Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz�cia egzaminu.
WPISUJE ZDAJ�CY
KOD PESEL
Miejsce na naklejk�
z kodem
Uk�ad graficzny © CKE 2010
EGZAMIN MATURALNY
Z WIEDZY O SPO�ECZE�STWIE
POZIOM PODSTAWOWY
Instrukcja dla zdaj�cego
1. Sprawd�, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron
(zadania 1 25). Ewentualny brak zg�o�
przewodnicz�cemu zespo�u nadzoruj�cego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy ka�dym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. U�ywaj d�ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.
4. Nie u�ywaj korektora, a b��dne zapisy wyra�nie przekre�l.
5. Pami�taj, �e zapisy w brudnopisie nie b�d� oceniane.
6. Na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejk� z kodem.
7. Nie wpisuj �adnych znaków w cz��ci przeznaczonej dla egzaminatora.
MAJ 2010
Czas pracy:
120 minut
Liczba punktów
do uzyskania: 100
MWO-P1_1P-102
Do podanych opisów dopisz imiona i nazwiska odpowiednich polskich polityków.
Opisy:
A. Polski historyk, wieloletni dzia�acz Unii Wolno�ci, minister spraw zagranicznych w latach 19972000, pose� do Parlamentu Europejskiego. W 1998 roku pe�ni� funkcj�
przewodnicz�cego OBWE.
...
B. Dziennikarz i historyk, wi�zie� obozu w Auschwitz, minister spraw zagranicznych w rz�dzie Józefa Oleksego i Jerzego Buzka. Rzecznik pojednania polsko-niemieckiego.
Honorowy obywatel Izraela.
...
C. Profesor nauk technicznych. Dzia�acz Akcji Wyborczej Solidarno��. Premier rz�du w latach 19972001. Pose� do Parlamentu Europejskiego, od 2009 jego przewodnicz�cy.
...
Zadanie 2. (5 pkt)
Podaj trzy grupy spo�eczne, które zgodnie z obowi�zuj�cym w Polsce prawem maj�
status mniejszo�ci narodowych, i dwie grupy spo�eczne, które maj� status mniejszo�ci etnicznych. Odpowiedzi wybierz spo�ród: Kaszubi, �emkowie, Ormianie, S�owacy, Tatarzy, Ukrai�cy, Karaimi, Rosjanie.
A. Mniejszo�ci narodowe:
��...
��...
��...
B. Mniejszo�ci etniczne:
��...
��...
Zadanie 3. (3 pkt)
Do podanych organów w�adzy Rzeczypospolitej Polskiej dopisz czas trwania ich kadencji. Odpowiedzi wybierz spo�ród: 9 lat, 5 lat, 4 lata, 6 lat.
Organy w�adzy:
A. Prezes Najwy�szej Izby Kontroli ...
B. Sejm ...
C. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ...
Zadanie 4. (2 pkt)
Podaj dwie cechy odró�niaj�ce grup� spo�eczn� od przypadkowego zbioru osób.
� �...
� �...
Zadanie 5. (4 pkt)
Do podanych doktryn politycznych dopisz nazwiska ich twórców lub zwolenników.
Odpowiedzi wybierz spo�ród: John Stuart Mill, Eduard Bernstein, Edmund Burke, Piotr Kropotkin, Karol Marks.
Doktryny polityczne:
A. konserwatyzm ...
B. liberalizm ...
C. socjaldemokracja ...
D. komunizm ...
W zadaniach 68 rozstrzygnij, które zdania zawieraj� informacje prawdziwe, a które fa�szywe. W tabel� obok ka�dego zdania wpisz odpowiednio: Prawda lub Fa�sz.
Zadanie 6. (3 pkt)
Cz�owiek i spo�ecze�stwo
Zdania Prawda/Fa�sz
A. Oportunizm charakteryzuje si� jawnym lekcewa�eniem uznawanych w danej spo�eczno�ci praw, norm obyczajowych, warto�ci oraz osób.
B. Obywatelskie niepos�usze�stwo to �wiadome nieprzestrzeganie praw uwa�anych za niesprawiedliwe.
C. Typ spo�ecze�stwa, którego g�ówn� zasad� jest wolno�� jednostki i jej odpowiedzialno��, nazywamy spo�ecze�stwem otwartym.
Zadanie 7. (3 pkt)
Prawo Rzeczpospolita Polska
Zdania Prawda/Fa�sz
A. S�dziowie mog� by� cz�onkami partii politycznych.
B. Sankcjami w prawie karnym s� kary i �rodki karne.
C. Krajowa Rada S�downictwa stoi na stra�y niezale�no�ci s�dów i niezawis�o�ci s�dziów.
Nr zadania 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Maks. liczba punktów 3 5 3 2 4 3 3 Wype�nia
egzaminator
Organizacje mi�dzynarodowe Organizacja Narodów Zjednoczonych
Zdania Prawda/Fa�sz
A. Zgromadzenie Ogólne sk�ada si� z przedstawicieli wszystkich pa�stw cz�onkowskich ONZ, z których ka�de ma jeden g�os.
B. Status sta�ych cz�onków Rady Bezpiecze�stwa ma sze�� pa�stw:
Chiny, Francja, Niemcy, Rosja, USA i Wielka Brytania.
C. Organizacje wyspecjalizowane Narodów Zjednoczonych to mi�dzyrz�dowe organizacje po��czone z ONZ oddzielnymi porozumieniami.
D. UNICEF to organizacja koordynuj�ca dzia�ania ONZ s�u��ce rozwojowi mi�dzynarodowej wspó�pracy kulturalnej, o�wiatowej i naukowej.
Zadanie 9. (2 pkt)
Spo�ród podanych praw i wolno�ci wybierz te, które zgodnie z Konstytucj� RP nale��
do grupy praw i wolno�ci politycznych. W wyznaczone miejsce wpisz w�a�ciwe litery.
Prawa i wolno�ci:
A. wolno�� zrzeszania si�
B. nietykalno�� osobista C. prawo wybierania pos�ów D. prawo do w�asno�ci
Prawa i wolno�ci polityczne: ...
Zadanie 10. (3 pkt)
Do podanych opisów funkcji wspó�czesnego pa�stwa dopisz ich nazwy. Odpowiedzi wybierz spo�ród: kulturalno-o�wiatowa, porz�dkowa, administracyjna, prawodawcza, socjalna.
Opisy:
A. Pa�stwo ustanawia obowi�zuj�cy na swoim terytorium kodeks karny i kodeks cywilny.
funkcja ...
B. Pa�stwo podejmuje dzia�ania na rzecz pomocy spo�ecznej, organizuje system rentowo- emerytalny, publiczn� s�u�b� zdrowia.
funkcja ...
C. Pa�stwo dba o bezpiecze�stwo obywateli, utrzymuje si�y mundurowe s�u��ce zaprowadzaniu �adu spo�ecznego w sytuacjach zagro�enia i �amania prawa.
funkcja ...
Zadanie 11. (3 pkt)
W ka�dym z podanych podpunktów podkre�l cech� w�a�ciw� dla Konstytucji RP.
A. Konstytucja: materialna / formalna.
B. Procedura powstawania: oktrojowana / uchwalona i przyj�ta w referendum.
C. Okres obowi�zywania: sta�a / czasowa.
Zadanie 12. (2 pkt)
Podaj nazwy zasad ustrojowych, do których odnosz� si� zacytowane fragmenty Konstytucji RP.
A. Art.4.1. W�adza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej nale�y do Narodu.
zasada ...
B. Art.7. Organy w�adzy publicznej dzia�aj� na podstawie i w granicach prawa.
zasada ...
Zadanie 13. (4 pkt)
Podaj pe�ne nazwy konstytucyjnych organów pa�stwa, do których uprawnie� odnosz�
si� zacytowane fragmenty Konstytucji RP.
A. Art. 129.1. Wa�no�� wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza
...
B. Art. 133.1.1) ratyfikuje i wypowiada umowy mi�dzynarodowe [...]
...
C. Art. 203.1. [...] kontroluje dzia�alno�� organów administracji rz�dowej [...] z punktu widzenia legalno�ci, gospodarno�ci, celowo�ci i rzetelno�ci.
...
D. Art. 208.1. [...] stoi na stra�y wolno�ci i praw cz�owieka i obywatela okre�lonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.
...
Zadanie 14. (3 pkt)
Uzupe�nij zdania, wpisuj�c nazw� w�a�ciwego s�du. Nie u�ywaj skrótów.
A. S�d apelacyjny pe�ni funkcj� s�du II instancji rozpatruj�cego apelacje od wyroków wydanych w I instancji przez ...
B. Nadzór nad dzia�alno�ci� s�dów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania sprawuje ...
C. �rodki odwo�awcze od orzecze� wojewódzkich s�dów administracyjnych rozpoznaje ...
Nr zadania 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.
Maks. liczba punktów 4 2 3 3 2 4 3
Wype�nia egzaminator
Do podanych opisów zada� realizowanych przez jednostki samorz�du terytorialnego dopisz sposoby ich finansowania. Odpowiedzi wybierz spo�ród: dochody w�asne, subwencje ogólne, dotacje celowe z bud�etu pa�stwa.
Opis zadania:
A. Przed rad� gminy stan��o zadanie znalezienia �rodków na sfinansowanie przebudowy skrzy�owania. Droga nale�a�a do kategorii dróg gminnych. Potrzebne fundusze uzyskano ze sprzeda�y dzia�ki b�d�cej w�asno�ci� gminy.
...
B. Planowana przez gmin� inwestycja by�a wa�na, wi�c rz�d przekaza� dodatkowe �rodki na jej sfinansowanie. Gmina otrzyma�a 50% �rodków przeznaczonych na realizacj�
inwestycji.
...
Zadanie 16. (2 pkt)
Na podstawie tekstu i w�asnej wiedzy wykonaj polecenia.
Historyk Janusz K. wytoczy� proces cywilny Wies�awowi F. Uzna�, �e ten naruszy� jego dobra osobiste, zarzucaj�c mu w li�cie do IPN dzia�ania na szkod� demokratycznej opozycji.
Na podstawie: Gazeta Wyborcza nr 256, z 13.11.2008 r.
A. Okre�l, która z osób wymienionych w tek�cie jest w opisanej sprawie powodem.
Podaj jej imi�.
Powód ...
/imi�/
B. Rozwi� skrót IPN.
...
Zadanie 17. (3 pkt)
Do podanych opisów dopisz odpowiednich polityków. Odpowiedzi wybierz spo�ród:
Martin Luther King, Charles de Gaulle, Robert Schuman, Fidel Castro.
Opisy:
A. Laureat pokojowej Nagrody Nobla; dzia�acz na rzecz równouprawnienia ludno�ci i zniesienia dyskryminacji rasowej w USA; w 1963 roku by� jednym z g�ównych przywódców pokojowej demonstracji zwanej Marszem na Waszyngton.
...
B. Pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Kuby; rewolucjonista i dyktator kuba�ski;
w�adz� nad pa�stwem przej�� w 1959 roku.
...
C. Prezydent Francji w latach 19591969; zwolennik idei Europy Ojczyzn; doprowadzi�
do wyst�pienia Francji ze struktur wojskowych NATO.
...
Zadanie 18. (4 pkt)
Do podanych fragmentów traktatów mi�dzynarodowych dopisz rok ich podpisania oraz nazwy organizacji, które powsta�y na ich mocy. Nie u�ywaj skrótów.
Fragmenty traktatów:
A. Jego Królewska Mo�� Król Belgów, Prezydent Republiki Federalnej Niemiec, Prezydent Republiki Francuskiej, Prezydent Republiki W�oskiej, Jej Królewska Wysoko�� Wielka Ksi��na Luksemburga, Jej Królewska Mo�� Królowa Niderlandów, uznaj�c, �e energia atomowa stanowi zasadnicze �ród�o rozwoju i o�ywienia przemys�u, które umo�liwi rozprzestrzenienie idei pokoju, [...] zdecydowani stworzy� warunki niezb�dne do rozwoju silnego przemys�u j�drowego [...]
rok podpisania traktatu ...
nazwa organizacji ...
B. Strony zgadzaj� si�, �e zbrojna napa�� na jedn� lub wi�cej z nich w Europie lub Ameryce Pó�nocnej b�dzie uznana za napa�� przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzaj� si�,
�e je�eli taka zbrojna napa�� nast�pi, to ka�da z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artyku�u 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadni�tym [...]
rok podpisania traktatu ...
nazwa organizacji ...
Zadanie 19. (4 pkt)
Podaj polskie nazwy opisanych instytucji lub organów Unii Europejskiej. Nie u�ywaj skrótów.
A. Politycznie niezale�na od rz�dów pa�stw cz�onkowskich instytucja, która reprezentuje ca�� Uni� Europejsk� i dba o jej interesy. Zg�asza projekty aktów prawnych, proponuje kierunki polityki i programy dzia�ania, odpowiada za wykonywanie decyzji Parlamentu i Rady.
...
B. Instytucja powo�ana do �ycia w 1994 roku. Jest organem doradczym z�o�onym
z przedstawicieli w�adz regionalnych i lokalnych krajów cz�onkowskich.
Dba o poszanowanie regionalnej i lokalnej to�samo�ci.
...
C. Jest podstawowym organem decyzyjnym i prawodawczym Unii Europejskiej. Rz�dy pa�stw cz�onkowskich deleguj� do niej ministrów kieruj�cych resortami, których problemy rozpatrywane s� na jej forum.
...
D. Instytucja uprawniona do rozstrzygania sporów prawnych powsta�ych mi�dzy pa�stwami cz�onkowskimi, instytucjami UE, przedsi�biorstwami i osobami fizycznymi. W jej sk�ad wchodzi jeden s�dzia z ka�dego pa�stwa cz�onkowskiego. Powsta�a w 1952 roku.
...
Informacje publikowane na stronie www.ukie.gov.pl
Nr zadania 15. 16. 17. 18. 19.
Maks. liczba punktów 2 2 3 4 4
Wype�nia egzaminator
Na podstawie danych zawartych w tabeli okre�l zwi�zek pomi�dzy ocen� skuteczno�ci operacji militarnej NATO w Afganistanie a poparciem respondentów dla udzia�u w niej polskich �o�nierzy.
Czy popiera Pan(i) udzia� polskich �o�nierzy w operacji NATO w Afganistanie, czy te� nie?
Czy uwa�a Pan(i), �e operacja militarna NATO w Afganistanie
przyczyni si� do pokoju w tym kraju? Popieram Nie popieram Trudno powiedzie�
Tak 72% 25% 3%
Nie 8% 89% 3%
Trudno powiedzie� 12% 69% 19%
Na podstawie: Stosunek do udzia�u polskich �o�nierzy w operacji NATO w Afganistanie. [w:] Komunikat z bada�
CBOS, Warszawa, pa�dziernik 2007.
...
...
...
...
Zadanie 21. (6 pkt)
Okre�l, które z pa�stw oznaczonych na mapie numerami 15 by�y (s�) obszarami dzia�ania wymienionych organizacji terrorystycznych. Uzupe�nij tabel�, podaj�c brakuj�ce informacje.
1
4
2
3
5
Organizacja Pa�stwo Numer IRA
Frakcja Czerwonej Armii ETA
Zadanie 22. (5 pkt)
Na podstawie tekstu i w�asnej wiedzy wykonaj polecenia.
Wkrótce minie siedem lat od obalenia re�imu talibów. Od siedmiu lat pó� �wiata stara si� zapewni� temu nowemu pa�stwu, Islamskiej Republice Afganistanu, lepsz� przysz�o��, a przede wszystkim pokój. [...]
W kolejnych przemówieniach i o�wiadczeniach zachodnich wojskowych, dyplomatów i polityków stale si� powtarza, �e sytuacja w dziedzinie bezpiecze�stwa wyra�nie si� poprawi�a, �e sukcesy militarne s� niezaprzeczalne, �e talibowie w�a�ciwie zostali pokonani. Jednak kiedy Afga�czycy mówi� sami do lokalnego audytorium, powtarzaj�,
�e pokój i Afganistan to ci�gle dwa sprzeczne s�owa. W ubieg�ym roku przy afga�skich drogach wybuch�o 1469 bomb, tj. prawie pi�ciokrotnie wi�cej ni� w 2004 roku. Naliczono 8950 zbrojnych ataków na wojska i cywilny personel pomocniczy, czyli dziesi�ciokrotnie wi�cej ni� trzy lata wcze�niej. 130 zamachowców samobójców wysadzi�o si� w powietrze, w roku 2004 by�o ich trzech. [...]
Afganistan, jak ju� nie raz w dziejach, jest pionkiem na szachownicy, przy której siedzi wi�cej ni� dwóch graczy. Akcja, w której uczestniczy zachodnia po�owa �wiata, nie przynosi szybkich efektów, bo druga po�owa dok�ada stara�, by te wysi�ki niweczy�.
Podczas gdy NATO stara si� rozbroi� ludno��, nie ustaj� dostawy granatników i karabinów z Pakistanu. Rz�d Iranu oskar�any jest o wspieranie handlu afga�skim opium i heroin� w celu szkodzenia Zachodowi. Chiny, najdalej na wschód po�o�ony s�siad Afganistanu, licz�
na nowe �ród�a surowców z tamtejszych gór. W Dubaju pierze si� i inwestuje brudne pieni�dze zarobione w Afganistanie.
�ród�o: U. Fichtner,Trzecia wojna �wiatowa, www.polityka.pl, 2008 a) Okre�l, czy wed�ug autora tekstu dzia�ania podj�te przez NATO doprowadzi�y
do stabilizacji sytuacji wewn�trznej w Afganistanie. Sformu�uj dwa argumenty uzasadniaj�ce odpowied�.
Odpowied� ...
Argumenty
��...
...
��...
...
b) Wymie� dwa podane w tek�cie powody, dla których Iran, Pakistan, Chiny i Dubaj zainteresowane s� destabilizacj� sytuacji politycznej w Afganistanie.
��...
��...
Nr zadania 20. 21. 22.
Maks. liczba punktów 1 6 5 Wype�nia
egzaminator
Na podstawie wykresu i w�asnej wiedzy wykonaj polecenia.
�ród�o: www.cbos.pl a) Kto powinien podejmowa� dzia�ania na rzecz ochrony �rodowiska naturalnego?
Na podstawie wykresu przedstaw zmiany opinii respondentów w latach 19932000.
...
...
...
...
b) Wymie� po dwa dzia�ania na rzecz ochrony �rodowiska naturalnego, jakie na terytorium gminy mog� podj�� jej w�adze i mieszka�cy.
w�adze gminy
��...
��...
mieszka�cy gminy
��...
��...
Zadanie 24. (7 pkt)
Zapoznaj si� z danymi dotycz�cymi frekwencji wyborczej w Polsce w latach 19892009 i wykonaj polecenia.
Tabela 1
Frekwencja wyborcza w Polsce podczas wyborów do Parlamentu Europejskiego i w referendach po 1989 roku.
Rok Wybory do Parlamentu
Europejskiego Referenda
1996 Referendum w sprawie uw�aszczenia
i prywatyzacji 32,40%
1997 Referendum konstytucyjne 42,86%
2003 Referendum w sprawie przyst�pienia
do Unii Europejskiej 58,85%
2004 20,87%
2009 24,53%
Na podstawie: www.pkw.gov.pl Tabela 2
Frekwencja wyborcza w Polsce w latach 19892007.
Data wyborów
Wybory do Sejmu
Wybory prezydenckie
04. 06. 1989 62,70%
25. 11. 1990
09. 12. 1990 60,63%
53,40%
27. 10. 1991 43,20%
19. 09. 1993 52,13%
05. 11. 1995
19. 11. 1995 64,70%
68,20%
21. 09. 1997 47,93%
08. 10. 2000 61,12%
23. 09. 2001 46,29%
25. 09. 2005 40,57%
09. 10. 2005
23. 10. 2005 49,74%
50,99%
21. 10. 2007 53,88%
Na podstawie: www.pkw.gov.pl
A. Na podstawie tabeli 2. podaj wielko��
frekwencji w wyborach do Sejmu Kontraktowego.
...
B. Wyja�nij, dlaczego w latach 1990, 1995 i 2005 podano dwa wska�niki frekwencji wyborczej w wyborach prezydenckich. W wypowiedzi powo�aj si�
na Konstytucj� RP.
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Nr zadania 23.
Maks. liczba punktów 7 Wype�nia
egzaminator
z frekwencj� w referendum w sprawie przyst�pienia Polski do Unii Europejskiej.
Na podstawie w�asnej wiedzy wyja�nij ró�nic� frekwencji.
Porównanie:
...
...
Wyja�nienie:
...
...
...
...
...
...
Zadanie 25. (15 pkt)
Szukaj�c sposobów podwy�szenia frekwencji wyborczej w Polsce, zaproponowano wprowadzenie przymusu uczestnictwa obywateli polskich w wyborach parlamentarnych, prezydenckich, samorz�dowych, do Parlamentu Europejskiego oraz w referendach.
Ustosunkuj si� do tej propozycji. Podaj argumenty i kontrargumenty. Rozwa� inne ni� przymus wyborczy dzia�ania, które mog�yby zwi�kszy� zainteresowanie obywateli
�yciem politycznym kraju.
CZYSTOPIS
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Nr zadania 24. 25.
Maks. liczba punktów 7 15 Wype�nia
egzaminator
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
