Taksonomiczna ocena miast Lubelszczyzny na podstawie wybranych wskaźników - Biblioteka UMCS

A N N A L E S

U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K £ O D O W S K A L U B L I N — P O L O N I A

VOL. XLII, 28 SECTIO H 2008

Wydzia³ Ekonomiczny UMCS

P

W

Taksonomiczna ocena miast Lubelszczyzny na podstawie wybranych wskaŸników

The taxonomical evaluation of towns from the region of Lublin on the basis selected factors

Abstrakt: W artykule zaprezentowano ranking miast Lubelszczyzny opracowany na pod- stawie danych dostêpnych w statystyce publicznej, maj¹cych odzwierciedlaæ jakoœæ ¿ycia i mo¿- liwoœci rozwoju tych oœrodków miejskich. Ranking powsta³ przy wykorzystaniu taksonomicznej metody pozwalaj¹cej na opracowanie syntetycznego miernika umo¿liwiaj¹cego porównanie jed- nostek o zró¿nicowanych danych bezwzglêdnych.

WSTÊP Introduction

Miasta s¹ obszarami o du¿ej koncentracji ludnoœci i dzia³alnoœci gospodar- czej. Dlatego pojawia siê tu wiele zagadnieñ spo³eczno-gospodarczych, kulturo- wych, technicznych, przyrodniczych i administracyjno-politycznych, które spra- wiaj¹, ¿e s¹ one bardzo interesuj¹cym, ale zarazem trudnym przedmiotem anali- zy. Jednym z aspektów, które rozpatruje siê przy porównaniach miast, s¹ wskaŸ- niki pokazuj¹ce stopieñ zaspokojenia potrzeb, czyli jakoœæ ¿ycia mieszkañców.

W ramach dyscypliny spo³ecznej, jak¹ jest ekonomia, podejmuje siê liczne próby odpowiedzi na pytania o dobrobyt spo³eczny. Jakoœæ ¿ycia jest wszelako kategori¹ subiektywn¹ i dlatego trudno mierzaln¹, szczególnie w sposób akcep- towalny w ró¿nych grupach spo³ecznych. Mo¿na jednak i trzeba podejmowaæ próby jej kwantyfikacji. Badania jakoœci ¿ycia od dawna prowadz¹ osoby i insty-

tucje zajmuj¹ce siê tym obszarem analiz. Jednak ze wzglêdu na z³o¿onoœæ pojê- cia „jakoœæ ¿ycia” nadal niestety nie pos³ugujemy siê jednym akceptowalnym wskaŸnikiem obejmuj¹cym ró¿norodne aspekty wp³ywaj¹ce na jakoœæ ¿ycia.

W niniejszym artykule zaprezentowano ranking miast Lubelszczyzny zbu- dowany na podstawie syntetycznego wskaŸnika mog¹cego odzwierciedlaæ po- ziom jakoœci ¿ycia w oœrodkach miejskich. Ukazano tym samym zró¿nicowanie miast województwa lubelskiego pod wzglêdem posiadanego przez nie potencja³u demograficznego i gospodarczego oraz wyposa¿enia w infrastrukturê spo³eczn¹, a tak¿e techniczn¹. Fundamentem budowy rankingu by³y dane udostêpnione przez Urz¹d Statystyczny w Lublinie aktualne na dzieñ 31.12.2006.¹

Analizy rozwoju spo³eczno-gospodarczego wykonywane s¹ bardzo czêsto w obszarze jednostek administracyjnego podzia³u kraju, w tym miast. Najczê-

œciej prezentowane s¹ w oparciu o dane bezwzglêdne i wskaŸniki w postaci opisu statystycznego ró¿nych dziedzin gospodarki i ¿ycia spo³ecznego. Niewiele jest jednak publikacji przedstawiaj¹cych w sposób syntetyczny ró¿ne aspekty rozwoju opisywanych obszarów.² By³o to jedn¹ z przyczyn podjêcia pracy nad rankin- giem.

MIASTA – OŒRODKI ROZWOJU Cities – the centres of development

Zakres podmiotowy opracowania obejmuje wszystkie miasta województwa lubelskiego.³

W województwie lubelskim, na dzieñ 31.12.2006 r., by³o 41 miast bardzo zró¿nicowanych pod wzglêdem wielkoœci oraz pe³nionych przez nie funkcji:

Annopol, Be³¿yce, Bia³a Podlaska, Bi³goraj, Bychawa, Che³m, Dêblin, Fram- pol, Hrubieszów, Janów Lubelski, Józefów, Kazimierz Dolny, Kock, Krasno- bród, Krasnystaw, Kraœnik, Lubartów, Lublin, £êczna, £uków, Miêdzyrzec Podlaski, Na³êczów, Opole Lubelskie, Ostrów Lubelski, Parczew, Piaski, Po- niatowa, Pu³awy, Rejowiec Fabryczny, Radzyñ Podlaski, Ryki, Stoczek £u- kowski, Szczebrzeszyn, Œwidnik, Tarnogród, Terespol, Tomaszów Lubelski, Tyszowce, W³odawa, Zamoœæ, Zwierzyniec. Do funkcji miejskich zaliczane s¹

1 Dane o wykszta³ceniu ludnoœci zosta³y przyjête na podstawie Narodowego Spisu Powszech- nego 2002.

2 Ostatnie takie opracowanie dla miast Lubelszczyzny ukaza³o siê w 2005 roku. By³a to publikacja Urzêdu Statystycznego w Lublinie pt. Potencja³ ekonomiczny miast w województwie lubelskim w latach 2000–2004, Urz¹d Statystyczny w Lublinie, Lublin 2005.

3 Dane dla województwa lubelskiego podano zgodnie z podzia³em terytorialnym okreœlo- nym w ustawie z 24.07.1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podzia³u teryto- rialnego pañstwa (Dz. U. nr 96, poz. 603).

miêdzy innymi dzia³alnoœci⁴: handlowa, przemys³owa, budowlana, transporto- wa, finansowa, kulturalna, administracyjna. Mog¹ one wyznaczaæ specjalizacjê miast. Miasta bywaj¹ charakteryzowane poprzez wskazywanie ich dominuj¹cej funkcji gospodarczej. Klasyfikowaæ mo¿na miasta jako: przemys³owe, handlo- wo-us³ugowe, transportowe, uzdrowiskowe, czy uniwersyteckie. Istniej¹ mia- sta, w których wœród wszystkich funkcji dominuje jedna dzia³alnoœæ lub ich grupa. Funkcje dominuj¹ce stanowi¹ wa¿n¹ charakterystykê miast⁵i m.in. ze wzglêdu na nie mo¿emy dokonywaæ klasyfikacji miast.

W. Christaller⁶ okreœli³ miasto jako centrum spo³ecznoœci regionalnej i oœro- dek poœrednicz¹cy w handlowej obs³udze tej spo³ecznoœci. Takie miasto nazwa³ oœrodkiem centralnym. Oœrodki centralne s¹ ró¿ne pod wzglêdem wielkoœci.

Oœrodki wy¿szego rzêdu obejmuj¹ oddzia³ywaniem wiêksze obszary i spe³niaj¹ wiêcej funkcji. Oœrodki ni¿szego rzêdu oferuj¹ dobra i us³ugi ni¿szego rzêdu, natomiast oœrodki wy¿szego rzêdu oferuj¹ dobra i us³ugi zarówno ni¿szego, jak i wy¿szego rzêdu. W teorii oraz w praktyce badañ nad rozwojem miast zauwa¿a siê, ¿e ranga oœrodka zale¿y m.in. od⁷: rozleg³oœci obs³ugiwanego obszaru, licz- by jego ludnoœci, rozwoju gospodarki, wysokoœci dochodów (tak mieszkañców, jak i samorz¹du) czy posiadanej infrastruktury (spo³ecznej i technicznej).⁸

Oœrodki miejskie daj¹ mo¿liwoœci rozwoju, awansu spo³ecznego oraz kszta³- cenia na wy¿szym poziomie. Zapewniaj¹ okreœlony standard opieki zdrowotnej, mieszkañ, umo¿liwiaj¹ specjalizacjê i wspó³dzia³anie przedsiêbiorstw oraz osi¹- ganie korzyœci skali, np. w produkcji. S¹ jednoczeœnie ch³onnym rynkiem zby- tu, dogodnymi wêz³ami transportowymi i szeroko pojmowanych us³ug byto- wych. Do elementów sk³adowych miasta zalicza siê m.in.⁹: ludnoœæ, tereny, infrastrukturê, podmioty gospodarcze, instytucje spo³eczne, kulturalne i inne.

4 Zob. R. D o m a ñ s k i, Gospodarka przestrzenna, PWN, Warszawa 2002 oraz W. M a i k, Podstawy geografii miast, Wyd. UMK, Toruñ 1997.

5 R. D o m a ñ s k i, Zasady geografii spo³eczno-ekonomicznej, PWN, Warszawa–Poznañ 1993, s. 21.

6 W. M a i k, op. cit., s. 11.

7 Zob. R. D o m a ñ s k i, Gospodarka przestrzenna... oraz W. M a i k, op. cit.; J. S t a c e - w i c z, Polityka gospodarcza, Wydawnictwo SGH, Warszawa 1998; W. S u r a ¿ s k a, Raport o miastach – Wielki Ranking Miast 2003, Centrum Badañ Regionalnych, Warszawa 2003.

8 Na rozwój miast wp³ywa wiele czynników, czêsto niejednorodnych i niewymiernych.

Wed³ug klasycznej teorii oœrodków miejskich rozwój miast jest zwi¹zany z tzw. zasad¹ rynkow¹.

Miasta o wiêkszym potencjale rynkowym (spe³niaj¹ce wiêksz¹ liczbê funkcji) rozwijaj¹ siê szyb- ciej, przyci¹gaj¹c na swój obszar coraz wiêcej osób i podmiotów gospodarczych. Funkcje wyko- nywane na rzecz innych obszarów nazywa siê funkcjami egzogenicznymi. Aby miasto by³o zdol- ne do wykonywania funkcji egzogenicznych, powinno mieæ jednak odpowiednio rozwiniête funk- cje endogeniczne. Rozwiniête funkcje endogeniczne s¹ czynnikiem zwiêkszaj¹cym atrakcyjnoœæ miasta, wp³ywaj¹c na jakoœæ ¿ycia.

9 W. Maik, op. cit., s. 14.

Ze wzglêdu na wymienione elementy mo¿na wyró¿niæ m.in. nastêpuj¹ce obsza- ry badawcze¹⁰: demografia, gospodarka, infrastruktura spo³eczna i techniczna oraz aktywnoœæ mieszkañców. Dlatego zakres przedmiotowy opracowania zo- sta³ przedstawiony w czterech nastêpuj¹cych obszarach tematycznych¹¹:

– potencja³ demograficzny,

РaktywnoϾ gospodarcza,

– infrastruktura spo³eczna,

– infrastruktura techniczna.

ZASTOSOWANA METODA ANALIZY DANYCH Applied method of data analysis

W opracowaniach z zakresu badañ nad rozwojem spo³eczno-gospodarczym wskazuje siê na przewagê analiz, wykorzystuj¹cych wskaŸniki struktury, natê-

¿enia i dynamiki nad analizami opartymi na modelach ekonometrycznych czy te¿ miarach syntetycznych. Mo¿e byæ to zwi¹zane z faktem, ¿e zastosowanie wskaŸnika syntetycznego oraz modelowe ujêcie stanu rozwoju nie jest opisem doskona³ym, podstawow¹ ich cech¹ jest bowiem uproszczenie badanego frag- mentu rzeczywistoœci, a uwypuklenie tylko najbardziej istotnych aspektów, wy- magaj¹cych przede wszystkim du¿ej wiedzy i doœwiadczenia. Zalet¹ miar synte- tycznych jest to, ¿e s³u¿¹ one przede wszystkim do kwantyfikacji, za pomoc¹ jednego wskaŸnika, stanu rozwoju zjawiska, którego opis analityczny wymaga u¿ycia kilku cech.

10 Zobacz publikacje: R. D o m a ñ s k i, Zasady geografii spo³eczno-ekonomicznej...; W. M a - i k, op. cit.; J. S t a c e w i c z, op. cit.

11 Podobne grupowanie danych (uk³ad sfery/p³aszczyzny/dziedziny) jest przedstawione m.in.

w opracowaniach Instytutu Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Europejskiego Instytutu Rozwoju Regionalnego, Centrum Badañ Regionalnych. Takie same lub podobne wskaŸniki do u¿ytych do opisu potencja³u ekonomicznego miast województwa lubelskiego zosta³y przedstawione w nastê- puj¹cych pracach: R. D o m a ñ s k i, Zasady geografii spo³eczno-ekonomicznej...; idem, Gospo- darka przestrzenna...; W. M a i k, op. cit.; A. L u s z n i e w i c z, Statystyka spo³eczna, PWE, Warszawa 1982; P. S w i a n i e w i c z, Sukces mijaj¹cej kadencji, „Wspólnota” z 4 paŸdziernika 2002, nr 39-40/2002 (ranking gmin przygotowany w Europejskim Instytucie Rozwoju Regional- nego i Lokalnego Uniwersytetu Warszawskiego). Ze wzglêdu na charakter analiz oraz zbiór danych, a tak¿e odmienny od zakresu niniejszej publikacji czasokres, opracowania Instytutu Ba- dañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, Europejskiego Instytutu Rozwoju Regionalnego czy Centrum Badañ Regionalnych ró¿ni¹ siê od przyjêtych tu obszarów analizy m.in. obszarem aktywnoœci obywatelskiej (wykorzystywane wskaŸniki to frekwencja wyborcza czy liczba organizacji non- profit).

W publikacji, dla sporz¹dzenia rankingu, zastosowano taksonomiczn¹ me- todê analizy wybranych danych, maj¹c¹ prowadziæ poprzez obliczenie odpo- wiednich wielkoœci syntetycznych, do odpowiedzi na pytanie, które z miast za- pewnia najlepsz¹ jakoœæ ¿ycia. WskaŸniki syntetyczne oparte na wy¿ej wymie- nionej metodzie pozwoli³y na sporz¹dzenie rankingu badanych miast.

Istnieje wiele metod ukazuj¹cych poprzez konstrukcjê wskaŸnika syntetycz- nego sytuacjê w analizowanym obszarze. Jednak metody takie charakteryzuj¹ siê najczêœciej tym, ¿e z wielu wskaŸników wybieraj¹ te o „najlepszym poten- cjale informacyjnym”, pomijaj¹c przy tym niektóre wa¿ne charakterystyki ana- lizowanego problemu. Chc¹c unikn¹æ „strat” informacji, wydzielono cztery uka- zane wczeœniej obszary tematyczne, których „przedstawiciele” zostali w³¹czeni do zestawu odpowiednich wskaŸników.

Do budowy wskaŸników syntetycznych, ze wzglêdu na uniwersalnoœæ oraz prostotê obliczeñ, wykorzystano metodê „wzglêdnych odleg³oœci od wzorca”.

Metoda ta w szerokim spektrum analizy dynamiki oraz struktury, dla mierników o charakterze stymulanty oraz destymulanty, przedstawili m.in. W. Pluta i E. No- wak.¹²

Konstrukcja taksonomicznego miernika oceny opiera siê na znormalizowa- nych wartoœciach cech diagnostycznych. Normalizacja, w przeciwieñstwie do standaryzacji, pozwala na zachowanie zró¿nicowanych wariancji poszczegól- nych wskaŸników, a przez to nadanie im zró¿nicowanego znaczenia.

Istnieje wiele rozmaitych metod konstruowania taksonomicznych mierni- ków rozwoju. W niniejszym opracowaniu wybrano metodê konstruowania tak- sonomicznego miernika oceny, który oparty jest na znormalizowanych wartoœ- ciach H_ij (j = 1, 2, …, k, j = 1, 2, … , n) cech diagnostycznych X₁, X₂, …, X_n. W ten sposób wszystkie cechy diagnostyczne s¹ traktowane przy budowie synte- tycznego wskaŸnika atrakcyjnoœci jako jednakowo wa¿ne.

Dla ka¿dego miernika obliczono tzw. wzglêdne odleg³oœci od wzorca we- d³ug nastêpuj¹cych wzorów:

12 E. N o w a k, Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów spo³eczno-gospodarczych, PWE, Warszawa 1990; W. P l u t a, Wielowymiarowa analiza porównawcza w badaniach ekono- micznych, PWE, Warszawa 1977. Opis metody „wzglêdnych odleg³oœci od wzorca” mo¿na zna- leŸæ równie¿ m.in. w opracowaniu K. J a j u g a, M. W a l e s i a k (red.), Taksonomia 10, Prace Naukowe nr 988, Wyd. Akademii Ekonomicznej we Wroc³awiu, Wroc³aw 2003 oraz innych opracowaniach na temat metod taksonomicznych, jak np.: T. G r a b i ñ s k i, Wielowymiarowa analiza porównawcza w badaniach dynamiki zjawisk ekonomicznych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1984; T. G r a b i ñ s k i, S. W y d y m u s, A. Z e l i a œ, Metoda taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk spo³eczno-gospodarczych, PWN, Warszawa 1988. Pionier- sk¹ prac¹ dla tego typu analiz taksonomicznych by³a praca Z. H e l l w i g a, Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podzia³u krajów ze wzglêdu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturê wykwalifikowanych kadr, „Przegl¹d Statystyczny” 1968, nr 4.

!

min max

min i i

i ij

ij X X

X H X

"

"

# (1)

!

min max i i

ij max i

ij X X

X H X

"

"

# (2)

gdzie: X_ij – empiryczna wartoœæ i-tego miernika w j-tym mieœcie; X_imin – najni¿- sza spoœród miast województwa wartoœæ i-tego miernika; X_imax – najwy¿sza spo-

œród miast województwa wartoœæ i-tego miernika.

Wzór (1) stosuje siê dla mierników o charakterze stymulanty, wzór (2) – dla mierników o charakterze destymulanty. W ten sposób uzyskuje siê dodatnie wartoœci wskaŸnika. Warunek ten spe³niono, oznaczaj¹c „odleg³oœæ” danej jed- nostki od jednostki najgorszej. Dla stymulanty jest to ró¿nica w stosunku do wartoœci najni¿szej w badanej zbiorowoœci, zaœ w przypadku destymulanty – w stosunku do wartoœci najwy¿szej (wzory 1 i 2). W celu u³atwienia interpreta- cji wyników skalê ich sprowadzono do przedzia³u od 0 (wskaŸnik najgorszy) do 100 (wskaŸnik najlepszy).

Nastêpnie konstruuje siê mierniki rozwoju za pomoc¹ wyci¹gniêcia œredniej arytmetycznej wed³ug formu³y:

$

#

K

k ik

i z

z K

1

1

Miernik rozwoju mo¿na obliczyæ dla wszystkich wymienionych powy¿ej cech, jak równie¿ dla cech pogrupowanych we wspomnianych wy¿ej katego- riach, dziêki czemu jest mo¿liwe okreœlenie, który podmiot jest najbardziej atrak- cyjny i w której z kategorii.

Na podstawie wartoœci miernika przyznawane s¹ miejsca rankingowe. War- toœæ miernika bêdzie zawiera³a siê w przedziale od „0” do „1”. Im wartoœæ miernika jest wy¿sza, tym miasto (jednostka, podmiot) jest bardziej atrakcyjne.

Metoda takiego pomiaru odleg³oœci wzglêdnej jest doœæ szeroko stosowana w ró¿nych opracowaniach i analizach opartych na taksonomicznych wskaŸni- kach syntetycznych, zarówno polskich jak i zagranicznych. Podobn¹ konstruk- cjê ma tak¿e WskaŸnik Rozwoju Spo³ecznego (Human Development Index) obli- czany co roku dla wszystkich krajów przez ONZ.

WYNIK ANALIZY Result of analysis

Dla ka¿dej z 4 dziedzin charakteryzuj¹cych potencja³ miast obliczono synte- tyczne wskaŸniki cz¹stkowe, stanowi¹ce œrednie arytmetyczne jednostkowych odleg³oœci poszczególnych mierników od wzorca. Ten sposób agregacji stoso- wano tak¿e przy obliczaniu syntetycznych wskaŸników ogólnych (s¹ one œredni¹ arytmetyczn¹ wskaŸników cz¹stkowych).

Zbiór cech wybranych do opisu taksonomicznego w obszarach tematycznych warunkowany by³ dostêpnoœci¹ danych, dlatego znalaz³y siê tam mierniki, które dobrze charakteryzuj¹ wybrane obszary i s¹ dostêpne w statystyce publicznej.

Rozwój miast w znacznym stopniu zale¿y od zasobów ludzkich zarówno obecnych, jak i przewidywanych. Je¿eli jakoœæ ¿ycia na danym obszarze jest akceptowalna, to oczywiste jest, ¿e miasto bêdzie siê rozwijaæ, powiêkszaj¹c swoje zasoby ludnoœciowe. Wa¿nymi czynnikami analizy rozwoju s¹ np. struk- tura mieszkañców wed³ug wykszta³cenia, mo¿liwoœci migracji czy te¿ przyrost naturalny. Gospodarka bowiem nie mo¿e rozwijaæ siê bez odpowiedniego poten- cja³u ludzkiego.

Obok znaczenia gospodarczego, wyznaczanego m.in. liczb¹ przedsiêbiorstw, ich obrotami czy zamo¿noœci¹ mieszkañców i wysokoœci¹ bud¿etów samych miast, elementami potrzebnymi do dalszego rozwoju oœrodków miejskich s¹ m.in. in- frastruktura spo³eczna oraz techniczna. Ich rozwój i dalsze trwanie jest czêsto zagro¿one barier¹ koniunktury i wykwalifikowanych kadr, a tak¿e koniecznoœ- ci¹ zapewnienia mieszkañcom podstawowych wymagañ spo³ecznych (np. z ob- szaru ochrony zdrowia) i technicznych (np. dostêpnoœæ do sieci wodoci¹gowej oraz kanalizacyjnej).¹³ Im infrastruktura jest bardziej rozbudowana, tym miasto powinno byæ lepiej postrzegane przez mieszkañców i osoby pragn¹ce w nim zamieszkaæ czy te¿ inwestowaæ.

Rozwój miast uzale¿niony jest równie¿ od mo¿liwoœci umiejscowienia na ich obszarze nowych inwestycji, a wiêc udostêpnienia mieszkañcom oraz innym zainteresowanym, na przyk³ad przedsiêbiorcom, odpowiednich terenów wraz z infrastruktur¹.

Dane bezwzglêdne czêsto nie pozwalaj¹ na porównanie natê¿enia zjawisk np.

w obiektach o ró¿nej wielkoœci, ró¿nym natê¿eniu cech itp. Dlatego te¿ w celu porównania miast województwa lubelskiego wykorzystano wielkoœci wzglêdne.

Wybór mierników, bêd¹cych podstaw¹ wyliczenia miar syntetycznych, by³ nie tylko implikowany przez wczeœniejsze opracowania rankingów regionów, miast oraz gmin, ale jak ju¿ wczeœniej wspomniano, wynika³ równie¿ z mo¿liwoœci pozyskania danych.

13 Potencja³ ekonomiczny miast w województwie lubelskim w latach 2000–2004, Urz¹d Sta- tystyczny w Lublinie, Lublin 2005, s. 10.

Ka¿da z wybranych do analizy dziedzin reprezentowana jest przez przedsta- wiony w poni¿szej tabeli zestaw mierników.

Tab. 1. Wykaz cech statystycznych przyjêtych do obliczeñ wskaŸników syntetycznych Received the list of statistical features to calculations of synthetic index

ród³o: Opracowanie w³asne.

Bior¹c za podstawê analizy jakoœci ¿ycia zaprezentowany zestaw mierni- ków, sporz¹dzono poni¿szy ranking miast mog¹cy charakteryzowaæ jakoœæ ¿y- cia. Dane w tablicy uszeregowano wed³ug wielkoœci wskaŸnika syntetycznego uzyskanego przez miasta w 2006 roku (z dok³adnoœci¹ do jednego miejsca po przecinku, ale ze wzglêdu na niewielkie ró¿nice wielkoœci wskaŸnika zosta³ on podany w liczbach naturalnych).

Zestaw mierników charakteryzuj¹cych potencja³ ekonomiczny miast nieste- ty tylko formalnie pozwala na dokonywanie porównañ oœrodków ró¿ni¹cych siê m.in. zakresem pe³nionych funkcji czy te¿ liczebnoœci¹ mieszkañców. W rze-

L.p. Wyszczególnienie Charakter

wskaŸnika Potencja³ demograficzny

1 Wspó³czynnik gêstoœci zaludnienia stymulanta

2 Udzia³ ludnoœci w wieku produkcyjnym mobilnym stymulanta

3 Wspó³czynnik obci¹¿enia demograficznego destymulanta

4 Udzia³ ludnoœci z wykszta³ceniem wy¿szym w grupie osób w wieku powy¿ej 13 lat stymulanta

5 Przyrost naturalny na 1000 ludnoœci stymulanta

6 Saldo migracji na 1000 ludnoœci stymulanta

AktywnoϾ gospodarcza

1 Podmioty osób fizycznych prowadz¹ce dzia³alnoœæ gospodarcz¹ na 1000

mieszkañców stymulanta

2 Spó³ki prawa handlowego na 1000 mieszkañców stymulanta

3 Udzia³ ludnoœci utrzymuj¹cej siê z pracy poza rolnictwem na rachunek w³asny lub

z dochodów z najmu stymulanta

4 Liczba bezrobotnych na 100 osób w wieku produkcyjnym destymulanta 5 Udzia³ d³ugotrwale bezrobotnych w zarejestrowanych bezrobotnych ogó³em destymulanta

6 Dochody w³asne miast na 1 mieszkañca stymulanta

7 Wydatki inwestycyjne miast na 1 mieszkañca stymulanta

Infrastruktura spo³eczna

1 Wspó³czynnik skolaryzacji uczniów w grupie wiekowej 16–18 lat stymulanta

2 Liczba studentów na 1000 mieszkañców stymulanta

3 Liczba porad lekarskich na mieszkañca stymulanta

4 Liczba zak³adów opieki zdrowotnej na 10 tys. mieszkañców stymulanta

5 £ó¿ka w szpitalach na 10 tys. ludnoœci stymulanta

Infrastruktura techniczna

1 Udzia³ zurbanizowanych terenów niezabudowanych w ogólnej powierzchni stymulanta 2 Sieæ wodoci¹gowa rozdzielcza w km na 100 km² powierzchni stymulanta 3 Udzia³ ludnoœci korzystaj¹cej z sieci wodoci¹gowej stymulanta 4 Sieæ kanalizacyjna w km na 100 km² powierzchni stymulanta 5 Udzia³ ludnoœci korzystaj¹cej z sieci kanalizacyjnej stymulanta 6 Przepustowoœæ oczyszczalni w dam³ na 1000 mieszkañców stymulanta 7 Liczba mieszkañ w zasobach mieszkaniowych na 1000 mieszkañców stymulanta

czywistoœci oparcie siê na wskaŸnikach nie oddaje zró¿nicowania jakoœci poten- cja³u w poszczególnych miastach i obszarach tematycznych. Dotyczy to w szcze- gólnoœci ochrony zdrowia i oœwiaty, w których w zale¿noœci od typu miasta,

WskaŸniki cz¹stkowe z dziedziny Wyszczególnienie Potencja³

demograficzny

AktywnoϾ gospodarcza

Infrastruktura spo³eczna

Infrastruktura techniczna

WskaŸnik syntetyczny

Lublin 65 66 37 76 62

ZamoϾ 54 63 28 74 55

Tomaszów Lubelski 45 64 31 61 50

Bi³goraj 54 58 19 61 47

Che³m 51 46 21 71 47

Na³êczów 30 55 45 58 47

Lubartów 56 48 20 59 46

Bia³a Podlaska 51 51 26 54 46

Pu³awy 44 59 22 55 45

Janów Lubelski 48 47 28 50 43

Stoczek £ukowski 37 53 30 48 42

Piaski 38 49 35 45 42

Parczew 41 41 24 61 42

Œwidnik 54 41 13 59 42

Kraœnik 44 43 20 60 42

Ryki 36 46 42 42 42

£uków 46 51 19 50 42

W³odawa 44 45 19 57 41

Bychawa 41 33 35 57 41

£êczna 60 39 11 55 41

Radzyñ Podlaski 44 43 24 49 40

Opole Lubelskie 39 40 25 51 39

Hrubieszów 37 40 22 47 36

Krasnystaw 36 45 21 44 36

Zwierzyniec 30 46 15 54 36

Tarnogród 35 43 19 47 36

Kazimierz Dolny 32 52 25 32 35

Miêdzyrzec Podlaski 37 38 16 50 35

Krasnobród 27 30 37 43 34

Terespol 36 35 13 48 33

Ostrów Lubelski 39 30 30 31 32

Poniatowa 39 27 12 49 32

Dêblin 36 39 15 36 32

Józefów 30 39 20 35 31

Annopol 35 34 22 31 31

Be³¿yce 45 33 12 31 30

Frampol 24 36 30 24 29

Rejowiec Fabryczny 27 38 1 50 29

Szczebrzeszyn 31 31 16 35 28

Kock 19 28 15 35 24

Tyszowce 19 26 21 21 22

Tab. 2. Ranking miast Lubelszczyzny The ranking of Lubelszczyzna cities

ród³o: Opracowanie w³asne.

takim samym wartoœciom wskaŸnika odpowiada ró¿ny standard us³ugi b¹dŸ

wyposa¿enia.

SUMMARY

The article presents the ranking of cities of Lublin province created with usage of data accessible in public statistics. The data reflect quality of life and possibilities of development of municipal centers. The ranking was created with the usage of tacsonomic method thanks to which it was possible to prepare a synthetic measure that enabled the comparison of differentiated absolute data.