OBRONA POZWANEGO
Michał Pyrz
Instytut Prawa Cywilnego
Zakład Postępowania Cywilnego
formy obrony pozwanego
niepodjęcie
obrony niezgadzanie
się z powodem zgadzanie się
z powodem
odmowa przyjęcia odpisu pozwu (doręczenie uznaje się za dokonane)
niestawiennictwo na rozprawę (wydanie wyroku zaocznego)
bierne zachowanie się na rozprawie (gdy pozwany nie wypowie się co do twierdzeń powoda o faktach, sąd może je uznać za przyznane (art. 230 kpc)
NIEPODJĘCIE OBRONY
Zaprzeczenie (twierdzeniom powoda (częściowe lub całkowite) - czynność procesowa zawierająca oświadczenie wiedzy tej treści, ze twierdzenia powoda są nieprawdziwe)
Wioski formalne (zmierzają jedynie do usunięcia naruszenia przepisów)
Zarzuty
1) MATERIALNE - opierają się na przepisach prawa materialnego
2) FORMALNE - opierają się na przepisach prawa procesowego i uzasadnione są brakiem przesłanki procesowej
3) PEREMPTORYJNE (NIWECZĄCE) - uniemoożliwiają skuteczne dochodzenie roszczenia przez powoda
4) DYLATORYJNE (ZAWIESZAJĄCE) - powodują odroczenie rozstrzygnięcia sprawy
Powództwo wzajemne
- roszczenie pozwanego jest w związku z roszczeniem powoda lub nadaje się do potrącenia - identyczność stron
- może być wytoczone od chwili doręczenia pozwu do pierwszej rozprawy albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego
NIEZGADZANIE SIĘ Z POWODEM
przyznanie okoliczności faktycznych
- WYRAŹNE (art. 229 KPC)
- DOROZUMIANE (MILCZĄCE) - gdy pozwany nie wypowie się co do twierdzeń powoda o faktach (art. 230 KPC)
uznanie powództwa
- oświadczenie wiedzy (przyznanie prawdziwości okoliczności uzasadniających żądanie pozwu) i oświadczenie woli (zgoda na zaspokojenie żądań powoda)
ZGADZANIE SIĘ Z POWODEM
PROCESOWE
możliwość zastosowania art. 101 KPC, zgodnie z którym zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa,
jeżeli n ie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu
zastosowanie art. 333 § 1 pkt 2 KPC, w myśl którego sąd z urzędu nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli
zasądza roszczenie uznane przez pozwanego
MATERIALNE
zrzeczenie się korzystania z przedawnienia - w myśl art. 117 § 2 KC po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się
korzystania z zarzutu przedawnienia
natychmiastowa wymagalność świadczenia, gdy uznanie powództwa obejmuje roszczenie jeszcez niewymagalne
uznanie powództwa może zawierać w sobie czynność materialonprawną, np. darowiznę
Skutki uznania powództwa
Rozprawa
Przegląd orzecznictwa
ZAKRES DZIAŁANIA PRZEWODNICZĄCEGO PODCZAS PRZYGOTOWANIA ROZPRAWY
Art. 208 § 1 k.p.c. dotyczy podejmowania przez przewodniczącego czynności mających na celu przygotowanie rozprawy. Przepis ten nie nakłada na przewodniczącego żadnych konkretnych obowiązków. Co jednak istotniejsze, zaniechanie dokonania jakiejś konkretnej czynności przygotowującej rozprawę, nie może mieć żadnego znaczenia dla wyniku sprawy, albowiem strona procesowa może zgłaszać wszelkie środki dowodowe aż do zamknięcia rozprawy
Wyrok SN z 14.03.2001 r., II UKN 269/00,
LEX nr 551028
SKUTKI PROCESOWE NIEPRAWIDŁOWEGO DORĘCZENIA WEZWANIA STRONIE POSTĘPOWANIA
Nieprawidłowość w doręczeniu stronie wezwania wymaga odroczenia rozprawy z urzędu, rozpoznanie zaś sprawy pod nieobecność strony i wydanie w takiej sytuacji wyroku jest równoznaczne z pozbawieniem jej możności obrony swych praw, powodującym nieważność postępowania. Sąd dopuszcza się naruszenia art. 232 zdanie drugie k.p.c., jeżeli nie przeprowadza tego dowodu z urzędu, szczególnie, gdy jest to niezbędne dla miarodajnej oceny zasadności wytoczonego powództwa, a pominięcie tego dowodu może mieć istotny wpływ na wynik postępowania
Wyrok SN z 7.6.2011 r., II UK 327/10, LEX
nr 1068057
DOPUSZCZALNOŚĆ ZASTOSOWANIA POUCZEŃ WZGLĘDEM STRON POSTĘPOWANIA
Uzasadniona potrzeba udzielenia pouczeń występuje wówczas, gdy w procesie czynności procesowe podejmuje osoba nieporadna lub niemająca dostatecznej znajomości prawa, gdyż wówczas udzielenie pouczenia ma zapobiec nierówności między podmiotami postępowania, nie może natomiast naruszać bezstronności sądu.
Jeżeli więc strona, mimo swojej niepełnosprawności, wykazuje w postępowaniu aktywność oraz znajomość prawa w stopniu wskazującym na umiejętne popieranie powództwa, to zarzut naruszenia art. 5 i art. 212 k.p.c. jest nieuzasadniony
Postanowienie SN z 10.1.2012 r., I UK
289/11, LEX nr 1215783
ZAKRES UDZIELANYCH PRZEZ SĄD POUCZEŃ
Obowiązek sądu udzielenia stronie występującej bez adwokata lub radcy prawnego odpowiednich pouczeń i wskazówek (art. 5 i art.
212 k.p.c.), jako wyrażający wyjątkową możliwość działania przez sąd z urzędu i naruszający zasadę równości procesowej stron, nie ma charakteru bezwzględnego w tym sensie, że sąd jest obowiązany do udzielenia takich wskazówek i pouczeń w każdym wypadku gdy strona występuje bez adwokata lub radcy prawnego. Obowiązek taki spoczywa na sądzie tylko wtedy, gdy zachodzi potrzeba udzielenia stronie wskazówek i pouczeń. Potrzeba taka zachodzi zaś wówczas, gdy działanie strony w procesie jest nieporadne i jest oczywiste, że nie wykorzystuje ona przysługujących jej uprawnień procesowych z tego powodu, że nie uświadamia sobie ich istnienia albo potrzeby skorzystania z nich. Tylko w takiej sytuacji nie udzielenie stronie występującej bez adwokata lub radcy prawnego odpowiednich wskazówek i pouczeń może stanowić naruszenie przez sąd art. 5 i 212 k.p.c. (jeżeli chodzi o sąd drugiej instancji to naruszenie tego ostatniego przepisu w związku z art. 391 k.p.c.)
Wyrok SN z 4.11.1999 r., II CKN 553/98,
LEX nr 1217931
CHARAKTER PRAWNY WYWOŁANIA SPRAWY
Wywołanie sprawy nie polega na ogłoszeniu przez protokolanta na korytarzu sądowym, w miejscu, gdzie znajdują się strony lub ich pełnomocnicy, przystąpienia do rozpoznania określonej sprawy. Polega ono na ogłoszeniu przez sędziego przewodniczącego przystąpienia do rozpatrywania sprawy ze wskazaniem stron postępowania i przedmiotu sporu. Przepis art. 210 § 1 k.p.c. ani żaden inny przepis nie wskazuje, że wywołanie sprawy odbywa się na korytarzu sądowym. Wniosek taki nie może być także wywiedziony w drodze wykładni z omawianego przepisu ani z innych przepisów dotyczących przebiegu rozprawy
Wyrok SN z 01.12.2004 r., III CK 15/04, LEX
nr 930878
CEL I SKUTKI INFORMACYJNEGO WYSŁUCHANIA STRON
Wyjaśnienia złożone w trybie art. 212 k.p.c. służą wyłącznie ustaleniu, jakie okoliczności są między stronami sporne. Udowodnienie tych okoliczności, a zatem wykazanie, że twierdzenie o ich istnieniu jest prawdziwe wymaga natomiast przeprowadzenia postępowania dowodowego, a zatem co najmniej dowodu z przesłuchania stron w trybie art. 299 k.p.c.
Wyrok SA w Łodzi z 18.01.2013 r., I ACa
1049/12, LEX nr 1280433
NADZWYCZAJNE WYDARZENIE UZASADNIAJĄCE ODROCZENIE ROZPRAWY
Za "nadzwyczajne wydarzenie" powodujące nieobecność strony na rozprawie (art.
214 k.p.c.) należy uznać blokadę dróg dojazdowych do siedziby sądu przez protestujących rolników. Po stwierdzeniu takiego faktu przez sąd, rozprawa winna ulec odroczeniu
Wyrok SA w Gdańsku z 24.8.1999 r., I ACa
412/99, LEX nr 50097
NIESTAWIENNICTWO NA ROZPRAWIE Z POWODU CHOROBY A BRAK ODPOWIEDNIEGO ZAŚWIADCZENIA WYSTAWIONEGO PRZEZ LEKARZA SĄDOWEGO
Z uwagi na to, że przyczyny uzasadniające odroczenie rozprawy przewidziane w art. 214 § 1 k.p.c. określone zostały restrykcyjnie, ponieważ zaliczono do nich jedynie nieprawidłowość w doręczeniu wezwania oraz nieobecność strony wywołaną nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć, wniosek strony o odroczenie rozprawy, uzasadniony chorobą tej strony, może być uznany za uzasadniony jedynie wtedy, kiedy występuje ona w sprawie bez pełnomocnika, ewentualnie kiedy mają być podjęte czynności z jej udziałem a jednocześnie wykaże w sposób określony w art. 2141 § 1 k.p.c., że stan zdrowia uniemożliwiał jej stawiennictwo. Nie oznacza to jednak, że stosowne zaświadczenie musi być załączone do wniosku, chociaż jego przedłożenie na tym etapie byłoby pożądane. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w których uzyskanie zaświadczenia z wyprzedzeniem nie będzie możliwe, niemniej zostanie wystawione i przedłożone sądowi w terminie późniejszym.
Lekarzowi sądowemu przy wykonywaniu czynności związanych z wystawianiem zaświadczeń przysługuje ochrona prawna analogiczna, jak funkcjonariuszowi publicznemu (art. 2 ust. 3 ustawy z 2007 r. o lekarzu
sądowym). Zaświadczenie stanowi zatem dokument, który może być poddany ocenie po zamknięciu rozprawy w trybie przewidzianym w art. 224 § 2 k.p.c., a w razie stwierdzenia na jego podstawie, że odmowa odroczenia rozprawy była nieuzasadniona - sąd otworzyłby zamkniętą rozprawę i kontynuował postępowanie, co pozwoliłoby zapobiec wydaniu orzeczenia w warunkach nieważności postępowania. Niestawiennictwo na rozprawie z powodu choroby a brak odpowiedniego zaświadczenia wystawionego przez lekarza sądowego
Wyrok SN z 10.03.2011 r., V CSK
302/10, LEX nr 786399
PRZEPROWADZENIE ROZPRAWY MIMO ZŁOŻONEGO WNIOSKU O JEJ ODROCZENIE
Przeprowadzenie rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, mimo że pełnomocnik strony złożył uzasadniony wniosek o jej odroczenie, powoduje nieważność postępowania
Postanowienie SN z 20.5.2009 r., I CSK
377/08, LEX nr 515439
NIEOBECNOŚĆ PEŁNOMOCNIKA WSKUTEK KOLIZJI TERMINÓW ROZPRAW A ODROCZENIE ROZPRAWY
Nieobecność pełnomocnika procesowego strony na rozprawie wywołana kolizją terminu rozprawy z terminami innych rozpraw, o której pełnomocnik procesowy strony zawiadomił sąd, wskazując jednocześnie na niemożność ustanowienia substytuta, stanowi przeszkodę zobowiązującą sąd do odroczenie rozprawy na podstawie art. 214 k.p.c. Rozpoznanie w takiej sytuacji sprawy i wydanie wyroku stanowi uchybienie sądu skutkujące uznaniem, że strona została pozbawiona możności udowodnienia swoich racji i obrony swych praw (art. 379 pkt 5 k.p.c.)
Wyrok SA w Gdańsku z 11.05.2004 r., I ACa
1647/03, LEX nr 127031
PRZESŁANKI NIEWAŻNOŚCI POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU NIEODROCZENIA ROZPRAWY MIMO UZASADNIONEGO WNIOSKU
!["Bitwa pod Mławą 1939", Ryszard Juszkiewicz, Warszawa 1979 : [recenzja]]()