WOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNYdla uczniów szkół podstawowych – 2020/2021etap miejsko-gminnyOpole

(1)

KURATORIUM OŚWIATY W OPOLU 45-081 Opole, ul Piastowska 14 tel. 77 452 45 68, 77 452 45 72 fax 77 452 44 17

WOJEWÓDZKI KONKURS CHEMICZNY dla uczniów szkół podstawowych – 2020/2021

etap miejsko-gminny Opole

Drogi Uczniu!

Przed Tobą test zawierający zadania zamknięte i otwarte. W zadaniach zamkniętych tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa. Staraj się nie popełniać błędów zaznaczając odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz inną odpowiedź, np.:

Nr zadania Odpowiedź

2 A B C D E

- w zadaniu 2 wybrano prawidłową odpowiedź A

Za prawidłowo rozwiązany test możesz uzyskać 27 punktów. Do etapu wojewódzkiego kwalifikuje się uczestnik eliminacji miejskich/gminnych, który uzyskał co najmniej 85% punktów możliwych do zdobycia. Jeśli z poniższego testu uzyskasz 23 punkty zakwalifikujesz się do Finału Wojewódzkiego.

Karta odpowiedzi musi być koniecznie podpisana Twoim imieniem i nazwiskiem. Musisz również podać wszystkie wymagane informacje (chyba, że Komisja Konkursowa zadecyduje o anonimowym sposobie kodowania prac).

Na rozwiązanie testu masz 90 minut.

Powodzenia!

(2)

Wojewódzki Konkurs Chemiczny, Etap miejsko-gminny, Opole 2020/2021 2 Źródło: Instytut Badań Edukacyjnych 2014

Zadanie 1. Pewien pierwiastek w związkach przyjmuje zawsze tylko jedną wartościowość (II). Czy na tej podstawie można z całą pewnością stwierdzić, że:

A pierwiastek jest aktywnym metalem i należy do 2 grupy układu okresowego;

B pierwiastek jest metalem, ale nie musi należeć do 2 grupy układu okresowego;

C znając samą wartościowość nie da się określić położenia tego pierwiastka w układzie okresowym;

D pierwiastek należy do 16 grupy układu okresowego, bo tlen w związkach zawsze przyjmuje wartościowość (II).

Zadanie 2. Pewien atom tworząc jon, uzyskał konfigurację elektronową K²L⁸. Ten jon został utworzony poprzez:

A Al³⁺przyjęcie 3 protonów; B O^2-przyjęcie 2 elektronów;

(3)

C Na⁺ oddanie 1 protonu; D Ne przyjęcie 0 elektronów.

Zadanie 3. Dopasuj szereg temperatur topnienia: -259ôC, -40ôC, 801ôC, 1535ôC do szeregu substancji chemicznych:

A H2,Hg, NaCl, Fe ; B H2,Fe, Hg, NaCl;

C Hg, H2,NaCl, Fe ; D H2,Fe, NaCl, Hg.

Zadanie 4. Prawo okresowości Mendelejewa sformułowane w 1869 roku brzmiało: „Właściwości pierwiastków są periodyczne zależnie od ich mas atomowych”. Prawo okresowości było podstawą zbudowania układu okresowego pierwiastków. W czasach Mendelejewa nie było logicznego uzasadnienia tego prawa. Dopiero po odkryciu struktury atomu nabrało ono fizycznego znaczenia. Zgodnie z tym prawem w jednej grupie znajdują się pierwiastki o podobnej:

A masie atomowej; B liczbie powłok elektronowych;

C konfiguracji powłoki walencyjnej; D konfiguracji jądra atomowego.

Zadanie 5. Pewien tlenek o masie cząsteczkowej 34 u, składa się z dwóch pierwiastków i czterech atomów. Na karcie odpowiedzi zapisz wzór sumaryczny lub nazwę tego tlenku.

Zadanie 6. Atomy łączą się tworząc w cząsteczkach wiązania: kowalencyjne, kowalencyjne spolaryzowane, jonowe. W schematach cząsteczek parę wspólnych elektronów walencyjnych i parę wolnych elektronów walencyjnych przedstawia się za pomocą kreski „-” . Który schemat utworzonych wiązań w cząsteczkach zaznaczono nieprawidłowo:

A B

C D

Zadanie 7. Gęstość substancji to jedna z podstawowych właściwości fizycznych. Czy bryła substancji nierozpuszczalnej w wodzie, o masie 5 kg i objętości 5,2 dm³ będzie pływać po wodzie czy utonie?

A utonie i będzie leżeć na dnie; B wypłynie na powierzchnię wody;

C będzie pływać w wodzie tuż przy dnie; D będzie pływać w wodzie pod jej powierzchnią.

Zadanie 8. Poniższy wykres przedstawia krzywą rozpuszczalności cukru. Rozpuszczono 40g cukru w wodzie o temperaturze 20 ^oC uzyskując roztwór nasycony. Na podstawie wykresu ustal ile cukru można jeszcze dodatkowo rozpuścić ogrzewając ten rozwór do temperatury 70 ^oC :

(4)

Wojewódzki Konkurs Chemiczny, Etap miejsko-gminny, Opole 2020/2021 4

A 25g; B 50g;

C 65g; D 125g.

Zadanie 9. Reakcje chemiczne pod względem energetycznym można podzielić na egzoenergetyczne i endoenergetyczne. Które z poniższych przykładów to reakcja endoenergetyczna:

A gaszenie wapna palonego; B elektroliza wody;

C spalanie mieszaniny piorunującej; D synteza kwasu siarkowego.

Zadanie 10. Które równane reakcji prawidłowo przedstawia otrzymywanie odpowiedniego kwasu tlenowego:

A CO + H2O → H2CO3 ; B B2O5 + 3H2O → 2H3BO4 ; C N2O3 + H2O → 2HNO3 ; D SO2 + H2O → H2SO3 .

Zadanie 11. Przeprowadzono cztery doświadczenia pokazane na rysunku. W którym przypadku nie zaobserwowano wytrącenie osadu?

A 1; B 2;

C 3; D 4.

Zadanie 12. Oblicz ile wody trzeba dolać do 500g 96% roztworu spirytusu (alkoholu etylowego) aby otrzymać alkohol spożywczy o stężeniu 40%.

A około500g; B 600g;

C 700g; D 800g.

(5)

Zadanie 13. Przeprowadzono szereg doświadczeń podczas, których mieszano substancje w obecności wskaźników:

a) po dodaniu pewnej substancji, pomarańczowy roztwór zawierający oranż metylowy zmienił barwę na czerwoną;

b) po dodaniu pewnej substancji, bezbarwny roztwór zawierający fenoloftaleinę zmienił barwę na malinową;

c) po dodaniu pewnej substancji, czerwony roztwór zawierający wskaźnik uniwersalny zmienił barwę na zieloną;

d) po dodaniu pewnej substancji, zielony roztwór zawierający wywar z czerwonej kapusty zmienił barwę na czerwoną;

e) po dodaniu pewnej substancji, czerwony roztwór zawierający oranż metylowy zmienił barwę na pomarańczową;

f) po dodaniu pewnej substancji, malinowy roztwór zawierający fenoloftaleinę odbarwił się.

W ilu przypadkach dolewaną substancją był roztwór zasady?

A 2; B 3;

C 4; D 5.

Zadanie 14. Żelazo z siarką w siarczku żelaza (III) łączy się w stosunku wagowym 7:6 zgodnie z równaniem reakcji 2Fe + 3S → Fe2S3. Oblicz ile siarczku żelaza (III) powstanie z 2,7 g żelaza :

A 2,3g Fe2S3 ; B 5,0 g Fe2S3 ; C 5,8 g Fe2S3 ; D 9,4 g Fe2S3.

Zadanie 15. Ile cząsteczek Ca(OH)2 potrzeba do zobojętnienia 12 cząsteczek H3PO4?

A 12; B 18;

C 24; D 36.

Zadanie 16. Na dwóch szalkach petriego znajdują się dwie białe substancje w postaci drobnego proszku.

Prawdopodobnie jest to sól i cukier. Wiedząc jakie zasady BHP obowiązują w laboratorium chemicznym, mając do dyspozycji potrzebny sprzęt, odczynniki i szkło laboratoryjne, zaproponuj sposób odróżnienia soli od cukru. Odpowiedź zapisz na karcie odpowiedzi.

Zadanie 17. Wskaż poprawnie zapisane równanie dysocjacji poniższych kwasów:

A H2Cr2O7 ^H2O H2+ + Cr2O72- ; B H2S2O3 ^H2O 2H⁺ + SO32- ; C HMnO4 ^H2O H⁺ + MnO⁴^-; D H3BO3 ^H2O 3H⁺ + BO33- .

Zadanie 18. Który wykres prawidłowo ilustruje zmianę energii reagentów w procesie egzoenergetycznym?

1 2

(6)

3 4

A 1; B 2;

C 3; D 4.

Zadanie 19. Energia pochodząca z rozpadu promieniotwórczego pierwiastków może wyrządzić wiele szkód w środowisku i w organizmie człowieka. Jednak ma też drugą, pozytywną stronę i jest wykorzystywana w wielu gałęziach przemysłu pomagając człowiekowi i środowisku, np.: przemysł energetyczny, przemysł spożywczy, medycyna, archeologia, itd. Które promieniowanie jest najbardziej przenikliwe, niebezpieczne i ma najwyższą energię?

A γ; B X;

C α; D β.

Zadanie 20. Ostatnio coraz częściej mówi się w mediach o globalnym ociepleniu klimatu. Państwa szukają alternatywnych źródeł energii, wprowadzają nowoczesne technologie przyjazne środowisku.

Nadmiar której z substancji jest bezpośrednio odpowiedzialny za tą zmianę klimatyczną;

A tlenek węgla (IV); B tlenek węgla (II);

C ozon; D tlenek siarki (IV).

Zadanie 21. Hemoglobina we krwi i chlorofil w roślinach, są do siebie podobne pod względem budowy, choć różnią się centralnym atomem. Hemoglobina w centrum ma żelazo - Fe, a chlorofil magnez – Mg.

Właściwości fizyko-chemiczne: ciało stałe, barwa srebrna, przewodzi prąd elektryczny i ciepło, ma właściwości magnetyczne, jest ciągliwy i kowalny, podczas uderzenia wydaje metaliczny dźwięk, ma określoną temperaturę topnienia i wrzenia oraz gęstość, nie rozpuszcza się w wodzie, reaguje z tlenem tworząc tlenek, reaguje z kwasami tworząc sole.

Który metal opisują powyższe właściwości?

A Mg; B Fe;

C Mg i Fe; D żaden z nich.

(7)

Zadanie 22. Wiemy, że „podobne” rozpuszcza się w „podobnym”. Związki jonowe i polarne rozpuszczają się w rozpuszczalnikach polarnych (np. cukier w wodzie), a związki niepolarne w rozpuszczalnikach niepolarnych (np. olej w benzynie). Które sformułowanie dotyczące soli jest prawidłowe?

A wszystkie sole rozpuszczają się w wodzie, gdyż mają budowę jonową;

B nie wszystkie sole rozpuszczają się w wodzie, choć mają budowę jonową;

C wszystkie sole rozpuszczają się w wodzie, choć nie wszystkie mają budowę jonową;

D nie wszystkie sole rozpuszczają się w wodzie, gdyż nie wszystkie mają budowę jonową.

Zadanie 23. Chlor tworzy wiele związków, w tym sole, które nazywamy chloranami. Wskaż prawidłową kolejność wartościowości chloru w poniższych solach:

NaClO, NaClO2, NaClO3, NaClO4

A I, III, V, VII; B I, II, III, IV;

C II, III, V, VII; D II, III, IV, V.

Zadanie 24.Poprawne, jonowe skrócone równanie reakcji magnezu z kwasem solnym przedstawia zapis:

A Mg²⁺ + 2Cl^- → MgCl2 B Mg²⁺ + 2H⁺ → Mg + H2↑

C Mg + 2H⁺→ Mg²⁺ + H2↑ D Mg+2H⁺+ Cl^- → Mg²⁺ + Cl^- + H2↑

Zadanie 25. Podczas palenia w kominku lub w piecu trzeba szczególnie uważać, aby w przewodach nie tworzyły się pokłady sadzy, gdyż może to doprowadzić do jej zapłonu

i groźnego pożaru całego budynku. Podczas palenia świecy też może powstawać kopcący płomień zawierający sadzę. Świece wykonane są głównie z parafiny, która jest mieszaniną węglowodorów nasyconych - stałych alkanów, o różnej ilości atomów węgla w cząsteczce - od 18 do 48.

Zapisz na karcie odpowiedzi równanie reakcji zachodzącej podczas takiego „kopcącego spalania świecy”.

Do równania reakcji wybierz jeden z węglowodorów występujący w mieszaninie jakim jest parafina.

Zadanie 26. Uczniowie przeprowadzili doświadczenia pokazane na rysunku. Która ze sformułowanych obserwacji jest poprawa?

1 2 3 4

C2H4 C9H20 C5H8 C7H16

woda woda woda

woda

(8)

bromowa

A w probówkach 1 i 3 znajdują się związki nienasycone, które odbarwiają roztwór wody bromowej;

B w probówkach 2 i 3 znajdują się związki nienasycone, które odbarwiają roztwór wody bromowej;

C w probówkach 1 i 3 zaobserwowano odbarwienie wody bromowej;

D w probówkach 2 i 3 woda bromowa odbarwiła się.

Zadanie 27. Karbid w sklepach ogrodniczych można kupić jako środek odstraszający krety i nornice. W szkolnym laboratorium chemicznym związek ten służy do otrzymywania:

A wapna palonego; B węgliku wapnia;

C metanu; D acetylenu.

Zadania opracowała: Anna Drynda

Opolski Kurator Oświaty Michał Siek