PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG JAKO NARZĘDZIE POLITYKI FISKALNEJ W LATACH 2004-2013

(1)

Tomasz Tratkiewicz

Ministerstwo Finansów

PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG

JAKO NARZĘDZIE POLITYKI FISKALNEJ W LATACH 2004-2013

Wprowadzenie

Podatek od towarów i usług już od roku jego wprowadzenia (1993) stanowi istotne źródło dochodów budżetu państwa. Formułę tego podatku wzorowano na podatku od wartości dodanej obwiązującego w państwach członkowskich Unii Europejskiej, co w kontekście aspiracji Polski wyrażonych w podpisanej w grudniu 1991 r. z Unią Europejską umowie o stowarzyszeniu, związanych z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, było całkowicie uzasadnione¹. Roz- wiązania przyjęte w 1993 r. były w następnych latach sukcesywnie zbliżane do dy- rektyw unijnych, aż w 2004 r. uchwalono nową ustawę o podatku od towarów i usług, która zaczęła obowiązywać z dniem uzyskania przez Polskę członkowstwa w Unii Europejskiej². W tym roku mija 10 lat od przystąpienia Polski do Unii Euro- pejskiej. Uzasadnione jest zatem podjęcie próby dokonania oceny obowiązującego w Polsce podatku od towarów i usług w aspekcie realizowanych przez niego zało- żeń polityki fiskalnej, w szczególności w kontekście odnotowanych – po raz pierw- szy odkąd został wprowadzony w Polsce VAT – przez dwa kolejne lata (2012 i 2013) spadków dochodów z tego podatku. W komentarzach do tego zjawiska po- jawiły się głosy z jednej strony o tym, że trudno jest powiązać planowanie docho- dów z VAT-u z czynnikami koniunkturalnymi, wysuwając nawet przy tym tezę, że wpływy z tego podatku stały się nieprzewidywalne, z drugiej zaś, stawiając diagno- zę dotyczącą malejących wpływów z VAT-u, wskazywano na popełniane błędy legi- slacyjne i nieskuteczność służb skarbowych w pobieraniu podatku³.

1 A. Komar, Systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej, PWE, Warszawa 1996, s. 119-120.

2 T. Famulska, Teoretyczne i praktyczne aspekty funkcjonowania podatku od wartości dodanej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice 2007, s. 64.

3 M. Chądzyński, Dochody z VAT stały się nieprzewidywalne, „Dziennik Gazeta Prawna”

21.01.2001, s. A12.

(2)

Tomasz Tratkiewicz 308

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie realizacji w ostatnich dziesięciu latach dochodów z VAT-u. Dokonana zostanie również ogólna (ze względu na ograniczenia wynikające z opracowania) analiza czynników kształ- tujących dochody z VAT-u, przy czym zostanie ona uzupełniona o wskazanie głównych czynników odpowiadających za spadki dochodów z VAT-u w dwóch ostatnich latach. Wreszcie, zostanie podjęta próba przedstawienia zarysu możli- wych działań, które pozwoliłyby na bardziej skuteczną (w wymiarze budżeto- wym) realizację polityki fiskalnej w zakresie podatku VAT.

1. VAT jako instrument polityki fiskalnej

Polityka fiskalna – obok polityki monetarnej – stanowi jeden z podstawowych instrumentów pieniężnych, za pomocą którego państwo może oddziaływać na gospodarkę. Należy zgodzić się z poglądem, że polityka fiskalna nie może ograniczać się jedynie do gromadzenia dochodów publicznych z pominięciem realizacji innych celów, takich jak wydatkowanie środków publicznych, czy działania pozafiskalne⁴. Zasadniczym jednak celem polityki fiskalnej jest dostar- czenie państwu dochodów, które pozwalają na zaspokajanie uznanych przez państwo za istotne celów gospodarczych i społecznych. Wśród dochodów pań- stwa generalnie największą pozycję stanowią dochody podatkowe, a w dochodach podatkowych najbardziej istotną rolę pełnią z reguły podatki pośrednie.

Analizy prowadzone w odniesieniu do poziomu dochodów podatkowych państw członkowskich Unii Europejskiej na przełomie obecnego i poprzedniego stulecia potwierdzają te trendy, przy czym obserwuje się wzrost znaczenia dochodów z VAT-u⁵. Wydaje się zatem, że podatek ten realizuje w co najmniej zadowalają- cy sposób jedną z podstawowych zasad fiskalnych − zasadę wydajności. Ozna- cza ona konieczność sięgania do takiego źródła podatku, które zapewnia syste- matyczne i pewne dochody niezbędne do realizacji zadań władzy publicznej⁶. VAT ze swej istoty (powszechny charakter obejmujący swym zasięgiem każdą transakcję wykonywaną w ramach działalności gospodarczej) powinien realizo- wać te zadania w optymalny sposób. Powstaje pytanie, czy również w Polsce od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej udało się właściwie realizo- wać wskazaną zasadę wydajności, zwłaszcza w świetle danych budżetowych za

4 S. Owsiak, Finanse publiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 360-361.

5 T. Famulska, Teoretyczne i praktyczne…, op. cit., s. 126-144.

6 T. Famulska, VAT jako instrument polityki fiskalnej w warunkach kryzysu gospodarczego [w:]

Nowe zarządzanie finansami publicznymi w warunkach kryzysu, red. S. Owsiak, PWE, Warsza- wa 2011, s. 81.

(3)

o l w

2

p s s b

Ź

w o n

7 8

osta liza w P

2. R p

pols spo skal bud

Źródł

w U ogro nau

7 D

8 Z o

atni a ma Pols

Ro pod

Po skie dar lny dżet

D

ło: N

D Uni omn utair

Dwie mia VAT

ie la ając sce j

la p dat

oda ego rki

m⁷. tu p

Doch

Na po

och ii E nyc re, n

dek any t T, „D

ata.

ca z jak

pod tko

atek o sy ryn . Ob pańs

hody

odstaw

hod Euro ch z

najw

kady te za Dzie

W zwe o cz

dat owy

k od ystem

nkow bec stw

y z V

wie d

dy z ope zmi wię

y VA asad ennik

dal eryf złon

tku ych

d tow mu wej cnie a (w

VAT

dany

z po ejsk ian⁸ ększ

T, ro dnicz

k Ga P

lsze fiko nka

u VA h w

war po j ok e VA

wyk

T-u

ch M

odat kiej

8, kt zy p

ozm zo by

azet Poda

ej c owa a Un

VAT w P

rów dat kaz AT kres

w d

Minist

tku ni tóre przy

mowa yły ta Pr

atek

częś ać te

nii

T w Pols

w i u tkow

ał s sta sy 1

ocho

terstw

od em e za

yro

a z p dla p rawn

k od

ści o ezę Eur

ks sce

usłu weg się, anow

1 i 2

odac

wa F

d tow al aszł ost d

prof.

pod na”,

tow

opr ę, że

rop

szta e w

ug w go w wb wi 2).

ch p

Finan

war się ły n doc

. Jer atnik

19.0 waró

raco e po

ejsk

ałto w la

wpr w k brew

klu

poda

nsów

rów po na s chod

rzym ków 05.2

ów i

owa oda kiej

ow atac

row kieru

w o uczo

atkow

doty

w i u odw skut dów

m Os w kor 2014

usł

ania atek j ist

wan ch

wadz unk oba ową

wyc

ycząc

usłu woił

tek w z

siaty rzys 4 r.,

ług j

a zo k od totn

iu 20

zon ku d awo ą po

h bu

cych w

ug w ły.

peł VA

yńsk stne.

Czę jako

osta d to ne n

się 004

ny w dost om

ozy

udże

wyko

w c Ws łnej AT-u

kim, . Zo ęść G

o nar

nie war narz

ę d -20

w 19 toso res ycję

etu p

onan

ciąg skaz j im u od

http b. P Gaze

rzęd

zat rów zędz

oc 013

993 owa ortu ę w

pańs

nia bu

gu 1 zan mple

dno

p://b Po 10

eta P dzie

tem w i u

zie

ho 3

3 r. w ania u fi do

twa

udżet

10 l nia

eme otow

izne 0 la Praw

e…

m pr usłu

pol

dó

w r a go finan cho

w l

tu pa

lat wy enta wan

es.ne t w wna,

rzep ug lity

ów

ram o d nsó odac

atac

aństw

czł yma

acji no w

ewsw UE

s. 5

prow stan ki f

mach do w ów,

ch

ch 20

wa za

onk aga,

i ac w p

wee mam 5.

wad now fisk

h pr wym

suk pod

004-

a lata

kost , że cqui pocz

ek.pl my d

dzo wi r kaln

rzeb mog kce datk

W -201

2004

twa e p is c zątk

l.

dobr

ona rów nej.

bud gów sem kow

Wyk 13

4-20

a Po pom com kow

rą us

30

ana wnie

dow w go

m fi wyc

kres

13.

olsk mim mmu

wyc

staw

09

a- eż

wy o- fi- ch

1

ki mo u- ch

wę

(4)

3

l w 1 z w s o

Ź

u d c d n s r t w k t n 310

lata wow 14,1 z V w 2 spad o 2,

U

Źród

udz doc cho dzie nym spad rosn tle P w b kres tom nyc

ach wać 10%

VAT- 2008 dki ,26%

Udzi

dło: Ib

N iału hod ć p esię m ok

dku nące

A PK bada

sie mias ch la

po ć wz

%.

-u w 8 r.

do

%,

ał do

bid.

Nom u do dy z po s ęcio kres u tyc ego Anal KB, any

3. W st w

at.

akc zros W wzr

i 8 ocho

0,6

ocho

mina ocho

z V spad leci sie d ch p o zn

lizuj zw ym W b wzro Ch

cesj st n

lat rosł 8,44

odó 6%

odów

lnem odó VAT- dku iu w doc pier acz ując własz

okr bad ost ara

ji. W na p

tach ły o 4%

ów

% i 5

w z

mu ów z

-u s do wyn chod rwsz zeni

do zcz resi any doc kte

W 2 pozi

h n o bli

w z V 5,50

VA

wz z VA stan ocho niós dy z zyc a do ocho za w e).

ym cho rys

200 om astę isko 201 VAT 0%.

AT-u

zro VAT-

now odów sł je z VA ch w

och ody w uj

Sto okr odów

tyc 05 r mie 2 ępn o 12 10 T-u .

w d

stow -u w wiły

w z edyn AT-u w cią hodó y z ujęci

osow resi w z zne

r. w 21,0 nych 2%

r. P w

doch

wi w do

nie z VA

nie u ro ągu ów VA iu d wne e w z VA e je

Tom

w st 03%

h –

% – Pon sto

hoda

doc och ema VAT- 1 p osły u ost z po AT-u

dyn e d we w

AT- st,

mas

osu

%, w – z wzr nadt

osun

ach p

cho hoda

al p -u w p.p.

y szy tatn oda u ni nam ane wsz -u n

że sz T

unku w 20 wy rost to w

nku

poda

odów ach poło w la

Na ybc nich atku ie s micz e pr ystk nast

spa Tratk

u d 006 yjąt t ten w la u do

atko

w z po owę atac ależ ciej h dw u VA pos znym

rzed kich tąpi adek

kiew

do r 6 r. –

tkie n b atac

o r

owyc

z V datk ę ws ch 2 ży r

niż wóc AT w

sób m ( dsta h la ił ty k d

wicz

oku – bl em był j

ch 2 oku

ch bu

VAT kow szys 2012 równ ż do ch la

w d po (w awia atac ylko doch z

u po lisk

tyl już 200 u p

udże

T-u wyc

stki 2 i nież cho at), doch omin

odn ając ch o

o w hod

oprz ko 1

lko tylk 09,

opr

etu p

tow ch b

ich 20 ż zw ody

co w hoda

nąć nies ce t odno w si dów

zed 2%

20 ko j 201 rzed

pańs

warz budż doc 13 wró

pod wpi ach ć ich

sien te w oto iedm w z V

dnie

%, na 011

jed 12 i dnie

stwa

zysz żetu

cho wzr ócić

datk isuj h po h k niu wiel

wan miu

VAT ego

atom r., dnoc i 20 ego

a w l

zył u pa odów

rost ć uw

kow je si datk kszt

do lko no u z AT-u

mo mia

gd cyfr 013 o –

latac

ró ańst w p t ten wag we o

ię w kow ałto ros ści wzr dzi u na

ożn ast w

dzie row 3 od

odp

ch 2

wn twa poda

n w gę, ż ogół w og wyc owa sną

uję rost iesię astąp

na z w 2 e d wy – dno pow

W 2004

ież (w atko w ba że w

łem góln ch p

ania ąceg ęto t PK ęciu ąpił

zaob 007 doch – 5,

tow wie

Wyk 4-20

wz w 20

owy ada w b m (m

ny t pańs a si go P

na KB

u b w

bser 7 r.

hod 71%

wan dni

kres 13

zros 011

ych anym bada mim tren stwa

ę n PKB

wy , na bada tyc

r- – dy

% no

io

2

st r.

h), m a- mo

nd a.

na B y- a- a- ch

(5)

l j w w n d z – w b k 1 i ( n

Ź

w p z w lata jest w b wyr nie doc z VA – p w k bad kole 14,1 i 6,2 (12%

nym

T

Źród

w P pow z pu war

ach, zb bada

raźn gw chod

AT- pona któr dany

ejne 1%

2%

%), m ok

Temp

dło: D z k n

Po Pols wiad

unk rów

w byt

any nie wara dów -u. N ad rym ym e n i 1 ), to , wz kre

po w

Dane z Inf krajo nans

ocz sce dają ktu w i

któ dłu ych

prz antu w z Naj 21%

m to okr najw 2%

o ju zro sie)

wzro

e w z form oweg sów,

zyni zas ą za wid usł

óryc ugim

wi zebi uje w z VA jwy

%, wz resi wyż

%) o uż w

st P ).

ostu

zakr macji

go br ze sp

ione sadn a re dzen

ug ch w m o

elk ija s wzr VAT- yższ jak zros ie).

sze odno

w 2 PKB

doc

esie GU rutto praw

e ob nicz ealiz nia po

P

wzr okr kośc

się rost -u z zy w k i

st P Wp e pr

otow 011 B w

chod

PKB US z

o za l wozd

bse zo s zacj ek dm

Poda

rost ese ciac z ty tu d z P wzr

iloś PKB pra rzyr wan 1 r.

wyn

dów

B po dnia lata 2 dawc

rwa sko ję o ono mioto

atek

t PK em, ch,

ych doch PKB ost ścio B w awd rost no r gdy niósł

z V

ochod a 4 k

2012 zośc

acje orelo

okre omi

om k od

KB któ czy

dan hod B w

do owy wyni dzie ty d rów y do ł za

VAT-

dzą z kwiet

2 i 20 ci bud

e w owa eślo iczn nie

tow

nie óry y ch nyc dów w s

cho ym

iósł w doc wnie och aled

-u w

z da tnia 013;

dżeto

wska ana onej neg

epr waró

e pr po hoćb ch, w z V

ytu odów

– p ł za

lata chod eż n hody dwie

w kor

anych 2014 dan owej

azuj a z w ej w

o je row

ów i

rzek ozw

by a m VAT uacj

w z pon aled

ach dów najw y z e 4

relac

h Eu 4 r. w ne w

j.

ją, ż wy wyso

est adz

usł

kra woli pra mian T-u

i, g z VA nad dwie h 20 w w wyż

VA ,5%

cji d

urosta w sp zakr

że w sok oko pod zący

ług j

cza łby awid now u. D gdy AT- d 13

e 3, 007 w uj ższe AT-u

% −

do te

atu, praw resie

wys kośc ości datk ym

jako

ał 2 y na

dło wici użo y ob u (z 3 m ,6%

i 2 ujęc

e wz u ro

pią

emp

z tym wie sk

doc

sok cią do kiem

dz o nar

%.

a w wo e, ż o tru

bser zaró mld

% (s 2006

iu zro osły

ąty

a wz

m że kory

hodó

kość PK ocho

m p ziała

rzęd

Wp wska ści, że 2 udn rwo ówn zł) szós

6, w pro sty y ró

w k

zros

e w gow ów z

ć do KB.

odó pob alno

dzie

praw aza , to 2-pr niej

owa no w ) od

sty w k ocen

PK wn kole

stu P

zakr waneg z VA

och Jak ów z iera ości e…

wdz anie o jed

roce do ano w u dno w k któr

ntow KB

ież ejno

PKB

resie go sz AT po

hodó kie

z V any i go

zie pe dna ento szu o w ujęc otow

kole rych

wym (od

w w ośc

w l

PKB zacun ocho

ów zat VAT-

ym o osp

ok ewn ak j

owy ukać wzro

ciu p wan

ejno h os

m ( dpow

wy ci w

latac

B za nku odzą

z V tem

-u.

od poda

kres nych

jedn y w ć si ost

pro no w

ośc siąg (odp wie

sok wyni

ch 20

a 201 wart z M

VAT m cz

Pod spr arcz

10 h tr na k wzro

ę k doc cen w 2 ci w gnię pow edni kim ik w

W 004-

13 r.

tości inist

T-u ynn date rzed

zej.

0 lat ren kwe ost P ore cho ntow 200 wyni

ęto wie io 6

tem w b

Wyk -201

z d i pro terstw

nie niki ek V daży

. W 31

t ni ndów

esti PKB elacj

dów wym 5 r ik w

dw dni 6,8%

mpi ada

kres 13

danyc odukt wa F

e jes i od VAT y to Więk 1

ie w ia B ji w m r., w wa io

% ie a-

3

ch tu Fi-

st d- AT

o- k-

(6)

szość bazy podatku VAT stanowi zatem konsumpcja prywatna, w mniejszym stopniu zakupy oraz inwestycje sektora finansów publicznych. Prześledźmy jak w badanym okresie kształtowało się tempo wzrostu tych trzech wielkości.

Tabela 1 Tempo wzrostu podstawowych części składowych bazy podatkowej VAT w latach 2004-2013

Lata 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Spożycie indywidualne

gospodarstw domowych

7,9 4,2 6,3 7,5 10,3 4,6 5,7 7,6 5,0 1,4

Zakupy netto sektora instytucji rządowych i samorządowych

12,9 16,6 16,2 10,7 13,2 -0,4 14,9 1,0 6,5 7,6

Nakłady brutto na środki trwałe sektora instytucji rządowych i samorządowych

10,5 8,0 23,7 18,3 19,5 19,7 13,6 9,6 16,3 -13,6

Źródło: Ministerstwo Finansów, Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki.

Należy zwrócić uwagę, że najważniejsza pozycja bazy podatku VAT (spo- życie indywidualne gospodarstw domowych) w badanym okresie wykazywała dodatnie tempo wzrostu, choć w ostatnich dwóch latach, a szczególnie w 2013 r.

tempo to wyraźnie spadło. Również tempo wzrostu w obrębie dwóch pozosta- łych zasadniczych pozycji bazy podatku VAT w ostatnich latach wyraźnie osła- bło, choć zmiany w tych pozycjach nie wykazywały podobieństw. W zakresie zakupów netto sektora instytucji rządowych i samorządowych od 2011 r. obserwuje się zaledwie jednocyfrowe tempo wzrostu po wynikach z poprzednich lat, kiedy odnotowywano nawet kilkunastoprocentowe wzrosty (z wyjątkiem 2009 r., w którym zaobserwowano ujemne tempo wzrostu). W pozycji dotyczącej nakła- dów brutto na środki trwałe sektora instytucji rządowych i samorządowych po wysokim tempie wzrostu w latach 2006-2009 obserwuje się w kolejnych latach niższe wartości, a w 2013 r. gwałtowny spadek i w konsekwencji ujemne tempo wzrostu o wartości dwucyfrowej. Na negatywny trend kształtowania się bazy podatku VAT w ostatnich latach zwraca uwagę Ministerstwo Finansów, według którego „w 2013 r. ważony stawkami VAT-u indykator bazy podatku VAT wzrósł jedynie o ok. 1%”, a „struktura wzrostu gospodarczego w latach 2012-2013 przekłada się w sposób negatywny na makroekonomiczną bazę podatku VAT”⁹. Co było przyczyną tak niskiego wzrostu „indykatora bazy podatku VAT”? Nie-

9 Informacja o działaniach podjętych przez Polskę w celu realizacji rekomendacji Rady w ramach procedury nadmiernego deficytu, Warszawa, kwiecień 2014, s. 6, http://www.mf.gov.pl.

(7)

Podatek od towarów i usług jako narzędzie… 313

wątpliwie czynnikiem wpływającym na osłabienie efektu spożycia indywidual- nego gospodarstw domowych było zwykle obserwowane w okresie spowolnienia gospodarczego przesunięcie się konsumpcji indywidualnej od dóbr luksusowych do dóbr pierwszej potrzeby. Dobra pierwszej potrzeby, takie jak żywność są z reguły opodatkowane stawkami obniżonymi VAT, w przeciwieństwie do dóbr luksusowych opodatkowanych co do zasady stawką podstawową. Obser- wacje te znajdują potwierdzenie w danych zagregowanych z deklaracji podatkowych VAT (tab. 2).

Tabela 2 Sprzedaż towarów i usług w latach 2011-2013 z podziałem na stawki

obniżone i stawkę podstawową

Lata Sprzedaż (w mln zł)

opodatkowana stawkami obniżonymi opodatkowana stawką podstawową

2011 704 370 2 475 411

2012 742 568 2 509 018

2013 776 632 2 527 938

Źródło: Ministerstwo Finansów, hurtownia danych SPR/VAT, lata 2011 i 2012 – stan na 4 września 2013 r., rok 2013 – stan na 28 marca 2014 r.

Z prezentowanych danych wynika, że w latach 2012 i 2013 rosła dużo szybciej sprzedaż opodatkowana stawkami niższymi niż stawką podstawową.

W 2012 r. wzrost ten kształtował się odpowiednio na poziomie 5,4% i 1,4%, podczas gdy w 2013 r. tempo wzrostu uległo głębszemu zróżnicowaniu – odpowiednio 4,6% i 0,8%. Dla potwierdzenia tezy o rosnącym udziale w spożyciu dóbr opodatkowanych niższymi stawkami w ostatnich latach należałoby jeszcze zbadać strukturę sprzedaży na ostatnim jej etapie (do konsumenta), ale wydaje się, że ewentualny wpływ zmian w łańcuchu dostaw nie wpływał istotnie na zmiany w strukturze sprzedaży dóbr.

Analizowane składowe pozycje bazy podatku VAT, nawet z uwzględnie- niem zmian w zakresie wartości nabywanych towarów i usług z podziałem na poszczególne stawki podatku, nie stanowią wystarczających argumentów na wy- jaśnienie odnotowanych spadków dochodów z VAT-u w ostatnich dwóch latach, a szczególnie w 2013 r.

Wśród innych czynników wpływających na wykonanie dochodów z VAT-u, w szczególności w 2012 r., należy wymienić zmianę sposobu ewidencjonowania zwrotów VAT w okresie przejściowym, wprowadzoną rozporządzeniem ministra finansów z dnia 28 grudnia 2012 r.¹⁰. Zmiana ta spowodowała zaliczenie zwro- tów od 1 do 21 stycznia 2013 r. w ciężar 2013 r., a nie jak to było w poprzednich

10 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania budżetu państwa. Dz. U. poz. 1546.

(8)

latach – w ciężar ubiegłego roku. Maksymalny efekt tej operacji oznaczał, że w styczniu 2013 r. dochody były niższe o ok. 3 mld zł (precyzyjne obliczenie tej wielkości jest w praktyce niemożliwe, można jednak założyć, że było bliskie tej kwoty), ale jednocześnie do grudniowego wykonania 2013 r. nie zostały zaliczo- ne zwroty z VAT-u z pierwszych dwudziestu dni stycznia 2014 r. (ok. 3,1 mld zł), co oznaczało wzrost w dochodach (w stosunku do wcześniej stosowanej metody księgowania zwrotów) w 2013 r. o ok. 100 mln zł. Operacja ta miała neutralny charakter na dochody w 2013 r. (różnica jak już wskazano wynosiła zaledwie 100 mln zł), jednak oznaczała, że w rzeczywistości (tzn. według dotychczasowej metody) dochody z VAT-u w 2012 r. byłyby niższe o kwotę blisko 3mld zł. Gdyby- śmy wprowadzili korektę do dochodów z VAT-u za 2012 r. i obliczyli dochody według dotychczasowej metody księgowania zwrotów, to okazałoby się, że dochody w 2012 r. były niższe w stosunku do roku poprzedniego o 3,1%.

Analizując przyczyny realizacji niższych dochodów z podatku VAT w 2013 r., nie można nie zauważyć przesunięć dochodów z VAT-u na skutek dzia- łań/decyzji dokonywanych przez samych podatników. Po pierwsze, odnotowano istotne zwiększenie zainteresowania podatników osiągających obroty wyższe niż 1,2 mln euro rocznie rozliczeniem podatku w deklaracjach kwartalnych (VAT- 7K i VAT-7D). Przejście tego rodzaju podatników na kwartalne rozliczenie wynika zwykle z chęci poprawy płynności finansowej. Decyzja u tych podatników o przejściu na kwartalne rozliczenia pojawia się bowiem w dużej części wypad- ków, gdy miesięczne zaliczki, które są zobowiązani wpłacać, okazują się mniej- sze od wpłat, których musieliby dokonać jeśli rozliczaliby VAT miesięcznie¹¹. Szacuje się, że ubytek dochodów z tego tytułu (skutek przesunięcia dochodów na kolejny rok) wyniósł w 2013 r. ok. 1,4 mld zł.

Inną z przyczyn niższych dochodów z VAT-u w 2013 r. jest również przesu- nięcie dochodów w czasie, w związku ze znacznym wzrostem wartości importu towarów rozliczanego w deklaracji podatkowej (zgodnie z art. 33a ustawy o VAT) kosztem importu rozliczanego na ogólnych zasadach w organach celnych. Zmiany wartości importu towarów podlegającego rozliczeniu w deklaracji podatkowej po- zostają, co do zasady, bez wpływu na wysokość dochodów budżetu państwa, ze względu na to, że podatek należny od importu staje się również podatkiem naliczo- nym podlegającym odliczeniu. Należy jednak zwrócić uwagę, że wzrost importu towarów rozliczanego zgodnie z art. 33a ustawy o VAT, kosztem importu rozlicza-

11 Ta korzyść finansowa zostaje utracona przy dokonywaniu rozliczenia kwartalnego według rzeczywistych danych dotyczących sprzedaży, ale przy rozliczeniu za ostatni kwartał np. 2013 r.

istnieje możliwość zapłacenia stosunkowo niewielkich dwóch zaliczek odpowiednio do 25 li- stopada i grudnia, a konieczność rozliczenia całej sprzedaży według rzeczywistych wartości powstanie dopiero w styczniu roku następnego.

(9)

n a s n n n

Ź

g t n S j k j

1

neg a w się, now niżs niew

Źród

głoś ten nio Słab jący kwo jedn

12 Z Iz kw tr w

go n w efe że

N wan sze N wąt

dło: I z g

O ści wy 23 bną ymi otac nak

walc zba K

woty roli s w 20

na z ekci uby Niew nia z o n Na w tpliw

Infor z izb gov.

ile z V ynió 3%

ąca i się ch w k ich

czan Kon y us skar 11 r

zasa ie u ytek wyst zwr niec wyk wie

rmac b cel pl.

e w VAT ósł j i 2 egz ę na wyk h o

nie o ntrol szczu rbow r. 2 5

adac ubyt k do tąpi rotó co p kona e ro

cja o lnych

cią T wz

już 28%

zeku adu kry odzy

oszu i, W uple wej o

565,

ch o tek ocho

ieni ów pona

anie sną

Zal

o ksz h i i

ągu zros

bli

% ro ucja użyc ywan

ysk

ustw Warsz

eń w oraz ,6 m

P

ogó doc odó ie o po ad 1 e d ące

legło

ztałto izb s

pie sła isko oczn

a zo ciam ne kiwa

w w p zawa w VA z urz mln z

Poda

ólny cho ów z opis

dat 1%

och zale

ości

owan skarb

erw o o o 15

nie obo mi

prz anie

poda a, 3 AT s zędy zł. W

atek

ych, odów

z te sany tku

niż hod

egło

bud

niu s bowy

wszy ok. 2

5%

, o owią

w t zez e je

atku 1.03 twie y sk W I p

k od

, po w z go ych ozn ż w

ów ośc

dżeto

się z ych w

ych 27%

, a siąg ąza tym org est

od 3.20 erdz karbo

półr tow

owo po tytu h zja nac

20 z V ci w

owe

zaleg w po

sze

%, o wa gają ań p m po gan

cor

tow 14 r ony owe roczu

waró

oduj datk ułu awi czał 12 VAT w tym

e w p

głości odzia

eści o ty artoś ąc w poda

oda ny k raz

arów r., ht

ch w e. W

u 20 ów i

je p ku V

wy isk łoby

r.

AT w m p

poda

i bu ale n

iu l yle w

ści w 2 atko atku

kont sła

w i u ttp://

w to W 20 013

usł

prze VAT ynió

ora y, ż w o pod

atku

dżet na la

at c w 2 dla 201 owy u, kt

trol absz

usłu /ww oku k

12 r r. w

ług j

esun AT w ósł w az b że w

stat atku

u VA

owy ata, M

czło 201 a lat 13 r ych tóre li sk ze¹²

g, In ww.n

kont r. w wynio

jako

nięc w da w 20 brak

w 2 tnic u (w

AT w

ych n Mini

onk 1 r.

t 20 r. n h w e są kar

2. W

nfor ik.g troli wynio

osły o nar

cie anym

013 k zm 201 ch l wyk

w lat

na po sters

kostw w 012 nom VA ą w rbow W o

mac gov.p i prz osły y 3 1

rzęd

doc m r 3 r. o mia

3 r lata kres

tach

odsta stwo

wa sto 2 i 2 mina AT w wpra

wej okre

cja o pl. Z zepro

one 167,

dzie

chod roku ok.

ny r. do ach

s 4)

h 200

awie Fin

Po sun 201 alny

wią awd or esie

o wy Z inf owa e 4 5 m

e…

dów u bu 1 m w z och

mi ).

04-2

e dan nansó

lski nku 3 w y pr ązał dzie raz e sp

ynika form adzo 025 mln z

w b udż mld

zak hody

ały

2013

nych ów, h

i w do wyn rzy a si e w org pow

ach macji onych 5,5 m zł. C

budż etow

zł.

kresi y z

rów

3

h łącz http:/

w UE 20 nios yros ię m

cor gany woln

kon i wy h pr mln Częst

żetu wym ie e z VA

wni

znyc //ww

E k 010 sły o st 4 m.in

raz y p nien

ntroli ynika rzez zł, totliw

u w m.

ewi AT ież

W

ch uz ww.fi

kwo r. p odp ,6 n. z wy poda nia

i, N a, że

urz pod woś

w cz Sza den był wp

Wyk

zysk finan

ta z przy pow mld z na

yższ atko go

ajwy e wz zędy dczas

ść st

31

zasie acuj ncjo łyb pływ

kres

kanyc se.m

zale yros wied d z asila

zyc owe ospo

yższ zrosł y kon

s gd twier

5

e, je o- by

w

4

ch mf.

e- st d-

ł.

a- ch

e, o-

za ły n- dy

r-

(10)

darczego nie jest niczym nadzwyczajnym wzrost szarej strefy oraz ucieczka podmiotów od niepłacenia należnych podatków. Jeżeli jednak temu zjawisku towarzyszy wyraźny wzrost skłonności podmiotów do uczestniczenia w proce- derze wyłudzania podatku w sposób pośredni lub bezpośredni, to tego rodzaju zjawiska muszą się spotkać ze stanowczą reakcją organów podatkowych oraz kontroli skarbowej. Prowadzone w resorcie finansów badania nad luką podat- kową w VAT (obejmującą swoim zakresem zarówno szarą strefę, jak i wyłudze- nia podatku), potwierdzone ustaleniami dokonanymi w badaniach zleconych przez Komisję Europejską w odrębnym projekcie¹³ nie wskazują, aby luka w Polsce była zjawiskiem szczególnie niepokojącym (kształtuje się raczej na poziomie średniej unijnej), choć brak ostatecznych danych za 2012 r. (nie mó- wiąc o 2013 r.) utrudnia analizę nad rozwojem tego zjawiska w Polsce w ostatnich latach. Nie wydaje się jednak, aby rozmiar oszustw podatkowych w Polsce odpowiadał istotnie za występowanie luki podatkowej w podatku VAT, a tym samym znacząco wpływał na dochody z VAT-u – tego rodzaju opinie są w mojej ocenie zbyt uproszczone¹⁴. Warto jednak byłoby przeprowadzić bardziej pogłę- bione badanie tej kwestii, co przede wszystkim powinno być przedmiotem szczególnego zainteresowania resortu finansów.

W kontekście powyższych rozważań wyłania się obraz VAT-u jako wydaj- nego źródła dochodów budżetowych, choć równocześnie źródła, z którego trudno precyzyjnie zaplanować wielkość dochodów. Potwierdza to analiza zestawie- nia dotyczącego wykonania założeń budżetowych w zakresie dochodów z VAT-u oraz dochodów podatkowych w ogóle (tab. 3).

W badanym okresie tylko w dwóch latach (2006 i 2007) prognoza dochodów z VAT-u była „bliższa” ich wykonaniu niż prognoza dotycząca dochodów podatkowych w ogóle (nie uwzględniając wartości skorygowanych w nowelizowanych budżetach). Trudniej zatem było, trafnie zaplanować dochody z VAT-u niż z innych podatków. Należy również zwrócić uwagę, że niedopasowanie dochodów z VAT-u do prognozy było z reguły wyższe niż odpowiednie wartości dotyczące dochodów podatkowych w ogóle, choć trzeba odnotować, że najtrafniejsza prognoza dotyczy- ła dochodów z VAT-u, gdzie różnica między zaplanowanymi a wykonanymi do- chodami wyniosła zaledwie 0,1 p.p. (2006 r.).

dzanych w toku kontroli nieprawidłowości była niższa w 2012 r. niż w 2011 r., natomiast wzro- sła w I półroczu 2013 r.

13 „Study to quantify and analyse the VAT Gap in the EU-27 Member States”, raport zlecony przez Komisję Europejską, TAXUD/2012/DE/316, Warszawa lipiec 2013 r.

14 Luka podatkowa w VAT – jak to zwalczać? Raport PwC, Warszawa 14 stycznia 2014 r., http://www.pwc.pl także: Hallo. Gdzie ten VAT? „Gazeta Wyborcza” 25.03.2014 r., s. 20.

(11)

Tabela 3 Wykonanie planowanych dochodów podatkowych oraz dochodów z VAT-u w latach 2004-2013

Lata 2004 2005 2006 2007 2008 2009 (1) 2010 2011 2012 2013 (2) Dochody

podatkowe 100,2 100,4 100,2 107,4 96,2 104,4 99,7 100,2 93,8 101,0 VAT 91,5 102,4 99,9 104,3 91,1 105,8 101,6 101,3 90,8 100,4 (1) – wykonanie do ustawy budżetowej po nowelizacji (do ustawy budżetowej odpowiednio 85,5% i 83,9%), (2) – wykonanie do ustawy budżetowej po nowelizacji (do ustawy budżetowej odpowiednio 90,5% i 89,7%).

Źródło: Ministerstwo Finansów, dane dotyczące wykonania budżetu państwa za lata 2004-2013.

Analizując badany okres, można oczywiście wskazywać na niedoskonałości w prognozowaniu przez analityków resortu finansów dochodów z VAT-u, należy jednak podkreślić, że prognozy te na kolejny rok dokonuje się we wrześniu, gdy nie ma jeszcze danych makroekonomicznych za trzeci kwartał, nie mówiąc o wykonaniu dochodów za dany rok stanowiących następnie odniesienie do planowanych dochodów w kolejnym roku. Pojawiają się jednak również głosy, że rozbieżności w planowaniu i wykonywaniu dochodów z VAT-u mogą wynikać z celowych działań w pracach nad projektowaniem budżetu¹⁵. Niezależnie od tego, czy w procesie planowania dochodów mamy do czynienia również z czynnikami pozamerytorycznymi, to trudno nie zgodzić się z poglądem, że prognozo- wanie dochodów z VAT-u należy do najtrudniejszych przedsięwzięć o charakterze ekonomiczno-społecznym¹⁶. W prognozowaniu zawsze mogą wy- stąpić błędy, ale mając na uwadze jak wiele czynników wpływa na realizację do- chodów z VAT-u, trudno sformułować szczególnie krytyczne uwagi wobec anali- tyków przygotowywujących tego rodzaju prognozy, zwłaszcza jeśli mamy na uwadze uwarunkowania przygotowywania założeń do tych prognoz. Nie oznacza to, że nie można poprawić modelu takiej prognozy, w szczególności, gdy badając wykonanie dochodów z VAT-u, odkrywamy coraz to nowe czynniki wpływające na ich wysokość. Odrębną kwestią pozostaje również projektowanie polityki podatkowej, które powinno zmierzać zasadniczo w kierunku lepszej wydajności instrumentu, jakim jest podatek VAT.

15 Wpływy z VAT jeszcze nigdy nie były tak niskie. Rząd się mylił, http://www.money.pl.

16 S. Owsiak, Jakość planowania budżetowego w Polsce – próba oceny, s. 1, http://www.nik.gov.pl.

(12)

3. Kierunki proponowanych działań modernizacji VAT-u jako narzędzia polityki fiskalnej państwa

Nie ma prostej odpowiedzi na pytanie o najbardziej pożądany model systemu VAT (w ramach ograniczeń narzuconych prawem Unii Europejskiej) z punk- tu widzenia prowadzonej polityki fiskalnej, zapewniający w sposób optymalny realizację zasady wydajności tego podatku. Należy zwrócić uwagę, że w Polsce, podobnie jak i większości państw członkowskich Unii Europejskiej, istnieje rozbudowany system preferencji w podatku VAT. Preferencje podatkowe funkcjo- nujące w podatku VAT wyniosły w 2012 r. 42,5 mld zł, stanowiąc 35,4% docho- dów budżetu państwa z VAT-u. Z analizy danych wynika, że pięć preferencji o najwyższej wartości (tj. obniżone stawki na roboty budowlane, produkty lecz- nicze, mięso, rośliny i usługi związane z wyżywieniem) stanowi prawie 53%

ogólnej wartości preferencji występujących w podatku VAT¹⁷. Rozbudowany ka- talog preferencji podatkowych zakłóca przejrzystość systemu podatkowego, zwiększając niewątpliwie koszty związane z przestrzeganiem obowiązków podatkowych zarówno po stronie podatników, jak i organów podatkowych, osła- biając w ten sposób wydajność fiskalną podatku od towarów i usług. Preferencje w podatku VAT dotyczą w znakomitej większości stosowania stawek obniżo- nych. Nie wydaje się jednak racjonalna (niezależnie od politycznych możliwości realizacji takiego przedsięwzięcia) prosta likwidacja istniejących preferencji i „wzbogacenie” z tego tytułu budżetu państwa dość istotną kwotą. Bardziej efektywnym działaniem byłaby likwidacja wszystkich preferencji wynikających ze stawek obniżonych i wprowadzenie odpowiednio niżej skalkulowanej jednolitej stawki VAT-u¹⁸, ewentualnie wyeliminowanie większości preferencji podatkowych wynikających z obniżonych stawek, tak aby istniał tylko bardzo ograni- czony zakres stosowania jednej stawki obniżonej. Jednolita stawka VAT-u lub ewentualnie znaczące ograniczenie zakresu i liczby stosowanych stawek obni- żonych, musiałyby być jednak elementem szerszej reformy podatkowej, tak aby zapewnić system rekompensat osobom o najniższych dochodach, których „do- sięga” regresywny charakter tego podatku. Wprowadzenie rekompensaty pozwoli- łoby ograniczyć dostrzegane w literaturze przedmiotu negatywne efekty jednolitej stawki¹⁹, przy jednoczesnym osiągnięciu korzyści wynikających z wprowadzenia

17Preferencje podatkowe w Polsce, Ministerstwo Finansów, Warszawa 2014 r. s. 3, http://www.finanse.mf.gov.pl.

18 Szacunki wskazują, że jednolita stawka podatku, która miałaby zasadniczo neutralny wpływ na dochody z podatku VAT mogłaby być skalkulowana w wysokości 17% (szacunki resortu finansów).

19 J. Żyrzyński, Budżet i polityka podatkowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 189-192.

(13)

takiego rozwiązania. Kwestią dyskusyjną pozostaje, czy likwidować pozostałe preferencje w podatku VAT (np. tzw. zwolnienie podmiotowe, fakultatywne opodatkowanie stawką 0% niektórych towarów i usług, ułatwienia w rozliczaniu podatku stanowiące wyłom od zasad ogólnych itp.). Przy ewentualnej pozytyw- nej decyzji co do działań w kierunku ujednolicenia stawki nie ma tutaj jedno- znacznej odpowiedzi, jednak utrzymywanie zwolnienia podmiotowego przy jednej stawce VAT-u może być nieuzasadnione (koszty wypełniania obowiązków podatkowych są wówczas znacznie niższe dla podatników, a kontrole służb skarbowych prostsze, czyli są przekonywujące argumenty za likwidacją tego zwolnienia). Preferencje polegające na korzyściach, np. w uzyskiwaniu lepszej płynności finansowej, nie powinny być z kolei likwidowane, zwłaszcza w obli- czu konieczności zapewnienia porównywalnych warunków do konkurowania polskich podatników z podatnikami z innych państw członkowskich UE.

Analizując kwestię wydajności podatku od towarów i usług, nie sposób nie odnieść się do obserwowanego w ostatnich latach wzrostu nadużyć w podatku VAT, a także zauważalną słabnącą efektywność służb skarbowych w egzekwo- waniu zaległości w tym podatku. Te negatywne zjawiska, zresztą dość mocno powiązane ze sobą, wymagają podjęcia zdecydowanych działań zarówno wzmacniających skuteczność kontroli podatkowych i skarbowych, jak i poprawę ściągalności podatku. Podkreślenia wymaga, że potrzebę zdecydowanych dzia- łań w tym zakresie dostrzegł już resort finansów²⁰.

Zdecydowanie na uznanie zasługują te działania resortu finansów, które są na- kierowane na wzmocnienie dobrowolnego wypełniania obowiązków podatkowych, co powinno mieć pozytywny wpływ na dochody podatkowe. Warta wspomnienia jest tutaj inicjatywa (może nie systemowa, ale stanowiąca pozytywne efekty szuka- nia rozwiązań dotyczących promowania dobrowolnego wypełniania obowiązków podatkowych) wprowadzenia tzw. loterii paragonowej, która powinna przyczynić się do wzrostu ewidencjonowanego obrotu z działalności gospodarczej²¹.

Pełną aprobatę zyskują również zamierzenia resortu finansów²², których po- trzebę sygnalizowano już w literaturze przedmiotu²³, a dotyczące usprawniania systemu interpretacji podatkowych (tych formalnych – pisemnych, ale też mniej formalnych udzielanych telefonicznie, czy mejlowo) oraz rozwinięcia działalno-

20 Działania zwiększające stopień przestrzegania przepisów podatkowych i poprawiające efektyw- ność administracji podatkowej w latach 2014-2017, Ministerstwo Finansów, kwiecień 2014 r, http://www.mf.gov.pl.

21 Ibid., s. 43-44.

22 Ibid., s. 44-48.

23 T. Tratkiewicz, B. Rogowska-Rajda, Podatek od towarów i usług w indywidualnych interpreta- cjach podatkowych – wybrane problemy [w:] Interpretacje podatkowe a finanse przedsię- biorstw, red. T. Famulska, Difin, Warszawa 2013, s. 137-138.

(14)

ści informacyjno-edukacyjnej z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi infor- matycznych oraz pomysłem adresowania kampanii edukacyjnych również do uczniów.

Analizując kierunki rozwoju podatku VAT w kontekście jego znaczenia jako narzędzia polityki fiskalnej, nie można nie zauważyć wyrażanego w literaturze przedmiotu poglądu, że istotne może mieć w tym zakresie znaczenie istnie- jącego w Polsce niedostosowania z prawem unijnym i być może konieczność podjęcia odpowiednich działań dostosowujących. Potrzeba doprowadzenia pol- skiej konstrukcji podatku od towarów i usług do pełnej zgodności z wymaga- niami prawa Unii Europejskiej oznaczałoby według niektórych komentatorów spadek wpływów z tego podatku o mniej więcej 30%²⁴. Jak się wydaje, szacunki te opierają w dużej części na tezie o kumulatywnym charakterze podatku od to- warów i usług, w szczególności w zakresie niedostosowań leżących w odlicza- niu podatku naliczonego²⁵. Abstrahując jednak od wysokości tego szacunku (ich autor nie podaje niestety nawet zarysów jego metodologii), należy zwrócić uwa- gę, że jeśli mówimy o niedostosowaniach podatku od towarów i usług z prawem unijnym, to są to raczej niedostosowania powodujące dodatnie, a nie ujemne skutki budżetowe²⁶. Nie można zatem wyrażonego poglądu traktować jako za- sługującego na aprobatę, a tym samym uwzględniać go w analizie ryzyka po stronie dochodowej budżetu państwa.

Podsumowanie

Podatek VAT jest podstawowym źródłem dochodów podatkowych w Pol- sce, którego znaczenie fiskalne w okresie 10 lat członkostwa w Unii Europej- skiej trudno przecenić. Blisko dwukrotny wzrost dochodów z VAT-u w Polsce w tym okresie jest tym bardziej godny odnotowania, że w okresie tym doświad- czono spowolnienia gospodarczego wywołanego ogólnoświatowym kryzysem.

O skuteczności tego narzędzia polityki fiskalnej świadczy fakt, że wśród 25 państw członkowskich tzw. starej Unii Europejskiej oraz państw, które do niej przystąpiły w 2014 r. Polska odnotowała czwarty w kolejności wzrost rocznych

24 C. Kosikowski, Naprawa finansów publicznych w Polsce, Temida 2, Białystok 2011, s. 325.

25 Ibid., s. 324.

26 Należy zwrócić uwagę przede wszystkim na zidentyfikowane i zaskarżone do Trybunału Spra- wiedliwości Unii Europejskiej przez Komisję Europejską niedostosowania w zakresie stosowania obniżonej (zamiast podstawowej) stawki VAT-u do niektórych wyrobów medycznych oraz towarów ochrony przeciwpożarowej (vide: sprawa C-678/13).

(15)

dochodów z VAT-u²⁷. Polskę wyprzedziły tylko kraje nadbałtyckie i Luksem- burg, czyli kraje o stosunkowo małych gospodarkach. Świadczy to o dużym sukcesie fiskalnym tego podatku w badanym okresie. Pewnym niepokojem mo- gą jednak napawać dane o rosnących oszustwach i nie do końca skutecznej odpowiedzi na te wyzwania ze strony służb skarbowych. Przyjęty w kwietniu 2014 r.

program działań, mający zwiększyć stopień przestrzegania przepisów podatkowych i poprawić efektywność administracji podatkowej w latach 2014-2017, pozwala jednak przypuszczać, że z tym zjawiskiem służby resortu finansów so- bie poradzą. Pozostaje otwarte pytanie o kształt polityki finansowej w najbliż- szych latach w zakresie stawek podatkowych, wprawdzie do końca 2015 r. nie należy spodziewać się w tym względzie istotnych zmian, istnieje jednak potrzeba pogłębionej analizy i podjęcia decyzji co do kształtu stawek w podatku VAT, również w kontekście modelu w innych obciążeniach fiskalnych. Decyzja w tej sprawie mogłaby znacząco nie tylko zwiększyć rolę fiskalną tego podatku, ale też polepszyć sytuację konkurencyjną polskich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej.

Literatura

„Study to quantify and analyse the VAT Gap in the EU-27 Member States” , raport zlecony przez Komisję Europejską, TAXUD/2012/DE/316, Warszawa lipiec 2013 r.

Chądzyński M., Dochody z VAT stały się nieprzewidywalne, „Dziennik Gazeta Prawna”

21.01.2001.

Działania zwiększające stopień przestrzegania przepisów podatkowych i poprawiające efektywność administracji podatkowej w latach 2014-2017, Ministerstwo Finan- sów, kwiecień 2014 r., http://www.mf.gov.pl.

Dwie dekady VAT, rozmowa z prof. Jerzym Osiatyńskim, http://biznes.newsweek. pl.

Famulska T., Teoretyczne i Praktyczne aspekty funkcjonowania podatku od wartości do- danej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice 2007.

Famulska T., VAT jako instrument polityki fiskalnej w warunkach kryzysu gospodarcze- go [w:] Nowe zarządzanie finansami publicznymi w warunkach kryzysu, red.

S. Owsiak, PWE, Warszawa 2011.

Hallo. Gdzie ten VAT? „Gazeta Wyborcza” 25.03.2014 r.

Informacja o działaniach podjętych przez Polskę w celu realizacji rekomendacji Rady w ramach procedury nadmiernego deficytu. Warszawa kwiecień 2014 r.

http://www.mf.gov.pl.

27 W porównaniu dochodów za 2012 r. (ostatnie dostępne dane) do dochodów za 2004 r. (na pod- stawie danych Eurostat, stan na 14.03.2014 r.).

(16)

Komar A., Systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej, PWE, Warszawa 1996.

Kosikowski C., Naprawa finansów publicznych w Polsce, Temida 2, Białystok 2011.

Luka podatkowa w VAT – jak to zwalczać? Raport PwC Warszawa 14 stycznia 2014 r.

Owsiak S., Finanse publiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.

Owsiak S., Jakość planowania budżetowego w Polsce – próba oceny, http://www.nik.

gov.pl.

Po 10 lat w UE mamy dobrą ustawę o VAT, „Dziennik Gazeta Prawna”, 19.05.2014 r., Część Gazeta Prawna.

Preferencje podatkowe w Polsce, Ministerstwo Finansów, Warszawa 2014 r. s. 3, http://www.finanse.mf.gov.pl.

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2012 r. zmieniające rozporządze- nie w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania budżetu państwa. Dz. U. poz.

1546.

Tratkiewicz T. Rogowska-Rajda B., Podatek od towarów i usług w indywidualnych in- terpretacjach podatkowych – wybrane problemy [w:] Interpretacje podatkowe a fi- nanse przedsiębiorstw, red. T. Famulska, Difin, Warszawa 2013.

Wpływy z VAT jeszcze nigdy nie były tak niskie. Rząd się mylił, http://www.money.pl.

Zwalczanie oszustw w podatku od towarów i usług, Informacja o wynikach kontroli, Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa, 31.03.2014 r., http://www.nik.gov.pl.

Żyrzyński J., Budżet i polityka podatkowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.

TAX ON GOODS AND SERVICES AS A FISCAL POLICY INSTRUMENT WITHIN YEARS 2004-2013

Summary

The aim of the article is to present the VAT revenues in Poland within resent ten years. General (due to the study's limitations) analysis of the factors influencing VAT revenues is also carried out in the article. The analysis is accompanied by elaborating the factors responsible for the VAT revenues drop within resent two years. Finally, the at- tempt to present the outline of possible actions is presented, esp. those which could be taken to improve (from the budgetary perspective) the implementation of the fiscal policy in the scope of VAT.