Tłumaczenia tekstów źródłowych za:
J. Rominkiewicz, E. Szymoszek, I. Żeber, Prawo rzymskie. Teksty źródłowe do
ćwiczeń, Wrocław 1998.
POSIADANIE W PRAWIE RZYMSKIM
POJĘCIE POSIADANIA, NABYCIE, UTRATA, OCHRONA POSESORYJNA część 1/2
Rodzaje władztwa
rzeczaminad
Władztwo prawne
Własność Prawa na rzeczy cudzej
Służebności Emfiteuza Superficies Zastaw
Władztwo faktyczne
Posiadanie
Possessio
Festus, De verborum significatione, s.v. possessio: „Według definicji Aeliusa Gallusa posiadanie jest to pewne używanie gruntu czy budynku (...); ten, kto uważa się za posiadacza, nie może powiedzieć,
iż rzecz należy do niego [stanowi jego własność]”
Paulus, D. 41,2,1,3: „[Posiadanie] […] jest sprawą stanu faktycznego, a nie prawa.”
Ulpianus, D. 34,17,1,2: „Posiadanie należy odróżniać od własności:
może się bowiem zdarzyć, ze jeden jest posiadaczem, a nie jest właścicielem, drugi zaś jest wprawdzie właścicielem, nie jest zaś
posiadaczem: może być i tak, ze ten sam jest i posiadaczem, i właścicielem.”
Geneza
posiadania
Ukształtowało się w prawie archaicznym w stosunkach agrarnychGrunty należące do
państwa rzymskiego (ager publicus) były oddawane obywatelom pod uprawę w zamian za czynsz
obywatele mieli więc władztwo faktyczne, a dla ich ochrony
wydawano kolejne interdykty
Z czasem pojęciem
possessio objęto władztwo faktyczne nad wszystkimi rzeczami materialnymi
E le m en ty s kł ad ow e po si ad an ia Corpus
Animus rem sibi
habendi
Przesłanka obiektywna
Fizyczne władanie rzeczą
Corpus (corpore possidere)
Przesłanka subiektywna
Zamiar
zatrzymania rzeczy jako swojej
Animus
rem sibi
habendi
Detentio /possessio
naturalis Corpus +
animus possidendi
alieno nomine Corpus +
brak animus rem sibi
habendi
Np. emfiteuta, superficjariusz, komodatariusz, depozytariusz, zastawnik, najemca,
usuariusz, usufruktuariusz
Celsus, D. 41,2,18: „To, co posiadam w swoim imieniu, mogę także posiadać w imieniu cudzym: […] i nie jest tym samym posiadanie oraz
posiadanie w cudzym imieniu: posiada bowiem ten, w czyim imieniu rzecz jest posiadana.”
G. 4,153: „Uważa się zaś, ze posiadamy nie tylko, gdy posiadamy sami, lecz także , jeśli w naszym imieniu ktoś zostaje w posiadaniu, choćby
nie był on poddany naszemu prawu, jak to jest z dzierżawcą i
lokatorem. Uważa się, że posiadamy sami również przez tych, u których złożyliśmy [rzecz] na przechowanie albo którym jej użyczyliśmy […]”
Ulpianus, „Ten, kto prosił, ażeby mu pozwolono przebywać na gruncie na podstawie uproszenia, nie posiada, lecz posiadanie pozostaje przy
oddającym grunt proszącemu: albowiem także użytkownik, czynszownik i kolon znajdują się na gruncie, lecz nie posiadają.”
Possessio
Possessio civilis
Possessio naturalis
Władztwo faktyczne z wolą podobną do woli
właściciela tj. zachowania rzeczy wyłącznie dla siebie i w oparciu o podstawę
uznaną przez prawo cywilne
Skutki prawne
• Prowadziło do nabycia własności w drodze zasiedzenia (usucapio)
• Przeniesienie takiego posiadania przez traditio mogło także przenosić własność wg prawa cywilnego na res nec mancipi lub pretorskiego przy res mancipi
Possessio
civilis
Brak animus rem sibihabendi; występuje corpore i animus
possidendi alieno nomine – detencja
Brak skutków w prawie cywilnym lub pretorskim
Cel: sprawowanie władztwa przez inne osoby
Possessio
naturalis
Possessio ad interdicta
Posiadanie uznane i chronione wg prawa pretorskiego
Warunki korzystania z ochrony pretorskiej
Posiadanie suo nomine, z wolą zatrzymania rzeczy dla siebie
Właściciel posiadający
Posiadacz w dobrej wierze będący w drodze do zasiedzenia
Posiadacz w złej wierze, który chce zatrzymać rzecz dla siebie
Cztery kategorie dzierżycieli
Zastawnik
Prekarzysta
Depozytariusz sekwestrowy
Emfiteuta
Possessio
Possessio
iusta Possessio
iniusta
gdy odpowiada
jakiemuś prawu
gdy stan faktyczny nie
odpowiada stanowi prawnemu
Possessio
Possessio bonae
fidei
Possessio malae
fidei
Causa possessionis, tj. stan faktyczny, na podstawie którego nastąpiło nabycie
posiadania
Paulus, D. 41,2,3,22: „Można także podzielić rodzaj posiadania na dwie postacie, skoro posiada się albo w dobrej wierze, albo
nie w dobrej wierze.”
gdy posiadacz był przekonany, że jego posiadanie odpowiada prawu do rzeczy
Possessio bonae
fidei
gdy posiadacz wiedział,że jego posiadanie jest niezgodne ze stanem prawnym
gdy posiadacz nie wiedział, że jego
posiadanie jest niezgodne z prawem, lecz jego
niewiedza co do takiego stanu była wynikiem rażącego niedbalstwa
Possessio malae
fidei
Possessio vitiosa
Vitium – wada , defekt
Posiadacz był wadliwy tylko w stosunku do przeciwnika, w stosunku do innych mógł być w tym samym czasie niewadliwy i chroniony
Poszkodowani z tytułu zaboru rzeczy przez posiadacza
wadliwego mogli ją odebrać przy użyciu siły (dozwolona pomoc własna)
Possessio vitiosa - gdy zostało
nabyte od przeciwnika w danym stosunku
prawnym lub sporze
vi
precari clam o
Paulus, D. 41,2,3 pr.: „Mogą zaś
być posiadane takie rzeczy,
które są zaliczane do materialnych.”
Z czasem prawa niematerialne miały w obrocie
bardzo duże znaczenie
Dopuszczono możliwość quasi- posiadania prawa
(iuris possessio)
