R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T . X V , z. 1 W A R S Z A W A 1965
R Y SZ A R D SZEPK E, D A N U T A G R Z Y B O W SK A
ZAWARTOŚĆ STRONTU-90 W NIEKTÓRYCH
GLEBACH W POLSCE 1
C en traln e L ab oratoriu m O chrony R ad iologiczn ej
Jednym ze skutków przeprowadzanych na św iecie prób z bronią jąd rową jest skażenie gleby strontem-90. Sprawa ta posiada duże znaczenie z punktu widzenia produkcji środków żywnościowych. Stront bowiem, będąc homologiem wapnia, bierze udział w w ielu przemianach m etabo licznych na drodze od gleby do kości człowieka. Z produktów rozszczepie nia stront-90 został uznany za najbardziej niebezpieczny dla człowieka. Nic w ięc dziwnego, że przedmiotem badań w ielu instytutów naukowych na całym św iecie są zagadnienia związane ze skażeniem biosfery stron- tem -90 [2, 5, 7, 8].
W celu zorientowania się co do stopnia skażenia gleb w Polsce je sienią 1960 r. pobrano próbki z terenu całego kraju (rys. 1). Wybierano gleby od lat nie uprawiane. Najczęściej b yły to pastwiska, łąki lub n ie użytki częściowo wypasane. Badane tereny b yły przeważnie otwartą przestrzenią, nie zasłoniętą ścianą lasu czy budynkami. Teren wybrany nie był zm yw any przez spływające wody opadowe, ani też zalew any przez rzeki w czasie powodzi. Omijano m iejsca o większym nagromadze niu żyw ych organizm ów (dżdżownice, owady, krety), aby uniknąć kom plikacji w yw ołanych ich działalnością. Miejsca, z których pobrano próby, charakteryzowały większość terenów rolniczych kraju. Zostały one podzielone na 4 grupy, odpowiadające w przybliżeniu czterem strefom opadów atmosferycznych; strefę pierwszą stanowi wąski pas wybrzeża, strefę drugą — pas Pojezierza Północnego, strefę trzecią — pas Niziny Środkowej, a strefę czwartą — pas W yżyn Południowych (bez partii górskich).
Ilość opadów atm osferycznych dla strefy pierwszej i trzeciej jest zbli 1 T em at refero w a n y na „I K ra jo w y m S ym p ozju m C h em ii J ą d ro w ej” 10— 12 lu t e go 1964 w W arszaw ie.
192 R. Szepke, D. G rzyb ow sk a
żona i wynosi przeciętnie 600 mm na rok. Ilość opadów dla strefy dru giej i czwartej jest wyższa i w ynosi ponad 600 mm na rok.
Z każdego wybranego stanowiska wycinano 3 próbki wielkości 18 X 18 cm, głębokości 5 cm i ciężarze 3— 7 kg. Zaraz na polu oznacza no pH gleby kwasomierzem polowym , a po w ysuszeniu określano skład m echaniczny gleby. Pozostałość po roztarciu i dokładnym wym ieszaniu
R ys. 1. S ta n o w isk a p ob ieran ia prób g leb o w y ch . N u m ery ozn aczają próbę S a m p lin g sites. N um b ers id e n tify sam p les
przesiewano przez sito 1 mm. Z frakcji przesianej odważono półkilogra- m owe próbki do analizy radiochemicznej. Analizę tę, wg B r y a n t a i współautorów [3], prowadzono stosownie do zaleceń Św iatowej Organi zacji Zdrowia. W ymieniona metoda w skrócie przedstawia się następu
jąco: 500 g gleby ługuje się 6n kwasem solnym. Po wytrąceniu szcza
wianów praży się ją i rozpuszcza w kwasie azotowym, a z roztworu w y trąca wodorotlenki żelaza i glinu. Następnie wytrąca się w ęglany strontu i wapnia, które z kolei rozdziela się dym iącym kwasem azotowym. Po
Z aw artość stro n tu -9 0 w gleb a ch P o lsk i 193
oczyszczeniu węglan strontu odstawia się na 18 dni w celu osiągnięcia równowagi promieniotwórczej z itrem-90, po czym w oddzielonym szcza wianie itru m ierzy się promieniotwórczość pod okienkowym licznikiem Geigera-M üllera. W pozostałym po oddzieleniu strontu przesączu ozna czono wagowo wapń po wyparowaniu do sucha, w ytrąceniu szczawianu i wyprażeniu jako tlenku.
Ogółem oznaczono Sr-90 w 37 próbkach gleby, wykonując od 1 do 4
oznaczeń dla każdej próbki (tab. 1).
Do uzyskanych w yników zastosowano wykreślną analizę statystycz ną wzorując się na pracach V e l z a [13] i S t r a u b a [12]. Metoda ta polega na uporządkowaniu otrzym anych w yników w kolejności rosnącej,
Prawdopodobieństwo wystąpienia danej war tości lub mniejszej (w %)
---Occurence probability of given or lower value
R ys. 2. A n a liza w y k r e śln ą p rzep row ad zo na dla w sz y stk ic h w y n ik ó w G raphic a n a ly sis o f a ll resu lts
obliczeniu dla każdego w yniku tzw. dystrybuanty empirycznej i naniesie niu wartości na specjalnie sporządzoną do tego celu siatkę prawdopodo bieństwa. Jeśli w yniki nakładały się na prostej, rozkład statystyczny ba danego zbioru jest norm alny i z przecięcia się prostej z dystrybuantą równą 50% można odczytać średnią. Analizę statystyczną wykonano dla wszystkich w yników razem (rys. 2) i osobno dla 3 stref pobierania pró bek (rys. 3). Nie analizowano strefy wybrzeża z powodu zbyt małej ilości oznaczeń. Z rysunku 2 widać, że wartość skażenia badanych gleb w Polsce wynosi średnio 18 mc Sr-90 na km2. Natomiast rys. 3 św iad czy o tym , że aktyw ność dla strefy Południowych W yżyn i Pojezierza Północnego jest podobna i w ynosi średnio 19 m c/km 2. Prom ieniotw ór czość ta jest nieco wyższa od aktywności Nizin Środkowej Polski i w
194 R. Szepke, D. G rzyb ow sk a
brzeża wynoszącej średnio 17 m c/km 2. Jest to potwierdzeniem znanej zależności pomiędzy opadami atm osferycznym i a zawartością Sr-90 w glebie oraz przypuszczeń w ielu autorów, że główną drogą skażenia
gleby są radioaktywne opady atm osferyczne [1, 1 0]. Otrzymane średnie
(tab. 2) są nieco niższe od w yników uzyskanych przez D o m n i c z a i współpracowników [4] dla trzech próbek z Południowej Polski. Różnice
8 1
5 1
i ® $ 6f i
1 1
во
90 95 5 10 20 30 40 50 60 70Prawdopodobieństwo wystąpienia danej wartości lub
mniejszej (w %%) ►
Occurence probability of given or lower i/alue
R ys. 3. A n a liza w y k r e śln a przep row ad zon a dla trzech stref g eo g ra ficzn y ch
1 — P o j e z i e r z e P ó ł n o c n e , 2 — N iz in y Ś r o d k o w e , 3 — W y ż y n y P o ł u d n i o w e
G raphic a n a ly sis for th ree g eo g ra p h ica l zones
1 — N o r t h e r n la k e z o n e , 2 — S o u t h e r n h i g h l a n d z o n e , 3 — C e n t r a l l o w l a n d z o n e
Z aw artość stron tu -90 w gleb ach P o lsk i 195
te są prawdopodobnie spowodowane ograniczeniem się cytow anych au torów do wykonania pomiarów tylko szczawianów wapniowców, bez w y odrębniania strontu-90.
Zależność aktywności Sr-90, przypadającej na 1 g wapnia, od zawar tości wapnia w glebie, przedstawia wykres (rys. 4). Widać na nim w
y-ioooy
*
X
* * * *
Zawartość wapnia w glebie w g Ca na kg gleby Calcium content in soil --- ►
R ys. 4. Z ależn ość m ięd zy ra d io a k ty w n o ścią g leb y a za w a rto ścią w a p n ia w g leb ie
R ela tio n b e tw e e n so il r a d io a civ ity and calciu m con ten t in th e so il
raźnie, że aktywność Sr-90 na 1 g Ca w glebie jest odwrotnie propor cjonalna do ilości wapnia w glebie.
Próbowano także powiązać otrzym ane wyniki aktywności ze składem m echanicznym gleby, ale, niestety, do tego rodzaju zestawienia dyspo nowano zbyt małą ilością wyników. Dlatego ograniczono się jedynie do 3 najbardziej licznych grup wg klasyfikacji mechanicznej (tab. 3). Na podstawie tego zestawienia można by przypuszczać, że gleby o struktu rze gruboziarnistej są mniej skażone strontem niż gleby o strukturze drobnoziarnistej. W skazywałoby to, że stront w glebach gruboziarni stych jest bardziej w ym yw any i lepiej przenika do głębszych warstw gleby.
Istnieje zagadnienie, czy skażenie niektórych gleb w Polsce w I960 r. było zagrożeniem dla ludności. Aby wyjaśnić tę sprawę, oprzemy się na zaleceniach Międzynarodowej Komisji Ochrony Radiologicznej [11], któ re podają, że maksymalna dopuszczalna zawartość strontu-90 w kościach ludzkich nie może przekraczać 2/30 \ic. Jak wspomniano na wstępie,
T a b e l a 1 Zawartość s t r o n t u - 9 0 w n ie k t ó r y c h g le b a c h , rok I960 - St rontium-90 c o n te n t o f some s o i l s i960
Nr próby Sample
t i i e j s c e pobrania próby S i t e
Skład mechaniczny gle by Mechanical s o i l com pos ition
Wapń w g l e b i e S o i l c a lt iu m Odczyn g le b y S o i l Skażenie gl e by strontem - 90 S o i l contamination by s t r o n t i u m - 90 Nr. ê A g PH mc/km^ mc/sq km p c /g Сa
1 Wronki - n ie u ż y te k - barren żwir p i a s z c z y s t y - sandy g r a v e l 0 , 8 4 6 ,0 19 344
2 Gawry Wie lkie - n ie u ż y te k - barren żwir p i a s z c z y s t y - sandy g r a v e l 6,68 6 , 5 17 39 3 Suwałki, Fuszcza Augustowska
pa s tw is ko - pas ture p ia s e k s ła bo g l i n i a s t y - s l i g h t l y loamy sand 1 ,2 7 5 , 0 20 278
4 Guzów - pas twisko - pas ture p ia s e k p y l a s t y - s i l t y sand 18, 8 7 , 0 14 15
5 Kozin - łąka - meadow p i e s e k p y l a s t y - s i l t y send 2, 64 6 ,0 27 154
6 Lunajki - n ie u ż y te k - barren p ia s e k p y l a s t y - s i l t y sand 9,2 4 7 ,0 18 36 7 Mrągow - n ie u ż y te k - barren żwir p i a s z c z y s t y - sandy g r a v e l 2 9 И 7 , 0 15 9
8 Łomża - n ie u ż y te k - barren p i e s e k p y l a s t y - s i l t y sand 0 , 7 4 5 , 0 23 430
9 Grajewo - n ie u ż y te k - barren p ia s e k luźny - lo o s e sand 0 , 7 8 5 , 0 18 344
10 Bolechowice - n ie uż yt e k - barren p ie s e k luźny - lo o s e sond 1,86 < 5 , 0 33 268 11 F i r l e j k/Radomia - pas twisko - pa st ur e żwir p ia s z c z y s t y - sandy g r a v e l - - 23
-12 Dzwonkowo - łąka - meadow żwir p i a s z c z y s t y - sandy gr a v e l 2,86 6 ,0 18 139
13 Suchedniów - pas twisko - pas ture żwir p i a s z c z y s t y - sandy g r a v e l 13, 7 6 ,0 18 26
14 Chorzele - pas twisko - pastu re p ia s e k p y l a s t y - s i l t y sand 10,9 7 , 0 16 38
15 Piątkowo k.Poznania - pastwisko pa s tu r e
p ia s e k luźny - l o o s e sand 9 , 6 4 7 , 0 13 24
16 Ęydlino k . U s t k i - łąka - meadow p ia s e k p y l a s t y - s i l t y sand 1И2 > 4 , 0 19 307 17 Tronajów - pastwisko - pas ture p ia s e k luźny z dodatkiem su bs ta n. or ga n,
l o o s e sand with admixture o f <org. ma tters 8 , 3 6 ,0 16 65
19 6 R . S z e p k e , D . G r z y b o w sk a
18 Grabno k . U s t k i - p a s tw is k o - p a s t u r e żw ir p i a s z c z y s t y - sandy g r a v e l * 3,82 6,0 14 112 19 Konopnica - n i e u ż y t e k - b a r r e n g l i n a le k k a - l i g h t loam 5,22 6,0 24 67 20 Ropczyce - p a st w is k o - p a s t u r e utwór p y ł o w y - s i l t ( f i n e s a n d ) 16,40 6,0 14 19 21 Kruszyna - ł ą k a - meadow p i a s e k lu ź n y z do da tki em s u b s t a n . o rg a n ,
l o o s e sand w it h a d m ix tu re o f o r g . m a t t e r s 2,2 5,0 21 240 22 Kosowo к . K art uz - ł ą k a - meadow p i a s e k p y l a s t y - s i l t y sand 2,18 5,5 24 256 23 S z t a b i n - p a st w is k o - p a s t u r e p i a s e k lu ź n y z doda tki em s u b s t a n . o rg a n ,
l o o s e sand w i t h a d m ix tu re o f o r g a n , m a t t e r s 5,02 - 17 90 24 J e m i e l i s t e - p a st w is k o - p a s t u r e żwir g l i n i a s t y - loamy g r a v e l 4,24 - 25 86
25 Bogaczewo - łą k a - meadow p i a s e k p y l a s t y - s i l t y sand 1 3 , 6 7 , 0 17 23 26 Wydminy - p a s tw is k o - p a s t u r e utwór pyłowy - s i l t ( f i n e s a n d ) 2,1 4 - 24 184
27 hik an ow ic e _ p a s tw is k o - p a s t u r e utwór pyłowy - s i l t ( f i n e san d) 3,06 < 6 , 0 20 97 28 Puławy - łą k o - meadow utwór pyłowy - s i l t ( f i n e san d ) 3,82 6 , 0 17 76
29 W ilk oł a z - p a s tw is k o - p a s t u r e utwór pyłowy - s i l t ( f i n e sand) 2 , 1 1 5,0 26 216
30 Tarnów na t r a s i e Kutno-howicz p a s t w i s k o - p a s t u r e
pi a s e k luźny z dodat. su b s ta n . or ga ni c z ne j
lo o s e sand with admixture o f organ, mat ters 13,9 7,0 13 16 31 Kamieii - ł ą k a - meadow pia s e k luźny z dodat. s ub st an . or ga ni c z ne j
l o s s e sand with admixture o f organ, ma tters 2,48 - 13 136
32 Chęciny - n ie uż y te k - barren pi a s e k p y l a s t y - s i l t y sand 8 , 0 6 , 0 17 49
33 Podgrodzie k . P i l z n a - pas twisko pa st ur e
utwór pyłowy - s i l t ( f i n e sand) 12 ,7 - 17 25
34 P i ł a - p a s tw is k o - p a s t u r e żwir p ia s z c z y s t y z dodat. s ub s ta n. or ga ni c z ne j
sandy g r a v e l with admixture o f organ, matter 11 , 2 ^ 16, 0 14 30
35 Uichałówka k.Puław - n ie uż yt e k barren
pi as e k p y la s t y - s i l t y sand 0,48 5,0 17 503
36 Pi o tr o w i c e - łąka - meadow żwir p i a s z c z y s t y - sandy g r a v e l 2,06 - 19 188
37 Brzeźno - łąka - meadow p ia s e k p y la s t y - s i l t y sand Ю.З > 7 , 0 15 33
Z a w a r to ść st r o n tu -9 0 w glebach P o ls k i 1 9 7
198 R. Szepke, D. G rzyb ow sk a
T a b e l a 2 Skażenie s tro nte m- 90 różnych s t r e f opadov? atmosferycznych
Strpmtium-90 con tam inat ion in d i f f e r e n t atmospheric p r e c i p i t a t i o n zo nes
. i S t r e f y - Zones * ( I l o ś ó p r ó b Number o f sam ples Roczny opad Annual p r e c i p i t a t i o n S k a ż e n i e g l e b S r - 90 Sr - 90 s o i l c o n t a m i n a t ion i mm r o z s t ę p ran ge ś r e d n i emean ; Wybrzeże - Sea c o a s t zone 2 p o n i ż e j 600 14-19 16, 5
P o j e z i e r z e P ó ł . - N o r th e r n l a k e zone 13 powyżej 600 15-24 19
Środkowe Bówniny - C e n t r a l low la nd zone 13 p o n i ż e j 600 14-21 17
Południowe Wyżyny - S o u th e r n h i g h l a n d zone 9 powyżej бОО 13-28 19
* Nazwy s t r e f wprowadzone przez autorów tyl k o na użytek tego a r ty ku łu
Those zone names are used by the authors on ly in c on n e c ti o n w ith the p r e se n t study
T a b e l a 3 Wpływ rod za ju g l e b y na j e j sk a ż e n ie str ont em -90
E f f e c t o f kind o f s o i l on i t s c ont am ina tio n w ith s tr on ti u m -9 0
i Skład mechaniczny g le b y * 1 Mechanical s o i l c om pos iti on
I l o ś ć prób Number o f samples Sk ażenie g le b y Sr -90 Sr -90 s o i l c o nt am ina tio n mc/km^ ś r e d n ie mean mediana median r o z s t ę prange 2wir p i a s z c z y s t y (0-10% c z ę ś c i С 0 , 0 2 mm oraz około 50% c z ę ś c i s z k i e l e t . ) Sandy g r a v e l (0-10% p a r t . С 0 . 0 2 mm and a b t . 50% s k e l e t a l p a r ts ) 7 17 ,8 1 8 , 0 14-23 P ia se k p y l a s t y (0-15% c z ę ś c i < 0 , 0 2 mm oraz 25-40% c z ę ś c i pyłowych) S i l t y sand (0-15% p a r t . < 0 , 0 2 mm and 25-40% s i l t p a r t . ) 11 18 ,8 1 7 , 0 14-27
Utwór pyłowy (0-35% c z ę ś c i < 0 , 0 2 mm oraz
25-40% c z ę ś c i pyłowych)
S i l t (0-35% p a r t . < 0 , 0 2 mm and 25-40%
s i l t p a r t . )
7 19 ,7 1 8 ,5 14-26
Wszystkie próby - A l l samples 37 18 ,8 1 8 , 0 13-33
# Oznaczenie rodzajów g l e b s to so w n ie do z a l e c e ń P o l s k i e g o Towarzystwa Gleboznawczego D en ota ti on o f s o i l kinds to the recommendation o f P o l i s h Sc ie n c e A s s o c i a t i o n
Z aw artość stron tu -90 w gleb ach P o lsk i 199
stront w procesach biochemicznych zachowuje się podobnie jak wapń. Dlatego korzystne jest w rozważaniach dotyczących strontu odnosić go do wapnia, którego przemiany poznano dokładnie. Ponieważ zawartość wapnia u dorosłego osobnika populacji ludzkiej wynosi średnio 1050 g, maksymalna zatem ilość strontu-90, przypadająca na 1 g wapnia w or ganizmie, w yniesie
2 X 10® pc
--- = 63,5 pc Sr-90/g Ca w kości. 3 0 x 1 0 5 0 g
Stosunek Sr-90/Ca nie jest stały i ulega zmianie w poszczególnych członach łańcucha pokarmowego na drodze od gleby do kości, wskutek dyskrym inacji strontu przez poszczególne ogniwa przemiany. W rezul tacie, w zależności od sposobu odżywiania się ludności, można oszacować ogólny współczynnik dyskrym inacji Sr/Ca. L a n g h a m i A n d e r s o n [9] określili go dla Polski na 0,091. Oznacza to, że stosunek Sr/Ca w ko ści stanowi 0,091 wartości początkowej, tj. wartości Sr/Ca w glebie. K o rzystając ze współczynnika dyskrym inacji można obliczyć stosunek Sr/Ca w glebie, odpowiadający m aksym alnem u dopuszczalnemu stosunkowi Sr/Ca w kości:
63 5
— = 700 pc Sr-90 Ig Ca w glebie. 0,091
Obserwowane przez nas wartości w 5-centym etrowej warstwie gleby zawierały się w granicach od około 10 do 500 pc Sr-90/g Ca (tab. 1), a więc w każdym przypadku poniżej m aksym alnie dopuszczalnego ska żenia gleby.
Opierając się na literaturze [6] zakładamy, że obserwowane wartości
stanow iły 2/з całkowitej ilości strontu-90 w warstwie uprawnej gleby. Trzeba jednak uwzględnić w p ływ rozcieńczenia strontu-90 przez wapń, zawarty w badanej w arstwie uprawnej. Jeżeli np. przyjm iem y, że war
stwa orna ma 20 cm, a badamy tylko warstw ę grubości 5 cm, to po prawka, przez którą należy pomnożyć obserwowane wyniki skażenia gleb, wyniesie:
3 5
X ---= 0,370.
2 20
Jeśli zastosować tę poprawkę, otrzymane w yniki obniżą się i znajdą się w granicach od około 4 do 190 pc Sr-90/g Ca. Stanowi to od około 0,5 do 27% maksymalnej wartości skażenia gleby.
N ależy zaznaczyć, że wskutek wznowienia w ybuchów jądrowych w la tach 1961— 1962 skażenie gleb polskich wzrosło dw u-, a może trzykrot nie w stosunku do wyżej dyskutowanych danych.
200 H. Szepke, D. G rzyb ow sk a
Autorzy dziękują Panu Prof. Dr. L. Jurkiewiczowi z Instytutu Badań Jądrowych za dyskusję i uwagi oraz PP. M. W ilkowi i H. Bartkiewicz za pomoc techniczną przy wykonaniu tematu.
L IT E R A T U R A
[1] A g ricu ltu re R esearch C ouncil. S tron tiu m -90 in hu m an d iet in th e U n ited K ingdom , 1958. R a d io lo g ica l L aboratory R aport No. 1, H M SC, L ondon 1959. [2] A g ricu ltu ra l R esearch C ouncil R ad io b io lo g ica l L aboratory. A n n u a l R aport
1962— 1963, A RC RL 10, 1963.
[3] B r y a n t F. J., C h a m b e r l a i n A. C., M o r g a n A. , S p i c e r G. G.: R ad iostron tiu m F a llo u t in B io lo g ica ls in B ry ta in . W orld H ea lth O rganization. T ech n ica l R aport S e r ie s Nr. 173. M ethods o f R a d io ch em ica l A n a ly sis, 1958. [4] D o m n i c z A. , J a g i e l s k i A. , L i t y ń s k i T., Ł a z a r s k a B., Ł a z a r
s k i R.: S k a żen ie g leb p olsk ich stron tem -90. N u k leo n ik a , 6, 1961, 135— 138. [5] G u l j a k i n I. W. , J u d i n c e w a E. W.: R a d io a k ty w n y je p rod u k ty d ie le n ja
w p o czw ie i ra stien ja ch . Gos. A tom . Izdat. M osk w a 1962.
[6] H a r d y E. P., K l e i n S.: S tro n tiu m P rogram Q u arterly S u m m ary R aport H A SL -65, 1959.
[7] H a r d y E. P., L i s t , R. J., M a c h t a L , A l e x a n d e r L. T. et al.: S tro n - tiu m -90 on th e ea rth ’s su rface. TID -17090, 1962.
[8] H u g n e t М., D e l a s M., D e l m a s M. et al.: C om pte ren d u d’e x p e r ie n c e s de p lu sieu rs an n ées sur l ’ab sorp tion du stro n tiu m et de cen siu m ra d io a ctiv s par des p la n tes c u ltiv e s. C EA-2159, 1962.
[9] L о n g h a m W., A n d e r s o n E. C.: E ntry of ra d io a ctiv e fa llo u t in to th e b io sfe r e and m an. R efera t w y g ło sz o n y na S y m p o siu m on th e N o x io u s E ffects of L o w L e v e l R adiation. L au san n e, 27— 29 m arca 1958.
[10] M a c h t a L.: D iscu ssio n o f m e teo ro lo g ica l fa cto rs and fa llo u t d istrib u tion . H A SL 42, 310— 325, 1958.
[11] R aport of In tern a tio n a l C om m ission on R a d io lo g ica l P ro tectio n C o m m itte II on P e r m issib le D oses fo r In tern a l R ad iation . P erg a m o n P ress, N. Y ork —L o n don 1959.
[12] S t r a u b C. P.: S ta tistic a l E v a lu a tio n of P a ck in g H o u se W aste C on feren ce P u rd u e U n iv e r sity L a fa y e tte , Indiana. M ay, 5, 1953.
[13] V e l z C. J.: G rap h ical A pproach to S ta tistic s. W ater and S e w a g e W orks, 99 R -106-R -135, 1952. P . Ш Е П К Э , Д. Г Ж Ы Б О В С К А С О Д Е РЖ А Н И Е С ТРО Н Ц И Я -90 В Н Е К О ТО РЫ Х П О Ч В А Х П О ЛЬШ И Ц е н т р а л ь н а я Л а б о р а т о р и я Р а д и о л и г и ч е с к о й З а щ и т ы Р е з ю м е В 37 м естностя х отбирали образцы с в ер хн его 5-см слоя необрабаты ваем ы х почв. О п редели ли м ехан и ч еск и й состав и ссл едуем ы х почв, затем согласно м етоду Б рианта образцы экстрагировали 6-нНС1. П осл е оса ж д ен и я оксалатов и х про
Z aw artość stron tu -90 w gleb ach P o lsk i 201 каливали и растворяли в азотной кислоте, чтобы и з раствора вы делить гидро окиси ж е л е з а и алю миния, затем о са ж д а л и карбонаты стронция и кальция а д а л ее р езд ел я л и и х в ды м ящ ей азотной кислоте (5). П осл е очистки карбоната стронция оставляли на 18 дн ей для д ости ж ен и я радиоактивного равн овесия с иттрием-90, а в вы деленном оксалоте иттрия и зм ерял и радиоактивность при помощ и счётчика Гайгера-М ю ллера. С татистически обработанны е резул ьтаты показы ваю т, что в I960 году ср едн ее ради оак ти вн ое загр я зн ен и е 5-см слоя и ссл едуем ы х почв составляло 18 m c S r- -90/кв. км, т. е. около 2/з общ его сод ер ж а н и я стронция-90 в почве (13). О бн ару ж ен ы некоторы е разли чи я в загр я зн ен и и почв из р азл и ч н ы х зон страны . П р оя вилась т а к ж е зависим ость м е ж д у загрязн ен и ем , м еханич еским составом почв и содер ж ан и ем в н и х кальция. Н аблю даем ое р адиоактивн ое загр я зн ен и е почв по отнош ению к кальцию составляло от 10 до 500 рс Sr-90/г Са в 5-см сл ое н е обрабаты ваем ой почвы. М аксимально допустим ое загр я зн ен и е п ол ь ск и х почв оцени вается на около 700 pc S r-90 в п ахотном слое. R . S Z E P K E , D . Q R Z Y B O W iS K A
C ON TEN T OF STR O N T IU M -90 IN SOM E PO L ISH SO ILS
C e n t r a l L a b o r a t o r y f o r R a d i o lo g ic a l P r o t e c t i o n
S u m m a r y
In 37 P o lish site s w e r e ta k en sa m p les from th e upper 5-cm la y er of u n c u ltiv a te d soils. M ech a n ica l com p osition of th e so ils w a s d eterm in ed and th e sa m p les trea ted w ith 6n HC1. A fte r p recip ita tio n o f th e o x a la te s, th e sa m p les w ere calcin ated and d isso lv e d in n itric acid th en ferru m and allu m in u m are e lim in a ted from th e so lu tio n as h y d ro x id es. S u b se q u e n tly w e r e p recip ita te d th e carb on ates of stron tiu m and calciu m w h ich th en w e r e sep arated by fu m in g n itric acid [5]. A fter p u rifica tio n , th e stro n tiu m carb on ate w a s le a v e d for 18 days to obtain ra d io a ctiv e eq u lib riu m w ith y ttriu m -90, th en r a d io a c tiv ity of th e sep arated y ttriu m w a s m easu red by m ean s of a G.M. counter.
T he sta tis tic a lly a n a ly sed r e su lts in d ica te th at in I960 co n ta m in a tio n m ean of th e upper 5-cm la y er of th e in v e s tig a te d so ils a m ou n ted to 18 m e S r-90/sq km , w h ic h is about 2/a of th e to ta l stron tiu m -90 co n ten t in so il [13]. D iffe r e n c e s in co n ta m in a tio n of so ils from va rio u s zones of th e cou n try w e r e fou n d to be in s ig n i fica n t. A correlation b e tw e e n so il co n ta m in a tio n and its m ech a n ica l com p osition and calciu m co n ten t w a s noted . T h e ob served rate of so il co n ta m in a tio n in resp ect to calciu m co n ten t v a ried in th e 5-cm la y e r s of u n c u ltiv a te d so ils from 10 to 500 pc S r-9 0 /g Ca, as com pared w ith a m a x im u m p erm issib le rate o f a p p ro x im a tely 700 pc S r-9 0 /g Ca con sid ered for arab le la y ers of P o lish soils.
