Ogólne wiadomości o prawie rzeczowym
Agnieszka Kwiecień-Madej
Znaczenie pojęcia prawo rzeczowe
• Reguluje cywilnoprawne formy korzystania z rzeczy mające postać majątkowych praw podmiotowych bezwzględnych,
• Zespół norm prawnych regulujących treść, powstawanie, zmianę, ustanie i ochronę podmiotowych praw rzeczowych,
Przedmiotowe
• Uprawnienie, zespół powiązanych ze sobą uprawnień,
• Sfera możności postępowania w określony sposób, przyznana i właściwie zabezpieczona przez normę prawną w celu ochrony majątkowych interesów podmiotu uprawnionego,
Podmiotowe
• Akty normatywne lub wyodrębnione redakcyjnie zespoły przepisów tych aktów, zawierające w głównej mierze, normy prawa rzeczowego (normy regulujące prawa rzeczowe w znaczeniu podmiotowym),
Źródła prawa
Bezwzględny charakter prawa rzeczowego
• Przysługuje ono uprawnionemu na zasadzie
wyłączności (z wyłączeniem innych osób – art. 144 i 233 k.c.)
• Najczęściej jest skuteczne erga omnes tj. wobec każdej osoby fizycznej i prawnej, a także jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną, bez
względu na to, czy między uprawnionym istniał wcześniej jakikolwiek stosunek prawny, z którego wynikałby obowiązek określonego zachowania się,
• Bezwzględny charakter praw rzeczowych
oznacza, że korzystają one z dobrodziejstwa pierwszeństwa, oznacza to, że:
– Przysługuje im prymat przed prawami
obligacyjnymi, jeśli chodzi o porządek ich zaspokajania,
– Podlegają realizacji w kolejności odpowiadającej ich pierwszeństwu, gdyby doszło do kolizji między takimi samymi jak i różnymi prawami rzeczowymi,
Zasada numerus clausus praw rzeczowych
• Wyczerpujący katalog,
• Podmioty prawa cywilnego nie mają kompetencji do ich kreowania, jeśli nie odpowiadałyby ich ustalonym ustawowo typom.
• Nie jest możliwe kreowanie praw spoza
katalogu w drodze umowy, ani modyfikowanie ich treści, chyba że przepisy wyraźnie na to
pozwalają.
Katalog praw rzeczowych:
• Własność,
• Użytkowanie wieczyste,
• Ograniczone prawa rzeczowe:
– Użytkowanie, – Służebności, – Zastaw,
– Hipoteka,
– Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
Jawność prawa rzeczowego
• Zachowanie skuteczności erga omnes, treść prawa
rzeczowego musi być znana każdemu bez ograniczeń, a obrót nim może podlegać kontroli państwa
obowiązek ujawniania treści praw rzeczowych np. art.
158 k.c., 237 k.c.
• Jeśli do treści prawa rzeczowego należy władztwo, wyrazem jawności jest posiadanie rzeczy
domniemanie zgodności posiadania z prawem – art.
341 k.c.
• Wymóg wpisu do publicznie dostępnego rejestru,
Ogólne typy praw rzeczowych
• Kryterium zakresu bezpośredniego władztwa nad rzeczą:
1. własność,
2. Użytkowanie wieczyste,
3. Ograniczone prawa rzeczowe,
• Kryterium czasowe:
– Bezterminowe – ich czasu istnienia nie da się z góry określić,
– Terminowe
• Kryterium relacji materialnoprawnej łączącej
prawa rzeczowe z innymi prawami podmiotowymi:
– Samoistne, – Akcesoryjne,
• Kryterium możliwości zmiany podmiotowej po stronie uprawnionego i swobody rozporządzania:
– Przenoszalne,
– Nieprzenoszalne – nieprzenoszalność musi wynikać z ustawy: art. 254 k.c. (z wyjątkiem art. 20 u.t.) oraz art.
299-300 k.c.
• Kryterium odpłatności przy ich ustanawianiu:
– Odpłatne,
– Nieodpłatne,
• Kryterium liczby podmiotów uprawnionych:
– Jednopodmiotowe, – Wielopodmiotowe,
Źródła prawa rzeczowego
• Ustawowe źródła prawa rzeczowego:
1. Konstytucja RP – art. 21 ust. 1 i 2, art. 20, art. 23, art. 64 ust. 3, art. 165 ust. 1 in fine, art. 216 ust.2,
2. Kodeks cywilny (księga pierwsza art. 44-55, księga druga art. 140-352) 3. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny – art. XXVI oraz XXXVII-XLVIII 4. Ustawa o księgach wieczystych i hipotece (wraz z rozporządzeniami
wykonawczymi)
5. Ustawa o własności lokali
6. Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów 7. Ustawa o gospodarce nieruchomościami
8. Ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych
9. Ustawa o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości
