Ryszard Reguliński
Realizacja sztucznego terenu
"Panoramy Racławickiej"
Ochrona Zabytków 37/4 (147), 293
RYSZARD REGULlNSKI
REALIZACJA SZTUCZNEGO TERENU „PANORAMY RACŁAWICKIEJ”
Do realizacji sztafażu przystąpiono w połowie stycz nia 1984 r. Z uw agi na nieukończony proces k o n serw acji płótna „P anoram y R acław ickiej” należało ta k przygotow ać p rogram prac, aby nie zakłócić ry tm u czynności konserw atorskich. Ze względu na połączenie p rac różnych specjalistów (inżynierów, plastyków , m urarzy, cieśli, dendrologów i innych) trzeba było przygotow ać zespół od stro n y organiza cyjnej oraz zapew nić niezbędne zaplecze techniczne, by poszczególne prace nie kolidow ały ze sobą. R ealizację sztafażu rozpoczęto od złożenia k o n stru kcji oraz szybkiego położenia pierw szych w arstw sztucznego terenu. R ealizacja k onstrukcji w edług uprzednio przygotow anego p ro jek tu zajęła ponad połowę obwodu płótna. Nie zabudow aną część przedpola płótna pozostawiono do m om entu uko ń czenia punk tow ania najbardziej zniszczonych b ry tów z rusztow ania ruchomego usytuow anego na ty m odcinku. Szkielet k onstrukcji nośnej, zm ontow any przez „M ostostal” (słupy, legary) pokryto blachą izo low aną abizolem, ułożono w arstw ę siporeksu w iąza ną zapraw ą m u rarsk ą do określonej na bieżąco w y sokości.
W dalszej kolejności wylano pianobeton na bazie popiołów lotnych, k tó ry został opracow any w In sty tucie B udow nictw a P olitechniki W rocław skiej przez zespół w składzie: inż. Juliusz Czaja, inż. Bożena B orkow ska, inż. Jo lan ta Filipow ska, m gr inż. Olga M ierzejew ska, B arb a ra K aryś. M ateriał ten został w yselekcjonow any jako najlepszy po w ykonaniu prób w laboratorium Instytutu. B rane też były pod uw agę araldid (firm y CIBA GAIGY) oraz pianka poliuretanow a, jednakże toksyczność oraz względy ekonomiczne w yelim inow ały oba m ateriały. P iano beton m a w iele zalet, które są korzystne przy w y konyw aniu tego typu prac. Istnieje możliwość fo r m ow ania, przerzeźbiania oraz regulow ania gęstości pianobetonu poprzez zm ianę ilości dodaw anego środ ka pianotw órczego oraz regulow ania czasu w iąza nia poprzez odpow iedni dodatek tych środków. P ia nobeton ponadto po zarobieniu m a właściwości ti- ksotropow e, co pozw ala w ykonyw ać prace rzeźb iar skie na pionow ych lub pochylonych pow ierzchniach. P oddaje się też łatw o obróbkom m echanicznym .
W skład pianobetonu wchodzą: popiół lotny (47— 56%), cem ent (18—24%), ciasto w apienne (14—18%), środki przyśpieszające wiązanie, środki p ianotw ó r cze, woda. Przygotow anie m asy pianobetonow ej od bywało się na m iejscu (poza Rotundą) w agregacie tynkarskim , k tó ry m a możliwość przekazyw ania pod ciśnieniem zarobionej m asy wężam i bezpośrednio' na sztafaż. W końcowej fazie form ow ania w a rstw y p ia nobetonu cała jej pow ierzchnia p ok ry ta została pias kiem, uprzednio w yjałow ionym , w celu uzyskania pierw otnego koloru. Po zakończeniu p ra c zw iąza nych z m odelowaniem teren u wykonano retusz ko lorystyczny, zgodnie z paletą b arw płótna „P an o ra m y”.
Jeśli chodzi o konstruk cję sztafażu na szerokości brytów n r 1 i 14 oraz z lew ej stron y w ąw ozu p rze widziano — z uw agi na b ra k innych danych ze Lwowa — zbudow anie prow izorycznej k o nstru kcji z drew na oraz założenie jej folią, w celu spraw dze nia ukształtow ania schodzących się trzech dróg przy chacie (bryt n r 1). Uzyskane w ten sposób dane w iel kości przekazano do realizacji w m ateriale stałym (słupy, legary, blachy). R ealizatorzy sztafażu w y b rali się do Racławic i tam korzystając z pomocy Racławickiego Tow arzystw a K ulturalnego, rep rezen towanego przez prezesa Zarządu inż. G. Skoczenia, dokonano w yboru gotowych elem entów sztafażu, jak: wóz, pług, półkoszki i m ateriał na stu dn ię — stare belki.
W szystkie te elem enty poddane zostały konserw acji i przystosow ane do potrzeb „P anoram y”.
Ogólnie rzecz biorąc, realizacja sztafażu przebiega na zasadzie im prow izacji, na gorąco, p rzy częścio wym tylko oparciu się na projekcie. P ro je k t szta fażu, choćby najlepiej w ykonany, jeżeli jego pod staw ą były archiw alne zdjęcia ze Lwowa (niekom pletne), nie pozwoli odtworzyć rzeczyw istej rzeźby teren u oraz kolorystyki. Dlatego na bieżąco podczas realizacji należy niektóre elem enty jak b y na nowo kom ponować poprzez dostosowanie do wiszącego obrazu oraz ośw ietlenia Rotundy.
art. p la s ty k R y s z a r d R e g u liń s k i W r o c ła w
THE EXECUTION OF THE RACŁAWICE PANORAMA ARTIFICIAL TERRAIN
The construction of the staff age began w ith the erec tion of a skeleton support structure (pillars and beams) w hich w as then sheathed w ith m etal sheet insulated with ’’abizol”. N ext the structure was covered with a suitably thick layer of ”sip orex” bound w ith foamed concrete; in some places, this layer w as currently check ed for th e conform ity w ith the picture. Later a mass o f foamed concrete based on fly -a sh w as cast (the m e thod w as w orked out b y th e Institute of Building En
gineering, of the W roclaw Politechniie). It can be form ed and re-sculpted. The top layer was coloured and covered w ith sterilised sand. The terrain thus prepared w a s then planted w ith roots, bushes and grass. Eventu
ally, th e colouring of the terrain w as retouched to m ake it match the Racławice Panorama painting.
In general, the construction of the staffage w as im pro vised and on ly partly based on the design.
