Adwokat jako osoba zaufania publicznego
•
Ustawa z 26.5.1982 r. – Prawo o
adwokaturze jest podstawowym aktem prawnym regulującym ustrój i
funkcjonowanie tej korporacji zawodowej.
•
Adwokatura powołana jest do udzielania pomocy prawnej, współdziałania w
ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa.
Zorganizowana jest na zasadach
samorządu zawodowego, a stanowi ją ogół
adwokatów i aplikantów adwokackich.
Nazwa „adwokat” pochodzi od łacińskiego słowa advocatus, a ta z kolei od łacińskiego advocatio, oznaczającego prośbę o pomoc prawną, głównie obronę sądową. Zawód adwokata znany jest wszystkim kulturom świata, już od czasu początku prawa
rzymskiego, jednakże w różnym stopniu w tych kulturach wykorzystywany i
szanowany.
Adwokat, jako przedstawiciel ustawowy z
mocy ustawy, reprezentuje pokrzywdzonych małoletnich albo ubezwłasnowolnionych.
Pełnomocnikiem jest, gdy działa w interesie strony procesu innej niż oskarżony, czy też osoby niebędącej stroną (zwykle na
podstawie pełnomocnictwa), a w roli
obrońcy w interesie oskarżonego występuje
w procesie karnym.
Na listę adwokatów może być wpisany ten, kto: jest nieskazitelnego charakteru i
swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania
zawodu adwokata; korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do
czynności prawnych; ukończył wyższe studia prawnicze w RP; odbył aplikację
adwokacką i złożył egzamin adwokacki. Są
od tego wymogu pewne wyjątki.
Adwokat podczas i w związku z
wykonywaniem obowiązków zawodowych korzysta z ochrony prawnej, podobnie jak sędzia i prokurator. Przy wykonywaniu
zawodu korzysta on z wolności słowa i
pisma w granicach określonych przez
zadania adwokatury i przepisy prawa.
• § 19 Tajemnica adwokacka
• 1. Adwokat zobowiązany jest zachować w tajemnicy oraz zabezpieczyć przed ujawnieniem lub niepożądanym
wykorzystaniem wszystko, o czym dowiedział się w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych.
2. Znajdujące się w aktach adwokackich materiały objęte są tajemnicą adwokacką.
3. Tajemnicą objęte są nadto wszystkie wiadomości, notatki i dokumenty dotyczące sprawy uzyskane od klienta oraz innych osób, niezależnie od miejsca, w którym się znajdują.
4. Adwokat zobowiąże swoich współpracowników i personel oraz wszelkie osoby zatrudnione przez niego podczas wykonywania działalności zawodowej do przestrzegania obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej.
• 5. Adwokat posługujący się w pracy zawodowej komputerem lub innymi środkami elektronicznego utrwalania danych obowiązany jest stosować
oprogramowanie i inne środki zabezpieczające dane przed ich niepowołanym ujawnieniem.
6. Przekazywanie informacji objętych tajemnicą
zawodową za pomocą elektronicznych i podobnych środków przekazu wymaga zachowania szczególnej
ostrożności i uprzedzenia klienta o ryzyku związanym z zachowaniem poufności przy wykorzystaniu tych
środków.
7. Obowiązek przestrzegania tajemnicy zawodowej jest nieograniczony w czasie.
8. Adwokatowi nie wolno zgłaszać dowodu z zeznań świadka będącego adwokatem lub radcą prawnym w celu ujawnienia przez niego wiadomości uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.
• Adwokata nie wolno przesłuchiwać jako świadka co do faktów, o których dowiedział się jako obrońca udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę. W innych
wypadkach adwokat może odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się obowiązek
zachowania tajemnicy określony w art. 6 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. 1982 r. Nr 16 poz. 124), chyba że sąd lub prokurator zwolni go na podstawie art. 163 kpk od obowiązku zachowania
tajemnicy. Zwolnienie to może nastąpić tylko wtedy, gdy ujawnienie okoliczności objętych tajemnicą - w drodze przesłuchania adwokata jako świadka - jest nieodzowne dla zapewnienia prawidłowego wyrokowania w sprawie.
•
Zakaz obejmuje tajemnicę obrońcy, a więc nie każdą tajemnicę adwokacką. Dotyczy
okoliczności, o których obrońca dowiedział się, udzielając porady prawnej, chociażby
ostatecznie nie podjął się obrony, oraz informacji uzyskanych przy prowadzeniu sprawy,
niezależnie od źródła ich pochodzenia
(oskarżony, osoby mu najbliższe, inne osoby lub źródła). Uzupełnieniem zakazu przesłuchania jest zakaz zajmowania pism i innych dokumentów
związanych z wykonywaniem obrony.
Adwokat obowiązany jest zachować w
tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej.
Obowiązek ten nie może być ograniczony w czasie, a ponadto adwokata nie można
zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których
dowiedział się, udzielając pomocy prawnej
lub prowadząc sprawę.
Obowiązek zachowania tajemnicy
zawodowej nie dotyczy jednak informacji udostępnianych na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych
pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o
przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu.
Przedmiot etyki adwokata określony jest
normami moralnymi obowiązującymi członków palestry w tych przypadkach, w których normy prawne nie wskazują dla niego wyraźnych
norm postępowania. Przedmiot etyki adwokata wynika z zastosowania do jego zawodu norm moralności ogólnej. Nawet tam, gdzie prawo reguluje postępowanie adwokata, rozciągają się zakresy przedmiotu etyki adwokata,
dlatego, że równocześnie obowiązują go
normy prawne i normy moralne.
•
Znaczenie etyki adwokackiej wynika z dużego znaczenia społecznego zawodu adwokata. Oprócz usług urzędników i
notariuszy, z usług adwokatów korzysta największa liczba obywateli. Załatwiając znaczną część spraw prawnych, adwokaci mogą w dużym stopniu uczestniczyć w
procesie tworzenia w kraju warunków dla istnienia moralności i praworządności.
Mogąrównież przyczyniać się do podtrzymywania należytego prestiżu nie tylko swojego zawodu, ale także innych zawodów prawniczych.
Jak zauważają A. Malicki, I. Wrocławska (Adwokat też pod ochroną, Palestra 1-2/2007) w przypadku
konfliktów na salach sądowych pomiędzy sędziami i adwokatami mamy do czynienia z niepokornymi
uczniami, którymi są adwokaci i władczymi
nauczycielami, czasami nieprzebierającymi w
słowach, którymi okazują się być sędziowie. Sytuacja ta powstaje w związku z postrzeganiem jednej grupy zawodowej przez drugą. I tak adwokaci zazdroszczą sędziom stałej pensji, wygodnej pracy, pozycji
władczej, nie widząc często tomów akt, obowiązku sporządzania uzasadnień, prowadzenia narad,
konieczności stałego podnoszenia kwalifikacji.
Sędziowie często uważają, że adwokaci mają lekką pracę, za dużo zarabiają i ich życie zawodowe jest wygodne. Widoczny
jest też poklask prasy i niektórych polityków dla takich sędziów, którzy pokrzykują na
adwokatów i radców na sali.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 prawa o
adwokaturze: adwokat podczas i w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych korzysta z ochrony prawnej, podobnie jak sędzia i prokurator. Natomiast zgodnie z paragrafem 27 Zbioru Zasad Etyki
Adwokackiej i Godności Zawodu adwokat
obowiązany jest zachować umiar i takt
wobec sądów, urzędów i instytucji przed
którymi występuje.
