Przegląd metod analitycznych stosowanych przy badaniu powietrza atmosferycznego

(1)

HALI~A

WYSZYŃSKA.

ROCZNIKI PZH 1961,

t.

XII, nr 1

PRZEGLĄD METOD ANALITYCZNYCH

STOSOWANYCH PRZY BADANIU POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO

Z

Zakładu

Higieny Komunalnej PZH

Ws

tęp

Atmosfera, jedno z pods,tawowych elementów środowiska zewnętrzne

go, z którym organizm ludzki jest najbardziej wszechstronnie powiązany,

powinna być stale chroniona przed zanieczysz.cz, eniem.

Sanitarna ochrona powietrza atmosferyczneg, o jest zadaniem bardzo skomplikowanym, głównie z przyczyn wszechstronnego oddziaływania

powietrza na człowieka i ściśle powiązana z ochroną sanitarną wody i gleby.

Problem sanitarnej ochrony powieitrza atmosferyczneg,o powstał jako

następstwo rozwoju przemysłu - głównego źródła zanieczyszczenia po- wietrza. Zanieczys~czenie , to powodowane jest przez substancje

uciążli

vve, jak kurz

obojętny, pył,

dymy szlmdliwe i

trujące

pa,ry i gazy.

Mogą

one być pochodzenia naturalnego - bądź dostawać · się do atmosfery jako produkty i odpadki gospodarki

człowieka.

· Atmosfera zawiera dziś tak wielką ilość zanie,czyszczeń często w mi-

nimalnych stęż-enia,ch, że określenie ich jest prawie niemożliwe. Obszer- ne analizy, jakie dzisiaj znamy obejmują tylko te zanie, czyszczeriia, które

są

znane i które zgodnie z

dzisiejszą wiedzą, wywierają wpływ

na orga- nizmy żywe i przedmioty martwę.

Technika analityczna odpowiep,nia dla specjalnych form i niskich po- ziomów stężeń licznych zanieczyszczeń w atmosferre stale j,est opraco- wywana i doskonafona. Wiele metod stooowanych w różnych dziedzinach nauki i przemysłu )nożna tu zaadoptować, a niektóre z problemów są po- dobne do spotykanych w zagadnienia- eh przemysłowych. Przy badaniu po- v,ietrza atmosferycznego, podobnie jak przy badaniu wody, zasadniczym problemem będzie oznaczenie stężeni.a zanieczyszczenia, ustalenie pozio- mu dopuszczalnych stężeń i wpływu ·zanieczyszczeń na organizmy żywe

i przedmioty martwe. · · ·

W zależności od rozpatrywanych problemów należy · wybrać urządze~

nia do pobierania prób, opracować technikę pobierania próby, ustalić

i

opanować mętody

oznaczania.

Wybór metody w pożądanym zakresie koncentracji jest niezmiernie

waźnym zagadnieniem, a wybrana metoda p,owinn,a posiadać zadowalają-

cą czuł-ość i dokładność. ·

Do badań bieżących wybiera się metody proste, wymagające minimum specjalnych urządzeń (1, 2, 3, 4, 5). Ogólnie metody oznaczania zanie-

czyszczeń powietrza atmosferycznego dzielimy na 3 grupy:

A. Metody chemiczne;

B. Metody ins,trumentalne;

C. Metody biologiczne.

Roe,nlki PZH - i

(2)

66 ^H.

^Wyszyńska

Nr l

A. METODY CHEMICZNE DZIELIMY NA:

1) metody grawimetryczne 2) metody objętośdowe:

a) acydymetryczne i alkalimetryczne

b) oparte na reakcjach utleniania i redukcji (głównie jodotryczne) 3) metody kolorymetryczne

4) metody n€felo:metryczne i turbidymetryczne 5) metody chromatograficzne (5).

I 1. M e t o d y w a g o w e stosuje się do oznaczenia cząstek pyłu

w powietrzu, łatwo opadających, metodą naczyń osadowych i na

płytkach powleczonych wazeliną (ustawi,eni,e płytek poziomo i pio- nowo daje przybliżoną różnicę między ilościami cząstek osadzanych na skutek ciężkości i cząstek lżejszych otrzymywanych przez uderzenie); do

określenia natury zebranego osadu, do oznaczeń substancji unoszących się w powietrzu, a•erosoli stałych i płynnych, pobieranych impingerem, do oznaczeń zani,e,c,zyszcz-eń pobieranych na filtrach bibułowych, mem- branowych i c,eluloz-owych oraz w prncipitatorze elektrostatycznym, do

oznaczeń zawartości różnych substancji organicznych w osadzie (st-osu-

~ą-c estrakcję w aparacie S:Jxleta różnymi rozpuszczalnikami), do ozna-

cz,eń zanieczyszczeń gaz,owych zebranych przez adsorpcję na żelu krze- mionkowym, węglu aktywowanym lub tlenku glinu, do oznacz.enia SO

2,

związanego przez PbO

2,

pokrywającego cylindry - poprzez wagowe ozna- czenie siarczanów oraz do oznaczenia chloru i chlorków związanych przez AgNO

3 .

pokrywającego eksponowane powierzchnie, a następnie poprzez wagowe ich oznaczenie.

Metody te są na ogół niespecyficzne, często wymagają dużych próbek

względnie długich okresów zbierania. Wskaźnik zani,eczyszczenia odno-

śnie do opadającego pyłu wyraż,ony j,est w t/km

²

na miesiąc, a dl.a sub- _-,tancji pobieranvch imning,erem w mg cząstek na m

³

pow:etrza.

Czułość w tych metodach jest niska, w zakresie miligrama (dla próbek zbieranych. na bibule, impingerem lub predpitatorem elektrns.tatycznym - w zakresie 0,1 mg).

Materiał zebrany może być użyty do liczenia ilości cząstek, ozna,czenia

wielkości cząstek i chemicznych badań (5, 6, 7, 8).

2. Met ody objętościowe są dokładniejsze od wag,owych i szeroko stosiowane do szeregu zanieczyszczeń powietrza atmosf,erycz- neg,o i obejmują głównie alka,cymetrię i jodometrię.

Alkacymetria stosowana j,est do oznaczeń związkmv kwaśnych i zasa- dowych - głównie dla okolic przemysłowych, często wymaga dużych

próbek; oznaczenia są na ogół niespe,cyficzne, czułość oznaczenia wysoka (0,01 ppm). Stosuje się ją do oznaczeń SO

2 ,

H

2

SO

4 ,

NH

4

OH.

Jodometrię stosuje się do oznaczeń związków gazowych, zwłaszcza

w znanej atmosferze (SO

2 ,

chlor, aldehydy, związki dające się utlenić,

ozon). Metoda ta jest jedną z metod lepszych i bardz:ej czułych dla ozna- cz.enia utleniaczy. Wymaga często dość dużych prócek, na ogół jest nie- specyficzna. Czułość jest bardzo wysoka, często mniejsza niż 0,01 ppm

(2, 4, 5, 7, 8, 14).

3. M e t od y ko 1 o r y m et r y c z n e są najbardziej zadawalając:e.

Wi,ele pierwiastkóvv tworzy ze związkami organicznymi kompleksy barw-

(3)

Nr 1 Metody analityez.ne badania powietrza 67 ne odpowiednie do anahtycznego zastosowania i odpowiednio specyficzne.

Stosuje się je do oznaczenia cząstek stałych unoszących się w powietrzu i gazów; obejmują niektóre z lepszych testów. Specjalnie zadawalające są w przypadku analizy metali, formaldehydu, tlenków az-otu, am'.Yniaku, ozonu, chloru, H

2

S, F, CO, CO

2 ,

SO

2

i wielu innych związków organicz- nych, i nieorganicznych. Metody te wymagają często dużej próby, o:l- dzielenia i stężenia badanego materiału. Czuł,oś.ć bardzo wysoka, w za-

kresie submikr,ogramów (3, 4, 5, 7, 8, 14).

4. Nef e 1 om et r i a i tur bidy metr i a. Metody te wykorzy-

stują zjaw1 sko rozpraszania światła przez cząstki znaj-:lujące

się

w roz- tworze. Badanie polega na porównaniu natężenia światła r-oz.pr,0;3zonego i prze-chodzącego przez roztwór mętny, badany, z natężen:,em światła roz- prosz:megci i prze-chodzącego przez roztwór wzorcowy. Metody te stosuje

się do oznaczeń cząstek stałych unoszących się w powietrzu i gazów,

głównie dla ozna cz- enia związków siarki i chl.oru (mętność roztworów siarczanów i chlorków). Metody te są specyficzne, wymagane próbki o umrarkowanej wielk::iści, prosty sposób postępowan

ia. Czułość

bardz,o wy- soka, w zakr,esie 0,005 ppm (4, 5). ,

5. Met-ody chrom at ogr a fi cz n e stosowane są do oznaczania i zidentyfikowania śladowych ilości metali, związków organiczny-eh i nie- organiczn ych. Chromatografia bibułowa jest specjalni,e o:lp::>wiednia do rozdzi-elania składników mieszanin kompleks.owych (składniki mogą być

izolowane bez większych zm ian chemicznych) a chromatografia kolum- nowa i gazowa do określenia zanieczyszczeń gazowych pow:,etrza atm:Jsfe- rycznego. M-et:J.dy te są na ogół specyficzne, nadzwy,czaj czułe, wiele w za- kres ie submikrogramów. Na specjalną uwagę zasługują prace o oznacze- niu z1wartości benzopirenu i innych węglowo:lorów aromatycznnych w powietrzu atmos:f.ery-cznym m iast (4, 5, 9, 10, 11).

Z innych metod chemicznych należy wspomnieć o metodach sub:ektyw- nych, które obejmują badanie korozji przez wystawi-enie test.owy-eh po- wierzchni płytek, badanie uszkodzeń powierzchni metalowych, jak czernie- nie spowo:lowane działaniem H

2

S i podobne (5).

B. METODY INSTRUMENTALNE (.aparaturowe).

Problemy specyficznośd i czułości wymagają ni,ekiedy stosowania me- tod opartych na praktyczni€ znanych zasadach fizycznych i aparatach zbudowanych na 1ej zasadzie.

Do metod ty,ch należą metody oparte na:

1) spektrografii, 2) spektrofobmetrii (w zakresie widma widzialnego ultrafioletu, podczerwieni oraz fluorescencji); 3) dyfrakcji promieni X;

4) spektrometrii masowej; 5) polarografii; 6) mikroskopii optycznej i elek- tronowej; 7) interferometrii; 8) na badaniu przewodn'ctwa cieplnego i na spalaniu; 9) na badaniu radioaktywnym, aboorpcji dźwięków i bombar- dowaniu protonami (5).

1. Me to d y s p e k t r o g r a f i c z n e - obejmują technikę opartą

na badaniu widm emisyjnych (włączając w to fluorescencję) za pomocą płyty fotograficznej jako detekfora. Płyty fotograficzne stosuje się w za-

kres ie promieni- owania od 230 do 1200 mµ .

. Metody spektrograficzne obejmują również technikę opa,rtą na zjawi-

sim absorpcji promi-eni w zakres~e widma widzialnego, ultrafioletu i pod-

(4)

68 H. 'wyszyńska Nr 1

czerwieni. Widma emisyjne pierwiastków ulegających łatwemu wzbu- dzeniu · leżą w zakresi,e widzialnym, trudniej wzbudzanych - w zakresie nadfioletu.

Widma widzialne badane są w spektrografach szklanych lub siatko- wych, gdyż posiadają dużą dyspersję w zakresie widzialnym, widma nad- fioletowe badane są za pomo·cą spektrografów kwarcowych pryzmatycz- nych rzadziej siatkowych. Urządzeniem wzbudzającym jest wyładowa

nie elektryczne. Wzbudzeniu poddaj•e się próbkę w stanie stałym, ciekłym

lub gazowym. Często do badań tych próbkę należy poddać różnym opera- cjom chemicznym , celem usunięcia czynników przeszkadzających. Spek- trografy, w których detektor-em jest oko ludzkie, nazywamy sp-ektrosko- pami (zakres

stos,o-walności

380 - 760 mu,).

Spektrografię emisyjną stosuje się cel-em ustalenia składu łatwo opada-

jących

z powi-etrza

pyłów.

Ze znanych

składników około

70 daje

się

ozna-

czyć (różnice w czułości wykrywania). Szeroko stosowany jest fotometr

płomieniowy, zwłaszcza dla alkalii i zi-em alkaliczny ch). Czułość metod - bardzo wysoka (4, 5).

2. S p e k t r -o f o tom e t r i a bada widma za pomocą detektorów fo- t-Jelektrycznych i stosowana jest w . zakresie widma widz :alnego, ultra- fioletu, podczerwieni oraz fluorescencji. Spektrofotometrię w zakresie widma widzialnego stosuje się do oznaczenia jonów nieorgankznych i składników organicznych zarówno dla pyłów, jak i gazów. Aparaty obej-

;:nują szeroki wachlarz od prostego fotokolorymetru do s pektrofotometru fotoelektrycznego z samozapisywacz.em (rekorderem). Zakresy długości

fal dla pomiarów mogą być wyiz,olowane filtrami , pryzmatem lub siatką dyfrakcyjną. Absorpcja bezbarwnej czą.steczki w zakresie ultrafioletu czę

sto jest sto sowana celem scharakteryzowania

materiału

organicznego; dla

0kreślenia śladowych zawartości nie j,est zadowalająca, ze względu . na

współistniejące w powietrzu atmosferycznym inne zanie•czyszczenia. Do- bre wyniki otrzymuje się dla określenia zani,eezyszczeń w powietrzu prze-

mysłowym i gazach kominowych. Czułość metod jest na ogół niska.

Badania spektrometryczne w zakresie podczerwieni stosowano do ana- lizy zanieczyszczeń stałych, dekłych i gazowych. Próbki poddawane być muszą różnym operacjom chemicznym przez zastos-owani,e wymrażania

lub absorhcji lub obu sposobów łącznie, aby otrzymać dostateczną il-ość materiału do analizy w podczerwieni. Oznaczenia w po:kzerwieni ko- rzystne są dla badań powietrza zakładów przemysłowych. Żaden z apa- ratów, z wyjątkiem aparatu do C0

2,

nie ma dostatecznej czułości dla ana- lizy śladowych ilości zanieczyszczeń .

Spektrometria w zakresie fluorescencji jest pożyteczna do analizy śla

dowych ilości pewnych zanieczysz,czeń powietrza jak fluorowodoru (po- miar obniżenia fluores-cencji silnie fluoryzując,ego tlenku magnezu), Be, Sb. Czułość tej metody jest wysoka, w zakresie mikrogramów (4, 5, 18).

3. D y f r a k c j a p r o m i e n i X. Technika tej metody jest trak- tvwana jako dopełniająca w połączeniu z analizą podstawową. Stosuje się ją przy identyfikacji materiału krystalicznego w pyłach. Materiał krysta- Hczny identyfikuje . się na skutek sposobu ugięcia promieni X, które fo- tografuje si ę na filmie i porównuje z wzorcowymi. Poza identyfikacją me- toda daje orientację co do wielkości cząstek. Do analizy potrzebne są

kilkugramowe ilości materiału. Iloś-ciowe pomiary otrzymuje się przez

oznaczanie intensywności ugięcia promieni X, po sfot,ografowaniu na fil-

mie albo urządzeniami automatycznymi. Metody te były stosowane do

(5)

Nr 1 Metody analityczne badania powietrza 69 oznaczenia w powietrzu atmosferycznym kwarcu, tlenków żelaza, węgla

nu wapnia i glinu metalicznego. Czułość metody wynosi ok. 1 °/o (5, 13, 16}.

4. S p e k t r o g r a f i a m a s o w a jest metodą szybką, doka,dną i ma dużą wartość, gdyż wszystkie materiały mogą być oznaczane. Metoda ta może być stosowana do badania gazów obecnych w powietrzu atmosfe- rycznym; st, osuje się ją głównie w przemyśle naftowym. Próbki badane t>Oddawane być muszą różnym operacjom chemicznym, obecne śladowe ilości zanie czyszczeń izolowane i zatężane (absorpcja na węglu, wymra-

żanie i następna izotermiczna destylacja lub sublimacja przy niskich tem- pernturach i ciśnieniu) i przepr, owadzane w stan gazowy. Czułość metod jest bardzo wysoka - do 0,0001 ppm (5, 12, 15).

5. P o I a r o g r a f i a. Metoda ta stosowana była do wykrycia w powietrzu atmos ferycznym wielu metali, związków organicznych i nie- organicznych. Czułość wykrywania nie różni si ę od czułości większości

metod fizycznych i chemicznych, przeważnie w zakresie submikrogramów.

W zakresie badań higieniczno-sanitarnych aparatura jest korzystna, me-

tcidę tę można stosować do równoczesnego ozna,czenia sz,eregu związków, stosując przy tym pewne operacje chemiczne cel,em uzyskania maksimum

czuł-oś-ci i si::ecyficzności (5, 17).

6. Met ody mikr osk op owe. Przy badaniu zanieczyszczeń

powietrza atmosferycznego mikroskopia ma największe zastosowanie przy licz, eniu cząstek, pomiarze wielkości cząstek i wykrywaniu kwarcu w pyle. Mikroskopia optyczna stosowana jest przy badaniu składników

dymu. Wykrywano w ten sposób obecność w dymie substancji smolistych, oleistych, kroi::eiek wody i kryształów związków nieorganicznych. Czułość

meto:ly w zakres:, e mikrograma.

Obecnie ulepszono metody charakterystyki cząstek przez technikę po- v1,6erzchniowego pokrywania pow;erzchni, która rozciąga granicę mikro- sk;opu wizualnego z 0,8µ do 0,2µ. Podciągnięcie granic do 0,2µ można też uzyskać, stosując kond,ensory ciemnego pola.

Mikroskopia el,ektronowa rozciąga widzialność do 50 A. Obrazy są spo- wodowane przez rozproszenie wiązki promieni elektronowych. Ze względu

na mały współczynnik dyfrakcji i małą absorpcję barwy nie można ozna-

czyć optycznych własności kryształów. Metoda ta jest szczególnie poży

te-czna dla liczenia i oznaczenia rozdziału cząstek zebranych na filtrach membranowych w ilościach śladowych, rzędu 0,001 µ . Przygotowanie ma-

teriału i oznaczanie jest trudne i wymaga prz,eszkolenia (4, 5).

7. I n t e r { e r o m e t r i a. Metoda oparta j,est na pomiarze różnicy współczynników refrakcji substancji badanej i porównawcz-ej; mało sto- sowana ze względu na niedostateczną czułość i specyficzność (4,5).

8. M e t o d y b a d a n i a p r z e w o d n i c t w a c i e p l n e go i m e t o d y: .s p a l a n i a. Metody te mają ograniczoną wartość

w ogólnych badaniach zanieczyszczeń powietrza, ze względu na niedosta-

teczną czułość i specyficzność. Mogą mieć zastosowanie przy badaniu ga- zów kom inowych. Aparatura składa się -głównie z eksplozymetrów i mo- stków Wheatstone'a mierzących opór prz,ewodu ogrzanego na skutek spa- lania na jego powierzchni materiału badanego bądź z termopar po:llączo

nych do urządzena potencjometryczn,ego, mierzących różnicę temperatur

p.:>wstałą przy spalaniu gazu. Metody te stosowane są zwłaszcza dla ozna-

czeń CO, 02, C02, H2S i innych ^związków S i Cl w atmosferze (4, 5).

9. Me to d y r ad i o a k t y w n e. Metody te stosują technikę

.,rozcieńczania" lub .,aktywacji" do wykrywania śladowy,ch zanieczysz.,.

(6)

70 ^H.

^Wyszyńska

Nr 1

czeń. W metodzie

„rnzcieńczania"

dodaje się radioaktywny materiał iw- topowy do nieaktywnego izotopu i mierzy specyficzną akt.ywncść o:idzielo- neg,o, rozdeńczonego materiału, właśdwym układem liczącym. Meto:ia wymaga izolowania ilości materiałów dających się zmierzyć i jest podatna na zanieczyszczenia i tym samym błędy czystości.

Meto:ia „akt ywacji" j, est najbardziej

,czułą meto:ią,

a pol, ega na sztucz- nej pr-o:iukcji radioaktywnego izot, opu i następnym li-czeniu jego rozpadu.

Mebda daje szerokie pol,e możliwości, al,e aparatura je:;;t ko:,zt,owna. Za- chodzi konieczność oddz:elooia chemicz;eg,o badanego m3terialu. Met::>dy radioaktywn,e posiadają nadzwy,cz.aj wys::>ką czułość i są bardzo obiecują

ce w przyszfości (4, 5, 19, 20).

Z metod instrumentalny, ch znane są jeszcze metody badania absorpcji

dźwięków oraz bombardowania prot:Ynami.

Meto:iy badania .aib.s,::>rpcji dźwięków stosuje się do pomiaru wielkości cząstek. Zasad.a ich polega na tym, że cząsteczki w polu dźwięków o okre-

ślonej częstości drgań będą wykazywały różnk-e w amplitudzie drgań, któ- ra mc>ż,e być skorelowana z wi,elkością ,cząst,ek (5).

Metoda hombardowan:a protonami jest meb::lą nową i

obiecują,cą,

stoso-

waną do badania bardzo małych próbek pyłu (5).

R e kord ery. Przy automatycznych aparatur.ach do pobierania pró- bek i ich analiwwania konieczne są rekordery do staleg • :> ba:fania z:rnie-

czyszczeń powietrza i r,ej,estracji, przy wykonywaniu równoczesnym sze- regu analiz w różnych miejs c.ach. Rekordery sto;;uje si,~ zarówno przy pomiara, ch stałych, jak i gazowych zanieczyszczeń. Budowa ich opi,era się

na wykorzystaniu zjawisk fizyko-chemicznY• ch badanych zanieczysz,czeń

i ;rejestracji zmiany tych zjawisk na taśmach. (4, 5).

C. METODY BIOLOGICZNE

1. W p ł y w n a roś 1 i n y i z wie r z ę t a. Metody te pol,e-

gnją na badaniu wpływu zanieczyszcz,eń na r,ośliny i zwierzęta poprzez

analizę rnślin i płynów ustroj>owych zwierząt. W przypadku naraż,enia lub zatrucia zwierząt, tkanki dała i organów wewnętrznych mogą być ma- t2ria!em do ustalenia stężenia zanieczyszczenia. Interpretacja bkich wy- ników nie moż,e być zup,ełni,e miar-o:i.ajna z powodu braku właściwych

danych tyczących się rozm 'e.szczenia pewnych związków w n::i r m:1lnej

roślinie i zwierzęciu. Z wielkiej ilości zanieczyszczeń obecnych w atm::>- sferze tylko niektór,e były badan,e i to

pobieżnie. Działan:e

zan:eczyszcza-

ją,c,e wywołuj,e uszko:izenia, które mogą być rozpoznane przez fizjologów

roślin i zastosowane do usbfonia i identyfika,cji zanieczyszczenia pow:etrza w danej przestrz.eni. W pewnych sytua, cjach tylko .ana1iz3 chemiczna bę

dzie użyt,eczna np. przy badaniu wypływu em:tow:anych pyłów, ponieważ znajomo,ść toksyczności zanieczyszczeń jest mało zadawalająca. Na pod- stawie badań materiału biologicznego oraz wód · opadowych wymywają

cych okresowo zanieczyszczenia, można określić zasięg emitowanych toksycznych pyłów. Szer,eg prac naukowych dotyczy działania pewnych

związków i pierwiastków na rośliny i zwierzęta; najlepiej opTaeowany jest wpływ As, Pb i F na organizmy żywe. Metody te wykazują czułość

nawet w zakresi, e mikrogramów (4, 5).

2. M ,e t o d y o r g a n o 1 e p t y c z n e znajdują zas tosowanie przy oznaczeniu zakresu zanieczyszczenia. Zapach, łzawi,enie, wpływ drażniący

na drogi oddechowe są czynnikami mającymi znaczenie w oceni,e zmysła

mi stopnia zan ie, czysz,czenia .

(7)

Nr 1 Metody al!lalityeme badania powietrza 7l

Ilościowe określenie

metodami organoleptycznymi jest ograniczone ze

względu na różne czynniki indywidualne i fizjologiczne wpływające na oJcwcie. Najdokładniej badany był zapach, w oc-enie którego jest tenden- cja wyeliminowania czynnika zmienności ludzkiej w ostrości i specyficz-

nvści rozpoznania zmysłami, przez rozwój be:ws-obowy, ch urządzeń opar- tych na fizycznych i chemicznych zjawiskach.

Metodą obiecującą

je.st za- slos,owanie spektrografii masowej i absorpcji specyficznej długości fal widma elektromagnetycznego prz.ez zapach. Subiektywny t,est zapachowy opa:rty na

wartościach

progowych dostarcza

wstępnych wia:lomoś,ci

i na-

leży go brać pod uwagę przy szyibki,ej oc-enie sytuacji. Niskie Hośd czyn- nika zapachowego

mogą być

niekiedy

stężone

przez zast::isowanie tzw.

akumulatorów. (Są nimi wystawione na 24 godz. w miejscu badanym

płytki

Petrtego,

zawierająoe

absorhent;

płytki są następnie

badane w po- koju bezzapachowych).

Łzawienie

i

podrażnienie śluzówki

dróg oddechowych

były również

sto- -sowane do o:::eny stężenia zanieczysz· czenia powietrza atm)sf.erycznego.

Z

wyjątkiem

pewnych gazów bojowych podane

stężenia są mało

prawdo- podobne. Pe\\-"Ile z tych danych wykazują, że względnie wysoki,e stężenie

paszczególnego związku moż,e być powodem efektu drażniąc,ego. Metody organoleptyczne posiadają niski rząd czułości; są j,ednak korzystne dla

·wstępnej oceny prz,ez dobrz.e wyszkolony personel (4, 5).

X. B

bi

w

1-1 H 1, ,'. K a

063 0P AHAJH1Tl-14ECKKX METO.lIOB ,flPI1MEH51EMbIX IlPI-1 v!CC.TTE.lIOBAHI151X ATMOC(f)EPHOfO B03.lIYXA

B

caMOM «a4aJJe o6cyMJJ.aeTc51 3Ha¹1e1me camnapHoii oxpaHbl aTMocqiepHoro B03JJ.yxa, HeOOXO.QHMOCTb HCCJIC.QOBaHH51 3arp513HeHHll H onpe.[(eJleHHe crymeHH51 3arp513HeH!rn, yCTa- 1.JaBJ!HBaHHe ypoBH5! 11.onycTHMblX cryme-HHH H 'BJ!H51fllie 3arp513HeHJ-'H Ha MHBble opraHH3Mbl H MepTBble npeJJ.M€Tbl.

M,~TOJJ.bl onpen:CJICHH5! 3arp513HCH•HH .pa3,QeJ15110T Ha l'pH rpynnb1:

! )

XHMH4CCKlW MCTOJ,bl (rpaBHMCTpHqecKHe, 'K•.l!OpHMCTpHqe,CKHe, HetjieJI0Me'rpHqec1me, 1yp6HJJ.l1'Merp1-1qecKHC, xpoMaTorpaqmqecKHe);

2)

HIICTPYMCIITaJlbHblC ,MeTOJ].bl (cneKTporpaq>H4eCKHe, cneKTpO<jJOTOMeTpH4CCKHe,

:iy

,ąaMH

X,

Macconoi'r CITCKTpOMe1~pAH, no1iaporpa<j)HqecKHe, MHKpOCKOTTll¹JeCKHe, ·HIUcpqiep,1- '\1CTPH4<:!CKHC, pa.QHOilKTJflłllbIC, HCCJleJlO!laHHe TenJ1onpoeo,n;11ocTH H ·CMHranHH);

:'l)

OHOJ!Of•H¹ICCKHC MCT0/1.bl (BJTH51HHe Ha paCTeHH5! H )l(HBOTHble, opranoJJeOTfl'ICCKHe).

llpe,D;CTa,B.TTCII pa:iMep !lljlHMl'HCHH51 'l3CT'llb!X M€TO[(OB, 'IYBCTBHTt\llbHOCTh ~leTOJia ero orp;!IHflH~HJH! 1-1.111-1 /lOCTOHHC'J'BO.

H . W y

s z

y

ń s

.k

a

REVIEW OF METHODS USED FOR EVALUATION OF AIR CONTAMINATION

Summa · ry

Au.thor discu.ssed the , idea of s a,nitary oontrol of aiJr, and the need for carrying

on analyses of air contamina,tion, ,the need for some fixed standa,rd-s for allowance

of air ,contarnination, and next discusse• d the IJ)(l Sisible influence of contaminants on

t~ Hvilng beings and othe,r objects.

(8)

H.

Wyszyńska