1
SPIS ZAWARTOŚC7 TECZKI
I./l. Relacja
k . i s j - i
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora —
"I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora —.
II.-Materiały uzupełniające relację ----
III./ l. Materiały dotyczące rodziny r e la to r a ---
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. --- 1II./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) — _ III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945
III./5. Inne
IV. Korespondencja
f-
V. Nazwiskowe karty informacyjne V I Fotografie
2
3
O d p i s
ż y c io r y s
J ó z e fy z 0rzyaBkow3.jCi.ci3 K le in d ie n s to w e j •
Jrodziłum s i ę 2o paź d z id r a lk a i ''195 r*w 3y<*oki<B Mazowieckim ( jruo^rnia łom ży/isia) ob ecn ie w o j- B ia ło s t o c k ie ) • O jc ie c mój b ył buchal
terem w Masie P o w ia to w e j, z p ra cy s a e j utrzymywał żonę i s ie d m io ro d z i e c i , t o t e ż warunki m a te ria ln e ro d zin y b y ły skromne.
: i-no to r o d z ic e n ie p o s y ł a l i d z i e c i swoich do rządowych s z k ó ł r o s y j - s.vich, a le do dużo d roższych prywatnych s z k ó ł p o ls k ic h ,b y n ie narażać a z i a c i na szykany i r u s y fik a c ję ze s tro n y r o s y js k ic n n a u c z y c ie li.
'V domu wychowywano nas w p a t r io t y z m ie , uczono o i s t o r i i P o ls k i,ś p ie w a n o (p o cio.-łu) p ie ś n i p a t r i o t y c z n e . i a t k a opow iad ała nam o swym o jc u ,J ó ze fi< f Dłużniewskim , k tó r y b ra ł u d z ia ł w P ow stan iu Styczniowym w 1363 r . i b ył za t o ze s ła n y ha 11 l a t na S y b e r ię -.c o ja s ta r s z a s i o s t r a J an in a *m b r a ła u d z ia ł w o t ; a j ku szkolnym w 19o5 r . i wraz z innymi -cole• ami i P iotrem Bańkowskim,Mieczysławem Moczydłowskim i Eugeniuszem S r z e d n ic - kins p ro w a d ziła kom plety z nauczaniem w ję z y k u p olsk im u la m ło d z ie ż y , k tó ra ws .utek s t r a jk u o p u ś c iła s z k o ły rząd ow e.J a c h o c ia ż n ie c h o d zi
łam do s z k o ły r z ą d o w e j, brałam u d z ia ł w ty ch k om p leta ch ,ąa k tó rych mło
d zi pedagogow ie (1 6-1 3 l a t ) u c z y l i nas nawet e s p e r a n ta .
- 19o7 r . o j c i e c mój p r z e s z e d ł na em erytu rę i r o a z ic e p r z e n i e ś l i s ię . do jfcooży,gdzie zło ży ła m egzam in do d r u g ie j k la s y na p e n s ji ż e ń s k ie j
p . / r i r ii K o r z e n io w s k ie j• -.19od r .p e n s ja z o s t a ła p r z e k s z ta łc o n a na P ry watną żeńską S zk o łę H andiową,oo u w o ln iło s z k o łę o j k o n t r o l i r o s y j s k i e j go in s p e k to r a s z k o ln e g o ,g d y ż s z k o ła hańalowa z a l e ż a ł a od m in is te rs tw a Przem ysłu i ..landi i i od t e j póry n ik t n ie w iz y to w a ł j e j do r.1 9 1 4 .
To t e ż można b y ło t a j n i e p row ad zić l e k c j e h i s t o r i i P o ls k i.P o z io m jz k o - był bardzo w ysoki^B ardzo dobrze s t a ł a matematyka^ k t ó r e j u c zy ł p r o . . Maksymilian l o k a r e w i c z , j ę z . p o l s k i w ykładał J u liu s z K l e i n a i e n s t , j ę z . obce -p .J a n in a M akarewicz i ? lo re n ty n ? ry czy ,'s k a .
BZkolft należałam do o r g a n iz a c ji niepodle//ł ościov. o -p o s tę p o w ej , na zeb ran iach omawiało s i ę u z ie ł a B ebla, is r k s a , .a t a k ż e - p o g łę b ia ło wiadom ości z h i s t o r i i P o l s k i .
S zk ołę ukończyłam w 191i r . z odznaczeniem i zaczęłam pracować zarobko
wo u d z ie la ją c k o r e p e t y c j i i prowadząc ta jn e kom plety z p olsk im j ę z . wykładowym. Ja tych kom pletach przygotow ałam m łodzież" do egzaminów,
wstępnych do s z k ó ł p o ls k ic h , w rządowych sz^ o ła cn początkowy on j-ęzykiea wykładowym był wówczas r o s y j s k i . < 1914 r.b y ła m człon k iem ta jn e g o
skau tin gu .
■
Po wybuchu I wojny św iato w ej skończyłam ku rs s a n ita rn y i pracowałam ja-co s a n ita r iu s z k a w s z p it a la c h wojskowy ;h ,g d y ż wtedy pod .?,omża b yły s iln e d z ia ła n ia woj nne i w s z y s tk ie : z k o ły i inne w ię k sze p om ieszczeń n ia zam ieniono na " s z p i t a l e ” , kanni l e ż e l i na s ło m ie ,a a p o d ło d z e .
T rzeb a b y ło tym c ie rp ią c y m lu dziom p r z y jś ć z pomocą. Pod koniec 19150 objęłam posadę n a u c z y c ie lk i domowej w m ajątku Kownat„ u p p .B o le ehow
akich .J e d n o c ze ś n ie prowadziłam pracę ośw iatow ą na a si i współpracowa
łam w Px.>n?. W Kowna ta ca pracowałam 3 lata.'?: i-ła m dość czasu , by w as o— ||
dze s a m o k szta łc en ia p o g łę b ia ć wiadom ości z b i o l o g i i , z ję z . fr a n c u s k ie go i n ie m ie c k ie g o .' / 1913 r .w r ó c iła m do ło m ż y ,g J z ie dawała:;; korepetycji*
11 lis t o p a d a 1913 r.b ra ła m u d z ia ł w r o z b r a ja n iu Niemców i przebyłam n a jd o n io ś ln ie js z j moment ż y c ia ,s p e ł n ia n ia marzeń c a ł e j m ło d o ści - od zysk an ie n ie p o d le g ł o ś c i.
.praw dzie ju.-.w 1916 r . g o ś c iliś m y z entuzjazm en w f.omży 4 pułk
L e g io n ó w .S ta n o w ili o n i zaw iązek w ojska o o k s^ ieg o i m i e l i o r z e ł k i na _ czapkach, a le 10 j e s z c z e n ie b ^ ła w ó lia ^ o lsk a .
—
4
2 -
'y^ll
l Brałam u d zia ł w a g i t a c j i p rz e d wyoorami do 3e jmu £ 191:4 r . i oyłam człon k iem i o m i s j i <,yDorozej.'Ja. tę n a jw ięk szą radość mojego ż y c i a padły g łę b o k ie c i e n i e c ię ż k ic h s t r a t f bo 25 lis t o p a u a 1913 r .z m a r ł mój D jc ie c . Jedyny t>rat J a n , 1 9 - ie t - n i stu den t U n iw e rs y te tu W arszawskiego w y s tą p ił o c n o tn ić z o ao Wojska P o ls k ie g o , ś m ie r t e ln ie ranny w o b ro n ie j>ow a w d i i u lp tnarca 1919 r . zmarł w :Jo ,ym Sącza i k w ie tn ia 1919 r.
J e s ie ń ią 1919 r . p o j«ć p a ła m do -•artzawy,g ; z i e dostałam posadę w b iu rz e do Spraw Pow rotu Jeńców, J en o licó w i T oootn ik ó w . 2e skromnej p e n u ji z trudem mogłam utrzym ać s ię i o p a łc ić c z e s n e ,g d y ż za p isałam s i ę na W ydział m etam atyczno-przyrodnkczy W olnej S szec h n icy P o l s k i e j w marsza- w ie . Z asiałam je d n o c z e ś n ie .pracować zarobkowo i s t uui ov.ać, gdy ż n ik t z ro d zin y n ie mógł p r z y jś ć z pomocą. la n ie ooiad y w s to łó w ce akademic
k ie j ja d a ła a > ra zy w ty g o d n iu , a n ie r a z r z a a z i e j .
W czerw cu 192o r . zap ad ła uenwała na w iecach akadem ickich: w szyscy s tu d iu ją c y z g ła s z a ją s ię o c h o tn ic z o do o js k a P o ls k ie g o ,b y w a lc z y ć w o b ron ie O jc zy z n y . Zaciągnęłam s ię do O c h o tn ic z e j L e g i i iio o ie t i w końcu l i p c a i po z ą tk ie u s ie r p n ia p e łn iła m służD ę *a t r z e c i e j l i n i i
fr o n tu . la s tę p n ie oukOinenderowano anie do p e łn ie n ia słu żfty s a n ita r n e j p rzy riinnyco i cnoryca w W arszawie w s z p i t a l u D z ie c ią tk a J e zu s .
vi p a ź d z ie r n ik u 192o r.z w o ln io n o mnie na własną p rośb ę .ze 3 łu żb y wojsko
”e j i w róciłam do studiów i p ra c y z a io b k o w e j. Pracowałam w b iu r z e em igracyjnym , a w 1921 r.w ykładałam b i . l o r i ę na p e n s ji p .S ło ń s k ie j w Warszawie i prow adziłam kom plety u c ze n n ic , k tó r e przygotow yw ała® i o egzaminów do s z k ó ł ś re d n ic h . ’& roku s z k .i9 2 > -2 4 dojęłam posauę nauczy
c i e l k i b i o l o g i i i g e o g r a f i i w Prywatnym Sem inaria:: n a u czy c ie ls k im
w .*ariówce O p o c z y ń s k ie j. Trudna t o b y ła d e c y z ja o p u ścić .a r s z a w ę ,g d z ie miałam p r a c e , b. łam dem on stratorką (pom ocnicą a s y s te n ta ) na w y d z ia le b i o l o g i i d o ln e j Vszechnicy P o l s k i e j w W arszawie i miałam sp oro l e k c j i na kóm pletaon, a le uważałam, że k s z t a łc e n ie n a u c z y c ie li j e s t sprawą ważną I p iln ą w nowob u d a ją ce j s ię - P o ls c e . .."ariówka le £ y między lia o o - mieoi I Opocznem,z k t ó r e v b y ło na n a j b l i ż s z ą s t a c ję k o le jo w ą 27 km.
v u riów ce miałam doore warunki ao pracy z m ło d zieią ,m o żn a b y ło nawią
zać b l i s k i kontakt z p r z y r o d ą , urządzać l i c z n e w y c ie c z k i i s z e r z y ć ochronę p rzy ro d y .R o b iła m t e ż l i c z n e w y c ie c z k i kritjoznaw cze.O pracow ałam plan w y c ie c z e k d la w s zy stk ic h p i ę c i u kursów ta k ,ż e b y u czen n ice po
ukończeniu sz .o ły z n a ły z w y c ie c z e k : Warszawę i ia zo w s ze ,S a n d o m ierz i G-óry Ś w ię to k r z y s k ie , -yżynę Lu belską i P o d la s ie , lie lk o p o ls k ę z Porno*
rzem i Wybrzeżem, o lą s k -K a to w ic e -Kraków - ? » ie łic z k ę - Zakopane.
Każdy kurs odbywał jed n ą d a ls z ą w y cie czk ę k rajozn aw czą po k o n ie c roku s zk o ln e g o .
J ed n o cześn ie w (Srodze s a m o k szta łcen ia p o g łę b ia ła m sw oje wiadom ości z g e o g r a f i i . P rze d każdą w y cieczk ą s zk o ln ą sama ro b iła m w c z a s ie w a k a c ji w y c ie c z k i,o y poznać o k o lic e i zaplanować taką w y c ie c z k ę _szk.
W 1925 r*u rzą d z iła m wraz z gronem n a u c zy c ie ls k im w y cie czk ę do Włoch , g d z ie w/g p r z e z e mnie Opracowanej mars ar taty z w ie d z iliś m y R zym ,N eapol, O a p r i,A s y ż , P e r u g ię , F lo r e n c ję , P iz z ę ,G e n u ę , M ed io lan , Padw ę,W enecję, i iic-deń. ? iy c ie czk a tr w a ła 5 ty g o d n i i d a ła ni możność pozn an ia
y*2ocn i w ie lu z ja w is k g e o g r a fic z n y c h .
V Warszawie prowadziłam k ó łk o b io lo g ic z n e i k ra jo zn a w c ze .U czen n ice poznawały f l o r ę i faunę o k o lic z n ą . ftykayłyśmy stan ow isk a c i s a w l a sach k o ło C h lew isk .
Poznawałyśmy z w y c z a je , p iś n i i o o rzęa y lu d owe. Ozasem byłyśmy zapaaasza—
ne na w e s e le i d z i ę k i temu opisałyśm y w e s ele o p o c z y ń s k ie , wydrukowane nakładem Seminarium w i£ariów ce«
j
5
w 1926 Tm byłam człon k iem Z-I?. v* r.19 3 1 p rze n io s ła m s ię na w łasąą prośbę z a r ió w k i do Seminarium N a u c z y c ie ls k ie g o w Ło::.żj . l a t a j a k ty wnie u c ze s tn ic zy ła m w ruchu związkowym,byłam c z ł o kiem Zarządu w je * . c j i N a u c z y c ie li Szkół S rean ich p rzy Z a r z ą d z ie Powiatowym ZNP w ł,omż>
1932 r . brałam u d z ia ł w w y c ie c z c e do Jani i , urządzon ej p r z e z ZNP.
Na j e s i e n i 1933 r .p r z e n io s ła m s i ę na własną prośoę do Gimnazjum im*
T .K o ś c iu s z k i w S łon im ie.D yrek torem te g o gimnazjum b ył mój a ż w ą g ie r J u liu s z K le in d ie n s t , k t ó r y owdowiał w 1932 r . i p o z o s t a ł z t r o j iem
d z i e c i . % 1934- r.p o ś lu b iła m J u liu s z a K le in d ie n s t a s t a r a j ą ; s i ę ż a s tą p ić zm arłą .matkę moim s i o s t r zeAcom. Do tych obowiązków d o a z ła Opieka nad s io s t r ą męża,Anną K le in d ie n s t ,k a le k ą , k tó ra w m iarę swych s i ł pomagała w pracach dom owych,ale te i c z ę s t o i dłu go chorowała#
■ ój mąż zm arł w 1964 r . , a j e g o s i o s t r a dotąd t . j . d o 1971 r . p o z o s t a je na m ojej w y łą czn ej o p ie c e i l e ż y Już od 1963 r . Ja mam ju ż 75 l a t i c o ra z c i ę ż e j j e s t mi opiekow ać s i ę ch o rą .
h roku 1935 p r z e n ie ś liś m y s i ę na własną p rośoę ze S ło n in a do Lidy i pracow aliśm y do 1945 r . w la t a c h 1939-1941 pracow aliśm y w d z i e s i ę c i o l e t n i c h szk ołach ś r e d n ic a . W 1941 r . latem w k r o c z y li do Lid y Mie;.<cy« Już we w rześn iu 1941 1 * razem z. k o l. H elen ą J odkównf* i
^andą Lewkowi ;zówną zorganizow ałam kom plety t a jn e • o n au ozan ia.w yk ła
d a l i na nich rów n ież k o l. J u liu s z K le in d ie n s t i Zygmunt dnke.Przew aż
n ie p rze ra b ia n o kurs imnazjum, gdyż m ł o i z i e ż w w ieku lic e a ln y m mu#
s i a ł a p ra c o w a ć ,a le b y l i i t a c y , k tó r z y g o d z i l i naukę ż p ra c ą .
P racę na kom pletach ta jn e,*o n au czan ia opisywałam w pracach konkurso
wych, urywki te g d są drukowane w wydawnictwach zoiorow ych "S z k o ła w ‘t o n s p i r a c j i ’*- I n s t y t u t Y»yd. "N asza k s ię g a r n ia 1*. 1960 r . i wydawn.. ON
"K o b ie ta w w a lce " o ra z "N a u c z y c ie l w w alce o nową P o ls k ę ".O b ie k s i z k i wydane w 197o r .
W r.1944 p o le g ł w walkach p a rty z a n c k ic h pod Surkotam i nasz syn J. n K le in d ie n s t.W 1945 r .p r z y je c h a ła m wraz z mężem i je.vo s i o s t r ą do V#4jh ero w a .O b ie c ó r k i w r ó c iły do- P o ls k i w c z e ś n i e j . 1. W ejherow ie wykła
dałam o i o l o g i ę i g e o g r a f i ę w Liceum OC—is z t . w r . ! 9 5 o . ianowano i .ni d y re k to rk ą te g o lic eu m . u 1952 r .n a w łasną prośbę p r z e n ie s io n o n ie do 3d y n i, & w 1953 r .n a własną prośbę zo sta ła m p r z e n ie s io n a do
Liceum P e d a g o g ic zn e g o w ile jb e r o w ie vg d z ie pracowałam c*o 1960 r .c h o -4 c ia ż na em eryturę p rze szła m w 1962 r .T y k w ię c w zaw od zie n a u c z y c i'1-?
skim przepracow ałam 55 l a t , a z te, o w zakładach k s z t a łc e n ia nauczy
c i e l i 25 l a t .
Od 1947 r.b y ła m człon k iem P P S ,a od 15 gru u n ia 1943 r . j stem c s ło n - kiem PZPR. Od 1949 r.b y ła m Sekretarzem POP w »z k J ła c n ,w £ tó ry c b pracowałam.
w. r.1933 zostałam odznaczona medalem N io p o d lo g ło ś c i za p racę niepou?
le g ło ś c io w ą pod z y borem i u c z ia ł w r o z b r a ja n iu ?1 iemców 11 lis to p a d a 1 9 1 .. w *.omży. # 1954 r.o d zn a czo n o mnie Złotym krzyżem Z a s łu g i 260079, w 1955 r . edalem D z i e s i ę c i o l e c i a PRL -'ir.4o4So7* w r.1957 Z ło tą Odznaką Związkową Nrą319, a w 1964 r.S ztan darem P ra cy I I K las N r . 1-19434 i Odznaką D z i e s i ę c i o l e c i a :Jr.3 12233. iSf 1963 r . Z ł o t a Odznaką Honorową L i g i Ochrony Przj ody 3 r.3 9 o .
P is z ę ten ż y c io r y s 29 marca 1971 r . Jestem na © m erytu rze, w miarę moich s i ł p ra c u ję s p o łe c z n ie . Jestem p rzew o d n iczą cą S e k c ji 2merytói p rzy Z a rz ą d z ie Powiatowym ZNP w W ejh erow ie,Jestem ław nikiem w aądzi<
powiatowym w ;«ejhero/vie, w ic e p rzew o d n ic zą c ą Zarządu Tow arzystwa P r z y j a c i ó ł B i b l i o t e k i t 3złonkiem Pow iatow ego Zarządu ZBoV»IQ i c z ło n kiem Pow iatow ego Zarządu L i g i Jcnrony P r z y r o d y . ie:-zkam w W jh e i >' w ie i ma na swoj j w y łą czn ej o p ie c e s i o s t r ę mego zm arłego m ęża,k:-.i J kę l i c z ą c ą 33 l a t a . Od 3 l a t j e s t ona o b ło ż n ie cn ora i n ie może
Y» 1929 • r.zrobiłam wraz z koleżanką wy sieczkę do Praneji.Zwiedziłyśmy Paryż, Bretanię, pwernię, Szai.oinię, Ałpy.
_
6
c h o d zić o Ałasnycb s i ł ->.ch. J ed y n ie dz ię fc i pomocy jatcą c h o re j okazuj € PCK przez p r z y d z i e l e n i e s i o s t r y P o g o to w ia PCK na 4 g o a z in y d z i n n ie,
mogę z trądem p od o ła ć c ię żk im obowiązkom domov;ym.
P o d p is : J ó z e fa z Grzyrnłcowsicich K le in d ie r is t ov.a-
Odpis sporządzono d a .23 gru dn ia 1971 r .
7
O d p i s
Ż y c io r y s
J ó z e fy z nrzymkowskich K le in d ie n 3 to w e j .
Urodziłam s i§ 2o p a ź d z ie r n ik a 1395 r.w Wy «* a k ia *iazowieakiai ( g a o ^ rn ia łom żyńska) ob ecn ie waj . B i a ł o s t o c k i e ) . O jc ie c a ó j b y ł buchal
terem w K a s ie P o w ia to w e j, z p ra c y awej utrzymywał żonę i s ie d m io r o , d z i e c i , t o te ż warunki m a te ria ln e r o d z in y b yły skromne.
Mimo t o r o d z ic e n ie p o s y ł a l i d z i e c i swoich do rządowych s z k ó ł r o s y j - s k ic h , a le do dużo d ro ższych prywatnycn s z k ó ł p o ls k ic h ,b y n ie narażać a z i o c i na szykany i r u s y fijc a c ją ze stro n y ro s y js k ic n n a u c z y c i e l i .
y domu wychowywano nas w p a t r iu t y ź m ie , uczono o i s t o r i i P o lo k i , śpiewane (p o c ioitu ) p ie ś n i p a tr io ty c z n e .M a tk a opow iadała nam o swym o jc u ,J ó z e i'l Dłużnie?.'skim, k tó r y b ra ł u d z ia ł w P ow stan iu Styczniowym w 1363 r* i był za t o ze s ła n y ha 11 l a t na S y b e rię .M o ja s ta r s z a s i o s t r a J a n in a fe§
b r a ła u d z ia ł w s t r a jk u s zk o ln y a w 19 o5 r . i wraz z innym i k o lega m i i P io tre m Danków 3k i rt,Mieczysławem Moczydłows-sim i Eugeniuszem S r z e d n ic - kim p ro w a d ziła kom plety z nauczaniem w ję z y k u p o ls k im a la m łodzieży-, k tó r a ws ut<ak s t r a jk u o p u ś c iła s z k o ły rząd ow e.J a c h o c ia ż n ie c h o d zi
łam do s z k o ły r z ą d o w e j, brałam u d z ia ł w ty cn k om p leta ch ,n a k tó ry c h mło
d zi pedagogow ie (16-13 l a t ) u c z y l i nas nawet e s p e r a n ta .
» 19o7 r . o j c i e c mój p r z e s z e d ł na em eryturę i r o a z ic e p r z e n i e ś l i s ię do Łom ży,gd zie zło ży ła m egzam in do d r u g ie j k la s y aa p e n s ji ż e ń s k ie j p . J a r i i K o r z e n io w s k ie j. -fl9od r . p en s ja z o s t a ła p r z e k s z ta łc o n a na P ry watną Żeńską S zkołę Handlową,co u w o ln iło s z k o łę od k o n t r o l i r o s y js k ie go in s p e k to r a szk oln eg o ,g d yż. s z k o ła handlowa z a l e ż a ł a od m in is te r s tw a Przem ysłu i Handlu i ou t e j pory n ik t n ie w iz y to w a ł j e j do r.1 9 1 4 . To t e ż można o y ło t a j n i e p ro w a d zić l e k c j e h i s t o r i i ' P o ls k i.P o zio m '- 'szko^
ł y b ył bardzo w y sok i.B a rd zo d ob rze s t a ł a m a te a a ty k a fk tó r e j u czjtł p r o f.
M aksym ilian _£okarewicz, j ę z . p o l s k i w ykładał J u liu s z K l e i n d i e n s t , j ę z . ' obce —p .Jan in a .Mokarewicz i ?lo re n ty n a P ry c zy ń s k a .
W s z k o le należałam do o r g a n iz a c ji n ie p o d le g ło ś c io m o -p o s tę p o w e j , na zeb ran iach omawiało s i ę a z i e ł a B e o la ,:l3 rk s a , a t a k ż e - p o g ł ę b ia ł o wiadom ości z h i s t o r i i P o l s k i .
S zk o łę ukończyłam '* 1913 r . z odznaczeniem i zaczęłam pracow ać zarobko*
wo u d z ie la ją c k o r e p e t y c ji i ' prowadząc ta jn e kom plety z p o ls k im j-ęz.- wykładowym.Na tych~kom pletacn przygotow ałam m ło d z ie ż do egzaminów
wstępnych do s zk ó ł p o ls k ic h ,w rządowyon szk oła ch początkow ycn j ęzykiea wykładowym b ył wówczas r o s y j s k i . V,' 1914 r.b y ła m człon k iem t a j .lego
skau tin gu .
Po wybuchu I wojny św iatow ej skończyłam kurs s a n ita rn y i pracowałam ja k o s a n ita riu s z k a w s z p it a la c h wojskowy ;h ,g d y ż w tedy pod Porażą b y ły jj s iln e a z ia ła n ia wojenne i w s z y s tk ie :■ z k o ły i inne w ię k sze p o m ie s z c z ę ^ n ia zam ieniono na " s z p i t a l e ” , kanni l e ż e l i na s ło m ie ,n a p o d ło d z e .
'Trzeb a b y ło tym c ie rp ią c y m lu d ziom p r z y jś ć z pomocą. Pod k o n ie c 1915r2 objęłam posadę n a u c z y c ie lk i domowej w m a ją tk i Kownaty u p p .B o lech o w - j s k ic h . J ed n ocześn ie prow adziłam p racę ośw iatow ą na w s i i w spół prac owa-|
łam w?OW. V Kownatacn pracowałam 3 la ta .M ia ła m ^ dość cza su , by w .d*o- J dze sam ok ształcen ia p o g łę b ia ć wiadom ości z b i o l o g i i , z ję z . f r a n c u s k i e go i n ie m ie c k ie g o .% 1918 r .w r ó c iła m do Łomży, gdzieś dawałam k o r e p e ty c ji 11 lis t o p a d a 1913 r.b rałam u d z ia ł w r o z b r a ja n iu Niemców i przebyłam | n a jd o n io ś ln ię js z y moment ż y c ia , s p e ł n ie n ie marzeń c a ł e j m ło a o ś c i - | odzyskan ie n ie p o d le g ło ś c i.
wprawdzie ja z .w 1916 r . g o ś c iliś m y z entuzjazm en w Łomży 4 p u łk Leg ionów * S ta n o w ili o n i zaw iązek w ojska o o k s^ ieg o i m i e l i o r z e ł k i ha czapkach, a le to j e s z c z e n ie b ^ ła w ólaa P o ls k a .
8
2 -
Srałam a d z ia ł w a g i t a c j i p rz e d wyborami do Sejma £ 1919 r . i byłam człon kiem k o m is ji w y b o rc z e j.
.la tę n ajw ięk szą radość mojego ż y c ia padły g łę b o k ie c i e n i e c ię ż k ic h
3t r a t , bo 25 lis t o p a d a 1913 r .z m a r ł mój o j c i e c . Jedyny b ra t J a .n ,1 9 -ls t- n i stu d en t U n iw ersytetu W arszawskiego w y s tą p ił o c h o tn ic z o do l o j s k a P o ls k ie g o ,ś m ie r t e ln ie ranny w o b ro n ie Lwowa w d n ia 13 marca 1919 r . zmarł w ;Jov,ym Sącza 1 k w ie tn ia 1919 r .
J e s ie n ią 1919 r.p o je ch a ła m do ‘S a rs z a w y ,g a z ie dostałam posadę w b iu rz e do Spraw Pow rota Jeńców, U caodźcó« i P oo o tn ik ó w . 2e skromnej p e n s ji z trądem mogłam atrzym ać s ię i o p a łc ić c z e s n e ,g d y ż za p is a ła m s i ę na W ydział aetem a tyczn o-p rzyrod h aczy W olnej W szechnicy P o l s k i e j w 'warsza
w ie . Z asiałam je d n o c z e ś n ie ,p ra c o w a ć zarobkowo i s ta a io v .a ć ,g d y ż n ik t z ro d zin y n ie mógł przyjść? z pomocą. la n ie ob ia d y w s to łó w c e akademic
k ie j jadałam 3 ra zy w ty g o d n ia , a n ie r a z r z a d z i e j .
# czerw ca 192o r . aapadła acnwała na w iecach ak ad eiaick icn : w szyscy s tu d iu ją c y z g ła s z a ją s i ę o c h o tn ic z o do feojska P o ls k ie g o ,b y w a lczy k w o b ron ie O jc zy z n y . Zaciągnęłam s ię do O c h o tn ic z e j L e g i i iio o ie t i w końca l i p c a i po zątkiem s ie r p n ia p e łn iła m s ła ż o ę na t r z e c i e j l i n i i f r a n t a . Tastępnie pdkóaeadarowado ranie do p e łn ie n ia s ła ż b y s a n it a r n e j p rzy rannycn i choryca w W arszawie w s z p it a lu D z ie c ią tk a J e z u s .*
"i p a ź d z ie rn ik u 192o r.z w o ln io n o mnie na własną p rośb ę ze 3 łu żb y wojskc wej i w róciłam do stadiów i p ra c y za ro b k o w ej. Pracowałam w b ia r z e
em igracyjnym , a w 1921 r.w ykładałam b i o l o g i ę na p e n s j i p .S ło ń s k ie j w Warszawie i prowadziłam k om p lety u c ze n n ic , k tó r e przygotow yw ałam do egzaminów j o s zk ó ł ś r e d n ic a . % ro k a s z k . 1923-24 Objęłam posadę aauczy-
c i e l k i b i o l o g i i i g e o g r a f i i w Prywatnym Seminarium n a u c z y c ie ls k im w ^ ariów ce O p o c z y ń s k ie j.• Trudna t o b y ła d e c y z ja o p a ś c ie ■■ Warszawę*gcr-zi*
miałam pracę,b^łam dem onstratorką (pom ocnicą a s y s te n ta ) na w y d z ia le b i o l o g i i ^ o la e j is z e c h n ie y P o l s k i e j w ?#ąrszawie i miałam sp oro l e k c j i na kom pletach, a le uważałam, że k s z t a łc e n ie n a u c z y c ie li j e s t sprawą ważną i • p iln ą w nowobadującej s i ę - P o l s c e . r /ariówka l e ż y m iędzy" Bad o - miem I Opocznem,z k t ó r e j b y ło na n a j b l i ż s z ą s t a c ję k o le jo w ą 27 km.
W Mariówce miałam dobre warunki ao p racy z m łodzieżą,m ożn a b y ło nawią
zać b l i s k i kontakt z p r z y r o d ą , urządzać l i c z n e w y c ie c z k i i s z e r z y ć ochronę p rzy ro d y .R o c iła m t e ż l i c z n e w y c ie c z k i k ra jo zn a w c ze .o p ra c o w a ła i plan w y c ie c z e k d ia w szy stk ich p i ę c i a karsów ta k ,ż e b y u c ze n n ice po ukończeniu szkoły, zn a ły z w y c ie c z e k : Warszawę i M azow sze*S an d om ierz-i Góry Ś w ię to k r z y s k ie , Wyżynę Lu belską i P o d la s ie , W ie lk o p o ls k ę z Pomo
rzem i Wybrzeżem, o lą s k - l a t a w i c e -Sraków - W ie lic z k ę —* Zakopane.
£ażdy kurs odbywał jed n ą d a ls z ą w y cieczk ę k rajozn a w czą po k o n ie c roka s zk o ln e g o .
J ed n ocześn ie w drodze s a m o k szta łcen ia p o g łę b ia ła m sw oje w iadom ości z g e o g r a f i i . P rze d każdą w y cie czk ą s zk o ln ą sama ro b iła m w c z a s ie w a k a c ji w y c ie c z k i,o y poznać o k o lic e i zaplanować taką w y c ie c z k ę .szk . W 1925 r .u r z ą lz iła m wraz z gronem n a u czy c ie ls k im w y c ie c zk ę do W łoda, g d z ie w/g p r z e z e mnie Opracowanej m arszruty z w ie d z iliś m y E z y a ,ie a p o l, O a p ri,A s y ż , P e r u g ię , F lo r e n c ję , P iz z ę ,G e n u ę , M ed io la n , Padw ę,W enecję, i 'Atiedeń. W ycieczka tr w a ła 5 ty g o d n i i d a ła mi możność p ozn an ia
K ło ca i w ie lu z ja w is k g e o g r a fic z n y c h .
W W arszawie prowadziłam k ó łk o b io lo g ic z n e i k ra jo z a a w c z e .U c z e n n ic e poznawały f l o r ę i faunę o k o lic z n ą , fcykeyłyśmy stan ow isk a c i s a w l a sach k o ło C h lew isk .
Poznawałyśmy zw yczaj e . p i ś a i i oarzęd y la d owe.Ozasem byłyśmy zapaaasza- ne na w e s e le i d z i ę k i tema opisałyśm y w e s ele opoczyńskie*w ydrukow aae nakładem Seminarium w M ariów ce.
9
iw 1926 r , byłam człon k iem ZHP* W r.19 3 1 p rzen iosłam s ię na w łasąą prośbę z M ariówki do Seminariom N a u c z y c ie ls k ie g o w ioraży- T u ta j akty w n ie u czestn iczy ła m w ruchu związkowy®, byłam c z ło ik ie m Zarządu w Seis c j i N a u c z y c ie li S zk ół Ś redn ich p rz y Z a rzą d z ie Powiatowym ZNP w iomży W 1932 r . brałam u d z ia ł w w y c ie c z c e do D a n ii,u rz ą d zo n e j p r z e z ZNP.
Na j e s i e n i 1933 r .p r z e n io s ła m s ię na własną prośbę do Gimnazjum im, T .K o ś c iu s z k i w S łon im ie.D yrek torem te g o ^imnaz^aa b y ł mój s z w a g ie r J u liu s z K le in d ie n s t ,k t ó r y owdowiał w 1932 r * i p o z o s t a ł z t r o jg ie m d z i e c i . I 1934 r .p o ś lu b iła m J u liu s z a K le in d ie n s ta s t a r a ją c s i ę za ste p ić zm arłą matkę moim sio s trze ilc o in *3 o ty ch obowiązków l o s z ł a o p iek a nad s io s t r ą męża,Anną K le in d ie n 3 t,iŁ a łe k ą , k tó ra w m iarę swych s i ł pomagała w pracach domowych,ale t e ż c z ę s t o i długo ch orow ała*
Mój mąż zmarł w 1964 r . , a je g o s i o s t r a dotąd t . j . d o 1971 r .p o z o s t a je na m ojej w yłączn ej o p ie c e i l e ż y J.uż od 19t>8 r . Ja mam ju ż 75 l a t i c o ra z c i ę ż e j j e s t mi opiekować s i ę ch o rą .
fi roku 1935 p r z e n ie ś liś m y s i ę na własną prośbę ze Słonim a do Licfr i pracow aliśm y do 1945 r . W la t a c h 1939-1941 pracow aliśm y w d z i e s i ę c i o l e t n i c h szkołach ś re d n ic h . W 1941 r . latem w k r o c z y li do la d y Niem cy. Już we w rze śn iu 1941 r . razem z .k o l.H e le n ą Jodkówn4« i
Wandą Lewkowi ^zówną zorganizow ałam kom plety ta jn e g o naaozania.7sykła*
d a l i "na nich rów n ież k o l. J u liu s z K le in d ie n s t i Zygmunt .-'ianke.Przewaj n ie p rze ra b ia n o kurs gimnazjum* gd yż m ło d z ie ż w w ieku lic e a ln y m su#
s i a ł a p ra c o w a ć ,a le b y l i i t a c y , k tó r z y g o d z i l i naukę ż p r a c ą .
P racę na kom pletach ta jn e g o n au czan ia o p i s y w a ł a w pracach komkurso- wyon*urywki te g a .są drukowane w wydawnictwach zoio.ręwyęh "S z k o ła w k o n s p ir a c ji* - I n s t y t u t W yd."Nasza k s ię g a r n ia " 19oo r . i wydawa*śK)N
"K o b ie ta w w a lce " o ra z "N a u c z y c ie l w w alce o nową P o ls k ę " .O b ie ksią;
k i wydane w 197o r .
W r.19 4 4 p o le g ł w waletach p a rty za n c k ic h pod Surkotami nasz syn J^n; : K le in d ie a s t.W 1945 r .p r z y je c h a ła m wraz z mężem i je g o s i o s t r ą do Vi4jherowa.Obie c ó r k i w r ó c iły do P o ls k i w c z e ś n ie j .W W ejh erow ie wykła
dałam c i o l o g i ę i g e o g r a f i ę w Liceum O C-Kszt.w r*195o.M ianow ano a n ie d y rek to rk ą te g o - lic e u m . # 1952 ,r.n a w łasn ą p rośb ę p r z e n ie s io n o mnie do G dyni, a w 1953 r .n a własną prośbę zostałam p r z e n ie s io n a do
Liceum P e d a g o g ijz n e g o w W e jh e r o w ie ,g a z ie pracowałam do 1963 r .c h o —4 c ia ż na em eryturę p rzeszła m w. 1962 r .T y k w ię c w za w o d zie n a u czy c ie l- sicia przepracowałam 55 l a t , a z te g o w zakładach k s z t a ł c e n ia nauczy
c i e l i 25 l a t .
Od 1947 r.byłam człon k iem P P S ,a od 15 g ru d n ia 1943 r . j - s t e m c z ło n kiem PZPE. Od 1949 r.b y ła m Sekretarzem POP w szkołacn,-w jt ó r y c h pracowałam.
^ r.1933 zostałam odznaczona medalem N ie p o d le g ło ś c i za p ra c ę n iep o d le g ło ś c io w ą pod zaborem i u c z ia ł w r o z b r a ja n ia Niemców I I lis t o p a d a 1 9 1 .. w r.omży. W- 1954 r.o d zn a czo n o mnie Złotym Krzyżem Z a s łu g i Nr*..
26OO79, w 1955 r . Medalem D z i e s i ę c i o l e c i a PRL *lr.4 o4 8 o7 , w r*1957 • Z ło tą Odznaką Związkową Nrą319» a w 1964 r.S ztan darem P ra c y I I Klaą!
N r . 1—19434 i Odznaką D z i e s i ę c i o l e c i a Nr.G 12233. ift 1953 r . Z ł o t ą Odznaką Honorową L i g i Ochrony P rz y r o d y ^ r .3 9 o .
P is z ę te n ż y c io r y s 29 marca 1971 r . Jestem na e m e ry tu rze , w m iarę moich s i ł p ra c u ję s p o łe c z n ie . Jestem p rzew od n iczą cą S e k c ji 3m erytót;
p rzy Z a rzą d zie Powiatowym ZNP w W ejh erow ie,Jestem ław n ik iem w &ądzit;
'powiatowym w fle jh e ro r tie , w icep rzew o d n iczą cą Zarządu Tow arzystw a M P r z y j a c i ó ł b ib lio t e k i,C z ło n k ie m Pow iatow ego Zarządu ZEoV»ID i czło a ^ k ie s Pow iatow ego Zarządu L i g i Oonrony P r z y r o d y . Mieszkam w iSejberifcg w ie i ma na s w o jij w y łą czn ej o p ie c e s i o s t r ę mego zm a rłeg o męża,.kaj|
kę le c z ą c ą 33 l a t a . Od 3 l a t j e s t ona o b ło ż n ie ch ora i nie'może M W 1929 r.zrobiłam wraz z koleżanką wycieczkę do Pranej i. Zwiedziłyśmy Paryż, Bretanię, pwernię, Szamośnię, Ałpy.
10
• i.
* -
f s a K J
4 -
cb o d zić o A łasaycłi s iła c h - J e d y n ie d z ię & i pomocy jascą c h o r e j o s a z u ^ PC£ przez p r z y d z ie le n ie s i o s t r y Pogotowia. PC£ na 4 g o a z in y d z ie n n ie ,
EBOgę z trudem p od oła ć c ię ż k im obowiązicom domowym.
P o d p is : J ó z e fa z Grzymlcowsiictł K le i ad i e as 1ow a.
Odpis sporządzono d a .23 g ra d a ia 1971 r.
