Loeper Alfred

1

S P I S Z A W A R T O Ś C I P n » (I I)

t e c z k i . . .0 ? . I m i / o / L

.9owy...

• • O • • » ♦ • • • • • • • • • • • • • • • • • • • *T • • • • • tw

I ./l. Relacja ^ ^ ^{S . Q}

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora / c y /1 ^ /I t

I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora II. Materiały uzupełniające relację f i / v M ^5 A ~ t )

III./l. Materiały dotyczące rodziny relato ra----

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. .—

III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) — III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945__

III./5. Inne ...—

IV . K o r e sp o n d en cja

V. Nazwiskowe karty informacyjne

VI. Fotografie v | ^{A / l}

2

3

o p

Kielno z siedź, w Koleczkowie, dca oddz. part. /szturmowego/

w Koleczkowie.

Ur. 14.Y1..1912 r. w Koleczkowie, d. pow. morski,, s. Franciszka i Agnieszki z d. Hassę, właścicieli większego gosp. rolnego i gos­

pody. Ojciec pochodzenia niemieckiego. Ukończył szkołę powszechną w miejscu urodzenia. Po uzyskaniu dyplomu nauczycielskiego w wej- herowskim Seminarium Nauczycielskim pomagał z braku zatrudnienia przez okres dwóch lat rodzicom w gospodarstwie rodzinnym. Posadę nauczycielską otrzymał w jednoklasówce Krąplewice, gra. Jeżewo, p-ta laskowice k. Swiecia, woj. bydgoskie. Ucząc działał w ZNP„ KSM, PZZ Strzelcu i Bractwie Kurkowym. Prowadził dla przedpoborowych kurs Przysposobienia Oświatowego Młodzieży do Obrony Narodowej.

W 1935 r. powołany został do Szkoły Podchorążych Piechoty w Zambro­

wie, a po ćwiczeniach w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu, latem następnego roku, otrzymał stopień podporucznika rezerwy. Zmo­

bilizowany 24.Y111.1939 r. do jednostki w Grudziądzu, bez konkret­

nego przydziału, dotarł szlakiem wraz z grupą oficerów i podofice- rów rezerwy w Góry Świętokrzyskie, następnie na Lubelszczyznę. W dn »

15.IX. 1939 r. skierowany został do dyspozycji komendanta garnizonu w Chełmie, gdzie dostał się do niewoli niemieckiej. Jadąc do oborał w głąb Niemiec uciekł z transportu z kilku jeńcami i wrócił do domu gdzie zajął się po śmierci ojca gospodarstwem rodzinnym.

W dniu 19.X-1942 r. po spotkaniu z przedstawicielami Kom. Pow. TOW GP por. Pawłem Heblem "Zagłoba" i Bernardem Michałko "Batory" zna­

lazł się w gronie założycieli Kom. Gminnej TOW GP. Złożył przysię­

gę giyfowską i stanął na czele oddziału partyzanckiego "Gryfa".

Jako komendant gryfowskiego Obwodu nr 12, działającego w granicach gm. Kielno, Wejherowo i Wielki Kack, dowodził ośmioma grupami par­

tyzanckimi liczącymi ok. 70 żołnierzy podziemia* Wiosną 1943 r. po­

wołany do armii niemieckiej wyjechał transportem kolejowym z Wejhe­

rowa i po drodze uszedł w kierunku rodzinnej wsi. Na terenie 1-ctwa Głodówkom koleczkowscy partyzanci wybudowali schron dowódcy "Lwia LOEPER ALFRED ps. "Lew" /1912 - 1944/, kmdt Kemi GminnteA ilOW

4

- 2 - lA ftriM

Jama". Por. /stopień organizacyjny/ A, Loeper był organizatorem i uczestnikiem wielu akcji dywersyjno-sąbotażowych i bojowych, z któ­

rych najbardziej udany był wypad w dniu 21.11.1943 r. na lotnisko:

w Strzebielinie. Podczas drugiej obławy w dniu 29.11.1944 r. nad Zagórską Strugą /Sleżą/ w rejonie leśnictw Piekiełko i Głodówko je­

go 11-osobowy pododdział partyzancki stoczył całodzienną bitwą z Niemcami. W pierwszej fazie walki por. A. loeper ranny w kolano pod­

jął próbę przebicia się przez niemiecki pierścień okrążenia. Doczoł- gał się do schronu rezerwowego by zaopatrzyć ranę. Osaczony w schro­

nie wyrzucał miotane w niego granaty ®ęczne, zabity dopiero po wy­

buchu specjalnej wiąaki granatów, W walce z ekspedycją przeciwparty- zancką poległo 8 dalszych partyzantów, a 2 rannych dostało się do niewoli. Por. A. loeper przewieziony wraz z poległymi gryfowcami do remizy strażackiej do Bojana, a następnie pochowany w zbiorowej mo­

gile partyzanckiej na cmentarzu parafialnym w Kleinie.

Szkoła Podstawowa w Koleczkowie nosi imię Partyzantów Kaszubskich.

Akta person* CAW t. 1458, K. Komorowski - Konspiracja pomorska 1939

— 1947, Gdańsk 1993 s. 96, K. Ciechanowski - Ruch oporu na Pomorzu Gdańskim 1939 - 1945* Warszawa 1972 s. 185, B. Bork - Nad Sleżą. Za­

rys walk Kaszubów lesockich, Gdańsk 1978 i Koleczkowo. Przeszłość i teraźniejszość wsi lesockich w literaturze i pamięci mieszkańców, Bojan 1993 s. 44 i 79, rei J. liedtke, T. Bieszke, A. Loeper i in­

ne zbiory własne.

Bolesław Bork

5

( i ^ u i o c b ^ L t n U ^ o Ź -

LOEPEI? ALFRED p s . "Lew" /1 91 2 - 1 9 4 4 /, ^intff^Lor n ^ ^ A m e ^ f i :0W^{i t f k u .} Kr^Łfte—z s i e d ź . w_ik»ł c c g k o w4 e . dca o d d z . p a r t . /s z tu r m o w e g o /

w K o le c z k o w ie . , .

J ^ > r v * A ^ j t f u j l i j A n i s * U v &

U r / 14. V I . 1912 r . w K o le c z k o w ie , a . nnw. m a r s k isit* F r a n c i s z k a i A g n ie s z k i z d. H a s s ę , w ł a ś c i c i e l i w ię k sz e g o g o s p / r o l n e g o i g o s -

, k.f 'i *-i

p o d y . O jc ie c ^ p o c h o d z e n i a n i e m i e c k i e g o . U k o ń c zy ł ./szk o łę pow szechną

/ A s C '

w ni.lfj j o on ured-^h^łt r ^ ^ H g) u z y s k a n i u dyplomu _nau-e^'^siel-ak i-e-gn w ^{w e} j - V U

apmwsk.lm ^ S e m i n a r i u m N a u c z y c i e l s k i ^ mSa^SiZ” ^ b ra k u z a t r u d n i e n i a ĄiAnrr' ‘M

/ / p r z e z o k r e s dwóch l a t ro d z ic o m w g o s p o d a r s t w i e ro d z in n y m . 2ó~sadę n a u c z y c i e l s k ą o tr z y m a ł w je d n o k la s o w c e Krajni swi r.ttę-' prn/fyr&ri-e*#*-,—pa t a

t /Hyf-,.-Y cłjlsO (W * i / y y w i fi/ U ^ Ą »

y^Ąy L a sk&<fri-sa Jł ._Świ e c k a , v/o .1.1 by ago sjU-£* Ite n ą c d z i a ł a ł w ZNP, KSM, PZZ,

_ 7 S * ^ W > 0 U iA A /W^A> 3 i ry .

S t r z e l c u i B r a c tw ie Kurkowym, / p r o w a d z ił d l a p rzed p o b o ro w y ch k u r s rV P r z y s p o s o b i e n i ^ Oświatowego M ło d z ie ż y do Obrony N arodow ej.

W 1935 r . pow ołany^ z o s t a ł do S z k o ły P o d c h o rą ż y c h P i e c h o t y w Zambro­•—7

w ie, a po ć w ic z e n ia c h w S z k o le P o d c h o rą ż y c h K a w a l e r i i w G r u d z ią d z u , a » v n " < w u j L

l a t e m n a s tę p n e g o r o k u , o t r z y m a ł —s-t o p i ea. p o d p o r u c z n i k a r e z e r w y . Zmo­

b i l i z o w a n y 2 4 . V I I I . 1939 r . do j e d n o s t k i w G r u d z ią d z u , b ez k o n k r e t -

^^YkT~~~ iCi£Y>' <A-

nego p r z y d z i a ł u , d o t a r ł s z l a k i e m w raz z g ru p ą i/o f i cerów i p o d o f i c e ­ rów r e z e r w y w Góry Ś w i ę t o k r z y s k i e , n a s t ę p n i e na L u b e ls z c z y z n ę . W dn.

1 5 . I X . 1939 r . s k ie ro w a n y z o s t a ł do d y s p o z y c j i kom endanta g a r n i z o n u w C hełm ie, g4-&ie d o s t a ł s i ę do n i e w o l i n i e m i e c k i e j . J a d ą c do obozu

^ r g E ą b N iem iec u c i e k ł z, t r a n s p o r t u ! ? k i l k u je ń c a m i i w r ó c i ł do domu,

. 0 ^/y***

- g d z i e ^ ż a j ą ł s i ę po ś m i e c i ' o j c i j g ospodarstw em ro d z in n y m .

u M 1

W d n iu 1 9 .X .1 9 4 2 r . po. s p o t k a n i u z p r z e d s t a w i c i e l a m i Komi Pow£ TOW GP p o r . Pawłem Heblem " Z a g ło b a " i B ernardem M ich ałk o " B a to r y " zn a- l a z ł s i ę w g r o n i e z a ł o ż y c i e l i Kom. Gminnej TOW G l ^ Z ł o ż y ł p r z y s i ę ­ gę g ry fo w sk ą i s t a n ą ł na c z e l e o d d z i a ł u p a r t y z a n c k i e g o " G r y f a " . Jako kom endant g ry f o w s k ie g o Obwodu n r 12, d z i a ł a j ą c e g o w g r a n i c a c h gm. K ie ln o , Wejherowo i W ie l k i Kack, d o w o d z ił ośmioma g rupam i p a r ­ t y z a n c k i m i l i c z ą c y m i ok. 70 ż o ł n i e r z y p o d z i e m i a . Wiosną 1943 r . po­

w ołany do a r m i i n i e m i e c k i e j w y j e c h a ł t r a n s p o r t e m kolejow ym z Wejhe­

rowa i po d r o d z e u s z e d ł w k i e r u n k u r o d z i n n e j w s i. Na t e r e n i e 1 - c tw a Głodówko k o le c z k o w s c y p a r t y z a n c i wybudowali s c h r o n dowódcy "Lwia

6

- 2 -

Jama". P o r . / s t o p i e ń o r g a n i z a c y j n y / A. L o e p e r b y ł o r g a n i z a t o r e m i u c z e s t n i k i e m w i e lu a k c j i d y w e r s y jn o - s a b o ta ż o w y c h i bojow ych, z k t ó ­ r y c h n a j b a r d z i e j udany b y ł wypad w d n iu 2 1 .X I . 1943 r . na l o t n i s k o w S t r z e b i e l i n i e . P o d c z a s d r u g i e j obławy w d n iu 2 9 .1 1 .1 9 4 4 r . nad Z agórską S t r u g ą / S l e ż ą / w r e j o n i e l e ś n i c t w P i e k i e ł k o i Głodówko j e ­ go 11-osobowy p o d o d d z i a ł p a r t y z a n c k i s t o c z y ł c a ł o d z i e n n ą b itw ą z Niemcami. W p i e r w s z e j f a z i e w a lk i p o r . A. L o e n e r ra n n y w k o la n o nod- j ą ł p ró b ę p r z e b i c i a s i ę p r z e z n i e m i e c k i p i e r ś c i e ń o k r ą ż e n i a . D o czo ł- g a ł s i ę do s c h r o n u rezerwowego by z a o p a t r z y ć r a n ę . O saczony w s c h r o ­ n i e w y rz u c a ł m io ta n e ^w n ie g o g r a n a t y r ę c z n e , z a b i t y d o n ie r o ^{d o} wy­

buchu s p e c j a l n e j w ią z k i g r a n a t ó w , fi w alce z e k s p e d y c j ą p r z e c i w p a r t y - zancką p o l e g ł o 8 d a l s z y c h p a r t y z a n t ó w , a 2 r a n n y c h d o s t a ł o s i ę do n i e w o l i . P o r . A. l o e p e r p r z e w i e z i o n y wraz z p o le g ł y m i gryfow cam i do re m iz y s t r a ż a c k i e j do B o ja n a , a n a s t ę p n i e pochowany w z b io r o w e j' mo­

g i l e p a r t y z a n c k i e j na c m e n ta rz u p a r a f i a l n y m w K i e l n i e .

S z k o ła Podstawowa w K o le c z k o w ie n o s i im ię P a r t y z a n t ó w K a s z u b s k i c h .

.-A k ta p p-psnn. ,<JAW_t . .145&, K. Komorowski - K o n s p i r a c j a pom orska 1939 - 1947, Gdańsk 1993 s . 9 6 , K. C iech an o w sk i - P-‘ jr u na Pomoratt Gdajrski TTrl 9 39'~^~4-94-5-,— 1Q7? g. 185^ B. Bork - Nad S l e ż ą . 'in -

ry-s w alk Gdańsk 1978 i Knlpczkowo. P r z e s z łn a ń

i te m io iie -ja z a ś ć _ _ w s l 1 p s n r k i otv w -ł- ite r a tu rz £ ....i_ paroi ą c.i ra-i-e..szkańc ów, Bo,jan- 4-99-3 s . 44 i 79, r e i J . L i e d t k e , T. B i e s z k e , A. L o e p e r i i n ­ ne z b i o r y w ła s n e .

1 / 4 Bo l e s ł a w Bork

f yy^tA,

7

ci SI

Loeper A lf r e d p a ."Lew" (191H-1944 J^komendant -itóy/Gmin T OW GP I Kie Ino p o w . Wejherowo.

Ur o d z o n y 14,V I . 1912 r. w K o l eczKowie pow. Wejherowo, syn F ra n c i s z k a i Agnieszki z d. Hassę, właściciel i ^ g o spodarstwa

<~Tu-

rolnego i gospody. Szkołę p o w s z e ch ną ukończył w j-a-e-H us^atlz-e^ii a . Po u z ys ka n i u dyp l o m u w S e m i n a r i u m N a uc zy c i e l s k i m w Wejherowie, z b r a k u p racy przez dwa lata pomagał w r od z in ny m

O

CTi^j

gospodarstwie. Po-- cr^srymafti-u p o s a d r y w m. K rąplewice ko ł o Swiecia, <TAktywnie działał w Związku N a uc zy c i e l s t w a Polskiego, K a t ol i c k i m S t o w a r z y s z e n i u Młodzieży, P ol sk im Związku Zachodnim,

a^C-rr*'’ -{uMaj. (

Strzelca- i w Bractwie Kurkowym. Prowadzi ł ^'dl a p r z e d po bo ro wy ch kurs P r z y s p o s o b i e n i a Oświ a t o w e g o M ło dz i e ż y do O br o n y Narodowej.

W 1935 r. został p o wołany do Szkoły P od c ho rą ży ch Pi e c h o t y w Zambrowie. Po ć w i czeniach odb y t y c h ^ w Szkołę P o d c h o rą ży ch

Kawalerii w G r u d z i ą d z u w 1936 r7 o tTrzymał stopień p o dp or u c z n i k a , Dnia £4.V I I I . 1939 r. został zm o b i l i z o w a n y do jednostki w

Grudz i ą d z u j Pe z konk r e t n e g o przydziału^ /^az e m z grupą o f icerów i p o d oficerów rezerwy dotarł {/ Góry Ś w i ę t o k r z y s k i e //

Lubelszczyznę. W dniu 15.IX. 1939 r. został skierowany do dyspozycji krnndta garnizonu w Chełmie i t am dostał się do niemieckiej niewoli. Podczas jazdy do obozu w głąb N i e m i e c ^ uciekł z transportu. Powrócił do domu i po śmierci ojca zajął

się gospodarstwem/YB^/vvvvjW_° , _{^ k/o} . - _Ąyw] r

t r ,

W dniu 10.X . 1942 r. odbyło sięjfspotkanie .'Przedstawicie l^^Kdy Powiatowej T O W GP --> P a w ł ^ H e b l A ps . " Z ag ł o b a ” i B e r n a r d y

- **!*, • r j, - > 2 ^{' 'H}

Michałko ps . "Batory", L oe p e r -gerstla ł -po w o ł any-tło grona założycieli. Kdy Gminnej. Po złożeniu przysięgi, srtanął na czele oddziału partyzanckiego "Gryfa" . Jako kmnt gj^yfowskiego O b wodu

j U o e p u W i y /w ^ n r p c t ^ j

yf 2^ ^I P f) l / i H A - aAk ^

O ^ ^ A - Ł a^ Q A v v v v ^ | tJ

^ 2| A w f t ' ? T * |v*,,vvi/vvv 1v\ HV* t/VW\”Z<^\ ,

8

(p^,

n r __ L£_,— d^s4ra-ł^tj-ątrengO"-''W' -ff majn j jTa f>.h .gjnQXłŁ-'K.i.4a..} rw* -,-W o jl-inpnwn i W i fiJki KfteK, U w o d z i ł ośmioma grupami partyzanckimi liczącymi -vokoło 70

<-•a Lud-zi < ;-'/y i o s n ą 1943^ r. został p o wołany do Wehrmachtu^ /tyciekł z transportu fi ukrył się w bunkrze "Lwia J am a " ^ I I t e r e n i e leśnictwa Głodówko. Por .— (-stopi e ń-

o

( & T l f ~ S > — < ^ 6^ W T V v |

i u c z e st ni ki e m wielu akcrj i dywg r qyjrro^s^i^ŁA^wyeli. i bojowych., z k t ó r yc h najbardziej udany był w y p a d w dniu £ 1.X I . 1943 r. na

lotnisko w Strzebielinie. i

tr^ H

Podczas /obławy (W Uri i u £9.11.1944 r . / jsfefco j e de na st oo so bo w^ /

cYt^ H ą L s * 4 x*r f * / i , t ^ > <^óŁst^ y ( ^ A ,u<zLk ą

Q.ddŁ-Lał,--stoczyłą z. n-lemc-am-i całodzienną-. łai-fcwę nad Z ag ór s k ą S t rugą zwaną Sleżą, w rejonie leśnictw Piekiełko i Głodówko.

j0~

s- _____ *lrA*X Q

[r*

l\

( \ J W i ^ I r r F ih ^ r A -) d*> tnĄ ctĄ -ksK )

zginęło ośmiu party z a n t ó w (m.. in F n a ng-isz^ k —j4-irotk-— os-,— "Zr.ąb" z

1

Szkoła Podsta w o w a w K o l eczkowie o t r z ymała imię Party z a n t ó w Kaszubski c h .

£kta— pers-.-- CA W — ■!£-,---4-^5*; M a te r i a ł y w łasne ( rei.: Bieszke T, Liedtke 'J.,4 Loeper A* ) > Bork B., Nad S 1 e ż ą ...,G da ńs k 1978;

Ciechanowski, Ruch o p o r u . ..; Komorowski, L e k s y k o n . ..; Pomorskie organizacje konsp. '(poza AK).. . .; Sympozjum. . . , t.I,

S— AŁr+^rfr*—

G+-r&&-r&&-r&£

t

j

Inti

B o l es ł a w Bork

9

10

GRABL0W*^jKI Bernard s. Józef i

aaatwisfco i inię

J

fc>4^io ,

; | vS>s /

vf<7 .. k.^' -i i ■' ■tu. ; • ;

Pumia dai** 2 0 . 0 4 . 1 9 7 2 .

. K .u ą i.a ________________

adres

SJ 5854253 KP MO Puck

* * • r'* * < r » • * * * » * « « 9 « s o «

dowód osobisty

C h I U C

SNI I

Ja» jak© . ^.*.r.tJ.z.a.nA .TPF. ."prj£, PopprskiJ^

świa&oa odpowiedzialność i w y sila ją c e j & praeplsć® pra­

sa karmafo za prawdziwość podanych a i i e j prasa® a s ie fat&6« oiwiadesaa:

Urodziłem s i ę 8.02.1915 r . na Czarnej Górze k. Bojana. Do TCW

"Gryf Pomorski" wstąpiłem w lutym 1943 r . W tym miesiącu zostałem też zaprzysiężony przez Liedtke Bolesława z Kołeczkowa. W dniu 17 marca 1943 r . zostałem p rzyjęty do oddziału por. Alfreda Loepera V

/)^~5 żt* r*

z Kołeczkowi i otrzymałem pseudonim " Iglica" . Dobrze zapamiętałem kolegę partyzanta Bieszka Franciszka, który był fryzjerem w Rumi.

P e łn ił funkcję łącznika i d ostarczaj nam dużo broni i am unicji.

; i

Przed kapitulacją Włoch w lip c u 1943 r . partyzant Leonard Ku- stusz dał mi p o lecen ie, abym jako p rzed staw iciel koleczkowskiego oddziału p rzeniósł s i ę do organizowanej przez Bieszka Franciszka grupy partyzanckiej w lasach dębogórskich na Kępie Oksywskiej. Tam do partyznantki n a l e ż e l i już: Rzepa Augustyn, Leon, Stefan i Jan, wszyscy

z

z Dębogórza oraz Kuna Jan z Chyloni. Członkami TOW "Gryf Pomorski"

b y li le śn ic z y Hoppe Franciszek, później jego żona i moja s i o s t r a M* r i * .

' • / * ] As-^aiŁĄ S

■

i f ^i. i ^{; ;}

Ze strony leśn iczeg o nam więc nic nie g r o z iło , bo był naszym i

człowiekiem. Ojciec Brunarda, również Augustyn miał sklep k o lo n ia l­

ny i stąd czerpaliśmy żywność. Na te r e n ie Leśnictwa Dębogórze mie­

liśmy 3 schrony mieszkalne.

j • ’ ; ' : i : \ \

S B i o s n i ś ó w ii W o l n o ś ć ; Ob w t i^

5 t r t M I ? S 2 ? a i? I « S Z 3 | 'Ji?t«5ZR8tC8 Z A R Z Ą D K O L A

■w/. --

' / 7 - ń ^ •

\ \

i i i t

M i !

i t !

Wl asaor f c zsoś e podpisu sir® la r da a

się:

Ki-arsa*ifc Jaskatfrt

Prawdziwość powy&sayck daaych stwierdzam własaoręcsaya podpisea:

11

12

Loeper A lfred ps. „Lew” (1912-1944), dca partyzanckiego O ddziału S zturm o­

wego T O W „Gryf Pom orski” Kielno, pow. W ejherow o. / \ U rodzony 14 VI 1912 r. w Koleczkowie, pow. W ejherow o; syn Franciszka i Agnieszki z d. H assę, właścicieli większego gospodarstw a rolnego i gospody. Szkołę Powszechną ukończył w Koleczkowie. Po uzyskaniu dyplom u w S em inarium N au- C2yeielskim w W ejherow ie, z braku pracy przez dwa lata pom ag ał w rodzinnym gos­

podarstwie. Posadę nauczycielską otrzym ał w m. R rąplew ice, pow. Świecie, gdzie także aktywnie działał w Związku Nauczycielstwa Polskiego, K atolickim Stowarzy-

^ eniu Młodzieży, Polskim Związku Zachodnim , Zw iązku Strzeleckim i w Bractwie ( burkowym. Prowadził także dla przedpoborow ych kurs Przysposobienia Oświato- ,

wego M łodzieży do Obrony Narodowej. W 1935 r.

7nstał powołany do Szkoły Podchorążych Piechoty w Zambrowie. Po ćwiczeniach odbytych w 1936 r.

w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu otrzymał stopień podporucznika rezerwy.

Dnia 24 VIII 1939 r. został zmobilizowany do jednostki w Grudziądzu. Bez określonego przy­

działu, razem z grupą oficerów i podoficerów rezerwy dotarł w Góry Świętokrzyskie i dalej na Lubelszczyznę. W dniu 15 IX 1939 r. został skie­

rowany do dyspozycji kmdta garnizonu w Chełmie i tam dostał się do niemieckiej niewoli. Podczas jazdy do obozu w głąb N iem iec uciekł z trans­

portu. Powrócił do domu i po śmierci ojca zajął się gospodarstwem rodzinnym.

Latem 1942 r. został członkiem „Gryfa” w ramach Obwodu nr 12, obejm u­

jącego gminy: Kielno, Wejherowo i Wielki Kack. Został kmdtem gminy Kielno z siedzibą w Koleczkowie oraz dowódcą oddziału partyzanckiego (ze stopniem organizacyjnym porucznika). D ow odził ośmioma grupami partyzanckimi liczącymi łącznie 70 żołnierzy podziemia.

W dniu 10 X 1942 r. brał udział w spotkaniu miejscowych koleczkowskich człon­

ków „Gryfa” z przedstawicielami Kmdy Powiatowej TOW GP Pawłem H eblem ps.

„Zagłoba” i Bernardem Michałko ps. „Batory”.

Kiedy wiosną 1943 r. został powołany do Wehrmachtu, uciekł z transportu w okolice Piekiełka k. Gdyni i ukrywał się w bunkrze nazwanym „Lwia Jama”, wybu­

dowanym na terenie leśnictwa Głodówko. Loeper był organizatorem i uczestnikiem wielu akcji odwetowo-rekwizycyjnych i bojowych, z których najbardziej udany był wypad w dniu 21 XI 1943 r. na lotnisko w Strzebielinie.

Podczas wielkiej obławy żandarmerii w dniu 29 II 1944 r. liczącej około 500 lu­

dzi jedenastoosobowa grupa Loepera stoczyła całodzienną, beznadziejną walkę nad Zagórską Strugą (zwaną Sleżą), w rejonie leśnictw Piekiełko i Głodówko. W pier­

wszej fazie walki Loeper został ranny w kolano. Podjął próbę przebicia się z okrąże­

nia paroma grupkami. U dało mu się dotrzeć do schronu zapasowego dla opatrzenia rany. Tam broniąc się do ostatka został zabity wiązką granatów. W walce tej zginę­

ło ośm iu partyzantów, a dwóch rannych dostało się do niewoli. Por. Loeper wraź zr pozostałymi poległymi został przewieziony do remizy strażackiej w Bojanie, następ­

nie pochowany w zbiorowej m ogile na cmentarzu parafialnym w Kielnie.

Szkoła Podstawowa w Koleczkowie otrzymała imię Partyzantów Kaszubskich.

Na remizie w Bojanie um ieszczono w 1994 r. tablicę pamiątkową ku czci partyzan­

tów kaszubskich.

Zbiory własne autora (rei.: Bieszke T., Liedtke J. i Loeper A.); B o r k B., Nad Sleżą, Gdańsk 1978; C i e c h a n o w s k i K., Ruch oporu...', K o m o r o w s k i K., Leksy­

kon...; Pom. org. konsp. poza AK...; M i 1 c z e w s k i Z., Wejherowo i powiat morski, wrzesień 1939 — maj 1945, Gdańsk 1991, s. 109, 143, 144; Sympozjum..., cz. I, passim;

cz. III, s. 339, Ś l ą s k i J., Polska Walcząca, Warszawa 1985,1. III, s. 124.

•OLoH* ffrtP Bolesław Bork

p C7/»yytfrrh/o!'^ j

13

V-

Bolesław Bork

(k^.yt fl/M)

folLoA*

Lesoccy partyzanci

PAWEŁ HEBEL

P aw eł Hebel, sy n rolników P a w ­ ła i Franciszki z dom u Klein, uro­

dził się 8 m aja 1920 roku w B oja­

nie. Rodzice m arzyli, aby ich n a j­

młodszy syn został zakonnikiem lub księdzem i w tym c e lu po ukończe­

niu m iejscow ej szkoły powszech­

n ej um ieścili go w gim nazjum przy- gotowaw szym do sem inarium d u ­ chownego w Górnej Grupie. T en kierunek stud iów n ie odpow iadał m łodemu chłopcu, w ięc został prze­

niesiony do w ejherow sk iego gim ­ nazjum , gdzie uzyskał m ałą m atu ­ rę.

Od w czesnej m łodości pociągało g o wojsko i pióro. Wyraz sw ym m a­

rzeniom d a ł w artykułach i w ier­

szach drukowanych jeszcze w gim ­ nazjalnym czasopiśm ie Swit. P ierw ­ sze przeszkolenie w ojskow e otrzy­

m ał w szkolnym hufcu przysposo­

bienia w ojskow ego. Jako ochotnik w ziął udział w w ypad zie na Zaolzie w 1938 r. R ów nież jako ochotnik w alczył z w ojskam i agresora h itle­

rowskiego w kampanii wrześniow ej.

Do niew oli n iem ieckiej dostał się w okolicach Słupska i przedostał się szczęśliw ie do rodziców, zam iesz­

kałych w ów czas w Gawinie.

W pierw szych m iesiącach okupa­

cji hitlerow skiej pom agał rodzicom prowadzić gospodarstw o rolne, a dodatkowo zajął się n ielegalnym handlem tak zw anym szabrem. D zię­

k i drugiem u zajęciu m ógł nawiązać szereg znajomości i kontaktów , k tó ­

re później w ykorzystał do celów konspiracyjnych.

Od października 1939 r. n ależał do kierownictwa charytatywnej organi­

zacji założonej w W ejherowie przez ks. prałata Edmunda Roszczynial- skiego o nazw ie Pomoc Polakom. Po objęciu kierownictwa tej organiza­

c ji przez dnż. Grzegorza W ojewskie- go, który nadał jej bardziej konspi­

racyjny charakter i zmienił jej naz­

w ę na Polska Żyje, prawdopodobnie od tytu łu rozpowszechnianej wśród członków konspiracyjnej gazetki.

P aw eł Heibel w czerwcu 1940 r.

w spólnie z nauczycielem z Gowina Alfonsem Tesserem oraz braćmi Ed­

mundem i W ładysławem Szuttam i organizuje przy tej organizacji grupę dywersyjno-sabotażową o nazw ie Dysab.

P o przyłączeniu w czerw cu 1942 r.

Polska Żyje do Tajnej Organizacji Wojskowej Gryf Pomorski P aw eł Hebel, pseudonim Zagłoba i Szybki, w szedł w skład komendy p ow iato­

w ej G ryfa w Wejherowie. Organizo­

w ał w rejonie Gowina, Robakowa, Dąbrówki i Mil w ina pierwsze gry- fow sk ie oddziały partyzanckie. Bra­

w urow e poczynania Zagłoby w y w o ­ łały represje w stosunku do jego rodziny; w sw ej bezsilności h itle­

row cy zamordowali jego ojca, a bra­

ta Franciszka osadzili w obozie kon­

centracyjnym Stutthof.

P o zorganizowaniu wraz z ppor.

Bernardem Michalko komendy i od­

działu partyzanckiego Gryfa w W ej­

herowie, P aw eł Hebel często prze­

byw ał w swoich TOdzinnych stro­

nach. U sw ojej siostry w Głodowie koło Bojana zorganizował punkt kontaktowy, wykorzystyw any też do celów szkoleniowych kom endan­

tów gryfowsikich oddziałów party­

zanckich. Pospolicie towarzysze bro­

ni nazyw ali go chorążym, chociaż takiego stopnia wojskowego n ie po­

siadał. Stopień porucznika przyzna­

ła m u Rada Naczelna TOW G ryf Pom orski na przełomie lat 1943—44.

Z odnalezionych zapisków w ynika, że zlikw idow ał on co najm niej 13 zbrodniarzy hitlerowskich i zranił co najm niej 18. W komendzie p ow iato­

w ej Gryfa pełn ił funkcją kom en­

danta grupy w yw iadu i kontrw y­

wiadu. D wukrotnie był ranny: pier­

w szy raz jesienią 1943 r. podczas w ypadu na Urząd Gminy w N ow ym Dworze Wejherowskim, drugi Taz odniósł ciężką ranę przy starciu z SS-własow cam i w Głazicy na po­

czątku października 1944 r. ' W środę pod wieczór 18 paździer­

nika 1944 r., po całodziennej w a lce z kompanią żandarmerii i po doko­

nanym zabójstw ie Pawła Grzeńko-

Z o fia G rzenkow lcz — n arzecz o n a H ebla łączn ik a TO W -G ryf P o m o rsk i.

w icza, u którego się ukrywał, w padł w ra z ze sw oją narzeczoną Zofią G rzenkowicz w ręce opraw ców h it- lerow sikch w Częstkowie. Przeszedł k atow nie gestap ow skie na K am ien­

nej Górze pod G dynią i w Gdańsku.

Tam po d łu gich m ęczarniach, który­

m i gestapow cy próbowali załamać kaszubskiego partyzanta, zakończył sw ój krótki, a le bohaterski żyw ot na progu w oln ości w 1945 r.

LEONARD KUSTUSZ

Leonard Kustusz, sy n Franciszka i Am alii, urodził się 17 J'pca 1914 r.

w K oleczkow ie. Jego ojciec b y ł zna­

nym działaczem ludow ym . Śmiało przeciw staw iał się zakusom germ a- nizacyjnym Prusaków i przy każdej okazji m anifestow ał sw ą polskość.

T a patriotyczna postaw a ojca miała p ozytyw n y w p ły w na Leonarda. Po ukończeniu z w yróżnieniem m iej­

scow ej szkoły powszechnej m iał zdobyć w yk ształcen ie średnie, do czego n ie doszło, ponieważ zm arł je­

go ojciec i m usiał zająć się gospo­

darstw em rodziców.

W latach 1935—36 K ustusz odbył zasadniczą służbę w ojskow ą, zaś w 1938 r. został zm obilizowany celem w zięcia udziału w agresji na Zaolzie.

A w ansow ał w ów czas do stopnia k a­

prala. Przed odbyciem służby w oj­

skow ej i potem utrzym yw ał serd e­

czn e kontakty z m łodzieżą koleczko-

14

wską, był przez nią łubiany i za­

skarbił sob ie jej zaufanie. Brał też czynny udział w życiu społecznym i kulturalnym sw ojej w si rodzinnej, działał w m iejscow ych organizacjach społecznych. W sierpniu 1939 r. ob­

jęła go m obilizacja. Został przydzie­

lony do 1 Baonu Obrony Narodo­

wej Gdynia, który ubezpieczał w pierwszej dekadzie września rejon Kamienia — Kołeczkowa, później prowadził ciężk ie boje w okół pola­

ny Łężyce, a następnie na Kępie Oksywskiej. W sław ił się w kilku akcjach i potyczkach, za co został w yróżniony przez dowódcę baonu mjra Stanisław a Zauchę. Na K ępie O ksywskiej pod Kosakowem dostał się do niew oli.

Na pogrzeb m atki w pierwszym o- kres-ie okupacji otrzym ał urlop z obozu jenieckiego, do którego już w ięcej nie wrócił. Za zezwoleniem N iem ców zajął się gospodarstwem ro­

dziców i sklepem spożywczym brata Alojzego. M usiał przyjąć III grupę niem ieckiej listy narodowościowej.

Dostęp do sk lep u w ykorzystał do następujących celów : w ysyłał przy współudziale sióstr paczki, w nich gry,psy do osób, które zostały osa­

dzone w w ięzieniach lub w obozach, zaopatrywał w dodatkow ą żyw ność i tytoń Polaków, którym udato się uniknąć w p isu na Volkslistę, m a­

gazynował też żywność, tytoń i a l­

kohol na potrzeby planowanej par­

tyzantki.

Jesienią 1942 roku był główmym organizatorem Tajnej Organizacji Wojskowej G ryf Pomorski na tere­

n ie Kołeczkowa i w cgóle na Leso- kach. W dniu 10 października 1942 roku został zaprzysiężony i otrzymał pseudonim partyzancki Burza. G łó­

w nie jego zasługą było to, że kolecz- kowska komenda Gryfa i jej oddział partyzancki szybko się roz­

w ijały. On w ertw w ał nowych człon ­ ków, starał się o broń i w yżyw ienie, opracowywał plany działania, brał udział w w ielu akcjach sabotażo­

w ych i zaczepnych. Działał przed

zejściem do podziemia, jak i w ó w ­ czas, gdy m usiał się ukryw ać, aby nie trafić do niem ieckiego W ehr­

machtu. Dom Kustuszów b y ł w aż­

nym punktem kontaktow ym po­

między m iejscowym oddziałem G ry­

fa, a łącznikami z zewnątrz. Za wielką aktywność Leonard K ustusz został przez w ładze gryfow sk ie m ia­

nowany podchorążym.

Poległ jako ostatni z d ziew ięciu partyzantów po całodziennej w a lce 29 lutego 1944 r. pod P iek iełk iem nad Slęzą, broniąc się m im o od n ie­

sionych ran do ostatniego naboju.

Jego zwłoki spoczywają w zbioro­

w ej m ogile na cm entarzu w K iel- nie.

ALFRED LOEPER

Również w K oleczkow ie urodził się 14 czerwca 1912 r. .przywódca partyzantów lesockich A lfred L oe­

per. Rodzice jego Franciszek i A g­

nieszka z domu H aase posiadali w iększe gospodarstwo rolne i pro­

wadzili karczmę, co um ożliw iło im skierowanie syna po ukończeniu m iejscowej szkoły podstaw owej do seminarium nauczycielskiego w W e j r herowie. Te szkoły w łaśn ie u kształ­

towały jego patriotyczną postaw ę, która p óźn iej, dojrzała w w ojsku polskim.

Po uzyskaniu dyplomu nauczyciel­

skiego Alfred Loeper nie otrzymaj pracy w wyuczonym zawodzie i przez okres dwóch lat pracow ał w gospodarstwie rodziców. Pierw szą pasadę otrzymał w szkole p ow sze­

chnej w Kręplewicach koło Sw iecia.

D ziałał tam aktyw nie w Związku Nauczycielstwa Polskiego, podobnie jak w Koleczkowie w K atolickim Stowarzyszeniu M łodzieży i S trzel­

cu. W połowie lat trzydziestych u - kończył szkołę podchorążych rezer­

w y w Zambrowie, gdzie pod okiem doświadczonego liniow ca, kom en­

danta szkoły, przyszłego dowódcy lądowej obrony Wybrzeża w 1939 r., płka Stanisława Dąbka, otrzymał gruntowne przeszkolenie w ojskow e Pod odbyciu następnych ćw iczeń w szkole podchorążych kaw alerii w Grudziądzu otrzymał stopień podpo­

rucznika rezerwy.

W wojnie obronnej 1939 r. został zmobilizowany i w alczył na odcinku od Grudziądza aż po K ielce, gdzie dostał się do niew oli niem ieckiej.

Udało mu się szczęśliw ie zbiec z transportu, wrócił do rodzinnego Kołeczkowa i podjął pracę w gospo­

darce matki. Pochodzenie już w ów ­ czas nieżyjącego ojca i jego naz­

wisko, znajomość języka niem iec­

kiego i m iejscowych w ładz okupa­

cyjnych chroniły go w pew nym sto­

pniu od terroru, jaki na Kaszubach od pierwszych dni okupacji w pro­

w adziły władze niem ieckie, które zabiegały o pozyskanie rodziny 1/3- eperów na sw oją stronę. Jednak Loeperowie odm ów ili przyjęcia II grupy niemieckiej listy narodowoś­

ciowej, dopiero po różnych repres­

jach przyjęli, jak w iększość K aszu­

bów, III grupę tej listy.

Alfred Loeper nawiązał łączność z młodzieżą swej w si rodzinnej i w

zaufanym gronie prowadził dyspu­

ty nad sposobami oporu przeciwko okupantowi. W dniu 1 października 1942 r. delegaci m łodzieży koleczko- wskiej w osobach Józefa Bolesława Liedtkego i Leonarda Kustusza spot­

kali się z przedstaw icielam i komendy powiatu morskiego Tajnej Organiza­

cji W ojskowej Gryf Pomorski Paw­

łem Heblem i Bernardem Michałko.

Wówczas podjęto decyzję o powoła­

niu na Lesokach komendy rejono­

w ej tej organizacji. W 10 dni póź­

niej w ym ienieni i Alfred Loeper złożyli przysięgę i rozpoczęli werbu­

nek do nowopowołanej komendy. Na jej komendanta wyznaczono ppor.

Alfreda Loepera, pseudonim Lew.

W okresie późniejszym powołano przy komendzie oddział partyzancki, który szybko urósł do najliczniejsze­

go na terenie Północnych Kaszub.

Wczesną w iosną 1943 r. Loeper otrzymał w ezw anie do Wehrmachtu.

Zamiast do koszar niem ieckich tra­

fił do bunkra, w którym ukrywało się już kilku gryfow ców . Przystąpio­

no do budowy dalszych schronów i tworzenia pododdziałów w różnych rejonach Lesoków i poza tym rejo­

nem. Grupa porucznika Loepera, a- w ansow anego do tego stopnia orzez Kom endę G łów ną TOW G ryf Po­

m orski dokonała w ielu udanych ak­

cji. Między innym i w raz z grupą B.

Michałki (ps. Batory) brała udział w wypadzie na hitlerow skie lotnis­

ko w Strzebielinie, gdzie zniszczono 6 sam olotów ćw iczebnych oraz zdo­

byto w iele broni, w tym 2 lekkie karabiny m aszynowe.

Aktywność oddziału partyzanckie­

go por. Lwa, operującego rów nież w polbliżu innych lotnisk i portu Gdy­

nia, pow ażnie zaniepokoiła N iem ­ ców, którzy postanow ili go za w szel­

ką cenę zlikw idow ać. W dniu 9 gru­

dnia 1943 r. N iem cy zorganizowali nieudaną ob ław ę na partyzanów A.

Loepera, zaś 29 lutego 1944 r. ko­

lejną. Ta ostatnia zakończyła się dla nich tragicznie. Tylko jedenastu par­

tyzantów zostało okrążonych w re­

wirach leśnictw a Głodówko. Przy próbie przebicia się przez tyralerię hitlerowców por. Loeper został ran­

20

15

n y i bez w iedzy kolegów ukrył się w bunkrze rezerwowym celem opa­

trzenia poniesionych ran. Maltreto­

w ani przez żandarm ów hitlerowskich dwaj ranni partyzanci w skazali zgo­

dnie z istniejącą u gryfow ców umo­

w ą nieznany przez nikogo bunkier rezerw owy. Gdy N iem cy otw orzyli wskazaną klapę włazu do schronu, z jego w nętrza padł strzał z pi­

stoletu, raniąc jednego z niem iec­

kich podoficerów. Każde następne zbliżenie się hitlerowców obrońca

schronu iprzyjmował kolejnym strza­

łem. Wówczas zastosowano gaz i rę­

czne granaty. Obrońca zdołał w y ­ rzucić kilka z nich pod nogi przera­

żonych Niemców. N ie zdołał odrzu­

cić wiązki granatów, której odłamki urwały m u prawą dłoń i poszarpa­

ły jego ciało. Tak zginął bohaterski obrońca Lasów Lesockich udowad­

niając, że Kaszubi — jak zresztą w całym kraju Polacy — podjęli d e s ­ peracką w alkę n aw et w bardzo tru­

dnych warunkach niew oli. Ciało

nauczyciela Alfreda Loepera spo­

czyw a w gronie jego k olegów w zbiorowp i m ogile na cmentarzu w K ielnie.

Od Redakcji: Mieszkańców zale­

sionych terenów na południe od pra- doliny Kaszubskiej i doliny rzeki Redy nazyw a się potocznie na Ka­

szubach Lesokami, czyli m ieszkań­

cam i lasów. Kraina Lesoków w cho­

dzi obecnie w skład Trójm iejskiego Parku Krajobrazowego.

Bernard Konarski

16

Loeper Alfred (1912-1944), ps. „Lew”, nauczyciel, podporucznik rezerwy WP, dowódca oddziału partyzanckiego TOW „Gryf Pom orski”.

Urodzony 14.06.1912 r. w Koleczkowie, pow. Wejherowo, syn Franciszka i Agnieszki z d. Hassę, właścicieli dużego gospodarstwa rolnego i gospody. Uczęszczał do szkoły powszech­

nej w Koleczkowie, a następnie do Seminarium Nauczycielskiego w Wejherowie. Początko­

wo bez pracy w zawodzie, pomagał rodzicom w gospodarstwie. Posadę nauczyciela podjął w szkole powszechnej w Krąplewicach k. Świecia. Prowadził również działalność społeczną w Polskim Związku Zachodnim, Związku Nauczycielstwa Polskiego i Bractwie Kurkowym.

W 1935 r. powołany został do Szkoły Podchorążych Piechoty w Zambrowie, a po ćwiczeniach w Szkole Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu otrzymał stopień podporucznika rezerwy.

W sierpniu 1939 r. zmobilizowany do Grudziądza. Z grupą oficerów i podoficerów przedostał się na Lubelszczyznę, gdzie 15.09.1939 r. otrzym ał skierowanie do dyspozycji kom endanta gar­

nizonu w Chełmie Lubelskim. Tam dostał się do niewoli niemieckiej. Według jednej z wersji zbiegł z transportu do obozu do Niemiec, a wedle innej został zwolniony, powołując się na niemieckie pochodzenie. Powrócił do domu i pracował w rodzinnym gospodarstwie. Istnieją różne wersje co do czasu jego powołania do W ehrmachtu i ucieczki z transportu. Prawdo­

podobnie' od lata 1942 r. w TOW „GP” , został komendantem gminy Kielno, oraz dowódcą oddziału partyzanckiego. Był organizatorem wielu różnych akcji partyzanckich, w tym naj­

bardziej znanej 21.11.1943 r. (wspólnie z oddziałem Bernarda Michałki) na lotnisko ćwiczebne w Strzebielinie, gdzie zdobyto m.in. broń i amunicję. Zginął w dniu 29.02.1944 r. nad Zagórską Strugą w rejonie leśnictwa Piekiełko pod Koleczkowem po wielogodzinnej nierównej walce z siłami niemieckiej policji i wojska. Akcję tę przeprowadziły kompanie żandarm erii polo- wej z Wejherowa, oddziały pomocnicze żandarm erii z Wejherowa i Kartuz, kompanie W ehr­

machtu z Wejherowa oraz żołnierze z jednostek wojskowych z Łużyc. Ciało Loepera i innych zabitych partyzantów przewieziono do remizy strażackiej w Bojanie, a po kilku dniach pocho­

wano w zbiorowej mogile na cmentarzu parafialnym w Kielnie.

B. Bork, Loeper Alfred ps. „Lew”, (1912-1944), [w:] SBKP, cz. 2, s. 109-110; B. C hrzanow ski, A. Gą- siorowski, K. Steyer, dz. cyt., s. 485.; K Komorowski, Konspiracja..., s. 96.

_ „ C y t j Ą S o r m s t f r f H M \

423

17

18

. p X h - /

f Loeper Alfred - u r . 1 4 . 6 . l S 1 2 r . w K o l e c z k o w ie u k o n c z y ł seminarium n a u c z y c i e l s k i e w Wejherowie b y ł n a u c z y c i e l e m w K r ę p l e w i c a c ^ p o w . S w i e c i e . S łu ż b ę wojskową odbywał w s z k o l e p o dc ho rą ży ch rezerwy p i e c h o t y w Zambrowie,a n a s t ę p n i e w s z k o l e p o dc ho rą ży ch rezerwy k a w a l e r i i w Grudziądzu.We wi w r z e ś n i u 1 9 3 9 r . u d a ł o mu s i ę un ik ną ć n i e w o l i ,wrace

do Kołeczkowa i p r a c u j e u r o d z ic ó w w g o s p o d a r s t ­ wie r o ln y m .P r ó c z Komendanta gminy j e s t r ó w n ie ż dc wódcą o d d z i a ł u p a r t y z a n c k i e g o . 2 9 . 2 . 1 9 4 4 r . p o l e g ł w w a lc e swego o d d z i a ł u z obławą n i e m i e c k i e j żan­

d a r m e r i i . -

Ź ró dł o: K . C i e c h a n o w s k i , obsada n e r s . TCT7 Graf Ton

" Pomeranian 1 9 7 7 / 5 .

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41