podanych rodzajów terenowej administracji rz�dowej w Polsce dobierz odpowiadaj�ce im organy w�adzy. We wskazane miejsca wpisz w�a�ciwe numery.
Terenowa administracja rz�dowa:
A. niezespolona ...
B. zespolona ...
Organy w�adzy:
1. Komendant Wojewódzki Policji 2. Prezydent Miasta
3. Dyrektor Izby Celnej
Zadanie 7. (2 pkt)
Podaj nazwy organów (organizacji) upowa�nionych przez ONZ do
podejmowania dzia�a� na rzecz ochrony dzieci, przezwyci��ania przeszkód w ich rozwoju, takich jak bieda, przemoc, choroby
i dyskryminacja.
...
zapewniania mi�dzynarodowej ochrony uchod�com i poszukiwania trwa�ych rozwi�za� problemu uchod�ców na �wiecie.
...
Uwaga: w odpowiedzi mo�esz u�ywa� skrótów.
Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Maks. liczba punktów 2 2 1 1 2 1 2 Wype�nia
egzaminator
Uzyskana liczba punktów
Zadanie 8. (1 pkt)
Uporz�dkuj chronologicznie wymienione dokumenty dotycz�ce ochrony praw i wolno�ci cz�owieka. Dokument uchwalony najwcze�niej oznacz numerem 1, kolejne 2, 3.
A. Powszechna Deklaracja Praw Cz�owieka ...
B. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej ...
C. Mi�dzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych ...
Zadanie 9. (1 pkt)
Do podanych biogramów dopisz nazwiska w�a�ciwych polityków. Odpowiedzi wybierz spo�ród: Willy Brandt, Ronald Reagan, Charles de Gaulle, Robert Schuman.
A. Prezydent USA w latach 1981-1989 d���cy do przywrócenia presti�u i znaczenia tego pa�stwa na arenie mi�dzynarodowej. W ramach narzuconego ZSRR wy�cigu zbroje�
stworzy� projekt gwiezdnych wojen (Inicjatywa Obrony Strategicznej).
...
B. Kanclerz RFN w latach 1969-1974, laureat pokojowej Nagrody Nobla w 1971 r.
Doprowadzi� do podpisania polsko-niemieckiego uk�adu o normalizacji stosunków w 1970 r, a tym samym uznania polskiej granicy na Odrze i Nysie �u�yckiej.
...
C. Minister spraw zagranicznych Francji w latach 1948-1952. Zwolennik porozumienia francusko-niemieckiego i europejskich procesów integracyjnych. Odegra� znacz�c� rol�
przy powstaniu Europejskiej Wspólnoty W�gla i Stali. Uznawany jest za jednego z ojców integracji europejskiej.
...
Zadanie 10. (1 pkt)
Mapy przedstawiaj� proces rozwoju terytorialnego Unii (Wspólnot) Europejskiej.
Do zamieszczonych map dobierz odpowiadaj�ce im tytu�y. W wyznaczone miejsca wpisz w�a�ciwe numery.
Mapa A. ... Mapa B. ...
Tytu�y:
1. Wspólnoty Europejskie w styczniu 1973 r.
2. Wspólnoty Europejskie w styczniu 1981 r.
3. Unia Europejska w maju 2004 r.
4. Unia Europejska w styczniu 2007 r.
Zadanie 11. (3 pkt)
Uzupe�nij informacje dotycz�ce ustroju politycznego wybranych pa�stw �wiata.
Pa�stwo W�adza
ustawodawcza Ustrój terytorialny System rz�dów
A.
Bundestag
kanclerski
B. USA federacja
Rada Kantonów
C. Szwajcaria
Rada Narodowa
Zadanie 12. (1 pkt)
Podaj sta�ych cz�onków Rady Bezpiecze�stwa Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Odpowiedzi wybierz spo�ród: Niemcy, Francja, Japonia, Rosja, USA, Kanada.
Stali cz�onkowie Rady Bezpiecze�stwa:
...
...
Nr zadania 8. 9. 10. 11. 12.
Maks. liczba punktów 1 1 1 3 1 Wype�nia
egzaminator Uzyskana liczba punktów
Zadanie 13. (2 pkt)
Do których krajów oznaczonych na mapie Afryki numerami 14 odnosz� si� informacje z raportów Amnesty International? W tabel� wpisz w�a�ciwe nazwy krajów i w�a�ciwe numery.
Informacje Pa�stwo Numer
W 1994 roku ludno�� tego kraju by�a �wiadkiem jednego z najbardziej przera�aj�cych przejawów przemocy ostatniego stulecia. W wyniku ludobójstwa dokonanego przez ekstremistyczn� organizacj� Hutu oraz odwetowych zabójstw RAP zgin��o oko�o miliona osób.
Od po�owy lat 80. do wybuchu rebelii w 2003 roku Darfur by� aren� zbrojnych konfliktów. Wiele walk toczy�o si�
wzd�u� pustynnych granic z Czadem i Libi�. Po próbie okupacji terenów przez arabskich nomadów popieranych przez rz�d plemi� Fur odpowiedzia�o spustoszeniem pastwisk.
Na podstawie: www.amnesty.org.pl
2
3
1
4
CZ��� II
Zadanie 14. (3 pkt)
Na podstawie danych z tabeli wykonaj polecenie.
Trudy �ycia w Polsce w roku 1992 i 2003. Dane podano w procentach.
Jak bardzo uci��liwe dla �ycia codziennego Pana/i rodziny s� nast�puj�ce problemy?
Bardzo uci��liwe
Raczej uci��liwe
Raczej nieuci��liwe
Zupe�nie nieuci��liwe
Trudno powiedzie�
Problemy 1992 2003 1992 2003 1992 2003 1992 2003 1992 2003 Dro�yzna,
wysokie ceny 66 50 29 40 3 7 1 2 1 1
Niestabilno��
polityczna kraju 48 34 36 39 9 14 3 7 4 6
Bezrobocie, obawa
przed utrat� pracy 32 43 25 28 16 14 23 11 4 4
Biurokracja, z�a
dzia�alno�� urz�dów 23 32 38 37 24 21 10 7 5 3
Z�e funkcjonowanie
s�u�by zdrowia 14 22 32 38 36 27 15 11 3 2
Zagro�enie
przest�pczo�ci� 10 16 27 29 36 37 24 17 3 1
Na podstawie: Trudy �ycia w transformacji 1992-2003, TNS OBOP, wrzesie� 2003r
.
Przedstaw, jak zmieni�a si� w czasie i na tle pozosta�ych problemów ocena wp�ywu niestabilno�ci politycznej pa�stwa na �ycie respondentów. W odpowiedzi przytocz dane zawarte w tabeli.
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Nr zadania 13. 14.
Maks. liczba punktów 2 3 Wype�nia
egzaminator
Uzyskana liczba punktów
Zadanie 15. (2 pkt)
Na podstawie danych z tabeli wykonaj polecenie.
Czesi, W�grzy i Polacy o zmianach po roku 1989.
Czy zmiany zachodz�ce w Czechach/
na W�grzech/ w Polsce od roku 1989
przynios�y ludziom wi�cej korzy�ci, czy strat? Czesi W�grzy Polacy
Wi�cej korzy�ci ni� strat 23% 15% 24%
Tyle samo strat, co korzy�ci 42% 28% 30%
Wi�cej strat ni� korzy�ci 31% 45% 37%
Trudno powiedzie� 4% 12% 9%
Na podstawie: Czesi, W�grzy i Polacy o zmianach po roku 1989, [w:] Komunikat z bada� CBOS, Warszawa 1999 Wybrane wska�niki makroekonomiczne Czech, Polski, W�gier.
Bezrobotni w % ludno�ci aktywnej zawodowo
Wska�nik wzrostu cen towarów i us�ug konsumpcyjnych
(rok poprzedni = 100) Kraj
1990 1999 1990 1999
Czechy 0,7 8,7 110c 102
Polska 3,4a 13,0a 686 107
W�gry 5,4b 7,0 129 110
a przeci�tne w roku dane dotycz� bezrobotnych zarejestrowanych, b 1991, c Czecho-S�owacja Na podstawie: Rocznik Statystyczny 1992, 1994, 2000, 2001, GUS
Podaj dwa argumenty uzasadniaj�ce stwierdzenie, �e sytuacja ekonomiczna wp�ywa�a w ró�nym stopniu na ogóln� ocen� zmian zachodz�cych po roku 1989 w wymienionych krajach.
��...
...
...
...
...
��...
...
...
...
...
Zadanie 16. (4 pkt)
Na podstawie tekstu �ród�owego i w�asnej wiedzy wykonaj polecenia.
Leszek Balcerowicz, Prze�yjmy to jeszcze raz
Oderwijmy si� na chwil� od bie��cych spraw spornych i spójrzmy na pocz�tki naszej transformacji. Mija w�a�nie dziesi�� lat od jej rozpocz�cia. 12 wrze�nia 1989 r. utworzono rz�d Tadeusza Mazowieckiego. Kilka tygodni pó�niej rozpocz�to prace nad pakietem jedenastu ustaw (ostatecznie przyj�to dziesi��), które sk�ada�y si� na rozpocz�t� 1 stycznia 1990 r. reform� gospodarcz�. Celem reformy by�o stworzenie gospodarki o jasnych regu�ach;
takiej, w której licz� si� umiej�tno�ci, wiedza, talent, sprawne r�ce i ch�� do pracy.
A to, co okre�lamy trudnym s�owem transformacja, mo�na sprowadzi� do trzech poj��:
od pieni�dza s�abego i bezwarto�ciowego do pieni�dza mocnego; od braku towarów do �wiata pe�nych pó�ek; od systemu pracy udawanej do systemu dobrej pracy i dobrych decyzji.
Ju� wtedy nie brakowa�o oponentów, którzy wie�cili nieuchronny upadek polskich przemian, wi�c aby móc reformowa� gospodark�, trzeba by�o pój�� pod pr�d. Na przyk�ad wielu ekonomistów twierdzi�o, �e nie da si� szybko wprowadzi� wymienialno�ci z�otego, bo w Europie Zachodniej w latach 50. na t� operacj� potrzeba by�o kilku lub kilkunastu lat.
Ma�o kto wierzy�, �e mo�na szybko wyeliminowa� puste pó�ki i usun�� kolejki, czyli doprowadzi� do sytuacji, w której polski konsument b�dzie móg� kupowa� takie same rzeczy jak na Zachodzie. Byli tacy, którzy mówili, �e droga, jak� obrali�my, przypomina skok do suchego basenu, i proponowali obiegowe m�dro�ci w rodzaju spiesz si� powoli. S� kraje, które pos�ucha�y tej rady (na przyk�ad Bia�oru� czy Ukraina) i wysz�y na tym pozostan�
przy ludowych przys�owiach jak Zab�ocki na mydle. Trzeba jednak przyzna�, �e polityczna atmosfera do podejmowania decyzji by�a dziesi�� lat temu lepsza ni� dzisiaj. Po cz��ci wynika�o to ze szczególnej natury tego pocz�tkowego okresu. W obliczu politycznego wyzwolenia i kryzysu gospodarczego w�ród Polaków istnia�o wielkie oczekiwanie na radykalne reformy. Istnia�a tak�e gotowo�� do poniesienia nieuchronnych kosztów takich zmian. By� to prawdziwy kapita� polityczny, którego nie mo�na by�o zmarnowa� przez odk�adanie reform albo przeprowadzanie ich fragmentarycznie. Stworzeniu korzystnego klimatu dla prze�omowych zmian sprzyja�a tak�e konstrukcja ówczesnej sceny politycznej.
Ugrupowania wywodz�ce si� z dawnego systemu, czuj�c si� wtedy jeszcze niepewnie, popiera�y zasadnicze reformy gospodarcze, cho� wiem, �e przynajmniej cz��� cz�onków tych partii i stronnictw z przekonania opowiada�a si� za trudnymi lecz niezb�dnymi decyzjami.
Dawna opozycja, skupiona w obozie Wielkiej Solidarno�ci, która dopiero co uzyska�a w�adz�
i jeszcze si� nie podzieli�a, popiera�a reformy, traktuj�c je jako usuwanie ruin zbankrutowanego socjalizmu.
W Sejmie, nazywanym niekiedy lekcewa��co kontraktowym a moim zdaniem, prze�omowym w pozytywnym sensie tego s�owa w krótkim czasie przyj�to pakiet zasadniczych ustaw. By�o to mo�liwe dzi�ki bardzo dobrej organizacji pracy mi�dzy rz�dem i parlamentem, lecz przede wszystkim dzi�ki wspó�pracy przedstawicieli wszystkich si�
politycznych. [...] Wiedzia�em, �e chc�c unikn�� dalszego upadku gospodarki, trzeba przej��
przez trudn� drog� jej uzdrawiania, na której spotkaj� nas rozczarowania i protesty.
Wiedzia�em, �e uzdrowienie musi ujawni� ukrywan� wcze�niej prawd� o naszej gospodarce, na przyk�ad du�e bezrobocie, tyle �e ukryte w pa�stwowych zak�adach pracy, które wówczas dominowa�y. Wiedzia�em, �e nie da si� mie� socjalizmu w przedsi�biorstwach i kapitalizmu w sklepach. Albo socjalizm tu i tam i wtedy jest pozornie bezpiecznie, ale coraz gorzej (jak na Bia�orusi) albo kapitalizm tu i tam z jego twardymi niekiedy wymaganiami. [...]
Na podstawie: Wprost, nr 43/1999 (882)
a) Wymie� dwa czynniki, wskazane przez Leszka Balcerowicza, które w roku 1989 sprzyja�y przeprowadzeniu szybkich zmian gospodarczych w Polsce.
��...
...
��...
...
b) Wyja�nij, na czym polega�y sprzeczne oczekiwania spo�eczne wyra�one w s�owach:
mie� socjalizm w przedsi�biorstwach i kapitalizm w sklepach.
...
...
...
...
...
...
Zadanie 17. (1 pkt)
Na podstawie tekstu �ród�owego i w�asnej wiedzy wykonaj polecenie.
15 lat odrodzonego samorz�du
Zacz��o si� w roku 1990. To by�a ta wielka, wtedy niemal�e niezauwa�ona w powodzi innych fundamentalnych zmian gospodarczych, reforma, w wyniku której powsta� samorz�d gminny, chyba najbardziej udana ze wszystkich reform, jakie dotychczas przeprowadzili�my
stwierdzi� premier Marek Belka podczas XVIII Ogólnopolskiej Konferencji Wójtów, Burmistrzów, Prezydentów, Starostów i Marsza�ków, zorganizowanej w 15. rocznic�
wprowadzenia reformy samorz�du terytorialnego. [...]
Przed 1990 rokiem gmina by�a tylko jednostk� podzia�u administracyjnego pa�stwa.
W mentalno�ci przedstawicieli PRL-owskiej administracji w �aden sposób nie mie�ci�o si�
poj�cie samorz�dno�ci, która oznacza�aby przecie� oddanie cz��ci w�adzy mieszka�com wspólnot samorz�dowych. Centralne kierowanie krajem tak du�ym i ró�norodnym nie mog�o przynosi� dobrych rezultatów, zbyt wiele decyzji podejmowanych by�o na górze w sposób biurokratyczny przez bezimiennych urz�dników.
Przeprowadzona zaraz po demokratycznym prze�omie reforma sprawi�a, �e gmina sta�a si� wyposa�on� w osobowo�� prawn� wspólnot� ludzi zamieszkuj�cych ten wyodr�bniony obszar.
Marcin Pijaczy�ski Na podstawie: samorzady.polska.pl/goracytemat/article,15_lat_odrodzonego_samorzadu 2005-05-30 Napisz, jak zmieni�a si� funkcja gminy w wyniku transformacji ustrojowej w Polsce po 1989 roku.
...
...
...
...
...
CZ��� III
Zadanie 18. (20 pkt)
Napisz wypracowanie na jeden z podanych tematów.
Temat 1. 20 lat przemian ustrojowych w Polsce. Rozwa�, czy Polska i Polacy odnie�li sukces. W wypracowaniu wykorzystaj dwa materia�y �ród�owe zawarte w II cz��ci arkusza egzaminacyjnego.
Temat 2. Omów polsk� drog� transformacji ustrojowej na tle wybranych krajów postkomunistycznych. W wypracowaniu uwzgl�dnij czynniki u�atwiaj�ce i utrudniaj�ce proces transformacji w tych krajach.
Wybieram temat nr
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Nr zadania 15. 16. 17. 18.
Maks. liczba punktów 2 4 1 20 Wype�nia
egzaminator
Uzyskana liczba punktów
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
