Specyfika zadań inwestorskich przy odbudowie Zamku Królewskiego

Jerzy Bigoszewski

Specyfika zadań inwestorskich przy

odbudowie Zamku Królewskiego

Ochrona Zabytków 40/1-2 (156-157), 95-101

1987

g ro u n d - flo o r w ith a m e m b ra n e m ade fro m 1 mm le a d e n sh e e t la id on a ll w a lls ;

— g ro u n d w a lls house in th e m a n u m b e r o f h o riz o n ta l a n d v e rtic a l passages re q u ire d fo r a ir-c o n d itio n in g in s ta lla ­ tio n s ;

— b ric k e d ca rry in g v a u ltin g s b u ilt tra d itio n a lly on c a rp e n try c e n trin g s , to ta llin g 5 th o u s a n d sq u a re m., have been re ­ c o n s tru c te d o v e r th e g r o jjn d - flo o r room s;

— rib -a n d -s la b , caisson, co n c re te a n d so lid s la b flo o rs have been p u t over h ig h room s (over 7—14 m in h e ig h t) o f th e 1st a n d 2nd flo o r, re p la c in g thus h u g e la rc h w o o d be a m s;

— sta irca se s have been re b u ilt in re in fo rc e d co n cre te c o n ­ s tru c tio n ; o nly th e s ta irca se a t the G rod zka Tower has been re c o n s tru c te d in a c u t form w ith sta irs fo rg e d in d o lo m ite ;

— steel p la in g ird e rs have been used fo r ro o f co n stru ctio n s, a s s e m b lie d by m eans o f a c ra n e w ith screw ed a n d then w e ld e d jo in ts ;

— steel c o n s tru c tio n has been covered w ith c e ra m ic and co n c re te p la te s, p re fa b ric a te d to g e th e r w ith an in s u la ­ tin g la y e r;

— a th re e -fo ld la y e r o f s p e c ia lly chosen t a r b o ards has been g lu e d to th e p la te s ; w o o d e n ra fte rs have been p u t on th is su rfa ce by m eans o f screws, b a tte n s — n a ile d and ro o fin g tile s w e re p u t on c o p p e r c a tc h e s ;

a ll w o o d e n elem ents w ere alw ays im p re g n a te d w ith fu n ­ g ic id e s a n d fire -p ro o f a g e n ts ;

- c u p o la s o f c a s tle ’ s tow ers have been d e sig n e d in g a l­ vanized steel co n s tru c tio n a n d u p p e r spires have been m ade of stainless steel p ip in g . C e n trin g s a n d b o a rd in g s u n d e r c o p p e r sheet were m ade o f la rch, im p re g n a te d ju s t like ra fte rs ;

— c u p o la s ha ve been b u ilt on th e site o f the co n stru ctio n w o rk w ith re g a rd p a id to te c h n ic a l p o s s ib ilitie s o f c ra ­ nes th a t w ere used w hen p u ttin g them on tow ers. For e xa m p le , th e b ig g e s t c u p o la o f th e C lo ck Tower, b e c a ­ use o f its w e ig h t (27 tons) a n d h e ig h t over 25 m, had to be a ss e m b lie d in tw o p arts and its a sse m b lin g was done by m eans o f the s e lf-p ro p e lle d crane, the la rg e s t in P oland, m ade by Coles — C e n tu rio n . A t the tim e o f th e ir a s s e m b lin g , the c u p o la s had a lre a d y th e ir fu ll f i ­ n a l décor.

The second sta g e o f th e co n stru ctio n covered fin is h in g works c o m b in e d w ith the re c o n s tru c tio n o f the in te rio rs . O ld te c h n o lo g ie s have been e m p lo ye d when m aking stuccos and g ild in g s . S till, o th e r in te re s tin g m odern te ch n iq u e s, e.g. a t susp e nd in g o rig in a l preserved p arts o f th e p a in tin g s in the Royal Room o r when re co n s tru c tin g huge b e d -m o u ld in g in th e B a ll Room have also been a p p lie d .

S c ie n tific a lly a n d p ra c tic a lly proven c o n s tru c tio n te ch n iq u e s, c o m b in e d w ith enthusiasm , eagerness a n d " m a s te r to u c h ” o f craftsm e n — sp e cia lists have a ll c o n trib u te d to a fa ith fu ll re c o n s tru c tio n o f the Royal C astle in W arsaw .

JERZY BIGOSZEW SKI

SPECYFIKA ZADAŃ INWESTORSKICH PRZY O D B U D O W IE ZAMKU KRÓLEWSKIEGO

R estytucja Zam ku K rólew skiego w W arsza w ie stała się faktem . Teraz wszystkim się w ydaje, że sta ł on tu za ­ wsze. A przecież za p o m in a się po w o li o tym, że je g o o d b u d o w a w ym a g a ła w yko n a nia o g ro m n ie s k o m p liko ­ wanych i różnorodnych d z ia ła ń . Zam ek Królew ski zo­ sta ł przekazany użytkow nikow i, a le proces inwestycyjny nie został jeszcze zakończony. N a d a l p row adzi się prace reko n stru kcyjne w Sali B alow ej. Do w yko n a nia pozostało jeszcze: w yposażenie ruchom e w nętrz, e le ­ w a cja saska z tarasem górnym oraz ukszta łto w a n ie i urządzenie o g ro d ó w zamkowych. Ich zakończenie p la - ę u je się na rok 1990.

Przy te g o typu budow ach rola inw estora je s t na o g ó ł n ie d o c e n ia n a . D ziała on w cie n iu b iu r projektow ych i w ykonaw ców . N ie ma je d n a k spraw y w procesie in ­ westycyjnym , w której nie uczestniczyłby inw estor. Jest on koord yn a to re m wszystkich poczynań d o k u m e n ta c y j­ nych, re alizacyjnych i rozliczeniow ych, w których ma głos decydujący. R eprezentuje interes przyszłego użyt­ kow nika. D la te g o je d n a z pierwszych decyzji, przed przystąpieniem do o d b u d o w y Zam ku K rólew skiego, d o ­ tyczyła p o w o ła n ia inw estora zastępczego. Inwestorem bezpośrednim był O b yw a te lski K om itet O d b u d o w y Zam ku Królew skiego, który nie m ia ł w ła s n e j służby in ­ w estycyjnej. Z w rócono się w ięc d o in s ty tu c ji w ykw a li­ fik o w a n e j, w ysp e cja lizo w a n e j i m a ją c e j ju ż pew ne d o ­ św iadczenia przy o d b u d o w ie o b ie k tó w zabytkow ych. In stytu cją tą była D yrekcja R ozbudowy M ia s ta (D R M ) W a rsza w a —W schód 1, która została zo b o w ią za n a przez prze w o d n iczą ce g o Rady N a ro d o w e j m.st. W arszaw y do p o d ję c ia o b o w ią zkó w inw estora zastępczego przy o d ­ b u d o w ie Zarnlcu K rólew skiego w W a rsza w ie .

1 D yre kcja R ozbudow y M ia s ta W a rsza w a —W sch ó d — je d n a z czterech p o kre w n ych D yre kcji, d z ia ła ją c y c h w o rg a n iz a c ji S to łe czn e g o Z a rzą d u Rozbudow y M ia s ta , b ę d ą c a b e zp o śre d ­ nim k o n ty n u a to re m tra d y c ji służby in w e stycyjn e j Z a k ła d u O s ie d li R obotniczych — ZOR, p o w s ta łe g o w 1948 r. W p ie rw ­ szych la ta c h d z ia ła ln o ś c i DRM o d b u d o w a n o za bytkow e b u ­ d ynki w zdłuż u lic : B e d n a rskiej, K rakow skiego Przedm ieścia, N o w e g o Ś w iatu . W la ta c h p ię ćd zie sią tych o d b u d o w a n o Stare i N ow e M ia s to , z b u d o w a n o w ie le o s ie d li m ieszkaniow ych na G roch ó w ie , P radze i T argów ku oraz w ce n tru m Ś ró d m ie ścia . W na stęp n ych la ta c h — nowe o s ie d la m ieszkaniow e oraz c ią g za b ytkow y przy ul. K a nonia, skrzydło ku ch e nn e Zam ku z „B a c c ia re lló w k ą ” .

O rg a n iz a to re m d z ia ła ln o ś c i inw e stycyjn e j przy o d b u d o w ie Zam ku był in ż. D o m in ik G rad , który w czerw cu 1971 r. zo­ s ta je naczelnym Inżynierem , a w 1974 r. o b ją ł sta n ow isko n a cze ln e g o D yre k to ra DRM W a rszaw a —W sch ó d . K oleinvm naczelnym in żyn ie re m zo s ta ł m gr inż. A n d rz e j Jabłoński, k tó ry od 1975 r. p rz e ją ł wszystkie spraw y zw ią za n e z re­

stytu cją Zam ku K rólew skiego.

P row adzenie sp ra w d o k u m e n ta c ji Zam ku p o w ie rzo n o m gr inż. B a rb a rze Sum nik, d z ia ła ją c e j w ścisłym p o ro zu m ie n iu z kie ro w n ictw e m d z ia łu i p ionu. N a począ tku 1976 r, d z ia ła l­ ność tę p rz e jm u je m gr Ja d w ig a C ie le cka . W p la n a c h ekono m icznym i fin a n so w ym w związku z prze ję cie m o d b u d o w y Z am ku w y d z ie lo n o .o d po w ied n ie zespoły. Bezpośredni n a d zór te ch n iczn y p o w ie rzo n o Zespołow i In s p e k to ra tó w N a d zo ru -Ś ró d - m ieście, je d n e m u z trzech In s p e k to ra tó w DRM , b ędącem u s p a d k o b ie rc ą ze sp o łó w o d b u d o w u ją c y c h Bednarską, N owy Ś w iat, S ta re M ia sto , któ re g o k ie row nikiem b ył inż. Jan Kow alski. W skła d zie Z espołu z n a jd o w a ło się k ilk u in s p e k ­ to ró w d z ia ła ją c y c h od początku, lu b p ra w ie od początku, is tn ie n ia ZOR.

In spektorem n a d zo ru ro b ó t b u d o w la n yc h zo sta ł inż. A n d rze j G ło w a c k i, ro b ó t s a n ita rn y c h — inż. S ta n isła w B a rto s ia k ; ro ­ b ó t elektrycznych — inż. P iotr F ilip e k. O d czerw ca 1971 r. k ie ro w n ic tw o Z esp o łu In sp ekto ró w N a d zo ru o b e jm u je inż. Je­ rzy Bigoszewski.

3 m arca 1971 r. D yrekcja Rozbudowy M ia sta W arsza­ w a —W schód, po otrzym aniu fo rm a ln e g o zlecenia od O b y w a te ls k ie g o Kom itetu O d b u d o w y Zam ku K rólew ­ skiego, rozpoczęła sw oją inw estorską d zia ła ln o ść. Pierwszą „d e c y z ję o pozw oleniu na w ykonanie ro b ó t b u d o w la n y c h ” otrzym ano 23 kw ie tn ia 1971 r. Dotyczyło ona o g ro d z e n ia terenu, za g o sp o d a ro w a n ia oraz o d g ru ­ zo w a n ia p iw n ic i w yko n a nia ekspertyz. N a stę p n e g o d n ia PKZ-ty rozpoczęły prace, a 25 kw ie tn ia pierwszą pra cę społeczną p o d ję ła 120-osobowa g ru p a m łodzie­ ży. L o ka liza cję czasową na zajęcie terenu w celu za­ g o s p o d a ro w a n ia placu budow y uzyskano 3 m aja, n a ­ to m ia s t lo k a liz a c ję stałą d la Zam ku w d niu 17 lipca

1971 r.

Pozw olenie na rozpoczęcie zasadniczych prac b u d o ­ w la n ych o b e jm u ją cych p a rte r skrzydła gotyckiego otrzy­ m ano w d n iu 16 w rześnia 1971 r. i ju ż 17 w rześnia - „ w rocznicę zb o m b a rd o w a n ia Z a m k u " — ja k zapisano w d zie n n ik u budowy, g e n e ra ln y w ykonaw ca rozpoczął

pierwsze prace m urarskie.

D zień ten je s t przyjęty ja k o d a ta rozpoczęcia zasad­ niczych ro b ó t b udow lanych przy o d b u d o w ie Zam ku. S pecyfika d z ia ła ń inw estorskich przy te g o typu o b ie k ­ cie s p o w o d o w a ła konieczność przyjęcia określonego tryb u p o s tę p o w a n ia :

1) p o d p o rz ą d k o w a n ie p rogram u opra co w a ń p ro je k to ­ wych w ym a g a n io m realizacyjnym określonym przez O ­ byw atelski K om itet O d b u d o w y -Zamku Królewskiego. W y m a g a n ia te były n a s tę p u ją c e : ,,stan surowy z e le ­ w a c ją do końca 1973 r., roboty w ykończeniow e po ro­ ku 1973” . Po roboczych ko n su lta cja ch u stalono pie rw ­ szy te rm in um ow ny ukończenia stanu surow ego Z am ­ ku d o 22 lip c a 1974 r;

2) p ro w a d ze n ie ścisłej w spółpracy z Biurem O d b u d o ­ wy Zam ku i kom isjam i O b yw a te lskie g o Kom itetu O d ­ b udow y Zam ku K rólew skiego;

3) w ykorzystanie przy o d b u d o w ie Zam ku zachow anych, o ry g in a ln y c h je g o e le m e n tó w ;

4) u w z g lę d n ie n ie w p ro g ra m ie p ra c czynów społecz­ nych;

5) p o d ję c ie d z ia ła ń w zakresie re ko n stru kcji ruchomych e le m e n tó w w yposażenia w n ę trz ;

6) za p e w n ie n ie dostaw m a te ria łó w i urządzeń k ra jo ­ wych i z im p o rtu ;

7) oszczędne g o sp o d a ro w a n ie społecznym i środkam i.

W spółpraca z Obywatelskim Komitetem Odbudowy Zamku Królewskiego

D yre kcja Rozbudowy M ia sta W a rsza w a —W schód roz­ p oczęła d z ia ła n ia w 1971 r. ja k o inw estor zastępczy.' U c h w a łą n r 122/780 z d n ia 25 kw ie tn ia 1972 r. Prezy­ d iu m Rady N a ro d o w e j m.st. W arszaw y pow ierzyło DRM W a rsza w a —W schód p e łn ie n ie fu n k c ji inw estora bezpo­ ś re d n ie g o o d b u d o w y Żarniku K rólew skiego z pełnym za­ kresem obo w ią zkó w inw estorskich, a w ięc przygotow ania d o k u m e n ta c ji, re a liz a c ji, ko o rd yn a cji procesu inwesty­ c yjn e g o i nadzoru prow adzonych prac. Jednocześnie u ch w a ła zo b o w ią za ła DRM W a rsza w a —W schód do p ro ­ w a d z e n ia ścisłej w sp ó łp ra cy z O K O ZK oraz uw zg lę d ­ n ie n ia je g o poleceń związanych z przygotow aniem i re­ a liz a c ją inw estycji. A k c e p ta c ję rozw iązań projektow ych po w ie rzo n o O K O ZK . U chw ała zobow iązyw ała także DRM d o uczestniczenia w pra ca ch i posiedzeniach ko­ m isji O K O Z K i skła d a n ia K om itetow i pisemnych sp ra ­

w ozdań z przebiegu prac. Ś rodki na o d b u d o w ę Zam ku z a p e w nił O K O ZK .

Przez cały okres o d b u d o w y Z am ku przestrzegano po­ stanow ień uchw ały — przekazyw ano okresow e sp ra ­ w o zd a nia fin a n so w e i rzeczowe d o . BOZ, o p ra c o w y ­ w a n o in fo rm a c je o p ostępie o d b u d o w y i p rz e d s ta w ia ­ no Prezydium O K O Z K w n io ski do a k c e p ta c ji. Prow a­ dzono bieżące rozliczenia z przekazyw anych do DRM środków. U zg a d n ia n o sta n o w iska w ko n flikto w ych i spornych spraw ach.

Z c h w ilą p o w o ła n ia D yre kcji Zam ku K rólew skiego, u ch w a łą nr 169 Rady M in is tró w z 5 lis to p a d a 1979 r., p o d le g a ją c e j m in istro w i k u ltu ry i sztuki, DRM p o w ró ­ c iła do roli inw estora zastępczego, d z ia ła ją c e g o w im ie n iu D yrekcji Zam ku. O d p o w ie d n io sp isa n a um owa o b o w ią zu je od 3 czerwca 1981 r. O b o w ią z k i DRM W a rsza w a —W schód p ra w ie nie u legły zm ia n ie . Roz­ szerzył się n a to m ia s t zakres d z ia ła ń inw estorskich o następne za d a n ia inw estycyjne.

Dokum entacja projektowa

Kom isja A rch ite kto n iczn o -K o n se rw a to rska o p ra c o w a ła założenia do h a rm o n o g ra m u p ra c p ro je kto w ych , uw ­ z g lę d n ia ją c Ramowe wytyczne o d b u d o w y Z am ku. Z g o ­ d n ie z tym i za ło że nia m i przyjęto zasadą sukcesyw ne­ go o p ra co w yw a n ia i przekazyw ania d o k u m e n ta c ji te ­ chnicznej, co u m o ż liw ia ło wcześniejsze rozpoczęcie ro­ bót budo w la n ych na poszczególnych o d c in k a c h . Z re­ zygnow ano n a to m ia st z o p ra c o w a n ia założeń te ch n i* czno-ekonom icznych (ZTE). Rezygnacja ta była nie­ zgodna z o b o w ią zu ją cym i przepisam i i w ym a g a ła fo r­ m a ln e j zgody MBiPM B, k tó rą uzyskano.

P rojekt w stępny ukończono w te rm in ie 30 lis to p a d a 1971 r. Po raz pierwszy o b e jm o w a ł on wszystkie e le ­ m enty p ro je k to w e i kosztorysowe. O k re ś lo n o w nim podstaw ow e d a n e te ch n iczn e o b ie k tu : k u b a tu rę -144 580 m3 i pow ie rzch n ię użytkow ą — 21 680 m2. Łącz­ ny koszt inw estycji o kre ślo n o na 1 003 711 tys. zł. (w tym 370 tys. d o la ró w ), p rzy jm u ją c ceny z 1971 r. W o p ra c o w a n iu d o k u m e n ta c ji w stę p n e j b ra ło udział

18 je d n o s te k projektow ych, z których 17 w y k o n a ło swo­ je prace w czynie społecznym .

W 1971 r. PKZ-ty p rze d sta w iły do p o d p isu 10 umów na o p ra c o w a n ie d o k u m e n ta c ji. W każdym następnym roku przybyw ało od 10 d o 15 umów. Do c h w ili obec­ nej inw estor za w a rł ok. 200 um ów na prace p ro je k to ­ we, nie licząc aneksów d o umów. Um owy dotyczyły w 80% P racow ni P rojektow ej „Z a m e k ” .

W większości w yp a d ków w pierwszym okresie o d b u d o ­ wy, po d łu g o trw a ły c h n e g o c ja c ja c h , d o podpisyw anych umów d o łą c z a n o fo rm u ło w a n e przez inw estora proto­ koły rozbieżności, u śc iś la ją c e zakres p ra c i korygu­ ją c e wycenę.

Przy po d p isyw a n iu um ów zasadniczych na o p ra co w a n ie p ro je k tu te ch n iczn e g o n e g o c ja c je — z po w o du różnych w yliczeń kosztu i w y s tą p ie n ia d o M in iste rstw a Budow­ nictw a i Przemysłu M a te ria łó w B udow lanych — trwały ok. 1,5 roku. Z akończyły je d o p ie ro orzeczenia G łó w ­ nej Kom isji A rb itra ż o w e j. W ie le la t trw a ło także uzgad­ n ia n ie umów, których przedm iotem były rozliczenia nadzoru au to rskie g o . Trzeba tu podkreślić, że d łu g o ­ trw a łe u z g a d n ia n ie um ów nie m ia ło w pływ u na prace projektow e, które były p row adzone n ie p rze rw a n ie - bez w zględu na w yniki p oprzedzających je dyskusj. Przez ca ły okres o d b u d o w y Zam ku p ro w a d zo n o

krc-nikę konserw atorską, w której reje stro w a n o postęp p ra c rekonstrukcyjnych i konserw atorskich. Z aw iera o na o d p o w ie d n ie m a te ria ły źródłow e, fo to g ra fic z n e i opisow e. N iezależnie od kroniki, wszelkie prace ko n ­ serw atorskie prow adzone w Zam ku zostały uw idocz­ n io n e w konserw atorskiej d o k u m e n ta c ji pow ykonaw ­ czej.

B iuro P rojektow e ,,B u d o p o l" w sp ó ln ie z w ykonaw cą o p ra c o w a ło d o ku m e n ta cję pow ykonaw czą o b e jm u ją c ą wszystkie w ykonane w Zam ku in s ta la c je elektryczne. N a to m ia s t do te j pory nie rozstrzygnięto, w ja k i spo­ sób ma być sporządzona a rc h ite k to n ic z n a in w e n taryza ­ cja pow ykonaw cza. U żytkow nik i inw estor s k ła n ia ją się ku zastosow aniu metody fo to g ra m e tryczn e j, lecz je j koszty są zbyt wysokie.

W ram ach prac zw iązanych z o d b u d o w ą Zam ku inw e­ stor p ro w a d z ił w stępne przygotowaw cze d z ia ła n ia p ro ­ je kto w e , zm ierzające do a d a p ta c ji Pałacu pod Blachą d la potrzeb Zam ku. Z ostała o p ra co w a n a szczegółowa ko n ce p cja , która p o tw ierdza konieczność p o łączenia tych o b ie któ w w je d e n organizm .

P odjęto także konkretne d z ia ła n ia p ro je kto w e re n o ­ w a c ji A rka d K u b ickie g o i w ykorzystania ich ja k o g łó ­ w n e j re ce p cji dla ruchu turystycznego.

Inwestorskie problemy realizacyjne

Przez cały okres o d b u d o w y w ażną spraw ą, na którą zw racano szczególną uw agę, była ja ko ść wykonywanych prac.

Prace m urarskie i b e tonow e przy p o d b ija n iu ścian p i­ w nicznych czy z a k ła d a n iu skle p ie ń w ym agały d o b re j znajom ości rzem iosła i zasad bezpieczeństwa. Stały n adzór techniczny nad prow adzonym i pra ca m i, uzg o d ­ n ie n ia o rg a n iza cyjn e , o d b io ry ro b ó t zanikow ych, ro zli­ czenia, nad zó r nad czynam i społecznym i, u zg o d n ie n ia robocze z p ro je k ta n ta m i - to obszary c o d zie nn e g o w s p ó łd z ia ła n ia in sp e kto ró w nadzoru i w ykonaw ców . W raz z postępem prac c ią g le p o ja w ia ły się nowe tru d ­ ności. Przy o p ra co w yw a n iu k a lk u la c ji ro b ó t o ka za ło się, że ce n n ik nie u w zg lę d n ia p ra c nietypow ych, np. nie określa ceny za w yko n a nie ta k grubych ścian. W zw iąz­ ku z tym w każdym takim nietypowym w ypadku inw es­ to r m usiał w ystępow ać do D e p a rta m e n tu N orm i Cen MBiPM B. P onadto w ystę p o w ał rów nież do Z a rzą d u PKZ z w nioskam i o w y ja ś n ie n ie w ie lu nie ja sn o ści i o uzu­ p e łn ie n ie zasad obm ia ro w ych i klasyfikacyjnych p o d a ­ w anych w ka ta lo g a c h wycen prac konserw atorskich. Żm udne u zg a d n ia n ie z w ykonaw cą zasad k a lk u la c y j­ nych d la historycznego o b ie k tu , ale w znoszonego je d ­ nak ad now a, u sta la n ie zakresów sp orządzania norm zakładow ych — towarzyszyło codziennym pracom . D łu ­ g o trw a łe s ta ra n ia d o p ro w a d z iły do stw orzenia d la Z am ­ ku nowych p odstaw k a lku la cyjn ych i rozliczeniow ych. W ie le czasu i e n e rg ii w ym a g a ło rozw ażenie problem u w ykorzystania zachow anych e lem entów kam iennych za­ le g a ją cych na p o d z a m c z u 2. P racochłonne i żm udne było poszukiw anie w różnych muzeach, w Pałacu pod B la ch ą i A rk a d a c h K u b ickie g o o ryg in a ln ych e le m e n ­ tów w ystro ju zam kow ego. W szystkie o d n a le zio n e i zi­

2 O tych sprawach pisze dokładnie W. Olszowicz w artyku­ le pt. : Problemy restauracji i restytucji kamiennych elemen­

tów architektonicznych Zamku Królewskiego na s. 117.

d e n tyfiko w a n e elem enty były p o d d a w a n e ko n se rw a cji, a n a stę p n ie w budow yw ane do w nętrz zam kow ych. D yrekcja Rozbudowy M ia sta W a rs z a w a -W s c h ó d p o w o ­ ływ a ła kom isje konserw atorskie, które u s ta la ły wytyczne d la konserw atorów zajm ujących się re k o n s tru k c ją oraz konserw acją o ryginalnych e lem entów w nętrz za m ko ­ wych. Poszukiwała też w ykonaw ców p ra c ko n s e rw a to r­ skich i pozłotniczych wśród dośw iadczonych rz e m ie śln i­ ków, rów nież spoza PKZ-tów, z a tru d n ia ją c ich przy re­ konstrukcji ruchom ych elem entów w nętrz oraz ja k o rze­ czoznaw ców inw estora przy p rze g lą d a ch i o d b io ra c h prac. P onadto koord yn o w a ła prace b u d o w la n e , in s ta la ­ cyjne i konserw atorskie. Przed przekazaaniem do użyt­ kow ania poszczególnych fra g m e n tó w Zam ku były one w ie lo k ro tn ie spraw dzane przez ko m isje pow o ływ a n e przez inspektorów nadzoru. W kom isjach tych b ra li udział sp e cja liści repre ze ntu ją cy przyszłego użytkow nika, którzy zgłaszali uw agi dotyczące w ykonanych prac. W szystkie prace prow adzone przy o d b u d o w ie Zam ku

były od początku sta ra n n ie rozliczane. W zw iązku z tym niezbędne było prow adzenie d o k ła d n e j d o k u m e n ­ ta c ji rozliczeniow ej. Sporządzanie o d d z ie ln e j d o k u m e n ­ ta c ji d la poszczególnych od cin ków i ro d z a jó w p ro w a ­ dzonych p ra c spow odow ało, że liczba od rę b n ych ko­ sztorysów bardzo w zrosła. Każdy kosztorys był u re a l­ niany w s p ó ln ie z w ykonaw cą ro b ó t i za tw ie rd za n y przez inw estora ja k o kosztorys umowny.

W e d łu g rejestrów prow adzonych przez inw estora, o g ó l­ na liczba kosztorysów umownych na ko n ie c 1986 r. (w po d ziale na poszczególne rodzaje ro b ó t) w y n o s iła : - stan surowy z k a m ie n ia rk ą zew nętrzną 278 - stan w ykończeniow y (bez PKDS) 525 - prace ka m ie n ia rskie w ew nętrzne 44 - prace konserw atorskie i zdobnicze (PKDS) 324 - prace sa n ita rn e (z zew nętrznym i) 72 - prace elektryczne (z zew nętrznym i) 138 Razem 1381 Powyższe zestaw ienie nie je st ostateczne, gdyż prace trw a ją i kosztorysów przybywa. Ponadto w w ykazie tym nie u ję to wycen i k a lk u la c ji o b e jm u ją cych w yposaże­ nie Zam ku i rozruch. W ykonane i o d e b ra n e p ra ce o b ­ ję te poszczególnym i kosztorysami były s p ra w d za n e i rozliczane przez insp e kto ró w nadzoru po d o sta rcze n iu przez w ykonaw ców kosztorysów wykonawczych z o b m ia ­ rami ro b ó t i rysunkam i wykonawczym i. Z p o d a n e j lic z ­ by kosztorysów roboty stanu surow ego Zam ku oraz prace kam ie n ia rskie i sa n ita rn e zostały w p e łn i ro z li­ czone. W pozostałej części ro b ó t d o k o n a n o rozliczeń końcowych ok. 85% kosztorysów. Tak w ię c d o k u m e n ­ ta c ja ta je s t bardzo obszerna i św iadczy o o g ro m ie w ykonanych prac.

Czyny społeczne

Do specyficznych zjaw isk związanych z o d b u d o w ą Zam ku Królew skiego należały masowo i s p o n ta n ic z ­ nie d e kla ro w a n e czyny społeczne, o b e jm u ją c e :

— usługi i prace rzem ieślnicze, — prace p ro je kto w e i ekspertyzy,

— dostaw y masowych m a te ria łó w b u d ow lanych, — prace b u d ow lano-m ontażow e,

— zbiórkę złomu kolorow ego,

— darow izny na rzecz Zam ku niep rzyd a tn e b ezpośred­ nio przy o d b u d o w ie .

O K O Z K o wszystkich te g o ro d za ju d e k la ra c ja c h infor- m o w a ł--in w e sto ra , który p ro w a d z ił e w id e n cję zgłoszo­ nych czynów, rejestrow ał ich w ykorzystanie oraz o kre ­ ślał w a rto ść tych prac. Inw estor p o w ia d a m ia ł PKZ lu b P racow nię P rojektow ą „Z a m e k ” o propozycjach prac społecznych. W s p ó ln ie u zg a d n ia n o m ożliwości i spo­ sób ich w ykorzystania. O rg a n iz a c ją p ra c i z a p e w nie ­ niem p o trze b n e g o sprzętu za jm o w a ły się PKZ-ty. W a rto ść w ykonanych prac społecznych, uzgod n io n a między w ykonaw cą i inwestorem , była p o trą c a n a z b ie ­ żących rozliczeń. Podobnie rozliczano dostarczone w czynie społecznym m ateriały, w z g lę d n ie w ykonane p ra ­ ce b u d o w la n o -m o n ta żo w e . P orozum ienie re g u lu ją c e p o ­ stę p o w a n ie w tym zakresie zaw arto w lip c u 1971 r. W a rto ść p ra c społecznych przy o d b u d o w ie Zam ku by­ ła duża. Tylko w 1971 r. pra co w a ły fizycznie na Zam ­ ku 30 533 osoby, w a rto ść w yko n a ne j przez nie p ra ­ cy w yn o siła 304 tys. złotych. Ponadto osoby pryw atne i in stytu cje u d o stę p n ia ły sprzęt m echaniczny, ja k ko­ parki, spycharki, samochody.

O g ro m n e znaczenie d la postępu prac budow lanych m iały darow izny. D ostarczano duże ilości żwiru, cegły, cem entu i innych m a te ria łó w . P rzeprow adzono społecz­ ną a kcję zb ió rki złomu, która przyniosła dochód w wy­ sokości 486 tys. zł, któ rą to kw otę przekazano na konto O K O Z K .

O g ó łe m w a _tość czynów społecznych na koniec 1985 r. - o b e jm u ją c a robociznę g ru p zorganizow anych i osób in d yw id u a ln ych , robociznę i usługi przedsię­ biorstw , rzem iosła, w artość zb ió rki złomu, w artość o fia ­ row anych m a te ria łó w przekazanych w ykonawcy do w b u d o w a n ia lu b z ich sprzedaży — wynosi 18 718 tys. zł. N a to m ia s t w artość czynów społecznych w zakresie d o k u m e n ta c ji, świadczonych przez b iu ra projektow e, instytuty, osoby in d yw id u a ln e — wynosi 8772 tys. zł. Razem w a rto ść czynów społecznych w yniosła 27 490 tys. zł. Zm niejszenie w ydatków inw estora n a s tą p iło ta k ­ że z ty tu łu w b u d o w a n ia zachow anych elem entów Z am ­ ku. W e d łu g uzgodnionych z w ykonaw cą w yliczeń in ­ w estora w a rto ść te g o tzw. uzysku d o końca 1985 r. w ynosiła 4 055 tys. zł.

Rekonstrukcja wyposażenia wnętrz

Z c h w ilą p o w o ła n ia w 1973 r. K u ra to riu m Z am kow ego przy M uzeum N arodow ym w W arszaw ie w celu stw o­ rzenia p la n u użytkow ania i za g o sp o d a ro w a n ia Z am ­ ku — rozpoczęły się prace nad ustaleniem n iezbędnego w yposażenia ruchom ego wnętrz.

Inw estor w ram ach swoich zadań za jm o w a ł się w y łą ­ cznie re ko n stru kcją w yposażenia historycznego w nętrz zam kowych w ścisłym w s p ó łd z ia ła n iu z Biurem O K O ZK i Z arządem Zam ku K rólew skiego i zgodnie z je g o p o ­ s tu la ta m i. K uratorium ty p o w a ło wzory m uzealne do re­ k o n stru kcji, ich ilości oraz p ro p o n o w a ło w ykonawcę. N a to m ia s t w szelkim i p ra ca m i konserw atorskim i przy ory­ g in a ln y c h elem entach w nętrz przeznaczonych d la Z am ­ ku z a jm o w a ło się g łó w n ie M uzeum , a obecnie użyt­ ko w n ik Zam ku.

Pierwsze prace rekonstrukcyjne o b e jm o w a ły tka n in y do o b ic ia ścian w salach zamkowych, kilka typów a p lik, ta b o re tó w i b a n kie te k oraz ramy tzw. stanisław ow skie. D la in w e sto ra te g o rodzaju rekonstrukcje są bardzo złożone i k ło p o tliw e , p oniew aż wykonywane są przez różnych sp e cja listó w . N a przykład m eble przekazywa­ ne są k o le jn o do kilku w a rszta tó w : stolarskiego, sny­

cerskiego, pozłotniczego i ta p ice rskie g o . P onadto d o ich re ko n stru kcji konieczne są o kreślone tk a n in y , p a ­ sm anterie, dre w n o oraz gw oździe ozdobne. K o le jn e e ta ­ py prac kończą się kom isyjnym ich o d b iore m . N a p o ­ szczególne rodzaje prac muszą być w ydane o d d z ie ln e zlecenia. Trzeba też za p e w nić tra n s p o rt, d o k o n a ć roz­ liczeń finansow ych i m ateriałow ych oraz sporządzić d o ­ kum enty magazynowe.

Jak w idać, o p e ra c ji tych je s t w ie le i c ią g n ą się o n e n ie ra z przez kilk a la t przy re ko n s tru k c ji tylko je d n e g o elem entu w yposażenia w nętrz.

R ealizacja zadań zw iązanych z re ko n stru kcjam i e le m e n ­ tów wnętrz była m ożliw a tylko przy d o b re j o rg a n iz a c ji pracy. W ytw orzyła się sw oista w sp ó łp ra c a in w e sto ra d a w n ie j z Zarządem Zam ku, a o b e cn ie z D ziałem Re­ konstrukcji Zam ku K rólew skiego, p o le g a ją c a na w s p ó l­ nym d z ia ła n iu i w ykorzystyw aniu w szelkich m ożliw ości pom ocy ze strony w nioskodaw cy i użytkow nika. N ie ­ m niej d z ia ła n ia zw iązane z re ko n stru kcjam i e le m e n tó w w yposażenia w nętrz p o zo sta ją w c ie n iu zasadniczych ro b ó t b u d o w la n o -ko n se rw a to rskich . W a rto w ię c p o św ię ­ c ić im kilka słów. O tó ż użytkow nikow i przekazano m .in .: — tk a n in y na ścianach sal i m eblach 13 rodz. — ram y do obrazów rzeźbione i złocone

(różnych typów ) 140 szt. — fo te le (2 typy) 322 szt. — krzesła (2 typy) 184 szt. — ta b o re ty rzeźbione i złocone (5 typów ) 32 szt. — b a n kietki (3 typy) rzeźbione i złocone 6 szt. — a p lik i złocone (7 typów ) 76 szt. — świeczniki korpusow e (6 typów ) 54 szt. — żyrandole (6 typów ) 42 szt. — la ta rn ie (7 typów ) 77 szt. — o d b la ś n ic e (2 typy) 33 szt. — postum enty (6 typów ) 39 szt. — w ilk i d o kom inka w Pokoju

M arm urow ym 1 ko m p le t W ykonaw cam i w yposażenia historycznego Zam ku są spółdzielcze i pryw atne z a kła d y rzem ieślnicze o wyso­ kim, spraw dzonym uprzednio, poziom ie artystycznym. Część ro b ó t pozłotniczych w ykonały PKZ-ty. O g ó ln a w artość tych p ra c szacow ana je s t na ok. 300 min zł. O d tw o rze n ie m alarstw a na p la fo n a c h i ścianach Z a m ­ ku re a lizo w a n e było także poprzez DRM W a rs z a w a - —W schód na po d sta w ie oddzielnych um ów zaw artych z PSP i „S ztu ką P olską” .

Prace m alarskie prow adzone były w tra k c ie w ykony­ w a n ia przez PKZ ro b ó t w ykończeniow ych. W ym a g a ło to u sta le n ia szczegółowych w a ru n kó w koordynacyjnych z g eneralnym w ykonaw cą.

Zakupy i dostawy urządzeń i m ateriałów

Inw estor re a liz o w a ł także zakupy d la różnych pra co w ­ ni prow adzących prace w Zam ku. Często były to za­ kupy sprzętu z im p o rtu . Część w yposażenia była ku­ pow ana w kraju. W a rto ść zakupów szacuje się na ok. 16 min zł. Lista zakupów o b e jm u je 113 pozycji. Do je j re a liz a c ji konieczne było z a w ie ra n ie tra n s a k c ji z

firm a m i z 9 kra jó w zachodnich.

DRM W a rs z a w a -W s c h ó d za jm u je się także wyposaże­ niem w arsztatów D ziału T echnicznego i D ziału M o n ­ tażu W ystaw Zam ku K rólew skiego oraz pomieszczeń specjalnych, ja k : bufet, k a w ia rn ia , kino. Tu zakupy

o b e jm ju q 460 pozycji, z których większość ju ż zre a lizo ­ wano.

Na inwestorze spoczywa rów nież z a d a n ie w yposażenia niektórych in s ta la c ji wewnętrznych w s p e cja ln e urzą­

dzenia. Chodzi tu o in s ta la c je : przeciw pożarow ą, prze- c iw w ła m a n io w ą, bezprzew odow ą, in fo rm a c ję zw iedza­ jących, do tłum aczeń i TV przem ysłową. D wie pierwsze będą realizo w a n e w najbliższym czasie poprzez d o ­ stawy z im portu, a pozostałe są na e ta p ie w stę p n e ­ go rozpoznania.

O d początku okresu o p ra c o w a n ia d o k u m e n ta c ji DRM W a rs z a w a -W s c h ó d re a lizo w a ł zakupy z im portu urzą­ dzeń d la in s ta la c ji klim atyzacyjnej oraz m a te ria łó w do w b u d o w a n ia . Transakcje te były z a ła tw ia n e poprzez polskie c e n tra le h andlow e. Za pośrednictw em C e n ­ tra li H a n d lo w e j „C e n tro z a p ” z a ła tw io n o 3 kontrakty z firm ą „T ra n se x” z A u strii na dostaw ę urządzeń k li­ m atyzacyjnych :

— dla części zasadniczej, łą czn ie 216 pozycji - d o ­ staw a 1975—1976 r.

— dla części g o ścin ne j, łą czn ie 114 pozycji — d o s ta ­ wa w 1978 r.

— d la Sali o Dwóch S łupach, łą c z n ie 165 pozycji - d ostaw a w 1979 r.

Z firm ą „T ro x ” rów nież z A u s trii z a w a rto :

— k o n tra k t na dostaw ę kratek w entylacyjnych, łącznie 35 pozycji — dostaw a w 1976 r.

Za pośrednictw em C e n tra li H a n d lo w e j ,,M in e x” za­ w a rto :

— k o n tra k t z w łoską firm ą „G u s m a n o M in e tti” na d o ­ staw ę płytek ceram icznych pod łog o w ych — dostaw a 2259 m2 płytek w 1976 r.

— k o n tra k t z w łoską firm ą „C a rra r a ” na dostaw ę płyt kam iennych polerow anych 1618 m2 oraz bloków ka­ m iennych 42 m3 — dostaw a zakończona w 1976 r. — k o n tra k t z firm ą b e lg ijską „E urym ex” na dostaw ę k a m ie n ia czerw onego i zie lo n e g o w płytach 90,69 m2 i bloczkach 0,266 m2 - dostaw a w 1976 r.

— kontrakty z b e lg ijs k ą i w łoską firm ą na dostaw ę d robnych ilo ści k a m ie n ia na kom inek do Pokoju M a r­ m urow ego - d o sta w a w 1979 r.

Za pośrednictw em C e n tra li H a n d lo w e j „P a g e d ” za w a r­ to :

Zestawienie poniesionych nakładów na odbudowę Zamku

— ko n tra kt z za ch o d n io n ie m ie cką firm ą „T h e o d o r N a ­ g e l” na dostaw ę cisu na boazerię w S yp ia ln i K rólew ­ s k ie j: o kle in a 66,7 m2 i kłody w ilości 4,764 m3 — d o ­ staw a w 1976 r.

Za pośrednictw em C e n tro d le w -R a d o m zaw arto kon­ tra k t z fra n cu ską firm ą „J a c o b D e la fo n ” na dostaw ę fa ja n s u i a rm a tu ry s a n ita rn e j, łączna liczba pozycji 44 — dostaw a w 1978 r.

Ponadto p o d p isa n o ko n tra kt ze szwedzką firm ą KONE na dostaw ę dw óch dźw igów hydraulicznych, łą czn ie pozycji 289 - d ostaw a w 1978 r.

U rządzenia te i m a te ria ły były przekazane w ykonaw com .

Koszty budowy

O p ra c o w a n e w 1971 r. przez Pracow nię P rojektow ą „Z a m e k ” kom pleksowe zbiorcze ze sta w ie nie kosztów o d b u d o w y Zam ku o p ie w a ło na sumę 1 003 711 tysięcy złotych. Inw estor p o w o ła ł zespół sp e cja listó w , którzy prze a n a lizo w a li przedstaw ione .koszty. W w yniku d o ­ ciekliw ych w yliczeń i p o rów nań, przew idyw any koszt og ó ln y inw estycji określono wówczas na 835 000 tys. zł, czyli około 5800 zł/m 3.

W stosunku do w skaźników kosztów o b liczanych o rie n ­ ta c y jn ie przez B iuro Inw estycji O b ie k tó w Zabytkow ych

MKiS i w ynoszących:

— d la P ałacu w W ila n o w ie ok. 3000 zł/m 3 — d la Pałacu w Łazienkach ok. 3000 zł/m 3 — d la P ałacu w N ie b o ro w ie ok. 2800 zł/m 3 w skaźnik d la Zam ku Królew skiego kszta łto w a ł się w strefie wysokiej. W o b e c b raku d o k u m e n ta c ji rekonstruk­ c ji w nętrz O b yw a te lski K om itet O d b u d o w y Zam ku Kró­ lew skiego pow ziął decyzję o etapow ym sporządzaniu zbiorczego zestaw ienia kosztów (zzk). Zzk d la I e ta p u budowy, tj. stanu surow ego, w yniosły 297 899 tys. zł. Z o ­ s ta ło o no za a kce p to w a n e przez O K O ZK . Stan surowy o b ie ktu w zakresie objętym zzk został zre a lizo w a n y i

rozliczony na przełom ie 1975/76 r.

To rozliczenie końcowe robót, nie o b cią żo n e żadną zwyżką cen, w ykazało c a łk o w itą zgodność z przew idy­ w a n ą kw otą zzk - d la stanu surow ego. O p ra c o w a n e

Królewskiego w Warszawie w tys. złotych

D a ta _{b u d o w la n o ­} -m o n ta ż o w e

N a k ła d y

d o k u m e n ta c ja in n e Razem w roku O g ó łe m

1971 5 7 1 8 4 5 1 2 71 10 301 10 301 1972 45 331 8 352 - 56 683 63 984 1973 67 525 8 846 119 76 490 140 474 1974 86 187 5 411 122 91 720 232 194 1975 37 614 9 122 8 375 55 111 287 305 1976 99 604 1 3316 9 184 122 104 409 409 1977 120 113 8 864 29 493 158 470 567 879 1978 147 077 3 186 10 954 161 214 729 093 1979 100 995 2 605 12 125 1 15725 844 818 1980 41 434 3 416 29 726 74 576 919 394 1981 37 662 4 208 12 250 54 120 973 514 1982 - 43 000 6 851 47 372 97 223 1 070 737 1983 59 918 8 993 36 080 ' 104 991 1 175 528 1984 166 838 8 343 58 519 233 700 1 409 428 1985 135 355 16 096 79 070 230 521 1 639 949 1986 167 558 25 462 49 401 242 421 1 882 370

zzk d la II e ta p u budowy, to je s t ro b ó t w ykończeniow ych i przeliczone na poziom cen 1976 r., o kre śliło dalsze koszty o d b u d o w y Zam ku na sumę 818 997 tys. zł (bez stanu surow ego). K olejne przeliczenia zzk d la II e ta p u budow y u w z g lę d n ia ją c e w zrost cen w 1978 r. i 1982 r. w ykazują dalsze zwiększenie kosztów inw estycji. W 1985 r. po raz o sta tn i a k tu a liz o w a n o zzk II e tapu z g o d n ie z poziom em cen, o bow iązującym w 1985 r. i uzyskano kw otę 2 892 106 tys. i 547 tys. d o la ró w , o b e jm u ją c ą także I e ta p budowy, ale w n ie zm ie n io ­ nej kwocie 297 899 tys. zł. Łączne na kła dy poniesione d o d n ia 31 g ru d n ia 1986 r. w yniosły 1 882 400 tys. zł, pozostaje w ię c jeszcze d o re a liz a c ji około 1 mld zł i 547 tys. d o la ró w .

Biorąc pod u w agę obecny stan zaaw ansow ania o d ­ budow y o b ie ktu i u w z g lę d n ia ją c p ro gnozow aną zwyż­ kę cen do 1990 r., należy kwotę tę powiększyć o d a l­ sze 286 000 tys. zł.

N a kła d y te są n iezbędne na w ykonanie następujących p ra c :

— ukończenie ro b ó t w Sali B alow ej,

— ukończenie e le w a c ji tarasu g ó rn e g o od strony W i­ sły,

— ukszta łto w a n ie skarpy i urządzenie og ro d ó w zam ­ kowych,

— w yposażenie in s ta la c ji specjalnych, -— w yposażenie historyczne i w arsztatowe, — p a w ilo n w arsztatow y na podzamczu, — d o ku m e n ta c ję na obiekty towarzyszące.

O rgan izacja nadzoru inwestorskiego

W okresie budow y stanu surow ego Zam ku struktura nadzoru te c h n ic z n e g o DRM nie została zm ieniona. W y­ znaczono zespół trzech in spektorów branżowych do nadzoru ro b ó t w Z a m k u : roboty b u d o w la n e — inż. A n ­ drzej G ło w a c k i, ro b o ty sa n ita rn e — inż. S tanisław Bar­ tosiak, roboty elektryczne — inż. P iotr F ilipek oraz inż. H enryk K am iński. Rozpoczęcie ro b ó t budow lanych w 1972 r. na wszystkich skrzydłach sp ow odow ało koniecz­ ność skie ro w a n ia na b u d o w ę Zam ku d ru g ie g o inspek­ to ra b u d o w la n e g o . Z ostał nim m gr inż. A ndrzej H o r- w a tt. Z uw agi na com iesięczne rozliczenia obm iarow e ro b ó t przydzielono inspektorom ro b ó t b u d o w la n ych te^ ch n ikó w -o b m ia ro w có w , w skrzeszając daw ne tra d y c je in ­ spektorskie. W lip c u 1972 r. m gr Jadw idze C ieleokiej p o ­ w ie rzo n o wszystkie spraw y czynów społecznych ze stro­ ny inw estora. Spraw y d o ku m e n ta cyjn e , ka lku la cyjn e i um ow ne z a ła tw ia ły o g ó lne d z ia ły dyrekcyjne na zasa­ dach pew nego p rio ryte tu w stosunku d o innych o b ie k ­ tów . Jedynie d z ia ł za o patrzenia, z u w a g i na rosnące potrzeby Zam ku, p o d w o ił swój skład osobowy.

Ta stru ktu ra o rg a n iz a c y jn a przetrw ała do końca 1975 r., chociaż o d czu w an o w yraźnie konieczność o d d ziele n ia zu p e łnie odm iennych spraw Zam ku od norm alnych za­ g a d n ie ń bud o w y o sie d li m ieszkaniow ych. Znaczna ilość prob le m ó w do ku m e n ta cyjn ych , o d m ienne podstaw y k a l­ k u la cyjn e oraz sposób rozliczeń, w chodzenie w e ta p ro b ó t w ykończeniow ych s p e cja ln ych spow odow ało, że w listo p a dzie 1975 r. p o w o ła n o Zespół d.s. O d b u d o w y Zam ku K rólew skiego, Zam ku U ja zd o w skie g o i Komory W o d n e j. Z espół ten z a ją ł się wszystkimi spraw am i

związanym i z:

— przygotow aniem inw estycji i d o ku m e n ta cją , — re a liz a c ją i nadzorem technicznym ,

— kosztam i i rozliczaniem ro b ó t i inw estycji, — czynami społecznym i.

K ierow nikiem Zespołu został inż. Jerzy Bigoszew ski; kierow nikiem sekcji przygotow ania, d o ku m e n ta c ji i czy­ nów społecznych - m gr J. C ie le c k a ; kie ro w n ikie m in ­ spektoratu nadzoru — inż. Rom uald S ztom pka; kie ro w ­ nikiem sekcji kosztów i rozliczeń — techn. Janusz M u ­ szyński, pó źn iej Roman Stocki. N a d zó r nad p ra c a m i konserw atorskim i pow ierzono m gr inż. arch. Jerzem u Rykowi, później mgr inż. arch. Emilii Polak.

W Z espole pracow ały 22 osoby. P odlegał on bezpo­ śre d n io zastępcy dyrektora d.s. technicznych, m gr inż. A n d rze jow i Jabłońskiem u. W p io n ie technicznym z n a j­ do w a ły się jeszcze d zia ły: o g ó lno -te ch n iczn y (o d b io ry ostateczne, okresy rę ko jm i) oraz z a o p a trze n ia . Ten układ o rg a n iza cyjn y zdał egzam in. N ie zm ieniono g o do c h w ili o b e cn e j (je d yn ie o g ra n iczo n o liczbę z a tru d ­ nionych osób). N a s tą p iło także w ie le zm ian p e rs o n a l­ nych na stanow iskach inspektorów ro b ó t inw estycyj­ nych.

P rzebieg re a liz a c ji budowy

K ronika o d b u d o w y Zam ku, prow adzona s k ru p u la tn ie przez P racow nię D o ku m e n ta cji N a u ko w o -H isto ryczn e j PKZ, pokazuje w kw artalnych przedziałach czasu ko­ le jn e fazy robót. Z punktu w idzenia inw estora należy faktyczny to k ro b ó t od n ieść do podstaw ow ego d o k u ­

m entu w procesie inwestycyjnym, ja k im je s t um owa na re a liz a c ję o d b u d o w y Zam ku zaw arta między g e n e ra l­ nym w ykonaw cą i inwestorem .

U m owa zasadnicza, p o d p isa n a 22 m aja 1972 r., o k re ­ śla na p o d sta w ie załączonego h a rm o n og ra m u w yłą cz­ nie te rm in ukończenia stanu surow ego budynku - do 22 lip c a 1974 r.

W pierwszym aneksie 1/76 do umowy zasadniczej s tro ­ ny u s ta la ją te rm in ukończenia budow y Zam ku do 31 g ru d n ia 1978 r.

Przy olbrzym im wysiłku ca łe j za ło g i PKZ, „M o s to s ta ­ lu ", „K a m b u d u ” i pozostałych przedsiębiorstw , ciężkich zm a g a n ia ch z kam iennym i gzymsami i opaskam i okiennym i, z d a ch a m i i w ieżam i — stan surowy Z a m ­ ku został zrealizow any w term inie.

N iestety, te m p o ro b ó t później w yraźnie s p a d ło i utrzy­ m ywało się na niskim poziom ie także w 1975 r. Po­ tw ie rd za to g w a łto w n e ob n iżen ie przerobu w ro b o ta ch b u d o w lano-m ontażow ych wykazane w zestaw ieniu p o ­ niesionych n a k ła d ó w w poszczególnych la ta c h o d b u d o ­ wy. Aby zm o b ilizo w a ć w ykonaw ców i podnieść te m p o

robót, a także uzyskać pierwsze efekty użytkowe, strony u sta liły um ow nie przyspieszenie I e ta p u i przekazanie do użytku c a łe g o skrzydła gotyckiego i połowy p o łu d ­ n io w e g o w te rm in ie d o 31 g ru d n ia 1976 r. Term inowa re a liz a c ja um ożliw i w yp ła ce n ie n a gród. Tempo w zra sta ­ ło ! P row adzone były wszystkie ro d za je p ra c wy­ kończeniow ych w Salach Królewskich. W p ra w d zie w styczniu 1977 r. w Sali A u d ie n c jo n a ln e j o dbyło się p le n a rn e posiedzenie O K O ZK , je d n a k nie wszystkie prace zostały w ykonane. N ie m ogło być mowy o ich kompleksowym od b iorze . W 1977 r. ukończono roboty w tra fo s ta c ji. 1 lu te g o 1977 r. n a s tą p ił pierwszy o d b ió r

pomieszczeń o pow ierzchni 330 m2.

W 1978 r. przekazane zostają pom ieszczenia a d m in i­ stracyjne i s o c ja ln e na II piętrze skrzydła p ó łnocnego i saskiego o pow. 1909 m2. W ykonaw ca nie m ogąc się w yw iązać z p o d ję te g o zo bow iązania p ro p o n u je wy­

d z ie le n ie i re a liza cję n a jtru d n ie jszych s a l: Rycerskiej i B alow ej — w 1980 r., n a to m ia st ukończenie pozo­ s ta łe j części Zam ku do 15 lip ca 1979 r. Po a k c e p ta c ji w niosku przez Prezydium O K O Z K w d n iu 8 m arca 1979 r. zostaje p o d p isa n y ko le jn y aneks. Prace trw a ­ ją na praw ie całym te re n ie Zam ku. M ożna zaobser­ w ow ać wzrost z a a n g a żo w a n ia pracow ników , ale z p o ­ w odu szerokiego fro n tu ro b ó t nie ma w idocznych re­ zu lta tó w . W 1979 r. nie o d d a n o do użytku żadnych części Zam ku.

W końcu 1980 r. przekazano następne pom ieszczenia części a d m in is tra c y jn e j na parterze skrzydła za ch o d ­ n ie g o i p ó łn o cn e g o o pow. 713 m2. N a s tę p u je p o n o w ­ ne z a ła m a n ie p ro g ra m u prac. W te d y dojrzew a k o n ce p ­ c ja p o d ziału o b ie ktu na w ydzielone obszary s k ła d a ją c e się z kilku sal i tw orzące pew ną całość in s ta la c y jn ą , u m o ż liw ia ją c ą użytkow anie tych pomieszczeń.

Po żm udnych a n a liz a c h uzg o d n io n o p o d zia ł ob ie ktu na XIX re jo n ó w i ko le jn o ść przekazyw ania ich d o użyt­ ku. Aneks do umowy p o d p isa n o 9 lu te g o 1981 r. i u s ta lo n o te rm in y ukończenia re jo n ó w od 15 lu te g o 1981 r. do 31 g ru d n ia 1983 r. (Sala B alow a). Zarząd PKZ zm o b ilizo w a ł praw ie wszystkie sw oje oddziały. Jednak nie zre a lizo w a n o d o k ła d n ie u s ta lo n e g o p ro g ra ­ mu. N ie m n ie j przełam ane zostały w szelkie opory i d o ­ szło do o d b io ru pierwszych sal historycznych.

W roku 1981 o d e b ra n o cztery rejony o łą czn e j p o ­ w ie rzch n i 7276 m2, ale sta n o w iło to tylko 4 3 % pla n u roku 1981. W re jo n a ch tych znalazły się p iw n ice g o ­

tyckie, p a rte r skrzydła g o tyckie g o i Sala M irow ska. W dalszym c ią g u trw a w ytężona praca, ale w ciąż nie w id a ć je j efektów rzeczowych.

W 1982 r. przekazano do użytku łą czn ie 6896 m2 po­ w ierzchni użytkowej, co sta n o w iło 72% u sta lo n e g o program u. P onadto w Sali Balow ej oraz przy e le w a ­ cja ch nie prow adzono żadnych robót.

W 1983 r. z likw id o w a n o poślizgi z p o p rze d n ie g o roku i przekazano dalsze 2568 m2 pow. użytkowej.

W międzyczasie p o d p isa n o kolejny aneks 5/83 re g u lu ­ ją c y term iny przekazyw ania niektórych re jo n ó w oraz

przesuw ający term in ukończenia Sali B alow ej na rok

1985. '

W 1984 r. po k o le jn e j m o b iliz a c ji przedsiębiorstw prze­ kazano pozostałe rejony. U żytkow nik otrzym ał po m ie ­ szczenia o łącznej pow ierzchni 21 369 m2, co sta n o ­ w iło 98,6% ca łk o w ite j pow ierzchni Zam ku. Pozostała je d y n ie do ukończenia Sala Balow a o pow. 311 m2. W e d łu g o sta tn io p o d p is a n e g o porozum ienia prace w Sali B alow ej m a ją być ostatecznie w ykonane do końca 1988 r., zaś całość z a d a n ia inw estycyjnego w 1989 r.

W ie lk a praca została w ykonana, je d n a k je j u k o ro n o ­ w aniem będzie Sala Balowa. W ierzymy, że ten ostatni term in nie będzie ju ż przesuwany.

inż. Jerzy Bigoszewski Dyrekcja Rozwoju Miasta Warszawa—Wschód

A SPECIFIC NATURE OF INVESTMENT TASKS IN THE RECONSTRUCTION OF THE ROYAL CASTLE

From M a rch 1971 the fu n c tio n o f th e in ve sto r in th e re c o n ­ stru c tio n o f th e Royal C astle in W a rs a w has been p la ye d by th e M a in O ffic e fo r th e D e v e lo p m e n t o f th e C ity o f W a r­ saw - the East (the D R M ). This o rg a n iz a tio n has a lre a d y some e x p e rie n ce in th e re c o n s tru c tio n o f h is to ric structures. It ran the rec o n s tru c tio n o f W a rs a w te n e m e n t houses a t B ednarska, Krakow skie Przedm ieście a n d in th e O ld and N e w Town.

The firs t in ve stm e n t tasks w ere e xe cuted w ith o u t a n y c h a n ­ ge in o rg a n iz a tio n a l structures o f th e DRM W a rs a w — the East. O n ly a fte r th e c o m p le tio n o f th e C a stle in th e raw sta te an o rg a n iz a tio n a l team co n sistin g o f 2 0 -2 2 persons was b ro u g h t to life . The d u tie s o f th e te a m c o m p rise d the fo llo w in g tasks: p re p a ra tio n o f d o c u m e n ta tio n , te c h n ic a l su­ pervision o f th e e xe cu tion and so cia l c a m p a ig n s , analysis o f costs a n d th e s e ttle m e n t o f th e work.

The rec o n s tru c tio n o f th e C astle was co m m e n ce d on S e p ­ te m b e r 17, 1971. The d a te fo r the c o m p le tio n o f th e b u ild in g in th e raw sta te was fix e d by th e C ivic C o m m itte e fo r th e R e co nstruction o f the Royal C a stle fo r th e end o f 1973, b u t fo llo w in g w o rkin g c o n s u lta tio n s w ith th e p a rtic ip a tio n o f th e g e n e ra l c o n s tru c to r (i.e. th e S ta te A te lie rs fo r th e C onser­ v a tio n o f M onum ents) the d a te was p o s tpo n e d u n til July 22, 1974 a n d was kept. In 1977 th e firs t e le m e n t o f th e C astle was in s ta lle d . In the next ye a r a d m in is tra tio n a n d so cia l pa rts in th e 2nd flo o r o f th e Saxon a n d n o rth w in g w ere g ive n to use. In 1980 the re m a in in g a d m in is tra tio n rooms in th e g ro u n d flo o r o f th e w est a n d n o rth w in g s w ere c o m ­ p le te d . From 1981 in d iv id u a l g ro u p s o f h is to ric room s w ere d e liv e re d . In 1984 a ce re m o n y o f h a n d in g over th e s tru c ­

ture to its user, i.e. the management of the Royal Castle, was held. When pursuing such a difficult goal as the re­ stitution of the Castle, the tasks of the investor were enor­ mous. His role began with the preparation of design docu­ mentation which was drawn by stages and simultaneously with the work being done. Technical data of the preliminary plan were as follows: the cubage — 144,580 m3, surface area — 21,680 m2. In the period of one year the investor had to conclude 10—15 contracts for the documentation. The principles of calculations and costs of the work were agreed with the executor, because the then existing price­ lists did not cover all kinds of work.

Apart from the organization, supervision and acceptance of the construction work, the investor dealt also with the re­ construction of mobile furnishings in the interiors. In order to furnish the interiors of the Castle the following elements were reconstructed: 13 kinds of textiles, 140 frames for paintings, 544 pieces of furniture, 76 wall applied orna­ ments, 54 chandeliers, 38 pedestals. The work on the re­ construction of the interior equipment has not been yet completed.

It wals also the task of the investor to purchase installa­ tions and materials. _

The reconstruction of the Castle is not yet finished. At present, build'ng and construction work in the Ball Room is under way. It is still necessary to install inside and out­ side special equipment, to reconstruct historic equipment, to complete the Saxon elevation with an upper terrace from the Vistula’s side, to mould the escarp and to plant castle gardens.