Wojciech Skalmowski
Tadeusz Milewski (17 maja 1906 - 5
marca 1966) [nekrolog]
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 58/1, 323-325
Z M A R L I
TADEUSZ MILEWSKI (17 m aja 1906 — 5 marca 1966)
5 m arca 1966 zm arł w Krakowie Tadeusz Milewski, profesor języko znawstwa ogólnego U niw ersytetu Jagiellońskiego, uczony o ogromnej wiedzy i skali zainteresowań, szlachetny i dobry człowiek.
Urodził się 17 m aja 1906 w Kołomyi. Studia slawistyczne we Lwowie pod kierunkiem T. Lehra-Spławińskiego ukończył w 1929 r. uzyskując doktorat na podstawie rozpraw y pt. P rzyczynki do dziejów języka po-
łabskiego. W roku 1933 habilitował się w zakresie językoznawstwa sło
wiańskiego, przedstawiając pracę pt. Rozwój fonetyczny wygłosu pra
słowiańskiego, a w 1937 rozszerzył swą habilitację na indoeuropeistykę
na podstawie rozpraw y U Indo-hittite et l’indo-européen. Po wojnie został mianowany profesorem tytularnym na KUL (1949), a następnie profesorem nadzwyczajnym (1954) i zwyczajnym (1960) U niw ersytetu Jagiellońskiego. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.
Bibliografia prac Tadeusza Milewskiego obejmuje przeszło 200 po zycji z zakresu polonistyki, slawistyki, indoeuropeistyki, języków Indian am erykańskich oraz językoznawstwa ogólnego h Niewielu jest języko znawców, którzy potrafią się poruszać swobodnie po tak ogromnym obszarze faktów językowych, hipotez i syntez, toteż we wspomnieniu tym pragnąłbym ograniczyć się jedynie do omówienia zasług profesora Milewskiego w dziedzinie polonistyki2. Stanowiła ona tylko niewielki fragm ent działalności, ale i w pracach z tego zakresu widoczny jest jego styl naukowy: połączenie głębokiej erudycji z rozległym, syntetyzują cym ujęciem. Poszczególne problemy lingwistyczne stanowiły dla Ta deusza Milewskiego aspekty szerszej dziedziny humaniora: historii, psychologii, filozofii wreszcie. Toteż większość jego prac, które zaliczyć
1 K om p letn a b ib lio g ra fia prac T. M ilew sk iego ukaże się w jed n ym z n a jb liż szych z eszy tó w „ B iu letyn u P o lsk ieg o T ow arzystw a Język ozn aw czego”.
2 P rzegląd p ełn ej d ziałaln ości n au k ow ej T. M ilew sk iego dał J. S a f a r e w i c z („B iu letyn P o lsk ieg o T ow arzystw a J ęzyk ozn aw czego” 1966).
3 2 4 Z M A R L I
można do polonistycznych, poza nielicznymi studiam i szczegółowymi3 poświęcona jest dużym, „zbiorczym” problemom: stylistyce w szerokim znaczeniu4, historii języka i kontaktom międzyjęzykowym. W tych ostatnich dziedzinach szczególnie bliskie były mu trzy sprawy: problem pochodzenia polskiego języka literackiego — opowiadał się za tezą o małopolskim jego pochodzeniu 5; problem genezy i chronologii mazu rzenia w pewnych dialektach polskich6 — reprezentow ał pogląd, że zjawisko to rozwinęło się stosunkowo późno i było wywołane wpływem języka pruskiego na system fonologiczny owych dialektów; problem kontaktów językowych polsko-pruskich. Temu ostatniem u zagadnieniu poświęcił dużą rozpraw ę 7, w której szczegółowo opracował zakres i chro nologię pożyczek polskich w staropruskim .
Problem em żywo interesującym Milewskiego było zagadnienie litu r gii cyrylo-m etodiańskiej w średniowiecznej Polsce; poświęcił mu rów nież kilka stu d ió w 8.
Sylw etka profesora Milewskiego jako polonisty byłaby niepełna, gdyby pominąć jeszcze jedno jego zainteresowanie, a raczej umiłowanie: poezję Słowackiego. Był jej nieprzeciętnym znawcą, fascynowała go zwłaszcza panoram a historii, zaw arta w Królu-Duchu. Owocem tego — jeśli wolno się tak wyrazić — pięknego hobby, wypełniającego nie liczne wolne chwile w pracowitym życiu uczonego, była rozpraw a Ewo
lucja stylu dramatów Juliusza Słow ackiego9 i znajdujący się obecnie
w druku szkic pt. Juliusz Słowacki jako prekursor Teilharda de Char
din 10.
3 D w i e n o t a t k i e t y m o l o g i c z n e . „Spraw ozdania P A U ” t. 37 (1934), nr 10. —
Pol. „ d ą b ” i „ d ą b r o w a ”. (N o t a t k a e tym o lo g iczn a ). „Prace F ilo lo g ic z n e ” t. 16 (1934).
4 O z a k r e s i e i p r z e d m i o c i e bad a ń s t y l i s t y c z n y c h . „Język P o lsk i” 1939, z. 1— 4. — J ę z y k a lite ratu ra. „W iedza i Ż y c ie ” 1946. — Ja k p o w s t a j ą j ę z y k i l i t e r a c k i e ? Jw ., 1947. — A r y s t o t e l e s j a k o b a d a c z sty lu . „L ingua P o sn a n ie n sis” 1949. — Z a s a d y
an a lizy s t y l i s t y c z n e j te k s tu . „ P o lo n isty k a ” 1956, nr 4.
5 G e n e a lo g ia sp o ł e c z n a p o ls k ie g o j ę z y k a lite rackie go. „W iedza i Ż y cie” 1950. —
N o w e p r a c e o p o c h o d z e n i u p o ls k ie g o j ę z y k a lite rackie go. „ P am iętn ik L itera c k i”
X L III: 1952. — K i l k a u w a g o p o w s t a n i u p o ls k ie g o j ę z y k a lite rackie go. „Poradnik J ę z y k o w y ” 1952, z. 7. — [W raz z W. T a s z y с к im :] P o l s k i j ę z y k lite r a c k i p o
w s t a ł w M ałopolsce. W zbiorze: P oc h o d ze n ie p o ls k ie g o j ę z y k a li terackiego. W ro
c la w 1956. — G ł ó w n e e t a p y r o z w o j u p o ls k ie g o j ę z y k a liter ackiego. „Ruch L ite r a c k i” 1960, z. 1— 2.
6 C h ron ologia i p r z y c z y n y m a z u r z e n i a . „Z eszyty N a u k o w e U n iw e r sy te tu J a g ie llo ń s k ie g o ” nr 9, z. 2 (1956).
7 S to s u n k i j ę z y k o w e p o l s k o - p r u s k i e . „ S la v ia O ccid en ta lis” 1947.
8 Np. J ę z y k s t a r o - c e r k i e w n o - s ł o w i a ń s k i w ś r e d n i o w i e c z n e j Polsce. „Z eszyty N au k ow e U n iw e r sy te tu J a g ie llo ń s k ie g o ” nr 114, z. 15 (1965).
9 W zbiorze: K s i ę g a p a m i ą t k o w a k u cz ci S ta n i s ł a w a Pigonia. K raków 1961. 10 W zbiorze: W k ł a d P o ls k i do c y w i l i z a c j i c h r z e ś c ij a ń s k ie j i h is to rii K ościoła (w druku).
Z M A R L I 3 2 5
Trudno zawrzeć w słowach dzieło życia Tadeusza Milewskiego. Trw a ły ślad w nauce znaczą jego prace. Pozostało po nim jeszcze coś równie istotnego, choć bardziej poddanego przemijaniu, bo zapisanego jedynie w pamięci ludzi, którzy go znali: wspomnienie jego uroku osobistego, naturalnej życzliwości dla ludzi, pogody, jaką zachowywał w n ajtru d niejszych chwilach swego życia. Śmierć profesora Milewskiego jest bardzo bolesną stratą.
