O D P O W I E D Z
Na Punkta podane Menniczney Dnia 1 4 . Mie/i§ea Października 1 7 7 4 . Roku od
Prześwietney Subdelegacyi*
*" 1 Ważai^c co fię do tych czas z Monety Kraiow^ d ziało , wątpić nić
można, że nie same wewnętrzne rozruchy przyczyny są wysokiego K ursu Zfota , y że inne do tego przymięszafy fię okoliczności , każdy K urs Zfota u poftronnych Narodow znai§cy sadzie może , żc Handel we wszyftkich Pańftwach choć nayabsolutnieyszych ftanowi Kurs Złota , a przez to samo proporcyi między Złotem y Srebrem , gdyż te dwa Metale w rzeczy samey mc innego nie s<j, iak tylko piętnowany T o w a r , które
go dobroć wewnętrzna , rzadkość , albo mnogość, łatw ość, albo trudność pozyfkania , cenę onych uftanawia , a nie Stępel na nim wybity , lub roz
kaz Zwierzchności, co łatwo poznać można zapatrzy wszy fię na to , co hę dzieie w poftronnych Pańftwach, gdzie walor Czerwonego Złotego ina- czey od Panui§cego ieft uftanowiony , a w handlu inaczey ieft przyięty.
'I a cena iednak czasem fię odmienia iak w innych T o w arach , kiedy ich ik«ypo albo doftatkicm fię znayduie, w ten czas zowie fię odmiana Jg io ale nic nie odmienia Pedem Monetarium.
Z tego wynika , że kiedy ewaluacya iednego Metallu przeciwko dru- giemu arbitrarie ieft wzięta, nie według mnogości gatunku Metallu y potrzeby według pozycyi Kraiu t y nie ftosui^c fię do proporcyi wziętey u poftronnych Narodow ; to nieochybnie wkrótce nadto mało szacowany Mretal w y g in ie , a drugi od Narodu przepłacony będzie.
Tracicm y w przemianie , traciemy drugi raz przez niedoftatek przy
muszeni od S^fiadow przyi^ć cenę iaka Im fię podoba.
Uftonowienic tedy proporcyi między Złotem y Srebrem, Kray al
bo zuboży , albo przy doftatkach swoich utrzymać może , przez ddkona- łć ćeąuilibrium między niemi proporcyonalne do szacunku wnętrznego
^łożenie.
Konftytucye tę proporcyi w Polszczę ułożyły , nakazuje bicie so*
Złotych z Grzywny Feynu , a szacui^c Czerwony Złoty 16 | tychże Z ło ty c h , zk<}d wynika że za iednę Grzywnę Zfota czyftego daiemy 14,, G rzyw ien , 5. Ł u tó w , 4. Grany , czyftego Srebra.
Publicum zaś biorąc y wydai^c Czerwony Złoty po 18 . Złotych Co iuż nie A gio ale lichwiarftwo na Złocie zwać fię m oże, tęż proporcy§
przeinaczyło , tak że za iednę Grzywnę czyftego Zfota daiemy 15 . G rzy
w ie n ,6. Ł u tó w , y pięć Granów czyftego Srebra , a ztęd podany L i
chwiarzom sposob (kupowania nowey .Monety za Czerwone Z ło te , y wy
prowadzenia oneyże za Granice.
Wątpić nie należy , że gdyby było Prawo ufkutecznione nie przer
wanie względem Kursu Monety rachui^c 16 . |. Złotych na Czerwony Kloty , zapewnie od tey tak znaczney szkody zachowanibyśmy zoftali 'i Kcz gdy okoliczne Pańftwa wyższy proporcyi Srebra to ieft iak 1. G rzy
wna Złota do 14 . Grzywien Srebra circiter o b se rw u j, gdy M iafta W Prulkiey Prowincyi handlowne maięce Prawa bicia Monetę Pedem
"Monetarium Rzeczypospolitey nieprzyięły , y gdy Lichwiarze w wysokiey kurrencyi Zfota , sposob zylku upatrzyli , dziwować fię nie należy , żc Nakazana cena Zfota utrzymać fię nic mogła.
A Bier-
Bierzmy teraz przykład z doświadczenia, y uwaźaymy czego fię Spodziewać m am y, n a k azu je K urs Czerwonego Złotego po 18 . Zło
tych.
Zapewne żadna inna konfekweneya nie wypadnie, tylko że reszt®
M onety z Kraiu w y g in ie , ieżeli na 18 . Złotych Czerwony Złoty w tey Monecie chciałaby uftanowić Rzeczpospolita.
K urs Czerwonego Złotego w Gdańlku 17 . Złotych , 2 5. groszy rcdukui§c 1 2 . Złotych Prulkich na naszą Monetę, l i K róla Prufkiego 3. T alery w gorszey iak u Nas Monecie , w Saxonii 17 . Z ło ty c h , w A uftryi 16 . Złotych , 28. g ro s z y , wszędzie mniey iak u N a s , więc po- kazuie fię iawnie , że fię nie należy przy wiązywać doprewencyi , w kto- rey gmin z tak znaczny szkody publiczny zoftawał , ieżli fię M onety Kraiowey wcale pozbawić nie chcemy.
Po tych powszechnych uwagach przyftępuie fię do repliki n ^ po-, dane punkta Kommiilyi Menniczney przez J. O . Xiążęcia Jm ei Bilkupa W ileńikiego iako Prezesa Prześwietney Subdelcgacyi w M ateryi Menni
czney.
Q_UE S T Y E ODPOWIEDZ
im o ^YAka Proporcya Z io ła do S re- bra czyi: Srebra do Złota iefi naypraw dziw sza rv Polszczę , żeby ani Złoto Srebrem , ani Srebro Złotem za Granicę wy
kupione bydź nie mogło ze [tra tą Krain Naszego.
2do. Czy Pes M enetarius 17 6 6 . przez Seym nftanowiony , może fię utrzymać bez firaty albo od
mienić.
3 tio Czy można według żądzy De- legacyi sprawić to bez firaty y uszczerbku Kratowego, żeby Czer
wony Złoty szedł po 18 . Z ło - tych y iakie z tego wyniknąć mo
gą inkonwenieneye.
<fto Ja k ie iefi w tym wszy fik im zdanie Prześwietnych Kommifi- fy i Skarbówey y Menniczney , czy zgodne, czy podzielone ? żą
dalibyśmy mieć na piśmie dla sprawienia fię dokładnego w tey mierze przed Delegacyą.
5t0 Ja k a iefi cena Srebra z Z a -
p R o p o rcy a naylepsza ieft ta , która uft<
w Polszczę uftancwi iednę Grzywnę Złota rowno z Czternaft§
Grzywnam i y łutami ośmiu circiter Srebra.
G dyż ta proporeya srzodek trzyma między proporeyami od Są- fiadow Naszych przyiętemi. ViHt te proporeye sub A y w resultatum Tabcllow.
Pes Monetarius Anni 1 7 66- ze wszech miar powinien fię utrzy
mać , bo bez znaczney firaty K ra iu y partykularnych Osób , prze
tapiać monety teraziiieyszey nie mo
żna , y robić z 80. sztuk 85. *. al
bo 9 1 . Vide racye sub B . C . y J '•
Żadnym fpoiobem to być nic może.
Vide Inkonwenieneye sub D.
Zdanie KmmfUyi Menniczney ieft , aby Pes Monetarius 1766 . nie
naruszenie b y ł zachowany. Vidc przyczyny wyrażone w Memory ale KommiJJyi Skarbowey K i tu'o : Zdanie y odpowiedzi na myśli, wid: G . J .
Cena Zagranicznego Srebra w Pia-
granicy sprowadzonego , taka ku powanego w K r atu.
6 to Ja k a ieft cena M ied zi z Zagrani
cy sprowadzoney , taka rv Kraiu kupioney.
7 mo Ja k ie przyczyny rozumieią być Prześwietne KommiJJye prawdzi
w e wyprowadzenia do tych czas Monety z Kraiu.
$vo Ja k ie są sposoby zabieienia na przyszły czas żeby Srebrna M o-
»; ta albo Złota wyprowadzana
% taką szkodą Kraiu niebyła.
9no Ja k ie sposoby bydź mogą że
by uji a nowie nie Rzeczypospolitey WZgipdem Monety muftało konie-
tittic wziąśi swoy {kulek.
lom o Czemu z ezyftego Srebra M o
neta bita bydź me może.
w Piaftrach które naytańsze wy- ch od zi, aż do Warszawy przyfta- wione Grzywna feyuu Kolońlkicy W agi 8?. | Złotych circitcr.
Vid-, rachunek tub E .
Kraiowego zaś wide sub L it: F . Cena Miedzi z W ęgier aż do- W arszawy sprowadzoney ieft , funt Złotych 2. groszy 1 3 . Kraio- iowey nie mamy a z przetopionych ftarych Kotłow ieszczc droższa a z reynowania pochodząca , mało zdatna.
Przyczyna wyprowadzenia M o
nety z Kraiu nie ieft in n a, iak że nadto wysoko Publicuin Czerwone Złote szacowało , a Srebro mimo ułożoncy proporcyi za nie dawało, Vide Dcmonftracyą sub. D .
Zapobiedz wyprowadzeniu Sre^
bra lub Złota nie można inaczey iak u trz y m u je zawsze in vigord leges latas względem Kursu Gzer: Z łi
Uftawy wezmą swoy (kutefe kiedy proporeya między Złotem y Srebrem będzie dobrze uregulowana*
Kiedy Moneta y Złoto wza e*
mnie według tey proporcyi uregu*
lowana Prawem opisana będzie bra
ne na Komorach , Kaliach y od W oy- Ika w podatkach bez pred/lekcyl dla iednego Metallu , kiedy K u
pcy » Lichwiarze , lub ktożkol- wiek Prawo przeftępuiący pod któ
rymkolwiek pretextem surowo ka
rany będzie.
Kiedy wywoź Monety Kraio- wey zakazany będzie.
Kiedy Cudzoziemfkie Złote y Srebrne Monety w Kraiu mimo Prawa kursuiącc do wewnętrznego waloru będą redukowane.
Kiedy Skarby O boyga N aro
dów y J . K . M ci wszyftkę Sre
brny Monetę Zagraniczną , k to rj doftaną , zupełnie do przetopienia do Mennicy posyłać będą » obracaiąc ią na expens , albo pła
ty y kiedy Czerw: Z ł: do (kupować nia Srebra nierr.niey po wyzna- czoney cenie tey ie M ennicy od
dawać będą.
N ie podobieńftwo bicia Mone
ty z feinu obszernie doczytać 65 można w Odpowiedziach na M yśli vidx
sub H> J • A*
X
Uwagi nad Proporcja Kruszców.
C^H cąc mowie de pede Monetario , trzeba iak naypilniey weyrzec w J proporcy§ Krufzcow znaydui§c§ fię w Kraiu , gdzie ta uftawa ma bydz wykonana , y iak naydofkonaley ułożyć Proporcy.y między Zło
tem y Srebrem.
Naymnieyfzy błąd w tey mierze, zbyteczna, lub niedoftateczna cena iednemu z tych Krufzcow wyznaczona , pociąga za fobą rugowa
nie z Kraiu drugiego niżey fprawiedliwey ceny położonego Kruiżcu ; Cynika to z chciwości Sąfiadow wabiących do fiebie y korzyftać pra
gnących na Krufzcu fprawiedliwey ceny pozbawionym.
Handel y używanie po więkfzey części nam tę proporcyą okazuią, ale kiedy obwarować Prawem i§ chcemy , to ieft : kiedy pedem Mone- tarium naznaczyć pragniemy , wtedy baczenie dać należy na proporeya od nalżych Sąfiadow, albo tych z ktortmi nayznacznieyfze związki han- dlowne mamy u fiebie , uftanówioną; Sądziemy więc za rzecz potrzebny przytoczyć tu rzeczone Proporcye, na których wiadomości nam naybar- dziey należy.
W Hollandyi Czerwmny Złoty pofpolicie płaci 5. 7,-łotych Hollen:
5* Stybrow’, 6. Denarkow , (a) zkąd wynika proporeya między 7-łotem y Srebrem iak 1. Grzywna Złota , do 14. Grzywien, u . Łotowr , 1.
granu Srebra.
A kiedy Czerwony Złoty 6. Stybrow dochodzi, proporeya ieft iak 1 . Grzywna Z ło ta , do 14 . grzyw ien, 12 . Łot: 6. granów Srebra.
W Pańftwach Prułkich gdzie Czerwmny Z łł: 3. Talery Courant płaci, za grzywnę złota biorą 14 . grzyw ien , 7. Łot: czyftego Srebra.
W Saxonii gdzie Czerwony Z łł: płaci dwa T alary , 20. grofzy frebrnych : proporeya ieft iak 1. do 14. grzywien, g. Ł o to w , 1 3 . gran.
W Auftryi gdzie Czerw: Z łł: płaci 4. Ryńlkie 14. Kraycarow : proporeya ieft iak 1. do 14. grzywien, 7. Łot: 13 . granów.
W Polfzcze ieśli Czerw: Złł: płaci podług Prawa 16. | Złotych, będąc fam z Złota od 23. Karatów 6. granów : proporeya będzie, t.
do 14 . grzyw: 5. Łot: 4. granów.
Jeśli Czerw: Złł: podług wziętego kurlu płaci po ig . Złotych : proporeya będzie 1. do 15 . grzyw: 6. łot: 6. granów.
Gdyby Czerw: Złł: płacił iS- Złł: a Monetę bito z Srebra czy
je g o po 87. fztuk na grzyw nę: proporeya byłaby iak 1. do 14. grzy
wien, 2. łot: 9. granów.
Jeśli cena Czerw: Złł: będzie 18. Złł: a złote terażnieyfze podniefione będą do 32. grolzy , to ieft: ieśli grzywna go. fztuk zawieraiąca bę
dzie fzacowana 85. \ Z łotych : Proporeya między złotem y frebrem bę
dzie iak 1. do 14 . grzyw: 6. łot: 16. granów.
Z tego wfzyftkiego wynika że w Kraiach wfzyftkich z ktoremi Związek iaki mamy , proporeya między Złotem y Srebrem ieft iak 1. do 14. circiter ; or<;z dowodzi, iż w żadnym Kraiu proporeya nie ieft iak u nas abufiye wzięta, to ieft: tak wy foka , iak zwyczaiem wprowa
dzona, gdyż fię znayduie iak 1. do 15 . y przefzło iedney crzeciny.
Zkąd w ynika, iż zoftawuiąc kurs Czerwonego Z łł: po Złotych Nafzych Ośmnaście ; pozbawieni będziemy Srebra całego w Kraiu bite
go w przeciągu mniey niż trzech lat , y zniewoleni do brania Monety uafzych Sąfiadow , choćby też naypodleyfza była.
B B.
(a) Uczyni to na Monetę Poldcj Zfotych 17. grofzy 5. Den: 6.
%
Uwagi nad Projektem podnicfienia Zfotowck do 3 2 . grofzy zoftawui§c Czerwone Ziote
w Cenie 1 8. Zfotych.
jpEs Monetarius nieodmicnia fię , póki równa liczba fztuk z grzywny feynu według uftawy fię wybiia , y póki wartość tych fztuk nie bywa podwyżfzona; Lecz wybiiaiąc z Grzywny feynu 85. fztu k , kto- rychby i&. na Czerw: Z łł: fżfo , albo podnofząc Ziote Warfzawfkicgo bicia do 32. gr: wcale Pes Monetalis zoftaie odmieniony , iakie zaś konfekweneye z tego w y n ik a j , z Pisma tego pokaże hę.
Podfug tey planty Pes Monetarius zupełnie ieft odmieniony , ponieważ Grzywna od Ceny 80. Złotych będzie podniefiona do waloru
85. * TAP. albo SO. fztu k , z których każda ieft fzacunku 32. gr.
iwo. Któż upewnić może, ażeby mimo przepiły wfzelkie lud nie- przyzwyczaił fię poczytać te lztuki do 32. gr: podniefionc, za Złotó
w k i, y żeby niepowrociły do kurfu wymiany 18 . fztuk za Czerw. Zlo
ty bez względu na wfzelkie uftawy.
2do. Kto ubefpieczyć może, że kupuiący kwartę Wina , lub inną iaką rzecz za terażnieyfży Zloty , doftać oney napotym będzie mogf za 30. grofzy. Wielkie doprawdy ieft podobieńftwo, iż zniewolony będzie dać Kupcowi fztukę 32. grofzy wynofzącą.
3 tio. Szlachcic przyuczony brać pewną kwotę Złotych od Kmio
tków fwoich nie będzie po 30. gr: na Zloty rachował, ale domagać fię będzie takicy liczby fztuk 32. grofzy wynofzących , ile przedtym brał Zfotowck. W innym Pańftwie uniknąćby można tych inkonwcniencyi , ale tu rzecz ieft do wykonania niepodobna, a ztąd nowy ciężar na ubogie
go Kmiotka wyniknie. Pan zaś któremu fumnienie ucięmiężać podda
nych nie dopuści, fam na tym ftraci w kupowaniu Towarow ; ponie
waż Kupiec nieomiefzka fzacować Towary na fztuki 32. gr: wynofzą- c e , które za Złote poczyta. Pańftwo więc na tym mało nader zylzcze, Obywatel niezawodnie ftra ci, kilku tylko bogaczów korzyść odniefie.
4 to. Rzplita , y KRÓL , y Panowie przyiąwfzy ten Projekt po 7 . od fta na dochodach fwoich ftracą , ponieważ nigdy za 16 . |. fztuk 32. gr: wynofzących nie kupią te g o , co kupić mogli za 18 . fztuk 30.
gr: maiących. Chociaż bowiem liczba grofzy taż fama ieft w iednym co y w drugim przypadku, iednak cena wnętrzna Maffy Srebra mnicy- fza ieft w iednym , z tych fpofobow rachowania, niż w drugim.
5/0. Bankier odbieraiący pewną kwotę Czerw: Z łł: po iS . lM- w fztukach 32. gr: wynofzących , ponofi u tra tę , muli przelyfaiąc albo przekazuiąc gdzie indziey za Granicę tęż Summę zmienić , mufi albo
wiem wypłacić onę w Złocie , które tu kupione po 3. T alery mniey w Cudzych Krajach popłaca, miiam to , iż trudne mu będzie znalezie
nie Czerw: Złotych przynaymniey w czalach naftępuiących za 16 . y J.
(żtuk takowych na 32. grofze podniefionych.
B a C.
c.
Uwagi nad Projektem bicia 8^ ł fztuk t grzy
wny } których i 8. za Czerwony Złoty przyimować należy*
Nie tyłkó odmiana zupełna Pćdii M onetarii ź tego w yniki , ale bez znaczney ftraty do Exekućyi nie może być przyprowadzony.
iwo. jź przetapiane grzywny ftarych Złotówek przynaymniey ż*
t gl'any deccllu fię znaydzic.
ido. Ze 2nowu nowy kofzt 2. 7.łotych za robotę n i każdey grzy
wnie , co oboic przelzło 40O.000. Złotych wyniefie.
%tio. jeżeliby Summa iuż wybita 34. Milionów Srebrney Mone
ty , drugi raz miała bydż przebiiana , traciłoby PublicUm przez przy
czynienie ielzcze Monety Micdzianey , ktoraby fię podług proporcyi do teyże Monety Srebrney na kofzta Menniczne więcey w yb iiała, a wlżc- lako 6. Milionów obłożone Miedzi iuż wybitey do pierwfzey proporcyi dawney Srebrney Monety w kraiuby zoftały , bez żadnego ztyd d li Kraju pożytku.
Ąto. Ze Maila Monet Krajowych zamiaft zwiękfzenia ielzcze fię
zmnieyfzy.
5to. Ze każda partykularna oloba na tynl tracić będzie * ponic*
waż u Kupca niedoftanie za takich 18 . nowych Złotych j co przedtyrri za dawne 18 . kupowana, gdyż w nich mnicy Srebra będzie , więc wfzy- ftkic Tow ary do góry pofleoczy.
6to. Nawet w intratach cierpieć będ zie, gdyż odbierane pief- wey 10 0 . Złotych terażnieyftzey Monety doftaie 20. Łotow Srebra ; a w tey proiektowaney nowey, tylko 18 . Łotow odbierze ) więc naturalnie niedoftanie tyle Towaru iak przedtym, gdyż Kupiec nie na walor dany pieniądzom, tylko na wartość wewnętrzny patrzy*
C
D.
Uwagi nad Projektem utrzymania Czerwonych Złotych w cenie 1 8 . Z ło tych , tak żeby
Grzywna Srebra dawafa Zfotych 8 o.
O Kazało fię w y ż ey: iż proporćya z takowcy ewaluacyi pochodząca wykracza z granic {prawiedliwości, przez zbyteczne powiękfzenic y ieft iak i . do 15 . grzyw: 6» fot: 5. granów.
A zatym tak bardzo przewyżfżai^c wizyftkie od nalzych
dow przyięte proporeye , fkutek ten fprawić muli : że wfzyftkie Srebro z Kraju będzie wyprowadzone ; wielkie fzczęście będzie, ieśli puf Zło*
to w ik i, y grofze Srebrne zoftan§ , które z podleyftcgo będfic krufzcu , y niepodlegai§c Mennicznemu ważeniu w Kraju pozoftan^ , y ieżli Fa
ktorowie podłego zyiku chciwi z nich przew ażanych niewywiozg.
N ie można więc dopuście, aby ten abufus trw af dfużcy , gdyż dla momentalney tylko niektórym izczegulnym Osobom przynieść fię mai§ccy korzyści, zupełnie z niego znifzczenie Polfki wyniknie.
Propozycya więc wprowadzenia tego Frojcktu w Konftytucy§
koniecznie ma bydż odrzucona , ponieważ ten Projekt ze wfzyftkich ieft nayfzkodliwfzy.
*
C 2 F .
?
