PRAWO NARODÓW DO SAMOSTANOWIENIA –
KONFRONTACJA
Z RZECZYWISTOŚCIĄ
SYTUACJA
BEZPAŃSTWOWCA NA BLISKIM WSCHODZIE
A MIĘDZYNARODOWE STANDARDY OCHRONY
PRAW CZŁOWIEKA
I
PRAWO NARODÓW DO
SAMOSTANOWIENI A – KONFRONTACJA
Z
RZECZYWISTOŚCIĄ : KURDYSTAN
Art. 1. Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (z 16 grudnia 1966r.)
1. Wszystkie narody mają prawo do samostanowienia. Z mocy tego prawa swobodnie określają one swój status polityczny i swobodnie
zapewniają swój rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny.
2. Wszystkie narody mogą swobodnie rozporządzać dla swoich celów swymi bogactwami i zasobami naturalnymi bez uszczerbku dla
jakichkolwiek zobowiązań wynikających z międzynarodowej
współpracy gospodarczej, opartej na zasadzie wzajemnych korzyści, oraz z prawa międzynarodowego. W żadnym przypadku nie można
pozbawiać narodu jego własnych środków egzystencji.
3. Państwa-Strony niniejszego Paktu, włącznie z Państwami
odpowiedzialnymi za administrację terytoriów niesamodzielnych i terytoriów powierniczych, będą popierały realizację prawa do
samostanowienia i będą szanowały to prawo zgodnie z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych.
PRAWO DO SAMOSTANOWIENIA
Art. 1. ust. 2 Karty Narodów Zjednoczonych [cele Organizacji Narodów Zjednoczonych]
„Rozwijać przyjazne stosunki między narodami, oparte na poszanowaniu zasady
równouprawnienia
i samostanowienia narodów,
i stosować inne odpowiednie środki dla wzmocnienia powszechnego pokoju”
ASPEKT ZEWNĘTRZNY
Niezależne określenie statusu państwa:
• utworzenie nowego państwa
• połączenie się z państwem już istniejącym
• pozostanie w ramach istniejącego państwa
ASPEKT WEWNĘTRZNY
Swobodne określenie statusu politycznego
Swobodne określenie statusu społecznego i kulturalnego
Swobodne określenie statusu
gospodarczego
ZASADA SAMOSTANOWIENIA NARODÓW
(SELF-DETERMINATION)
Główne założenia: przyznanie każdemu narodowi prawa do samodzielnego decydowania o swoich losach,
o państwie i jego kształcie, czy o stosunkach z innymi państwami,
Zaliczane jest do praw III generacji (prawa kolektywne, solidarnościowe),
Urzeczywistnione głównie w trakcie procesu dekolonizacji
w 2 poł. XX w.,
Należy do „soft law” – nie można go dochodzić drogą sądową,
Rezolucja ZO ONZ uznała je za FUNDAMENTALNE PRAWO CZŁOWIEKA (fakt jego nieprzestrzegania sprowadza się w istocie do łamania praw człowiek i jego wolności).
PRAWO NARODÓW
DO SAMOSTANOWIENIA
Tak więc, jeśli chcemy zrozumieć znaczenie samookreślenia narodów, nie bawiąc się w definicje prawnicze,
nie "fabrykując" abstrakcyjnych określeń, lecz rozważając
historyczno-ekonomiczne warunki ruchów narodowych, to niechybnie
dojdziemy do wniosku następującego: przez
samookreślenie narodów rozumie się państwowe ich oderwanie się od zespołów obconarodowych, rozumie
się utworzenie samodzielnego państwa narodowego.
Włodzimierz Lenin
Ma głównie charakter pozaprawny,
Skumulowanie procesów politycznych, historycznych i socjologicznych,
Wymóg uznania przez inne państwa, aby mogło w pełni funkcjonować na arenie międzynarodowej, być stroną traktatów, zaciągać zobowiązania, itp.
POWSTANIE PAŃSTWA
Lud indoeuropejski pozbawiony własnej państwowości, który silnie działa na rzecz separacji swojego narodu. Jego populację szacuje się na ok. 25 mln ludzi rozsianych po całym świecie. Posługują się językiem kurdyjskim, zajmują się głównie uprawą zbóż oraz pasterstwem. Ich ojczyzna – Kurdystan stanowiła przedmiot wiekowej rywalizacji persko – tureckiej.
Wszystkie państwa, na terytoriach których żyją Kurdowie od czasu do czasu wysuwają kwestię kurdyjską w sporach z sąsiadami, lecz żadne z nich nie uznaje jakiejkolwiek możliwości przyznania im niepodległego bytu.
KURDOWIE
„PROBLEM KURDYJSKI”
Liczne powstania, to w latach 1961-1970 zakończyło się przyznaniem autonomii, jednak wkrótce na tle konfliktu
roponośnego doszło do kolejnego powstania, krwawo stłumionego przez władze Bagdadu i Saddama Husajna.
Prowadzono planową i systematyczną eksterminację ludności
kurdyjskie, wykorzystywano nawet przeciwko nim broń chemiczną (plan Anfal).
Po przegranej przez Irak wojnie o Kuwejt w 1991r. wybuchło kolejne powstanie, zginęło ok. 60 tys. ludzi, a ponad 1,5 mln Kurdów
uciekło do krajów sąsiednich.
OBECNIE:
Po wielu krwawych wojnach Kurdowie w Iraku otrzymali autonomie, która funkcjonuje jak odrębne państwo, ale nie ma znaczenia na arenie międzynarodowej, a na mapach nie jest zaznaczone jako odrębne terytorium.
Autonomiczny rejon Kurdystan, zagwarantowany z Konstytucji Iraku.
Kurdowie mają własne wojsko (Peshmerga).
Uzależnienie finansowe od władz centralnych.
KURDOWIE W IRAKU
Kurdowie stanowią w Turcji ok. 1/5 całej populacji, w traktacie pokojowym państw ententy z Turcją w 1920r. Przewidziano
powstanie autonomicznego Kurdystanu, tak się jednak nie
stało. Turcy prowadzą politykę asymilacji ludności kurdyjskiej, co było przyczyną licznych powstań i akcji terrorystycznych tłumione. Kurdowie nazwani zostali „Turkami górskimi”,
zabroniono im posługiwania się własnym językiem, a za jakikolwiek przejaw kultury karano ich sądownie.
W 1978r. Powstała komunistyczna Partia Pracujących Kurdystanu działająca, która do 2000r. prowadziła walki zbrojne na rzecz niepodległości Kurdystanu. Następnie
ogłosiła że będzie rzecznikiem praw Kurdów „w ramach pokoju i demokratyzacji” (zmiana nazwy na KADEK). Działania zbrojne jednakże nie ustały, choć argumentowane były samoobroną.
KURDOWIE W TURCJI
Wobec starań o członkostwo w Unii Europejskiej Turcja złagodziła nieco swoją politykę wobec Kurdów.
W 2002r. Parlament turecki zalegalizował audycje radiowe i telewizyjne w języku kurdyjskim i zezwolił na nauczanie tego języka.
Zmiany te wprowadzane są jednak pozornie, nadal aresztuje się osoby podejrzane o działania
separatystyczne, konstytucja Turcji nie wymienia Kurdów jako mniejszości narodowej.
II
SYTUACJA
BEZPAŃSTWOWCA NA BLISKIM
WSCHODZIE A
MIĘDZYNARODOWE STANDARDY
OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA
Brak „Prawa do posiadania praw”
Brak węzła prawnego pomiędzy jednostką a państwem
Brak funkcji ochronnej
Brak pełni praw zapewnianych przez państwo – niektóre prawa są bowiem zastrzeżone wyłącznie dla obywateli
Często celowa marginalizacja i dyskryminacja całych grup społecznych
12 milionów bezpaństwowców na świecie
Demonstracje bezpaństwowców na całym świecie np. Kuwejt 2011r.
Na Bliskim Wschodzie sytuacja bezpaństwowców będzie miała bezpośredni wpływ na stabilizacje lub zaognienie sytuacji w regionie
SYTUACJA BEZPAŃSTWOWCÓW
główne przyczyny bezpaństwowości w państwach regionu
charakterystyka poszczególnych dotkniętych tym problemem grup
kwestia prawnomiędzynarodowych zobowiązań państw Bliskiego Wschodu w odniesieniu do ochrony praw bezpaństwowców na ich terytoriach
TEMATYKA ARTYKUŁU
Przyczyny generalne
celowe wykluczenie całych grup - zmiana prawa i polityki władz
długotrwały wyjazd z kraju
małżeństwo
zrzeczenie się obywatelstwa
zmiana granic
sukcesja państwa
dziedziczenie „po rodzicach”
PRZYCZYNY BEZPAŃSTWOWOŚCI
Przyczyny bezpaństwowości
największych grup społecznych na Bliskim Wschodzie
zjawisko sukcesji państw i kształt przyjętych przez
nowopowstałe państwa ustaw o obywatelstwie
brak akceptacji dla granic
i państwowości przez samych zainteresowanych –
nierejestrowanie urodzeń, niedocenianie obywatelstwa, niechęć do władz
celowa polityka państw
prowadząca do wykluczenia grup społecznych
Celowa polityka państwa wykluczająca grupy społeczne z grona obywateli
Katar 2004-2005r. – 6000 członków
plemienia Al Murrra jako nielojalni wobec państwa
Liban 1932r. – celowo pominął Beduinów w cenzusie ludności
Libia 2007r. – członkowie plemienia Tabu oskarżeni o sympatyzowanie z władzami Czadu
Kuwejt – władze chcą zachować sunnicką większość i nie przyznają obywatelstwa szyitom
sytuacja Palestyńczyków w całym regionie – Państwa Ligii Arabskiej podpisały protokół z Casablanki o
traktowaniu uchodźców palestyńskich z 1965r.
A rt yku ł 15 Powsz echnej Dekl aracj i Pra w Cz łowieka 19 48 r.
1. Każd y człowiek ma p rawo do p os iad ania ob ywatelstwa.
2. Nie wolno nikog o p oz b awiać s amowolnie ob ywatelstwa a ni niko mu o dma wiać p ra wa do z miany ob ywatelstwa.
Konw en cja O NZ z 1954r. w spra wie st at usu osób bez prz yna leżn ości pa ńst wowej - regulacja i p op rawa statusu b ez pa ńs twowców
Konw en cja O NZ z 1961r. o ogran icz eniu bez pań st wowości - zap ob ieganiu nowym p rzyp ad kom b ezp aństwowości, w s zczególnoś ci z ob owiązując p ańs twa- strony do nad awania ob ywa telstwa wsz ystk im osob o m uro dz onym na ich
terytorium
Inne reg ulacje d otycz ące tematu - syg no wane p rzez wsz ystk ie p aństwa Blisk ieg o Ws chod u
Konw en cja o prawa ch dz iecka z 19 8 9 r.
Konw en cji w spra wie li kwidacj i wszelk ich form dysk ry mi na cji kobi et z 1 97 9 r.
Konw en cji w spra wie li kwidacj i wszelk ich form dysk ry mi na cji rasowej z 1 96 5 1 r.
Pa kt Praw Obywa telski ch i Pol ity cz nych z 19 6 6 r. ( bez Ara b ii S aud yjsk iej, Omanu, Kataru i Zjed no cz onych Emira tów Ara bs kich)
U ch odź cy a bez pa ństwowcy – z na cz ni e m niej syg nata riusz y konwencji o b ezp aństwo wcach, b ard ziej s ko mplikowana sytuacja
PRAWO MIĘDZYNARODOWE O BEZPAŃSTWOWOŚCI
Konwencja ZO ONZ o obywatelstwie kobiet zamężnych z 1957r. - prawo do obywatelstwa oraz prawo do niepozbawiania obywatelstwa, akt urodzenia dla każdego dziecka
Arabska Karta Praw Człowieka z 1994 r. – prawo do obywatelstwa
Afrykańska Karta Praw i dobrobytu dziecka z 1990 r. - gwarantuje z prawo każdego dziecka do obywatelstwa i nakłada na państwa-strony obowiązek stworzenia gwarancji, że dzieci nie staną się bezpaństwowcami od urodzenia
Pakt praw dziecka w Islamie Organizacji Konferencji Islamskiej z 2005 r.
Konstytucja Egiptu - zawiera zakaz dyskryminacji i zapewnia dostęp do obywatelstwa niezalenie od wyznania
Irak i Jemen w swych konstytucjach posiadają zakazy odbierania obywatelstwa osobom, które nabyły je przez urodzenie
Problem charakteru „politycznych deklaracji” wszystkich wymienionych wyżej dokumentów zatem – brak działającego systemu ochrony praw bezpaństwowców
REGIONALNE I KRAJOWE NORMY PRAWNE
BEDUINI – tradycyjnie koczowniczy tryb życia jednak teraz jest to 1- 2% z nich, przywiązanie nie do państwa i władzy lecz do plemienia i
rodziny i w związku
z tym nie rejestrują urodzeń, spychani przez władze na margines
ROHINGYA – pochodzą z Birmy gdzie są prześladowani (wg. danych ONZ najbardziej prześladowana mniejszość na świcie), dyskryminowana mniejszość muzułmańska, uciekają z kraju i nie mają szans na naturalizację
BIDUNI – dosłownie „bez obywatelstwa”, największe skupiska
znajdują się
w Kuwejcie, Bahrajnie, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Katarze i Arabii Saudyjskiej, liczne demonstracje w obronie ich praw, Kuwejt pod ich presją zgodził się wydawanie Bidunom aktów urodzenia, ślubu i zgonu
PALESTYŃCZYCY – najliczniejsi uchodźcy na świecie, w większości również bezpaństwowcy, na podst. Protokołu z Casablanki wydaje im się dokumenty podróży ale bez obywatelstwa
KURDOWIE – około 300 tysięcy w Syrii i Libanie, celowo oskarżani przez władze Syrii o szpiegostwo na rzecz Turcji i pozbawiani obywatelstwa
KIM SĄ BEZPAŃSTWOWCY NA BLISKIM WSCHODZIE?
Beduiński pasterz z Syrii
Flaga ludu Rohingya Rodzina ludu Rohingya i ich
warunki mieszkaniowe w Iranie
Pomimo konwencji prawa kobiet nie są respektowane
Dotyka to również kwestii obywatelstwa
Dzieci w większości „dziedziczą” obywatelstwo ojca
Kobieta nie może przekazać dzieciom własnego obywatelstwa w wypadku małżeństwa z bezpaństwowcem
Konsekwencje – bezpaństwowe dzieci, utrudniony albo niemożliwy dostęp do edukacji, opieki społecznej, rynku pracy, opieki medycznej, ostracyzm społeczny, patologie w rodzinie i rozpad małżeństw, celowe rozwody by dzieci otrzymały obywatelstwo
Trudności również w przypadku małżeństw z obywatelami innego kraju czy dzieci, których ojciec jest nieznany
Szacunkowo – problem dotyczy aż 40 tysięcy dzieci
Dzieci takie nie mają możliwości zmiany swojego statusu przez całe życie
DYSKRYMINACJA KOBIET A BEZPAŃSTWOWŚĆ
Detencja i wydalenie
Pomimo związku z krajem, bezpaństwowcy mogą ulec detencji lub nawet przymusowemu wydaleniu z kraju
Konsekwencja – opuszczenie własnego kraju i problemy tej samej natury w innym kraju
Prawo powrotu do kraju – utrudnione ponieważ nie mają dokumentów i paszportów, trudno im nawet z własnego kraju wyjechać
Prawo do zakupu i własności nieruchomości dla cudzoziemców, nie dla bezpaństwowców
Liban – zakaz nabywania i własności nieruchomości
Katar – mogą wyłącznie w dwóch wydzielonych obszarach, w 2004-2005r. odcięto prąd i wodę w mieszkaniach plemienia Al Murra pozbawionego masowo obywatelstwa
Syria, Kuwejt – ograniczenia we własności i dziedziczeniu nieruchomości lecz ci, którzy nielegalnie taką posiadają muszą i tak płacić podatek od nieruchomości
Kuwejt – Beduni nie mogą również nic wynajmować
SYTUACJA MIESZKANIOWA
PRACA - Zamknięty lub ograniczony dostęp do pracy w sektorze publicznym i w wyspecjalizowanych zawodach
np. lekarz, prawnik, inżynier nawet bez formalnych zakazów prawnych
PRACA - Nie mogą prowadzić działalności gospodarczej, zarejestrować samochodu, otworzyć konta w banku, uzyskać prawa jazdy
NAUKA I ZDROWIE - Ograniczony (np. tylko gimnazja) lub całkowicie zamknięty dostęp do edukacji i wszelkich instytucji państwowych a czasem nawet formalny zakaz (wobec plemienia Tabu w Libii)
RODZINA – utrudniona rejestracja małżeństwa np.
poprzez konieczność uzyskania na nie zgody w ministerstwie
RYNEK PRACY, EDUKACJA, ZDROWIE,
ŻYCIE RODZINNE
Celowa polityka władz prowadząca do bezpaństwowości
Duże zagrożenie dla regionu i dążenia do demokratyzacji z uwagi na ilość bezpaństwowców
Korelacja pomiędzy dyskryminacją kobiet – bezpaństwowością w kontekście narodzin dzieci
Znaczne utrudnienie życia dla mieszkańców pomimo ich długoletniego zamieszkania, związku z państwem zarówno historycznie jak i kulturowo oraz przy braku chęci emigracji
Społeczność międzynarodowa dostrzega konieczność stworzenia działających mechanizmów ograniczających obecny stan rzeczy i zapewniających prawa dla bezpaństwowców
PODSUMOWANIE
I część:
K. Mertuszka, Prawo narodów do samostanowienia – konfrontacja z rzeczywistością: Kurdystan, Ochrona Praw Człowieka w wymiarze regionalnym pod red. M. Marcinko, Kraków 2012,
http://www.marxists.org/polski/lenin/1914/prawonar/01.htm
http://
www.stosunkimiedzynarodowe.info/kraj,Turcja,problemy,Kurdowie
Popularna Encyklopedia Powszechna, wyd. Pinnex, Kraków 1996,
II część:
K. Przybysławska, Sytuacja bezpaństwowców na Bliskim Wschodzie
a międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka, Ochrona Praw Człowieka w wymiarze regionalnym pod red. M. Marcinko, Kraków 2012.
BIBLIOGRAFIA:
Julita Zając Anna Wójcik Grupa 10 II SSP
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ
