Pierwsza wystawa konserwatorska.
Ochrona Zabytków 2/3 (7), 194-197
KRONIKA
P I E R W S Z A
W Y S T A W A K O N S E R W A T O R S K A C z t e r y l a t a m i n ę ły od ch w ili, k ied y p ie r w s z e „ O d d z i a ł y “ s ł u ż b y k o n s e r w a to r s k ie j r u s z y ł y w teren . O d c z te re c h lat t r w a n i e s p o t y k a n a w his to rii P o ls k i p r a ca p r z y r a t o w a n i u re s ztek d o r o b k u k u l t u r a ln e g o , k t ó r y w cza sie 6-letn iej w o jn y , sz czególnie n a te r e n ie W a r s z a w y , G d a ń s k a i W r o c ł a w i a p o n ió s ł n ie o b lic z a ln e s t r a t y . P rz e z c z t e r y l a t a t r w a ł n i e u s t a j ą c y , n i e s ł a b n ą c y w y ś c i g w o li i p r a c y k o n s e r w a t o r a z „ c z a s e m “ , n a j w i ę k s z y m w ro g ie m u s z k o d z o n y c h z a b y t k ó w . D o p ie r o ro k 1949 p r z y n i ó s ł p e w n e u s p o k o je n i e w n e r w o w y m t r y b i e p r a c y k o n s e r w a t o r a . N a j t r u d n i e j s z e i n a j b a r d z i e j p il n e z a d a n i a zo s t a ły w y k o n a n e . T y m s a m y m został w y k o n a n y p ie r w s z y e t a p p r a c k o n s e r w a t o r s k i c h , p o le g a j ą c y w W a r s z a w i e nie t y l k o n a p r a c a c h tecli- n ic z n o - k o n s e r w a t o r s k i c h ale je d n o c z e śn ie n a u s t a le n i u w ielu u r b a n i s t y c z n y c h r o z w i ą z a ń w d z ie l n ic a c h h i s t o r y c z n y c h sto- • licy. ' O s ią g n i ę c ia w z a k re s ie o c h r o n y p o m n i k ó w k u l t u r y p ie r w s z e g o c z te ro le t n ie go o k r e s u z n a l a z ł y w y r a z w z o r g a n i z o w a n e j w lip c u br. w y s t a w i e w n o w e j sie d zib ie U r z ę d u K o n s e r w a to r s k ie g o w P a łacu B l a n k a p r z y ul. S e n a t o r s k i e j 12. Ze w z g lę d u n a s z c z u p ło ść m iejsca, j a k ą n a tę w y s t a w ę d y s p o n o w a n o w Urzędzie, p r o g r a m p o k a z u m u s ia ł o g r a n i c z y ć się do p r z e d s t a w i e n i a m e t o d y p r a c y k o n s e r w a t o r s k i e j o r a z o g ó ln y c h z e s t a w i e ń s t a t y s t y c z n y c h efektów- tej p r a c y . W y s t a w a z o s t a ła p o d z ie l o n a n a dwu z a s a d n i c z e d z ia ł y : p ie r w s z y — o b e j m u j ą c y p o k a z m e t o d y p r z y g o t o w a n i a d o k u m e n t a c j i te c h n i c z n e j dla o d b u d o w y w a n y c h lu b r e k o n s t r u o w a n y c h o b i e k t ó w z a b y t k o w y c h , d r u g i — o b e j m u j ą c y p o k a z p r a c y k o n s e r w a t o r a w te r e n ie tzn. p r z y r e a liz a c ji, w o p a r c i u o p o s i a d a n ą l u b w y k o n a n ą u p r z e d n i o d o k u m e n t a c j ę t e c h n iczn ą . N ie z a le ż n ie od w y ż e j w y m ie n io n y c h - d w ó c h d z ia łó w , n a p ie r w s z e m i ejs ce ja k o czoło w e z a g a d n i e n i e z o s t a ła w y s u n i ę t a s p r a w a o d b u d o w y Z a m k u K ró le w sk ie g o , k t ó r y w m y ś l u c h w a ł y S e jm u z dn. 2 l i p ca 1949 r. m a b y ć o d b u d o w a n y w n i e z m ie n io n e j f o r m ie n a u ż y t e k w ł a d z r z ą d o w y c h i m u z e u m k u l t u r y polskiej. U c h w a ł a t a s t a ła się w y r a z e m o p in i i p u blic z n e j i s t a n o w i s k a w ł a d z k o n s e r w a torskich, p u b l i k o w a n y c h w ie lo k r o tn i e w c z a s o p i s m a c h f a c h o w y c h i p r a s i e c o dzien n e j. T y m is am ym s t a n o w i s k o to p o p i e r a n e p r z e z naukow -ców , h i s t o r y k ó w s z t u k i i a r c h i t e k t ó w , k t ó r z y m ieli b e z p o ś r e d n i k o n t a k t z d z i e j a m i Z a m k u w c z a sie o k u p a c j i i p o w y z w o l e n iu , z n a la z ło r ó w n ie ż o d d ź w ię k w s f e r a c h p a r t y j n y c h i r z ą d o w y c h . P r a c e k o n s e r w a t o r s k i e p r z e p r o w a d z a n e n a te r e n ie Z a m k u o d 1947 r o k u s t a ł y się p o d w a l i n ą t y c h ro b ó t, j a kie b ę d ą o b e c n ie p o d j ę t e na d u ż ą skalę i j a k i e w re z u l ta c i e m a j ą d o p r o w a d z i ć do p e łn e j o d b u d o w y , n a j d a l e j do 22 lipca 1954 ro k u . O l b r z y m i a w a r t o ś ć m a t e r i a łów a r c h i w a l n y c h i i n w e n t a r y z a c y j n y c h o raz w iele ty s ię c y a u t e n t y c z n y c h e le m e n tów w y p o s a ż e n ia , u r a t o w a n y c h p rz e z g r u p ę fa c h o w c ó w , d a j e p e łn ą g w a r a n c j ę m ożliw o ści w ie r n e j o d b u d o w y nie ty l k o b r y ł y z e w n ę t r z n e j Z a m k u , ale i w s z y s t kic h w a r t o ś c i o w y c h w n ę trz . D o k u m e n t a c j a t e c h n i c z n a ro z p o c z ę t a w 1947 r. i k o n t y n u o w a n a w l a t a c h n a s t ę p n y c h d o p r o w a d z i ł a d o ro zp o częcia ro b ó t p o r z ą d k o w y c h n a d z ie d z iń c u z a m k o w y m i do p o d ję c i a r o b ó t p r z y o d b u do w ie w ie ż y g r o d z k i e j o ra z p r z y r e k o n s t r u k c j i z a u t e n t y c z n y c h e le m e n tó w k a m i e n n y c h b r a m y gro d zk iej. T e m u w ła ś n i e z a g a d n i e n i u po św ię c o n o n a w ysta w ne s p e c j a ln e m ie js c e w r e p r e z e n t a c y j n e j „Sali O k r ą g ł e j “ p a ł a c u B la n k a . P r e c y z y j n i e w y k o n a n y m odel Z a m k u w s k a l i 1 : 100 u s t a w i o n y zo stał j a k o s y m bol d o k u m e n t a c j i te c h n i c z n e j, a g ło w ic a k o l u m n y z k a p l i c y k r ó l e w s k i e j Z a m k u , j a k o s y m b o l n iezliczo n ej ilości a u t e n t y c z n y c h e le m e n tó w w y p o s a ż e n i a w n ę trz . W ła ś c iw ą w y s t a w ę o t w i e r a u m i e s z c z o n y w h a l l u p a r t e r u n a p i s n a s t ę p u j ą c e j treści: „ K u l t u r z e s o c j a li s ty c z n e j o b c y jest k a p i t a l i s t y c z n y k o s m o p o l i t y z m — c e c h u je j ą g łęboki sz a c u n e k d la w a rto ś c i w y t w o r z o n y c h p r z e z t a l e n t y lu d o w e w e p o k a c h u b ie g ły c h , s z a c u n e k d l a k u l t u r a l nej s p u ś c iz n y k a ż d e g o n a r o d u “ .
Z h allu p ro w a d zą sch o d y udekorow ane herbam i d a w n y ch ju ry d y k m iejskich, nu p ierw sze piętro, gd zie przed w ejściem do rep rezen tacyjn ej sali w y sta w y znajduje się plan W arszaw y w sk a li 1 : 5000
z oznaczen iem w szy stk ich ob iek tów za b y tk o w y c h : dom ów , ulic, zesp ołów , ogro d ów i park ów . P la n ten gru n tow n ie p rze p ra co w a n y w latach p o w o jen n y ch , jest p od staw ą d la w szelk ich p rac U rzędu, b ę dąc jed n ocześn ie d okum entem p raw nym , o k reślającym gran ice d zieln ic z a b y tk o w ych .
P o p rzejściu przez sa lę k o n feren cyjn ą (okrągłą), o której w y ż e j b y ła m ow a, w w ielk iej ośm iook ien n ej p ra co w n i zor g a n izo w a n y został p ok az m etod y pracy k onserw atorskiej.
W y sta w io n e tu z o sta ły p lan sze, fo to kopie sz ty ch ó w , p la n ó w m iasta i dzielnic od n ajstarszych p o czy n a ją c, fotografie panoram W arszaw y, o d r y sy projektów b u d yn k ów i ogrodów , k o rek ty układów dzieln ic z a b y tk o w y c h w e w sp ółczesn ych pod ziałk ach itp. S łow em w sz y stk ie te m ateriały, z k tó ry m i sty k a się konser w ator i arch itek t p rzy przygotow an iu stu d iów i p rojek tów przede w szy stk im tych b u d y n k ó w i zesp ołów , k tó re w sk u tek czy to d ziew iętn a sto w ieczn ej p rzeb u dow y, czy też w sk u tek zn iszczeń w o jen nych za tra ciły sw ój p ierw o tn y najbar dziej ch a ra k tery sty czn y w ygląd .
R ysu n k i a rch iw a ln e, p rzełożone na w sp ółczesn y „język tech n iczn y “ są n aj cen n iejszym m ateriałem p rzy ustalaniu p o d sta w o w y ch prop orcji i form a rch itek ton iczn ych p rojektu.
Po p rzed staw ien iu p racy b ad aw czo- naukow ej, op artej na ik on ografii, arch i w aliach i b ib lio g ra fii, p ok azan e zostało na w y sta w ie jak w in n y w y g lą d a ć b a d a nia w terenie (badania za b y tk u w n a tu rze). ja k o p r z y k ła d tego fragm en tu p ra c y k onserw atora w y b r a n y został zespół Starego M iasta, na teren ie k tórego
w 1948 r. z o sta ły p rzep row ad zon e do
kład n e badania m urów i gd zie p o c z y n io ne zo sta ły o d k ry cia a u ten ty czn y ch ele m entów m urów z ep o k i goty ck iej.
F otografie rozm ieszczon e w ok oło p lan u Starego M iasta ilu stru ją ca ło ść ty ch prac, która n iezależn ie od zd jęć fo to g r a fic z nych p rzed staw ion a została w form ie p o
m iarów in w en ta ry za cy jn y ch (w skali 1 : 10). P om iary te w w ielu w y p a d k a ch o k a za ły się pom ocne do p rzeprow adzenia rekonstrukcji b rak u jących fragm entów jak np. łu k i go ty ck ie, odrzw ia, okna, w nęki, w reszcie fragm en ty ścian, które nieraz w w ątku g o ty ck im sięgają trze ciego piętra.
U a le j idąc śladem k olejn ości p ra cy k o n serw atora, p rzed staw ion a została d ok u m entacja fotograficzn a, w y k o n a n a dla k olejn ych faz robót k onserw atorskich, p o czy n a ją c od m om entu u su w an ia gru zów do stanu ca łk o w itej odb u d ow y.
W d zia le tym w y sta w io n a została rów nież in w en ta ry za cja fotograficzn a w nętrz k lasztoru SS. W izytek w W arszaw ie na K rakow skim P rzedm ieściu, do d ziś n ie zn an ych i liieop u b lik ow an ych , a sta n o w ią cy ch w sp a n ia ły zesp ół k lasztornych sal w y p o sa żo n y ch często w X V III w ie c z ne fresk i i boazerie.
N a tym k o ń czy się p okaz p rzy g o to w a w czy ch prac n iezb ęd n ych dla zn a jo m ości obiektu w terenie i dokum entów od n oszących się do jego p ow stan ia.
D r u g i m z kolei e t a p e m p r a c y k o n s e r w a t o r a , a t y m s a m y m i o m a w i a n e g o p o k a z u je s t a n a li z a w a r u n k ó w u r b a n i s t y c z - n o - p r z e s t r z e n n y c h , sz czególnie w a ż n a w W a r s z a w i e w o b e c w ie lk i c h z m i a n , j a kie z a s z ł y w p la n i e o g ó l n y m m i a s t a . Na w y s t a w i e p r z e d s t a w i o n o p r z y k ł a d o w o s t u d i u m u k s z t a ł t o w a n i a n o w o o d k r y t y c h m u r ó w o b r o n n y c h S ta r e g o M ia sta ( w ra z z m a k i e t ą w s k a l i 1 : 500). S t u d i u m ro z w i ą z a n i a p r z e s tr z e n n e g o osi saskiej, osi k a z im ie r z o w s k ie j, osi s t a n is ł a w o w s k i e j, a d a l e j p r o j e k t y u k s z t a ł t o w a n i a o to cze n ia p l a c u K r a s i ń s k ic h i p l a c u M a ł a c h o w sk iego — w re szcie k o n k r e t n y , z a t w i e r d z o n y p l a n z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n nego S ta r e g o i N o w eg o M iasta, g d z ie ro la k a ż d e g o o b ie k t u z a b y tk o w e g o , ściśle i o st a te c z n i e z o s t a ła s p r e c y z o w a n a . O w o c w ie lo m ies ięczn ej p r a c y k o n s e r w a t o r ó w - u r b a n i s t ó w je s t n a w y s t a w i e t y l k o i j e d n y m z w ie lu w y k o n a n y c h o p r a c o w a ń z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s tr z e n n e g o w o k r e sie o s t a t n i c h 4-c h l a t p r z e z U r z ą d K o n se r w a t o rs k i . D o p i e r o p o z a k o ń c z e n i u tego e t a p u p r a c k o n s e r w a t o r - a r c h i t e k t p r z y s t ę p u j e do w y k o n a n i a w ła śc iw e j d o k u m e n t a c j i —
do p r o j e k t u a r c h i te k t o n ic z n e g o . N a w y s t a w i e w d a l s z y m c i ą g u p r z y k ł a d o w o p o k a z a n o w j a k i m z a k r e s ie i w j a k i e j f o r m i e w y k o n y w a n a je s t i n w e n t a r y z a c j a o b i e k t u z a b y tk o w e g o , bez k t ó r e j w p r a c y k o n s e r w a t o r s k i e j n ie m o ż l i w y m b y ło b y p o d ję c i e d a l s z y c h z a d a ń p r o j e k to - w a w c z y c h . I n w e n t a r y z a c j a tego ty p u o b e j m u j e z d ję c ia z n a t u r y o b r y s ó w w s z y s t k i c h bez w y j ą t k u e le m e n tó w a r c h it e k t o n i c z n y c h nie w y ł ą c z a j ą c k o p ii m a l o w i d e ł śc i e n n y c h , s z t u k a t e r i i , k r a t itp. F r a g m e n t y p o m i a r ó w z Łazie nek, z p a ł a c u D z ia ły ń s k ic l i, z p a ł a c u T y sz k ie - w ic z ó w - P o to c k i c h i l u s t r u j ą n a w y s ta w ie te go t y p u p r a c e w y k o n y w a n e p rz e z n a j z d o l n i e j s z y c h r y s o w n i k ó w i m a l a r z y . O p r a c o w a n y p r o j e k t (szkic p r o j e k t u ) n a p o d s t a w i e i n w e n t a r y z a c j i p o d le g a d a l s z y m s t u d i o m n a tle całe go zespołu, w k t ó r y m m a b y ć re a l i z o w a n y , n a tle całe go p l a c u lu b ulicy. K o n t r o l a s k a l i p o s z c z e g ó l n y c h elementów', g a b a r y t u i p r o p o r c y j , szczególnie w s ąs ied ztw ie o b i e k t ó w n i e z a b y t k o w y c h , jest p r z e d m i o t e m d a l s z e j części p o k a z u . I l u s t r a c j ą tego z a k r e s u p r a c y są n a w y s t a w i e s t u d i a g a b a r y t o w e f r a g m e n t ó w K r a k o w s k ie g o P r z e d m ie ś c ia , N o w e g o Ś w ia tu , P l a c u B a n k o w e g o i T e a tr a ln e g o . P o m o c n y m w tej m e t o d z i e p r a c y s ą u m ie sz c z o n e n a w y s t a w i e m a k i e t y w s k a l i 1 : 50 (w y k o n a n e w g ip s ie lu b drz ew ie ) p a ł a c u H o ło w c z y - ca, K a m i e n i c y F u k i e r a i d o m u Schroe- g e r a (n a K r a k o w s k i m P r z e d m ie ś c iu 45). W y s t a w ę t a k r o z l ic z n y c h p r a c i s t u d ió w p r z y g o t o w a w c z y c h z a m y k a p o k a z f o r m a l n e j d o k u m e n t a c j i tech n iczn ej.
D o k u m e n t a c j a t a s k ł a d a się z p r o j e k t u o b e j m u j ą c e g o r z u t y w s z y s t k i c h k o n d y - g n a c y j , p r z e k r o j e i e le w a c j e b u d y n k u w s k a l i 1 : 100, z o b lic z e ń s t a t y s t y c z n y c h i k o s z t o r y s u o r a z z r y s u n k ó w r o b o c z y c h i b u d o w l a n y c h , k o n s t r u k c y j n y c h w skali 1 : 50 i w ię k s z e j a ż do n a t u r a l n e j w ie lk o ści. I l u s t r a c j ą t a k i e j d o k u m e n t a c j i b y ł k o m p l e t w s z y s t k i c h m a t e r i a ł ó w w y k o n a n y d l a z a b y t k o w e g o b u d y n k u P o c z t y S a s k i e j z X V I I I w iek u . D r u g i w i e l k i d z ia ł r o b ó t k o n s e r w a t o r sk i c h w y k o n y w a n y c h p r z e z k o n s e r w a - t o r a - a r c h i t e k t a b e z p o ś r e d n io n a b u d o wie, a p r z e d s t a w i o n y c h w s a l a c h p a r t e r o w y c h w y s t a w y o b e jm o w a ł : r y s u n k i w y k o n a w c z e w s k a l i 1 : 1 ( g z y m sy , gło wice, fa s e ty , o d r z w ia , s u p r a p o r t y , k r a t y itp.) o r a z a u t e n t y c z n e lu b p o w tó r z o n e z a u t e n t y c z n y c h , e l e m e n t y o c h a r a k t e r z e d e k o r a c y j n y m , w y k o n y w a n e n a p o d s t a w ie r y s u n k ó w w y k o n a w c z y c h . W ielka ilość z g r o m a d z o n y c h n a n in i e js z y m p o k a zie a u t e n t y c z n y c h f r a g m e n t ó w jest j e d n o cześn ie s t a ł y m r o b o c z y m l a p i d a r i u m U rzędu. P o k a z te n o b e j m u j e ró w n ie ż z b ió r w z o r o w y c h e g z e m p l a r z y cegieł r ó ż n y c h ep o k , d a c h ó w e k , k a f l i i w reszci e t y n k ó w , s t o s o w a n y c h o b e c n ie d la b u d y n k ó w z a b y t k o w y c h i n i e z a b y t k o w y c h w d z ie l n ic a c h h i s t o r y c z n y c h m i a s t a . W y m o w n ą i l u s t r a c j ą teg o d z ia ł u p r a c y k o n s e r w a t o r s k i e j j e s t s zereg o d le w ó w w y k o n a n y c h z f r y z u d e k o r a c y j n e g o B a n k u P ols k ieg o (rzeźb. M a l iń s k i pocz. XIX w.), z fa s e t p a ł a c u K a z im i e r z o w s k i e g o o raz z ta b l ic e r e k c y j n y c h k o l u m n y Z y g m u n ta II I. ’ ‘ W t y m ż e dz ia le, n a z w a n y m „ R e a li z a c j a “ p r z e d s t a w i o n e zostało n a p la n i e W a r s z a w y r o z m ie s z c z e n ie r o b ó t k o n s e r w a t o r s k i c h ( c h o r ą g i e w k a m i w 2-cli b a r w ach) p r o w a d z o n y c h w c ią g u o s t a tn i c h 4-cli la t z f u n d u s z ó w n a zabe z p ie c z e n ia i k o n s e r w a c j ę o ra z ta b l ic e s t a t y s t y c z n e ( w y k o n a n e n a m a t o w y m szkle), k tó r e w c y f r a c h p r z e d s t a w i a j ą d o ty c h c z a s o w e osią g n ię c ia w z a k r e s ie o c h r o n y z a b y t k ó w n a te r e n ie in. st. W a r s z a w y . Z t a b l i c t y c h z w i e d z a j ą c y mogli się d o w iedzieć, iż: a) p r z e d w o j n ą w 1939 r o k u W a r s z a w a p o s i a d a ł a 783 o b i e k t ó w z a b y t k o w y c h — z b u r z o n y c h l u b u s z k o d z o n y c h w cz asie d z i a ł a ń w o j e n n y c h b y ł o 702 (89,6%>), u s z k o d z o n y c h le k k o w czasie d z i a ł a ń w o j e n n y c h b y ł o 81 (10,4%);
b) iż w z w i ą z k u z kon ie c z n o śc ią u s p r a w n i e n i a k o m u n i k a c j i m iejs kiej, z m i a n y z a b u d o w y , t r u d n o ś c i t e c h n i c z n y c h u t r z y m a n i a re s z te k o c a l a ł y c h z b o m b a r d o w a n i a z r e z y g n o w a n o z o d b u d o w y 159 o b i e k tów, co s t a n o w i 20,3% s t a n u p r z e d w o j e n nego z a b y t k ó w w W a r s z a w i e . c) iż p o n a p r a w i e n i u lek k o u s z k o d z o n y c h p o z o s t a ło do o d b u d o w y 543 o b ie k t y (69,3%), z czego 316 o b ie k t ó w (40,5%) z n a j d u j e się d o p ie r o w p l a n i e n a la t a 1950—51—52. D a l e j z t a b l i c s t a t y s t y c z n y c h m o ż n a b y ł o d o w ie d z ie ć się, iż
(I) j u ż w 1949 r u k u po p r z e p r o w a d z e n iu m n i e j s z y c h i w ię k s z y c h zab ezp ieczeń u z y s k a n o ok. 350.000 m 2 p o w ie r z c h n i u ż y t k o w e j d la ce ló w u ż y te c z n o ś c i p u bli c z n e j {biura, i n s t y t u t y n a u k o w e , zw ią z k i, c e c h y , z a r z ą d y sp ó łd zieln i itp.) o r a z 109.000 m 2 p o w i e r z c h n i u ż y t k o w e j d la celó w m i e s z k a l n i c t w a — co w r e z u l tacie d a ło oko ło 5.400 izb m i e s z k a l n y c h w b u d y n k a c h z a b y t k o w y c h .
W re s z c ie iż d o m n i e m a n y (na p o d s t a w i e p r z y b l i ż o n y c h obliczeń) w k ł a d ze w s z y s t k i c h plan ów ' i n w e s t y c y j n y c h sięga s u m y oko ło 2,384.600.000 zło ty c h , w c z y m z b u d ż e t ó w M i n i s t e r s t w a K u l t u r y i S z t u k i n a z a b e z p i e c z e n ia i k o n s e r w a c j ę b u d y n k ó w z a b y t k o w y c h f i g u r u j e s u m a 494,600.000 z łotych.
U z u p e łn ie n ie m cało ści p o k a z u , a w sz cze góln ości d z ia ł u „ R e a li z a c ji " jes t w y d a n a p rz e z Z a r z ą d Miejski, a o p r a c o w a n a p rz e z U r z ą d K o n s e r w a t o r s k i , k s i ą ż k a pt. „ D a w n a W a r s z a w a w o d n o w io n e j form ie i n o w e j treści" , w k t ó r e j p o z a r e f e r a t a m i n a t e m a t śr e d n io w ie c z n e j i n o w o ż y tn e j W a r s z a w y o r a z r o z p r a w y n a t e m a t P a łacu B la n k a , z e b r a n e z o s t a ły il u s t r a c je d o g łó w n ie j s z y c h ro b ó t k o n s e r w a t o r s k i c h , w y k o n a n y c h w o s t a tn i m c z te ro leciu na terenie m. st. W a r s z a w y . C a ł y m a t e r i a ł i l u s t r a c y j n y i s p r a w o z d a w c z y w k siążce z e b r a n y został wr c ią g u m i e s i ą c a lipca 1949 roku i j e s t t y m s a m y m n a j b a r d z i e j a k t u a l n y m o b r a z e m s t a n u p r a c k o n s e r w a to rs k ic h w W a r s z a w i e w d n iu 1 lipca 1949 r.
N a z a k o ń c z e n i e n ależ y n a d m i e n ić , iż p o k a z został w y k o n a n y p r z y u d z ia l e c a łego p e rs o n e lu U r z ę d u K o n s e r w a t o r s k i e go p o d k i e r u n k i e m K o m is a r z a W y s t a w y ' inż. a rc h . W ł o d z i m i e r z a W a p iń s k i e g o i że został o t w a r t y o f i c ja l n ie przez P r e z y d e n ta m i a s t a S t a n i s ł a w a T o łw iń s k i e g o dn. 18 lipca 1949 r. w obecności p r z e d s t a w i cieli r z ą d u n a czele z M in istre m K u l t u r y i S z tu k i S t e f a n e m D y b o w s k i m , p r z e d s t a wicieli N a c z e ln e j D y r e k c j i M u z e ó w i O c h r o n y z a b y tk ó w ' n a czele z p rof, d r S t a n is ła w e m L o re n tz e m , G łó w n e g o U r z ę d u K o n s e r w a to r s k ie g o z p rof, d r J a n e m Z a c h w a to w ic z e m o r a z p r z e d s ta w ic i e li S a m o r z ą d u w o s o b a c h W i c e p r e z y d e n t a E d w a r d a S tr z e le c k ie g o i d y r e k t o r ó w p o s zczególnych re s o rtó w . Ryc. 142. W a r s z a w a . W y s t a w a k o n s e r w a to r s k a w p a ł a c u B la n k a , f r a g m e n t . (Fot. Prac. fot. U. K.). Ryc. 143. W a r s z a w a . W y staw 'a k o n s e r w a to r s k a w p a ł a c u B la n k a , fr a g m e n t . (Fot. Prac. fot. U. K.). R yc. 144. W a r s z a w a . W y s t a w a k o n s e r w a to r s k a wr p a ł a c u B la n k a , sala w ysta w m w a.
