Odpowiedzi prawne

Mieczysław Piekarski

Odpowiedzi prawne

Palestra 2/9(10), 64-69

O D P O W I E D Z I P R / I W

IM

E

I . P Y T A N / E: C z y s ą d m o ż e s p r o s t o w a ć w y m i e n i o n e .w wr y- r o k u i m i ę p o w o d a , g d y p e ł n o m o c n i k p o w o d a w s k a z a ł j e w p o z w i e i d o p i e r o p o w y d a n i u w y r o k u s p o s t r z e g ł o m y ł k ę c o d o t e g o i m i e n i a ?

P ełnom ocnik powoda om yłkow o podał w pozwie imię pow oda „Ma­ ria n “ zam iast „K azim ierz“. O m yłki nie sprostow ano i w ydano w y rok w y ­ m ieniający w sentencji „M ariana“ X jako powoda. D opiero po upraw om o­ cnieniu się w y rok u i zaopatrzeniu go w klau zulę w ykonalności pełnom o­ cnik pow oda spostrzegł, że jego m ocodaw cą b y ł „K azim ierz“ X, a nie „Ma­ ria n “ X , b r a t K azim ierza. W yrok opiewa więc na osobę istniejącą, ale nie- m ającą u p raw n ie ń m erytorycznych do w ytoczenia powództwa.

O pisaw szy powyższy stan rzeczy, pełnom ocnik K azim ierza X zwrócił się do R edakcji „ P a le stry “ z zapytaniem , w jakim tryibie m ożna sprostow ać tę om yłkę co d o im ienia?

O D P O W I E D Ź :

Sąd nie może sprostować wymienionego w wyroku imienia powoda, gdy pełnomocnik powoda wskazał je w pozwie i dopiero po wydaniu wyroku spostrzegł om yłkę co do imienia.

Z m ocy a rt. 355 § 1 k. p. c. „sąd może na posiedzeniu niejaw n ym sprostow ać w w yroku niedokładności, om yłki pisarskie, rachunkow e lub inne o c z y w i s t e (podkreślenie m oje — M. P.) om yłki“.

P rzytoczony przepis m a treść tak ą sam ą ja k przepis § 319 niem . pro­ cedury cyw ilnej. Sięgając przeto do ustalonej od daw na w y k ład n i tego przepisu I, n a w e t bez w skazyw ania na analogiczną w y k ład n ię odpow ied­ nich n o rm innych procedur cyw ilnych, w ystarczy stw ierdzić, że w myśl

1 P or. S t e i n - J o n a s : D ie Z iv ilp ro z e sso rd n u n g fü r d a s D eu tsch e R eich w yd „ 12, T ü b in g en 1925, t. I, uw . I. 1, 3 i 4 d o § 319 oraz lic z n e o rzeczen ia S ąd u R zeszy tu d zież in n y ch są d ó w p rzytoczon e tam w p r z y p is iu 19.

N r 9 O D P O W IE D Z I P R A W N E ₆₅

om aw ianej n o rm y sprostow anie w w y rok u może dotyczyć ty lk o om yłek o c z y w i s t y c h , p rzy czym m iędzy w ysłow ieniem om yłkow o zam iesz­ czonym w w y ro ku a w olą sądu, k tó ra w edług zam ierzeń sk ład u o rze k a ­ jącego m iała być w yrażona w w yroku, m usi istnieć rozbieżność. Jeżeli tej rozbieżności nie m a, nie m a om yłki, a w ięc nie może być m ow y rów ­ nież o jej prostosow aniu.

Otóż w w yżej przytoczonym stan ie faktycznym nie m a takiej rozbież­ ności, a więc nie m a om yłki w rozum ieniu a rt. 355 § 1 k. p. c. Zachodzi n atom iast om y łka ze stro n y pełnom ocnika, 'która nie uzasadnia zastoso­ w ania cyt. przepisu. Służy on bow iem do prostow ania om y łek w w yrok u w yd an y m przez sąd, przepis ten m a zatem na m yśli om yłki sądu , a nie in ny ch osób.

W podobnej spraw ie Sąd N ajw yższy w orzeczeniu z d n ia 3.IX.1945 r. sygn. ak t. C 1.571/45 („P aństw o i P raw o “ zesz. 1 z 1946 r., s tr . 96) w y­ jaśnił, że przepis art. 355 k. p. c. dopuszcza sprostow anie w y rok u, gdy oczyw istą pom yłkę popełnił sąd, nie d a je natom iast podstaw y do sp ro sto ­ w ania w w yroku takiej pom yłki, której dopuściła się stro n a. T aka po­ m yłk a może być sprostow ana ty lko w toku spraw y na żądanie stro n y lub z in icjaty w y sądu, w żadnym zaś razie w form ie postanow ienia ju ż po w yd aniu w yroku.

N iezależnie od powyższego należy zaznaczyć, że w om aw iany m w y ­ padku nie zachodzi też o c z y w i s t o ś ć omyłki. G dyby w ięc n aw et istn iała om yłka, to nie podlegałaby ona sprostow aniu w try b ie przew i­ dzianym w art. 355 § 1 k. p. c. ze w zględu n a b rak przesłank i oczyw isto­ ści om yłki. P rzesłanka zaś ta jest konieczna bez w zględu n a to, czy stro n a lub jej pełnom ocnik przy fałszyw ym oznaczeniu stro n y dopuścili się uchybienia, k tó re by m ogło im być poczytane za z a w in io n e 2.

(opracował d r M. P ieka rski)

II

P Y T A N I E :

W spraw ie cyw ilnej po rozpraw ie, n a której w im ieniu pozw anego jeg o pełnom ocnik procesow y (adwokat) żądał oddalenia pow ództw a, sąd w ydał w y ro k uw zględniający to powództwo. Zdaniem ad w ok ata, k tó ry bro nił p ra w pozwanego, w yrok jest niesłuszny. Po w y d aniu teg o w y ro k u w yszło n a jaw , że pozw any zm arł n a dzień przed rozpraw ą. N ie w iado­ m o, k to po pozw anym dziedziczy.

66 O D P O W IE D Z I P R A W N E _{N r S}

N a podstaw ie przytoczonego sta n u faktycznego postaw iono n a s tę p u ­ jące p y tan ia : 1. C z y p e ł n o m o c n i c t w o p r o c e s o w e a d w o k a t a , k t ó r y d z i a ł a ł n a r o z p r a w i e p o ś m i e r c i p o z w a ­ n e g o w j e g o i m i e n i u , w y g a s ł o p r z e z ś m i e r ć p o ­ z w a n e g o ? 2. J a k i e c z y n n o ś c i p r o c e s o w e p o w i n n y b y ć p o d j ę t e , a b y n i e d o p u ś c i ć d o u p r a w o m o c n i e ­ n i a s i ę w y r o k u ? O D P O W I E D Ź :

Ad. 1 Na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć przecząco.

W praw dzie sąd zawiesza postępow anie w razie śm ierci stro n y (art. 183 § 1 p k t 1 k. p. c.) i zaw ieszenie to m a moc p raw ną od chw ili śm ierci stro n y (art. 183 § 2 k. p- c.), lecz „w razie śm ierci stro n y (.... ) pełnom ocnik procesow y działa do czasu zaw ieszenia postępow ania“ . Tak b ow iem s ta ­ now i a rt. 88 k . p. c. Jego treść jest dosłownie ta sam a co treść a rt. 96 k. p. c. w edług daw nej num eracji.

W lite ra tu rz e przedm iotu dotyczącej tego przepisu panuje pogląd, że pełnom ocnictw o procesowe w razie śm ierci stro ny, k tó ra udzieliła pełno­ m ocnictw a, gaśnie dopiero z chw ilą w ydania postanow ienia o zaw ieszeniu postępow ania. Tak więc F i e r i c h (Polska procedura cyw ilna. P ro jek ty refe re n tó w z uzasadnieniem , K raków 1921, 1.75) stw ierdza, że „pełnom oc­ nictw o procesow e nće gaśnie (...) przez śm ierć pełnom ocodaw cy” . Pow o­ łu jąc się na te n pogląd Fiericha, W. P i a s e c k i i J. K o t z o n e k (Ko­ deks postępow ania cyw ilnego, 1931, uw . 1 do art. 96, s. 376) stw ierd zają skuteczność działań pełnom ocnika dokonanych po śm ierci stro n y d o czasu zaw ieszenia postępow ania. M. A l l e r h a n d (Kodeks postępow ania cy­ w ilnego, 1932, uw. 1 do art. 96, s. 112) tw ierdzi w praw dzie, że pełnom ocnik procesow y po śm ierci m ocodawcy „nie zachow uje nadal pełnom ocnictw a“ , lecz w uw . 2 do cyt. przepisu zaznacza, że „jednak skuteczne są czynności dokonane przez adw okata przed powzięciem postanow ienia sądow ego“ o zaw ieszeniu postępow ania. J. J. L i t a u e r zaś w yraźnie pisze (K om en­ tarz do K odeksu postępow ania cywilnego, 1933, uw- 1 do a rt. 96): „Pomimo, iż w m y śl a rt. 190 § 2 (cbecnie art. 183 § 2 k.p.c. — uw aga m oja M. P.) postanow ien ie sądu o 'zawieszeniu postępcw ania m a m oc w steczną od ch w ili śm ierci (...), art. 96 (cbecnie art. 88 k.p.c. — uwaga m o ja M. P.J

N r 9 O D P O W IE D Z I P R A W N E ₆₇

p rzy zn aje skuteczność czynnościom pełnom ocnika, zdziałanym o d pom ie- nionej c h w ili do czasu zaw ieszenia postępow ania”. L. P e i p e r (K om en­ ta rz do K odeksu postępow ania cyw ilnego, 1934, uw. 3 do ant. 96, s. 277) uzasadnia d odatkow o powyższy pogląd w zględam i p ra k ty c zn y m i stw ie r­ dzając: „M oże się bow iem zdarzyć, że w iadom ość o śm ie rc i (...) d o ta rła dopiero w 'jakiś czas do wiadom ości sądu lub s tro n ” . A więc p rzy to czo n y k o m en ta rz P eip era dotyczy bezpośrednio naszego w y p adku. S. K r u s z e l n i c k i (Kodeks postępow ania cyw ilnego z k om entarzem , 1938, uw. 1 do art. 96, s. 128), w ypow iadając pogląd 'rep rezentow any także przez wyżej przytoczonych kom entatorów , dodaje: „ S tąd w niosek, że pełnom ocnictw o (procesowe — uw aga m oja M. P.) g a śn ie dopiero z chw ilą zaw ieszenia po stępow ania”. W niosek ten je s t tra fn y . Podziela g o rów nież M. W a l i g ó r s k i (Polskie praw o procesow e cyw ilne, 1947,

§ 19, IX , s. 154).

Ad. 2 W yżej pod 1 w yjaśniono, że adw okat, k tó ry p rzed w ydaniem w y ro k u bro n ił p ra w pozwanego, m a praw o — m im o jego śm ierci — sku­ tecznie podejm ow ać czynności procesow e do czasu w yd ania postanow ie­ n ia o zaw ieszeniu postępow ania. Jeśli więc uw aża w y ro k za niesłuszny, -obowiązany je s t podjąć kroki zapobiegające upraw om ocnieniu się w yro­ k u . Może to osiągnąć przez złożenie wniosku o zawieszenie postępowania

na podstawie art. 183 § 1 pkt 1 k. p. c., jeżeli sąd wyda postanowienie o zawieszeniu przed upływem terminu przewidzianego w art. 373 k. p. c. do wniesienia rewizji od wyroku. Po upływ ie bow iem tego te r­ m inu w yro k , jak o praw om ocny, nie podlega ju ż zaskarżeniu, a postępo­ w anie n ie m oże być zawieszone, gdyż zostało już praw om ocnie zakoń­ czone. N atom iast w cześniejsze w ydanie postanow ienia o zaw ieszeniu po­ stęp o w an ia zapobiega upraw om ocnieniu się w y roku : zaw ieszenie bowiem

m a moc od chw ili śm ierci pozwanego (art. 183 § 2 k. p. c.), a w okresie zaw ieszenia term in y nie biegną i zaczynają biec od początku dopiero z chw ilą podjęcia postępow ania (art. 194 k. p. c.). Sam o u sta n ie przyczyny zaw ieszenia nie pow oduje autom atycznie u stan ia zaw ieszenia, lecz stw a­ rza ty lk o podstaw ę d o w ydania postanow ienia o podjęciu postępow ania (orzecz. S. N. z 28.11.1950 r- W a C 286/49, ZO z 1950 r., poz. 43).

S k ład ając w niosek o zaw ieszenie postępow ania adw okat nie m oże mieć pew ności, czy sąd w yda postanow ienie o zaw ieszeniu przed upływ em te rm in u do zaskarżenia w yroku. Sądzę przeto, że z ostrożności proce­ sow ej ad w o k at powinien wraz z wnioskiem o zawieszenie postępo­

wania zgłosić żądanie uzasadnienia wyroku, jeśli nie doręcza się go z urzędu (art. 373 § 2 k. p. c.), albo od razu wnieść rewizję, przez co za­ pobiegnie uprawomocnieniu się wyroku.

08 O D P O W IE D Z I P R A W N E N r 9

N asuw a się pytanie, w czyim im ieniu adw okat m iałby dokonać w yżej w ym ienionych czynności? Przecież nie pow inien zamilczeć o znanym m u fakcie śm ierci swego mocodawcy, skoro zaś tego m ocodaw cy już nie m a (zm arł), nie m ożna w jego im ieniu dokonyw ać czynności procesow ych. Czynności te z m ocy art. 88 k. p. c- zachow ują skuteczność procesow ą. W obec kogo? W obec stro n y przeciw nej (tj. powoda) i wobec spadkobier­ ców pozwanego. Ale spadkobiercy po pozw anym są nie znani. W m yśl art. 82 d e k re tu z dn. 8.XI.1946 r. o postępow aniu spadkow ym (Dz. U. N r 63, poz. 346) może być w razie potrzeby ustanow iony k u rato r spadku- Nie widzę podstaw do uznania, żeby adw okat, k tóry bronił przed w y d a­ niem w yro k u p raw pozwanego jako jego pełnom ocnik procesow y, b y ł obow iązany zabiegać o ustanow ienie tego k u rato ra. Przepis a rt. 185 k. p. c. przew iduje w ty m względzie in icjatyw ę stro n y przeciw nej. N atom iast a rt. 88 k. p. c. nie uzależnia skuteczności działań pełnom ocnika proceso­ wego stro n y , k tó ra zm arła, od ustanow ienia k u rato ra spadku w w ypadku, gdy spadkobiercy zm arłej stro n y są nie znani lub nie objęli spadku. T rzeba też dodać, że w rozw ażanym w ypadku nie m ożna czekać n a u sta ­ now ienie k u ra to ra spadku, gdyż m ogłoby to nastąpić po upływ ie term in u zaskarżenia w yroku, a więc za późno.

W św ietle orzecznictw a Sądu Rzeszy (R. G. 68, 391, cyt. przez S t e i n - - J o n a s a: D?e Zivilprozessordr\ung. j u r das D eutsche Reich, w yd 12 z 1925, t. I, uw . II.1 do § 86) czynności procesowe dokonane w im ieniu nie żyjącej ju ż stro n y przez jej pełnom ocnika procesowego są sk uteczne w stosunku do spadkobierców tej strony. A więc w chw ili dokonania ty ch czynności spadkobiercy b y li nie znani, podobnie ja k w naszym w y ­ padku nie w iadom o, kto dziedziczy po pozw anym . W ym ienienie spadko­ bierców nie. je st więc potrzebne do skuteczności czynności pełnom ocnika procesowego, o k tó ry m mowa. Co w ięcej, z przyczyn w y żej podanych w ym ienienie spadkobierców by w a niem ożliwe, gdyż w k rótk im okresie o tw a rty m do zaskarżenia w yroku z reg uły jest rzeczą niem ożliw ą u sta ­ lenie spadkobierców . Nie m ożna zaś żądać od adw okata strzegącego p raw w ynikających z udzielonego m u pełnom ocnictw a procesowego, ab y doko­ nał rzeczy niem ożliw ych. Z tych przyczyn m niem am , że przew idziane w a r t. 133 § 1 p k t 1 k. p. c. w ym aganie podania w piśm ie procesow ym (we w niosku o zaw ieszenie postępow ania, ew ent. w żądaniu uzasadnie­ nia w yro k u lu b w rew izji) im ienia i nazw iska stro n uznać należy — w odniesieniu do stro n y zm arłej — za spełnione, gdy ad w o kat w ykaże jej zgon oraz poda jej imię i nazw isko z zaznaczeniem , że działa ze sk utecz­ nością wobec jej nie znanych spadkobierców . W om aw ianej bow iem sy ­

N r 9 O D P O W IE D Z I P R A W N E ₆₉

tu a c ji w yjątkow ej należy zastosować tak ą w ykładnię o sta tn io przytoczo­ nego przepisu, k tó ra nie unicestw ia w p rak ty ce m ocy p raw n ej a rt. 88 k. p. c. Tego rodzaju rozw iązanie ńie grozi kom plikacjam i procesowym i, p oniew aż w ykazanie zgonu pozwanego m usi wyw ołać zaw ieszenie postę­ p ow ania, to o statnie zaś może b y ć podjęte jedynie po w skazaniu spadko­ bierców pozwanego lu b po ustanow ieniu k u ra to ra spadku (airt. 185 k. p. c.).