Dwa sposoby rozumienia terminu
„przepis prawny”:
1) Każde zdanie w sensie gramatycznym występujące w tekście aktu prawnego;
2) Każda redakcyjnie wyodrębniona jednostka systematyki tekstu aktu
prawnego, np. paragraf, artykuł, punkt.
Norma prawna to zrekonstruowana z przepisów prawnych reguła
postępowania, tzn. wypowiedź językowa, która wskazuje, komu i w jakich
okolicznościach jest nakazane/zakazane lub dozwolone konkretne postępowanie oraz jakie będą konsekwencje w
przypadku, gdy adresat nie zachowa się
w sposób przewidziany przez normę.
Kondensacja norm – w jednym
przepisie prawodawca zawiera wiele różnych norm postępowania.
Rozczłonkowanie norm w
przepisach – fragmentaryzacja normy prawnej i umieszczanie w odpowiedniej części aktu normatywnego (aktów
normatywnych).
1) Koncepcja trójelementowa
- Hipoteza (adresat + okoliczności, w których powinien on się zachować w sposób przewidziany przez normę)
- Dyspozycja (wzór zachowania, formułuje nakazy/zakazy lub
dozwolenia)
- Sankcja (konsekwencje, jakie nastąpią, gdyby adresat zachował się niezgodnie z wzorem zachowania określonym w
dyspozycji)
Sankcja kary – ma charakter represyjny i określa dolegliwość dotyczącą ukaranego (prawo karne).
Sankcja egzekucji – stosowana jest w celu wykonania obowiązków, których osoby zobowiązane nie chcą wykonać dobrowolnie (prawo administracyjne).
Sankcja nieważności – oznacza
bezskuteczność czynności prawnej w
przypadku naruszenia reguł dokonywania tej czynności (prawo cywilne).
Nieważność bezwzględna i względna.
2) Koncepcja norm sprzężonych Norma sankcjonowana – formułuje
nakaz/zakaz lub dozwolenie dowolnym podmiotom.
Norma sankcjonująca – określa
nakaz zastosowania sankcji w razie
naruszenia normy sankcjonowanej. Jej
adresatem jest zawsze organ państwa
upoważniony do wymierzenia sankcji.
Norma indywidualna – skierowana do osoby lub osób wyodrębnionych ze względu na pewną cechę osobową lub zespół takich cech.
Norma generalna – określa
adresata poprzez wskazanie pewnej cechy lub cech wspólnych dla pewnej klasy osób, której ma dotyczyć
określony w normie obowiązek.
Norma abstrakcyjna – ustalająca w sposób powtarzalny i
pozakontekstowy treść nakładanego na adresata normy obowiązku.
Norma konkretna – wyznaczająca w sposób czasoprzestrzennie
określony treść nakładanego na
adresata obowiązku.
Klasa sytuacji (okoliczności,
zdarzeń), od których zaistnienia norma uzależnia powstanie
określonych obowiązków po stronie adresata normy.
Okoliczności niezależne od adresata
Zachowania zależne od człowieka
Klasa zachowań
nakazanych/zakazanych przez
normę. Inaczej treść wyznaczanego przez normę obowiązku.
Mogą mieć postać czynności
psychofizycznych jak i czynności
konwencjonalnych.
Normy prawne o szczególnym znaczeniu w systemie prawa,
określane też jako normy zasadnicze.
Zasady uniwersalne – zasady całego systemu prawa.
Zasady części systemu prawa –
odnoszą się do jednej lub kilku gałęzi
prawa.
W znaczeniu dyrektywalnym – są wyraźnie określone w tekście
prawnym.
W znaczeniu opisowym –
wyprowadza się je z tekstu prawnego za pomocą zabiegów
argumentacyjnych.
Przepis prawny to zdanie w sensie gramatycznym (ewentualnie
wypowiedź zdaniokształtna) zawarte w tekście prawnym. Przepisy
(zdania) grupowane są w artykuły, paragrafy, ustępy i inne elementy tekstu prawnego.
Przepis to podstawowa jednostka
tekstu prawnego.
• Przepisy odsyłające zawierają zwrot odsyłający do innych aktualnie obowiązujących przepisów. Ich funkcją jest zapobieganie
powtórzeniom, mają zapewnić skrótowość i przejrzystość aktów
normatywnych. Odesłanie jest to wskazówka, gdzie w jakim innym przepisie można znaleźć poszukiwane wzory zachowania.
• Odesłania dzielimy na wewnątrzsystemowe i pozasystemowe.
Te ostatnie nakazują wziąć pod uwagę, przy rekonstrukcji dyrektywy zachowania, jakieś reguły pozaprawne (np. zasady współżycia
społecznego).
• Przepisy blankietowe – tzw. przepisy puste, nie ustanawiają
żadnej reguły, wskazują organ, który w przyszłości taką regułę ma ustanowić. Zawierają odesłania do przepisów, których nie
ustanowiono – najczęściej do aktów wykonawczych (rozporządzeń).
• Fikcja prawna – rodzaj przepisu odsyłającego; założenie, iż w
rzeczywistości nieistniejący fakt istnieje i wywołuje określone przez prawo skutki prawne.
Domniemania faktyczne – sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla
rozstrzyganej sprawy, jeżeli wniosek taki może wyprowadzić z innych ustalonych faktów. Oparte na potocznym doświadczeniu, czy potocznej
wiedzy empirycznej.
Domniemania prawne – rodzaj przepisu
prawnego. Dzielimy na domniemania prawne materialne i domniemania prawne formalne.
Domniemania prawne formalne i
materialne
•
O charakterze kolizyjnym - rozstrzygają według jakich przepisów – starych, czy nowych –
zakończyć postępowanie w sprawach będących w toku, w czasie, gdy dokonano zmiany przepisów;
czy utrzymuje się przez jakiś czas instytucje
prawne, które znoszone są przez nowe przepisy;
jakie przepisy dawne, czy nowe stosować do uprawnień, które powstały w czasie
obowiązywania dawnych przepisów.
•
