Mieszkania. Województwo opolskie

KOMITET REDAKCYJNY

URZĘDU STATYSTYCZNEGO W OPOLU

PRZEWODNICZĄCY Kazimierz Teleguj

REDAKTOR GŁÓWNY Danuta Boczar

REDAKCJA MERYTORYCZNA: pracownicy Wydziału Statystyki Gospodarczej:

Kuczma Anna, Michoń Danuta, Susczyk Gabriela

pod kierunkiem Janiny Kuźmickiej – Kierownika Wydziału Statystyki Gospodarczej

Grafika

i skład komputerowy: Jolanta Bardoń, Małgorzata Kotowska, Magdalena Reszczyńska

Projekt okładki: Sylwester Jabłoński

Druk: Urząd Statystyczny we Wrocławiu

Wydział Poligrafii w Legnicy

Nakład 120 egz. Format A4

PRZEDMOWA

Urząd Statystyczny w Opolu przekazuje Państwu publikację poświęconą zagadnieniom Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań dotyczącym zamieszkanych i nieza- mieszkanych zasobów mieszkaniowych.

W celu zaprezentowania obecnej sytuacji w zasobach mieszkaniowych i zmian na przestrzeni lat 1989–2002, dane zaprezentowano na tle wyników ogólnokrajowych i poprzed- niego spisu.

W publikacji zamieszczono informacje o stanie zasobów mieszkaniowych z uwzględ- nieniem liczby izb i powierzchni użytkowej mieszkań, wyposażenia w instalacje techniczno- sanitarne, podmiotów będących właścicielami mieszkań oraz wieku budynków, w których znajdują się mieszkania. Ponadto zakres mieszkań zamieszkanych stale rozszerzono o wskaź- niki dotyczące zaludnienia mieszkań i dane o gospodarstwach domowych.

Publikacja zawiera uwagi ogólne, metodyczne i analityczne oraz część tabelaryczną, w której tablice usystematyzowano tematycznie w podziale na miasta i wieś oraz w ujęciu przestrzennym (według powiatów i gmin).

W uwagach ogólnych podano akty prawne określające zasady organizacji i realizacji spisów oraz omówiono zakres tematyczny NSP i PSR 2002 r.

Uwagi metodyczne zawierają podstawowe zasady, definicje i pojęcia obowiązujące w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań dotyczące zasobów mieszkaniowych.

W uwagach analitycznych przedstawiono krótką analizę uzyskanych wyników wzbogaconą ilustracją graficzną w postaci map i wykresów.

Składam serdeczne podziękowanie wszystkim, którzy przyczynili się do przepro- wadzenia Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań i opracowania jego wyników. Jednocześnie wyrażam przekonanie, że zestaw informacji dotyczących zasobów mieszkaniowych okaże się Państwu użyteczny.

D y r e k t o r Urzędu Statystycznego

w Opolu Kazimierz Teleguj

Opole, wrzesień 2003 r.

SPIS TREŚCI

Tabl. Str.

Przedmowa ... x 3 Uwagi ogólne ... x 8 Uwagi metodyczne ... x 11 Uwagi analityczne ... x 22

SPIS TABLIC

Ważniejsze dane o ludności i warunkach mieszkaniowych ... 1 41 Mieszkania według zamieszkania i przeznaczenia oraz powiatów ... 2 42 Mieszkania zamieszkane i inne pomieszczenia oraz zamieszkująca w nich lud-

ność według powiatów ... 3 44 Ogólne dane o mieszkaniach zamieszkanych stale i warunkach mieszkaniowych

według powiatów ... 4 46 Ogólne dane o mieszkaniach zamieszkanych stale i warunkach mieszkaniowych

według powiatów i gmin ... 5 48 Mieszkania według zamieszkania, przeznaczenia i rodzaju podmiotów będących

właścicielami mieszkań ... 6 52 Ogólne dane o zamieszkanych mieszkaniach i warunkach mieszkaniowych we-

dług rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 7 54 Mieszkania zamieszkane według okresu budowy budynku oraz rodzaju podmio-

tów będących właścicielami mieszkań ... 8 60 Mieszkania zamieszkane stale według okresu budowy budynku oraz rodzaju

podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 9 66 Mieszkania zamieszkane według liczby izb oraz okresu budowy budynku ... 10 78 Mieszkania zamieszkane stale według liczby izb oraz okresu budowy budynku 11 81 Mieszkania zamieszkane według liczby izb oraz rodzaju podmiotów będących

właścicielami mieszkań ... 12 84 Mieszkania zamieszkane stale według liczby izb oraz rodzaju podmiotów będą-

cych właścicielami mieszkań ... 13 87 Mieszkania zamieszkane według liczby izb oraz sposobu wykorzystywania pokoi 14 90 Mieszkania zamieszkane według powierzchni użytkowej oraz okresu budowy

budynku ... 15 93 Mieszkania zamieszkane stale według powierzchni użytkowej oraz okresu bu-

dowy budynku ... 16 96 Mieszkania zamieszkane według powierzchni użytkowej oraz rodzaju podmio-

tów będących właścicielami mieszkań ... 17 99 Mieszkania zamieszkane stale według powierzchni użytkowej oraz rodzaju pod-

miotów będących właścicielami mieszkań ... 18 102 Mieszkania zamieszkane według powierzchni użytkowej i sposobu jej wykorzy-

stywania ... 19 105

5

Tabl. Str.

Mieszkania zamieszkane według wyposażenia w wodociąg i ustęp oraz liczby

izb ... 20 108 Mieszkania zamieszkane stale według wyposażenia w wodociąg i ustęp oraz

liczby izb ... 21 110 Mieszkania zamieszkane według wyposażenia w wodociąg i ustęp oraz okresu

budowy budynku ... 22 113 Mieszkania zamieszkane stale według wyposażenia w wodociąg i ustęp oraz

okresu budowy budynku ... 23 116 Mieszkania zamieszkane według wyposażenia w wodociąg i ustęp oraz rodzaju

podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 24 120 Mieszkania zamieszkane stale według wyposażenia w wodociąg i ustęp oraz

rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 25 123 Mieszkania zamieszkane bez wodociągu i bez ustępu według okresu budowy

budynku ... 26 129 Mieszkania zamieszkane stale bez wodociągu i bez ustępu według okresu bu-

dowy budynku ... 27 132 Mieszkania zamieszkane bez wodociągu i bez ustępu według rodzaju podmiotów

będących właścicielami mieszkań ... 28 135 Mieszkania zamieszkane stale bez wodociągu i bez ustępu według rodzaju pod-

miotów będących właścicielami mieszkań ... 29 138 Mieszkania zamieszkane według wyposażenia w łazienkę, ciepłą wodę i gaz oraz

liczby izb ... 30 144 Mieszkania zamieszkane stale według wyposażenia w łazienkę, ciepłą wodę

i gaz oraz liczby izb ... 31 146 Mieszkania zamieszkane według wyposażenia w łazienkę, ciepłą wodę i gaz oraz

okresu budowy budynku ... 32 149 Mieszkania zamieszkane stale według wyposażenia w łazienkę, ciepłą wodę

i gaz oraz okresu budowy budynku ... 33 152 Mieszkania zamieszkane według wyposażenia w łazienkę, ciepłą wodę i gaz oraz

rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 34 157 Mieszkania zamieszkane stale według wyposażenia w łazienkę, ciepłą wodę

i gaz oraz rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 35 162 Mieszkania zamieszkane według sposobu ogrzewania oraz liczby izb ... 36 168 Mieszkania zamieszkane stale według sposobu ogrzewania oraz liczby izb ... 37 171 Mieszkania zamieszkane według sposobu ogrzewania oraz okresu budowy bu-

dynku ... 38 175 Mieszkania zamieszkane stale według sposobu ogrzewania oraz okresu budowy

budynku ... 39 181 Mieszkania zamieszkane według sposobu ogrzewania oraz rodzaju podmiotów

będących właścicielami mieszkań ... 40 187 Mieszkania zamieszkane stale według sposobu ogrzewania oraz rodzaju pod-

miotów będących właścicielami mieszkań ... 41 193 Mieszkania zamieszkane ogrzewane indywidualnie i powierzchnia tych miesz-

kań według zastosowanego paliwa - energii do ogrzewania oraz rodzaju pod-

miotów będących właścicielami mieszkań ... 42 205

6

Tabl. Str.

Mieszkania zamieszkane stale ogrzewane indywidualnie i powierzchnia tych mieszkań według zastosowanego paliwa - energii do ogrzewania oraz rodzaju

podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 43 214 Mieszkania zamieszkane według stopnia wyposażenia w instalacje oraz liczby

izb ... 44 223 Mieszkania zamieszkane stale według stopnia wyposażenia w instalacje oraz

liczby izb ... 45 226 Mieszkania zamieszkane według stopnia wyposażenia w instalacje oraz okresu

budowy budynku ... 46 230 Mieszkania zamieszkane stale według stopnia wyposażenia w instalacje oraz

okresu budowy budynku ... 47 236 Mieszkania zamieszkane według stopnia wyposażenia w instalacje oraz rodzaju

podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 48 242 Mieszkania zamieszkane stale według stopnia wyposażenia w instalacje oraz

rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 49 248 Mieszkania zamieszkane stale według liczby osób oraz liczby izb ... 50 257 Mieszkania zamieszkane stale według liczby osób oraz liczby pokoi ... 51 259 Mieszkania zamieszkane stale według liczby osób oraz powierzchni użytkowej . 52 261 Mieszkania zamieszkane według liczby pokoi i rodzaju pomieszczenia kuchen-

nego ... 53 263 Mieszkania zamieszkane stale według liczby pokoi i rodzaju pomieszczenia ku-

chennego ... 54 264 Mieszkania zamieszkane stale według liczby osób na 1 izbę oraz liczby izb ... 55 268 Mieszkania zamieszkane stale według liczby osób na 1 izbę oraz okresu budowy

budynku ... 56 270 Mieszkania zamieszkane stale według liczby osób na 1 izbę oraz rodzaju po-

dmiotów będących właścicielami mieszkań ... 57 274 Mieszkania zamieszkane stale według powierzchni użytkowej na 1 osobę oraz

okresu budowy budynku ... 58 280 Mieszkania zamieszkane stale według powierzchni użytkowej na 1 osobę oraz

rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 59 283 Mieszkania zamieszkane stale według liczby osób na 1 pokój oraz liczby pokoi . 60 289 Mieszkania zamieszkane stale według liczby osób na 1 pokój oraz rodzaju pod-

miotów będących właścicielami mieszkań ... 61 290 Mieszkania zamieszkane stale według stopnia wyposażenia w instalacje i liczby

osób na 1 pokój ... 62 294 Mieszkania zamieszkane stale według liczby izb oraz liczby i typu gospodarstw

domowych ... 63 297 Mieszkania zamieszkane stale według liczby gospodarstw domowych i po-

wierzchni użytkowej mieszkania ... 64 300 Mieszkania o warunkach substandardowych zamieszkane stale według rodzaju

podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 65 305 Obiekty zbiorowego zakwaterowania według rodzaju ... 66 308 Podstawowe wskaźniki warunków mieszkaniowych w mieszkaniach zamieszka-

nych stale według liczby izb ... 67 309

Podstawowe wskaźniki wielkości mieszkań zamieszkanych według liczby izb ... 68 310

7

Tabl. Str.

Podstawowe wskaźniki warunków mieszkaniowych w mieszkaniach zamieszka-

nych stale według okresu budowy budynku ... 69 311 Podstawowe wskaźniki wielkości mieszkań zamieszkanych według okresu bu-

dowy budynku ... 70 312 Podstawowe wskaźniki warunków mieszkaniowych w mieszkaniach zamieszka-

nych stale według rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 71 314 Podstawowe wskaźniki wielkości mieszkań zamieszkanych według rodzaju

podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 72 317 Mieszkania niezamieszkane według przeznaczenia i rodzaju podmiotów będą-

cych właścicielami mieszkań ... 73 320 Mieszkania niezamieszkane według przeznaczenia i okresu wybudowania bu-

dynku ... 74 323 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do stałego zamieszkania według

liczby izb oraz rodzaju podmiotów będących właścicielami mieszkań ... 75 326 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do stałego zamieszkania według

liczby izb oraz okresu wybudowania budynku ... 76 328 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do stałego zamieszkania według po-

wierzchni użytkowej oraz rodzaju podmiotów będących właścicielami miesz-

kań ... 77 331 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do stałego zamieszkania według po-

wierzchni użytkowej oraz okresu wybudowania budynku ... 78 333 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do stałego zamieszkania według wy-

posażenia w wodociąg i ustęp spłukiwany oraz rodzaju podmiotów będących

właścicielami mieszkań ... 79 336 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do stałego zamieszkania według wy-

posażenia w łazienkę, gaz z sieci i centralne ogrzewanie oraz rodzaju podmio-

tów będących właścicielami mieszkań ... 80 338 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do stałego zamieszkania według przy-

czyn niezamieszkania oraz rodzaju podmiotów będących właścicielami miesz-

kań ... 81 340 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do stałego zamieszkania według przy-

czyn niezamieszkania oraz liczby izb ... 82 341 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do stałego zamieszkania według przy-

czyn niezamieszkania oraz powierzchni użytkowej ... 83 342 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do stałego zamieszkania według przy-

czyn niezamieszkania oraz wyposażenia w instalacje ... 84 343 Budynki mieszkalne niezamieszkane, w których znajdują się mieszkania prze-

znaczone do stałego zamieszkania według okresu wybudowania budynku oraz

wyposażenia w instalacje ... 85 344 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do czasowego (sezonowego) przeby-

wania (drugie mieszkania) według rodzaju podmiotów będących właścicielami

mieszkań ... 86 347 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do czasowego (sezonowego) przeby-

wania (drugie mieszkania) według liczby izb ... 87 347 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do czasowego (sezonowego) przeby-

wania (drugie mieszkania) według powierzchni użytkowej ... 88 348 Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do czasowego (sezonowego) przeby-

wania (drugie mieszkania) według wyposażenia w instalacje ... 89 348

UWAGI OGÓLNE

1. Dane zawarte w niniejszej publikacji opracowano na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań przeprowadzonego w dniach od 21 maja do 8 czerwca 2002 r. razem z Powszechnym Spisem Rolnym – według stanu w dniu 20 maja 2002 r. o godz.24

.

2. Termin i zakres tematyczny spisów, zasady organizacji i realizacji prac spisowych, zobowiązanie ludności do udzielenia informacji i sposób zebrania informacji zostały określone w następujących aktach prawnych:

—

w ustawie z dnia 2 grudnia 1999 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2001 r. (Dz. U. z 2000 r., Nr 1, poz. 1) z późniejszą zmianą (Dz.U. z 2000 r., Nr 93, poz.

1026),

—

w ustawie z dnia 9 września 2000 r. o powszechnym spisie rolnym w 2002 r. (Dz.U.

z 2000 r., Nr 99, poz. 1072) oraz

—

w ustawie z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz.U. z 1995 r., Nr 88, poz.

439) z późniejszymi zmianami.

3. Narodowemu spisowi powszechnemu ludności i mieszkań 2002 podlegały:

— osoby stale zamieszkałe i czasowo przebywające w mieszkaniach, budynkach, obiektach i pomieszczeniach,

— mieszkania i budynki, w których znajdują się mieszkania zamieszkane lub niezamieszkane oraz zamieszkane obiekty zbiorowego zakwaterowania i inne zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami,

— osoby nie mające miejsca zamieszkania.

Spis ludności i mieszkań przeprowadzony w 2002 roku nie obejmował:

— szefów i cudzoziemskiego personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych, członków rodzin tych osób oraz innych osób korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych (pozostali cudzoziemcy przebywający w Polsce będą spisywani na ogólnych zasadach),

— osób ubiegających się o azyl,

— mieszkań, budynków, obiektów i pomieszczeń będących własnością przedstawicielstw

dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych.

10

4. Powszechnym spisem rolnym zostały objęte:

— indywidualne gospodarstwa rolne,

— działki rolne,

— osoby fizyczne będące właścicielami zwierząt gospodarskich, nie posiadające użytków rolnych lub posiadające użytki rolne o powierzchni mniejszej niż 0,1 ha,

— pozostałe gospodarstwa rolne będące w użytkowaniu osób prawnych i jednostek organiza- cyjnych nie mających osobowości prawnej.

5. Spis ludności i mieszkań 2002 obejmował następujące tematy:

1) Geograficzne rozmieszczenie ludności według miejsca zamieszkania oraz przebywania;

2) Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności;

3) Demograficzną charakterystykę osób: płeć, wiek, stan cywilny (formalno-prawny i fak- tyczny);

4) Charakterystykę demograficzną gospodarstw domowych i rodzin: pozycję osób w gos- podarstwie domowym i rodzinie, wielkość i skład gospodarstwa domowego i rodziny;

5) Charakterystykę społeczną osób: poziom wykształcenia oraz uczęszczanie do szkoły, kraj urodzenia, obywatelstwo, deklarowaną narodowość i język używany w rozmowach w domu;

6) Niepełnosprawność prawną i biologiczną;

7) Aktywność ekonomiczną ludności: pracujący, bezrobotni, bierni zawodowo, pracujący w indywidualnych gospodarstwach rolnych, zawód; rodzaj działalności zakładu pracy;

8) Główne i dodatkowe źródła utrzymania osób oraz pobieranie świadczeń społecznych;

9) Źródła utrzymania gospodarstwa domowego; samodzielność gospodarowania oraz zamieszkiwania;

10) Gospodarstwa zbiorowe i rodziny w tych gospodarstwach;

11) Mieszkania zamieszkane i niezamieszkane: stan zasobów mieszkaniowych;

12) Wielkość mieszkań i ich wyposażenie;

13) Samodzielność zamieszkiwania;

14) Charakterystykę budynków.

Tematyka ludnościowa została wzbogacona dzięki przeprowadzeniu dwóch badań

towarzyszących spisowi, a mianowicie: badania dzietności oraz badania długookresowych

migracji ludności, jakie miały miejsce w latach 1989-2002.

11

6. Z uwagi na fakt, że dla części mieszkańców niemożliwe było przeprowadzenie spisu z udziałem rachmistrza spisowego (z różnych powodów), podstawowe informacje dla takich osób, takie jak: imię i nazwisko, data urodzenia oraz płeć – zostały spisane z ewidencji.

Wszystkie pozostałe pytania na formularzu spisowym – w przypadku spisywanych z ewiden- cji – pozostały bez odpowiedzi. Bezpośrednią konsekwencją spisywania z ewidencji są braki odpowiedzi, podawane w poszczególnych tablicach.

7. Z uwagi na elektroniczną technikę przetwarzania danych, w niektórych przypadkach sumy składników mogą się różnić od podanych wielkości „ogółem”.

OBJAŚNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH (–) – zjawisko nie wystąpiło.

(0,0) – zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05 x – wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe.

„w tym” – oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy.

SKRÓTY

tys. = tysiąc nr = numer

m

= metr kwadratowy poz. = pozycja

r. = rok pkt = punkt

cd. = ciąg dalszy tabl. = tablica

dok. = dokończenie Dz. U. = Dziennik Ustaw

UWAGI METODYCZNE

Podstawowe definicje pojęć i klasyfikacje – niezbędne do właściwej interpretacji wyników spisu – są zamieszczane w każdej publikacji z wynikami spisu.

1. Mieszkanie jest to lokal składający się z jednej lub kilku izb, łącznie z pomieszczeniami pomocniczymi, wybudowany lub przebudowany do celów mieszkalnych, konstrukcyjnie wydzielony (trwałymi ścianami) w obrębie budynku, do którego to lokalu prowadzi niezależne wejście z klatki schodowej, ogólnego korytarza, wspólnej sieni bądź z ulicy, podwórza lub ogrodu.

Przez pomieszczenie pomocnicze należało rozumieć: przedpokój, hol, łazienkę, ustęp, garderobę, spiżarnię, schowek i inne pomieszczenia znajdujące się w obrębie mieszkania, służące mieszkalnym i gospodarczym potrzebom mieszkańców.

W przypadku wieloizbowego lokalu lub domu indywidualnego (jednorodzinnego), w którym zamieszkiwało 2 lub więcej odrębnych gospodarstw domowych, zajmujących wyłącznie dla siebie odrębne izby i inne pomieszczenia, obowiązywała zasada, że jeśli w obrębie tego lokalu lub domu znajdowało się przynajmniej jedno pomieszczenie, takie jak:

kuchnia, łazienka lub ustęp, użytkowane wspólnie przez te gospodarstwa, to taki lokal (dom) stanowił jedno mieszkanie. Jeżeli nie zachodził przypadek wspólnego użytkowania wymienionych pomieszczeń, to zespoły pomieszczeń zajmowanych przez poszczególne gospodarstwa uznano za odrębne mieszkania.

Za mieszkanie zamieszkane stale uznano takie, w którym spisano jedną lub więcej osób i co najmniej jedną z tych osób uznano za faktycznie stale zamieszkałą.

Za mieszkanie zamieszkane czasowo uznano takie, w którym spisano jedną lub więcej osób, ale żadna z tych osób nie została uznana za mieszkańca faktycznie stale zamieszkałego na danym terenie.

Za mieszkanie niezamieszkane uznano takie, w którym nie spisano żadnej osoby, ani jako mieszkającej stale ani jako przebywającej czasowo.

Dla tej kategorii mieszkań ustalono przyczynę, z powodu której mieszkanie jest niezamieszkane. Pod względem przyczyn niezamieszkania sklasyfikowano mieszkania na:

 jeszcze nie zasiedlone w budynkach nowo zbudowanych lub rozbudowanych,

 niezamieszkane z powodu zmiany lokatora – do wtórnego zasiedlenia (przeznaczone do wynajmu lub na sprzedaż),

 niezamieszkane z powodu przeprowadzania remontu lub oczekiwania na remont,

13

 przeznaczone do rozbiórki bądź opuszczone z różnych przyczyn i nie ustalono, czy będą rozebrane czy wykorzystywane do celów niemieszkalnych,

 przeznaczone do czasowego lub sezonowego przebywania (drugie mieszkania),

 wynajęte placówce dyplomatycznej lub konsularnej innego państwa; ta grupa mieszkań z reguły była zamieszkana, ale przez osoby nie objęte spisem (korzystające z dyploma- tycznego immunitetu) i z tego względu uznane za niezamieszkane,

 wykorzystywane wyłącznie do prowadzenia działalności gospodarczej.

2. Izba jest to pomieszczenie w mieszkaniu oddzielone od innych pomieszczeń stałymi ścianami sięgającymi od podłogi do sufitu, z bezpośrednim oświetleniem dziennym i o powierzchni nie mniejszej niż 4 m

.

Izbami są pokoje oraz kuchnie spełniające powyższe kryteria. Inne pomieszczenia w mieszkaniu, takie jak: przedpokój, hol, łazienka, ubikacja, spiżarnia, schowek, garderoba, alkowa, obudowana weranda, ganek, są pomieszczeniami pomocniczymi i nie uznaje się ich za izby.

W spisie wykazano odrębnie pokoje i odrębnie kuchnie będące izbami. Spośród ogólnej liczby pokoi wyodrębniono pokoje wykorzystywane wyłącznie do prowadzenia działalności gospodarczej tj. takie, które wykorzystywane były jako siedziby różnych firm, biur, kancelarii, gabinetów, pracowni, warsztatów, zakładów itd. Pokoje te były spisywane tylko wówczas, gdy znajdowały się w obrębie mieszkania i nie prowadziło do nich oddzielne wejście z ulicy, podwórza lub ogólnodostępnego korytarza. Zostały one uwzględnione w ogólnej liczbie izb w mieszkaniu i wykazane w tablicach charakteryzujących stan zasobów mieszkaniowych i strukturę mieszkań, ale pominięte w tablicach charakteryzujących warunki mieszkaniowe ludności (np. przy obliczaniu przeciętnych: liczby osób na 1 izbę i liczby osób na 1 pokój).

3. Powierzchnia użytkowa mieszkania jest to suma powierzchni wszystkich pomieszczeń znajdujących się w obrębie mieszkania, a w szczególności: pokoi, kuchni (z oknem i bez okna), alkow, spiżarni, przedpokoi, holi, łazienek, ubikacji, obudowanej werandy lub ganku oraz innych pomieszczeń służących mieszkalnym lub gospodarczym potrzebom mieszkańców lokalu, bez względu na ich przeznaczenie i sposób użytkowania.

W powierzchni użytkowej mieszkania wyodrębniono również powierzchnię pokoi

wykorzystywanych wyłącznie do prowadzenia działalności gospodarczej tj. tych, które

wykazane zostały w liczbie pokoi, a także powierzchnię innych pomieszczeń wykorzysta-

wanych do tej działalności, jeżeli nie prowadziło do nich oddzielne wejście z ulicy, podwórza

lub ogólnodostępnego korytarza.

14

Nie zaliczono do powierzchni użytkowej mieszkania powierzchni: balkonów, tarasów i loggii, antresol, szaf i schowków w ścianach, pralni, suszarni, strychów, piwnic i komórek przeznaczonych do przechowywania opału oraz powierzchni garaży.

Powierzchnię sieni z reguły zaliczono do powierzchni mieszkania. Nie uznawano sieni za część składową mieszkania i nie wliczano jej powierzchni do powierzchni użytkowej mieszkania tylko wówczas, gdy:

 sień łączyła część mieszkalną budynku z częścią inwentarską lub gospodarską,

 w budynku znajdowało się więcej niż jedno mieszkanie, a sień użytkowana była wspólnie jako ogólnodostępny korytarz.

W budynkach indywidualnych (jednorodzinnych) będących w budowie, ale już częściowo zamieszkanych, w powierzchni użytkowej mieszkania uwzględniono tylko powierzchnię izb i pomieszczeń pomocniczych wykończonych.

Dane o powierzchni użytkowej mieszkań pochodzą z informacji podanych przez lokatorów, na podstawie posiadanych przez nich dokumentów, przeprowadzanych pomiarów bądź posiadanego już wcześniej rozeznania np. dla uzyskania dodatku mieszkaniowego bądź innych potrzeb.

4. W spisie ustalono rodzaj podmiotu, który posiadał prawo własności do mieszkania. Stan prawny do mieszkania ustalano na tzw. krytyczny moment spisu.

Pod względem rodzaju podmiotów władających sklasyfikowano mieszkania na stanowiące własność:

‰

osób fizycznych; zaliczono tu zarówno mieszkania stanowiące cały budynek będący własnością osoby fizycznej jak też mieszkania stanowiące wyodrębnione lokale na rzecz osób fizycznych znajdujące się w budynku wielomieszkaniowym będącym nieruchomością wspólną. Do podgrupy wyodrębnionych lokali w budynkach wielomieszkaniowych zaliczono również mieszkania w budynkach spółdzielczych, dla których na mocy ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych zostało ustanowione odrębne prawo własności na rzecz osoby fizycznej (osób fizycznych, np. małżeństwa), ujawnione w księdze wieczystej,

‰

spółdzielni mieszkaniowych, z rozróżnieniem, czy mieszkanie jest na statusie mieszkania własnościowego czy lokatorskiego; do tych ostatnich zaliczone zostały mieszkania stanowiące własność spółdzielni, zajmowane na podstawie stosunku najmu,

‰

gmin; wykazano tu mieszkania stanowiące własność gminy lub powiatu (lokalnej

wspólnoty samorządowej), a także mieszkania przekazane gminie, ale pozostające

15

w dyspozycji jednostek użyteczności publicznej takich jak: zakładów opieki zdrowotnej, ośrodków pomocy społecznej, jednostek systemu oświaty, instytucji kultury,

‰

Skarbu Państwa; zaliczono tu mieszkania pozostające:



w zasobie Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa,



w zasobie Wojskowej Agencji Mieszkaniowej,



w zarządzie jednostek podległych ministerstwom: Obrony Narodowej, Spraw Wewnę- trznych i Administracji, Sprawiedliwości, szefowi Urzędu Ochrony Państwa,



w zarządzie organów władzy państwowej, administracji państwowej, kontroli państwowej itp.,

‰

zakładów pracy (sektora publicznego i prywatnego),

‰

towarzystw budownictwa społecznego,

‰

innych podmiotów; do tej kategorii zaliczono mieszkania stanowiące własność instytucji budujących dla zysku – przeznaczone na sprzedaż, ale jeszcze nie sprzedane osobom fizycznym lub na wynajem, mieszkania stanowiące własność instytucji wyznaniowych, stowarzyszeń, partii, związków zawodowych itp.

5. Przez pomieszczenie kuchenne (kuchnię) rozumiano wydzielone ścianami pomieszczenie w mieszkaniu (z oknem lub bez), przeznaczone i odpowiednio wyposażone do przygodowywania posiłków i do tego celu głównie wykorzystywane, bez względu na to, czy używane jest również do spożywania posiłków, spania czy innych celów mieszkalnych.

Ze względu na różne przypadki rozwiązania kuchni w mieszkaniu, w spisie przyjęto następujące kategorie:

‰

izby kuchenne, tj. pomieszczenia z bezpośrednim oświetleniem dziennym i powierzchnią (podłogi) nie mniejszą niż 4 m

,

‰

pomieszczenia kuchenne nie będące izbami, tj. pomieszczenia bez okna (tzw. ciemne kuchnie) lub nie spełniające kryterium powierzchni, czyli o powierzchni (podłogi) mniejszej niż 4 m

,

‰

kuchnie stanowiące część pokoju wielofunkcyjnego; sytuacja ta występowała wówczas, gdy kuchnia stanowiła część dużego pokoju, spełniającego wielorakie funkcje: kuchni, jadalni, pokoju wypoczynkowego, niekiedy również sypialni.

6. W spisie wykazano urządzenia (instalacje) techniczno–sanitarne w mieszkaniu

czynne jak i chwilowo nieczynne, a także te, które już zainstalowano w mieszkaniu, ale nie

podłączono ich jeszcze do sieci. Nie spisano natomiast urządzeń, które na skutek znacznych

uszkodzeń były nieczynne dłużej niż rok.

16

Jako wyposażone w wodociąg uznano mieszkanie, w obrębie, którego znajdował się kran z wodą bieżącą. Urządzenie wykazano w podziale na podłączone do sieci (wodociąg sieciowy) i stanowiące urządzenia lokalne.

Przez sieć wodociągową rozumiano system przewodów ulicznych doprowadzających wodę od źródła (ujęcia wody) do budynków o długości co najmniej 250 m, nie wliczając w to długości podłączeń od przewodu ulicznego do budynków.

Przez wodociąg lokalny rozumiano instalacje, która doprowadzała wodę do jednego lub kilku budynków sąsiednich, a łączna długość przewodów od źródła wody do budynku nie osiągała 250 m.

Ustęp spłukiwany. W spisie wykazano tylko urządzenia znajdujące się w obrębie mieszkań, spłukiwane wodą ze spłuczki podłączonej do instalacji wodociągowej. Informacje wykazano w podziale według rodzaju instalacji odprowadzającej nieczystości z budynku: do sieci kanalizacyjnej, do urządzenia lokalnego.

Przez sieć kanalizacyjną rozumiano system krytych kanałów podziemnych (kanałów ulicznych i kolektorów) odprowadzających ścieki z budynków do odbiorników (do oczysz- czalni ścieków, rzek, jezior, morza), jeżeli łączna długość tych kanałów (nie wliczając w to długości przykanalików prowadzących do budynków) wynosiła co najmniej 250 m. Mogła to być sieć ogólnospławna odprowadzająca i ścieki gospodarcze i wody opadowe, bądź tylko sieć na ścieki gospodarcze.

Przez kanalizację lokalną rozumiano instalację odprowadzającą ścieki do szamba lub bezpośrednio do rzeki, jeziora, rowu, górnej warstwy ziemi, gdy łączna długość kanału między budynkiem (budynkami) a miejscem odprowadzenia nie osiągała 250 m.

Za łazienkę uznano pomieszczenie w mieszkaniu, w którym zamontowana

była wanna lub prysznic bądź oba te urządzenia oraz instalacja odprowadzająca zużytą wodę na zewnątrz budynku (do sieci, do szamba lub do innych odbiorników).

Informację o ciepłej wodzie bieżącej wykazano w podziale na:



ciepłą wodę ogrzewaną poza mieszkaniem, tj. dostarczaną z elektrociepłowni, ciepłowni bądź z kotłowni osiedlowej, a także z kotłowni lokalnej w budynku wielomieszkaniowym,



ciepłą wodę ogrzewaną w mieszkaniu, gdy w obrębie mieszkania zainstalowany był piecyk gazowy do ogrzewania wody, terma elektryczna lub bojler.

W budynkach jednorodzinnych ogrzewanie wody piecem do centralnego ogrzewania usytuowanym poza mieszkaniem, np. w kotłowni, uznano za ogrzewanie wody w mieszkaniu.

Rozróżniono instalacje gazu z sieci i gazu z butli. Nie brano pod uwagę butli turys-

tycznych, a jedynie butle o pojemności 11 kg i większe, w tym również „kontenery” z gazem

17

płynnym, z których gaz dostarczany jest do więcej niż 1 mieszkania, np. do całego budynku wielomieszkaniowego lub kilku budynków jednorodzinnych.

7. Rozróżniono w spisie 3 główne sposoby ogrzewania:

 centralne ogrzewanie,

 piece,

 inny sposób.

Za centralne ogrzewanie uznano każdą instalację doprowadzającą ciepło (gorącą wodę, parę wodną lub powietrze) z centralnego źródła jego wytwarzania do poszczególnych pomieszczeń w mieszkaniu.

Na drugim stopniu podziału, mieszkania ogrzewane przy pomocy c.o. pogrupowano, w zależności od źródła wytwarzania ciepła, na wyposażone w:

‰

centralne ogrzewanie zbiorowe z sieci; wykazywano wówczas, gdy ciepło do mieszkania (mieszkań) doprowadzane było (siecią cieplną) z elektrociepłowni, ciepłowni, kotłowni osiedlowej lub lokalnej obsługującej więcej niż jeden budynek,

‰

centralne ogrzewanie zbiorowe ze źródła zasilającego jeden budynek wielomiesz- kaniowy – wykazywano wówczas, gdy ciepło do mieszkania (mieszkań) doprowadzane było z kotłowni obsługującej tylko ten jeden budynek. Do tej podgrupy zaliczono również mieszkania wyposażone w c.o. znajdujące się w budynku niemieszkalnym lub zbiorowego zakwaterowania, w których ciepło do mieszkań, jak też do innych pomieszczeń w tym budynku doprowadzone było z lokalnej kotłowni obsługującej ten budynek,

‰

centralne ogrzewanie indywidualne wykazywano wtedy, gdy źródło wytwarzania ciepła znajdowało się w budynku jednorodzinnym (piec do c.o. zainstalowany we własnej kotłowni lub w innym pomieszczeniu, np. w piwnicy, bądź też zainstalowane było elektryczne ogrzewanie podłogowe), lub też źródło ciepła znajdowało się w obrębie mieszkania zlokalizowanego w budynku wielorodzinnym np. piec do c.o. zainstalowany w kuchni, w łazience (tzw. instalacja etażowa).

Piece – zaliczono tu ogrzewanie poszczególnych pomieszczeń w mieszkaniu piecami kaflowymi bądź różnymi piecami przenośnymi na paliwa stałe, np. na węgiel, koks, drewno, trociny, a także piecami kaflowymi z wmontowanymi w nich grzałkami elektrycznymi.

Inny sposób ogrzewania – do tego sposobu zaliczono tzw. oszczędnościowe piecyki gazowe – na gaz z sieci lub z butli (są to piecyki nie związane z obiegiem wody, dmuchawy elektryczne, przenośne piece olejowe (typu kaloryfer) podłączone do prądu.

Przy stosowaniu kilku sposobów ogrzewania wykazano sposób przeważający.

18

8. Rodzaj paliwa (energii) stosowanego do ogrzewania mieszkania ustalano tylko w tych mieszkaniach, które ogrzewane były za pomocą instalacji centralnego ogrzewania indywidualnego, pieca lub innego sposobu. Nie ustalano rodzaju paliwa, jeżeli mieszkanie było ogrzewane za pomocą instalacji centralnego ogrzewania zbiorowego (tj. z sieci lub z kotłowni lokalnej w budynku wielomieszkaniowym).

Rozróżniono następujące rodzaje paliw (energii):

 paliwa stałe (koks, węgiel, brykiety, drewno),

 paliwa gazowe,

 paliwa ciekłe (np. olej opałowy, olej napędowy),

 energia elektryczna,

 system dwupaliwowy; dotyczyło to w zasadzie domów jednorodzinnych, w których poza piecami do c.o. na paliwa stałe zainstalowany był także piec gazowy do c.o. i te 2 sposoby były przemiennie stosowane,

 inne; ta odpowiedź dotyczyła ogrzewania mieszkania (domu jednorodzinnego) przez wykorzystanie energii słonecznej, siły wiatru, energii wychwyconej z biomasy bądź z gorącego źródła (geotermalnej).

9. W niniejszej publikacji występują informacje tylko o dwóch cechach budynków, w których znajdują się mieszkania, tj. o roku (okresie) wybudowania budynku i o rodzaju podmiotu będącego właścicielem budynku. W związku z tym w tej części uwag zamiesz- czono wyjaśnienia tylko dotyczące tych dwóch zmiennych. Szersze informacje o budynkach i objaśnienia metodologiczne dotyczące pojęcia budynku i badanych w spisie cechach budynków, zamieszczono w odrębnej publikacji z cyklu NSP 2002 r., pt. „Zamieszkane budynki”.

Za rok wzniesienia budynku przyjęto rok, w którym budowa została zakończona, tzn. budynek został oddany do użytku, jeżeli budynek oddawany był do użytku częściami (klatkami, skrzydłami) przyjęto rok oddania do użytku ostatniej części budynku. Dla budynków zrekonstruowanych po całkowitym zniszczeniu przyjęto rok zakończenia rekonstrukcji.

Za właściciela budynku uważano osobę fizyczną bądź osobę prawną lub jednostkę

organizacyjną nie mającą osobowości prawnej posiadającą do tego budynku tytuł

własności, potwierdzony wpisem do księgi wieczystej, a w razie braku księgi w innym

dokumencie potwierdzającym własność.

19

W spisie ustalano, czy budynek stanowi w całości własność jednego podmiotu (tzn.

nie ma w nim żadnego lokalu stanowiącego wyodrębnioną własność innego podmiotu), czy też ma kilku prawnych właścicieli uwidocznionych w księdze wieczystej, czyli stanowi nieruchomość wspólną.

Budynki stanowiące własność jednego podmiotu zostały na drugim stopniu klasyfikacji pogrupowane pod względem rodzaju tych podmiotów. Rozróżniono budynki stanowiące własność:

‰

osób fizycznych; zaliczono tu budynki będące własnością osób fizycznych ujawnioną w księdze wieczystej, a w razie braku księgi, w innym dokumencie potwierdzającym własność, niezależnie czy właściciel budynku mieszkał w nim w czasie spisu, czy też wynajął go lub oddał w bezpłatne użytkowanie innej osobie (osobom),

‰

spółdzielni mieszkaniowych; zaliczono tu budynki, w których wszystkie mieszkania (zarówno mieszkania lokatorskie jak i własnościowe) stanowią własność spółdzielni mieszkaniowej,

‰

gmin; zakwalifikowano tu budynki będące w całości własnością gminy lub powiatu pozostające w zarządzie przedsiębiorstwa (zakładu) gospodarki mieszkaniowej lub komunalnej jednostki organizacyjnej specjalnie powstałej do zarządzania zasobami mieszkaniowymi gminy, a także budynki pozostające w bezpośrednim zarządzie urzędu gminy oraz budynki przekazane gminie, ale pozostające w dyspozycji jednostek użyteczności publicznej, takich jak: zakładów opieki zdrowotnej, ośrodków pomocy społecznej, jednostek systemu oświaty, instytucji kultury,

‰

Skarbu Państwa; zaliczono tu budynki pozostające: w zasobie Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, w zarządzie jednostek podległych ministrom: Obrony Narodowej, Spraw Wewnętrznych i Administracji, Sprawiedliwości oraz Szefowi Ochrony Państwa, w zarządzie organów władzy państwowej (np. Kancelarii Prezydenta RP, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego), organów administracji państwowej (np. Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, ministerstw, urzędów centralnych, urzędów wojewódzkich) oraz organów kontroli państwowej (np. Najwyższej Izby Kontroli, Państwowej Inspekcji Pracy) oraz budynki oddane przez jednostkę reprezentującą Skarb Państwa w użytkowanie, dzierżawę lub najem przedstawicielstwom dyplomatycznym i urzędom konsularnym państw obcych.

‰

zakładów pracy (sektora publicznego i prywatnego); zaliczono tu budynki;



przedsiębiorstw państwowych, w tym również “Lasów Państwowych”, oraz państwo-

wych jednostek organizacyjnych (posiadających bądź nie posiadających osobowości

20

prawnej), np. instytutów naukowo–badawczych, wyższych uczelni, instytucji artystycznych, przedsiębiorstw komunalnych, z wyjątkiem przedsiębiorstw (zakładów) gospodarki mieszkaniowej, a także budynki przekazane wymienionym wyżej jednostkom przez Skarb Państwa lub gminę w trwały zarząd, a także zaliczono budynki stanowiące własność przedsiębiorstw prywatnych działające w formie spółek, oraz stanowiące własność spółdzielni pracy, spółdzielni produkcji rolnej, z wyjątkiem spółdzielni mieszkaniowych,

‰

towarzystw budownictwa społecznego; zaliczono tu budynki będące własnością podmiotu prawnego, który w swojej nazwie ma wyrazy “towarzystwo budownictwa społecznego”, bez względu na fakt partycypowania w kosztach budowy budynku innego podmiotu (gminy, spółdzielni mieszkaniowej, zakładu pracy) w zamian za uzyskanie mieszkań (na zasadzie najmu) dla wskazanych przez te podmioty osób trzecich.

Budynki stanowiące nieruchomości wspólne, w których wszystkie bądź tylko niektóre lokale mieszkalne stanowią wyodrębnione własności osób fizycznych, zostały pogrupowane na 4 subkategorie. Kierując się informacją o własności poszczególnych lokali mieszkalnych w budynku rozróżniono budynki, w których właścicielami lokali są:



tylko osoby fizyczne,



osoby fizyczne i gmina – w tej kategorii występują również osoby fizyczne i powiat,



osoby fizyczne i zakład pracy – w tej kategorii występują również osoby fizyczne i Skarb Państwa,



inne – dotyczy budynków, w których występują inne przypadki własności lokali mieszkal- nych, np. gminy i zakładu pracy, gminy i osób fizycznych i zakładu pracy oraz budynków spółdzielni mieszkaniowych, w których po wejściu w życie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych zostały ustanowione odrębne własności niektórych lokali mieszkalnych na rzecz osób fizycznych.

Budynki stanowiące współwłasność, w których nie dokonano wyodrębnienia własności lokali mieszkalnych (na cały budynek założona jest jedna księga wieczysta) zostały wykazane jako ostatnia odrębna kategoria klasyfikacyjna.

10. Spisem objęto tylko te pomieszczenia nie będące mieszkaniami, które w tzw.

krytycznym momencie spisu były zamieszkane.

Zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami są to pomieszczenia, które

w czasie spisu – z różnych przyczyn, np. losowych, przyjętego trybu życia – były jedynym

miejscem zamieszkania osób (osoby) tworzących gospodarstwo domowe.

21

Należą tu:

‰

pomieszczenia znajdujące się w trwałym budynku (mieszkalnym lub innym) wybudowane do innych celów niż mieszkalne i które nie zostały do celów mieszkalnych przebudowane np. strych, pralnia, suszarnia, garaż, pomieszczenie magazynowe, inwentarskie lub gospodarcze (stajnia, obora, stodoła) lub inne (pokój w hotelu, sala szkolna),

‰

pomieszczenia pół-trwałe, wzniesione do zamieszkania w nim rodziny lub pojedynczej osoby, z założenia przez ograniczony czas – zwykle kilku lat np. tzw. „kontenery” lub baraki wzniesione dla osób dotkniętych klęską żywiołową (dla powodzian, pogorzelców), budynki tymczasowe zamieszkane do czasu wybudowania nowego domu,

‰

pomieszczenia prowizoryczne, np. szopa, komórka, chata,

‰

obiekty ruchome, np. barakowóz, wagon kolejowy, przyczepa kempingowa, jacht, barka.

11. Obiekt zbiorowego zakwaterowania jest to zespół pomieszczeń (pokoi i innych pomieszczeń pomocniczych), zlokalizowanych w jednym lub kilku budynkach, zajętych przez jeden odrębny zakład, świadczący usługi: opiekuńczo–wychowawcze, opiekuńczo–lecznicze, hotelarskie, bądź inne, w którym to obiekcie zamieszkuje zwykle większa liczba osób.

W niektórych obiektach (zakładach) osoby zamieszkują przez dłuższy czas (od kilku miesięcy do kilku lat) lub na stałe. Przykładowo takimi zakładami są: internaty, domy studenckie, hotele pracownicze, domy dziecka, domy (zakłady) opieki społecznej dla osób przewlekle chorych lub upośledzonych, klasztory, domy zakonne.

Obiektami (zakładami), w których pobyt osób z reguły ma charakter krótkookresowy są m. in.: hotele, motele, domy wczasowe, pensjonaty, a także szpitale, sanatoria, prewentoria.

12. Wszystkie dane zamieszczone w tablicach dotyczą ludności faktycznie zamieszkałej.

Kategoria ta obejmuje następujące grupy osób:

‰

mieszkające stale (osoby z reguły zameldowane na pobyt stały w danym miejscu), które:

a) były obecne w momencie spisu;

b) były nieobecne w momencie spisu, ale ich nieobecność trwała mniej niż 2 miesiące;

c) były nieobecne w momencie spisu przez okres dłuższy niż 2 miesiące, ale ich nieobecność wynikała z następujących powodów:



odbywanie zasadniczej służby wojskowej lub innej w systemie skoszarowanym,



przebywanie w zakładzie karnym lub śledczym,



pobyt za granicą,

22

‰

przebywające czasowo przez okres powyżej 2 miesięcy. Dotyczy to osób, które mieszkają na stałe w innym miejscu (są tam zameldowane na pobyt stały), natomiast w miejscu spisania przebywają czasowo z następujących powodów: nauka, praca, warunki rodzinne lub mieszkaniowe (w miejscu stałego zamieszkania), leczenie lub rehabilitacja, przebywanie w domu opieki.

Jako czas okresowej nieobecności lub przebywania został przyjęty czas faktyczny, a nie zamierzony.

Kategoria ludności faktycznie zamieszkałej nie uwzględnia osób przybyłych z zagranicy na pobyt czasowy, tj. tych, które nie posiadają stałego pobytu w Polsce

(pozwolenia na osiedlenie się).

13. W spisie przez gospodarstwo domowe rozumie się zespół osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkających razem i wspólnie utrzymujących się. Jeżeli któraś z osób mieszkających razem utrzymywała się oddzielnie, osoba ta tworzyła oddzielne jednoosobowe gospodarstwo domowe.

Gospodarstwa domowe tworzyły też osoby zamieszkałe stale lub przebywające czasowo w mieszkaniach (w wyjątkowych przypadkach tworzyły gospodarstwa zbiorowe, np.

zakonnicy lub zakonnice).

Spośród osób wchodzących w skład gospodarstwa rodzinnego wyodrębniono rodziny.

Ze względu na liczbę oraz stosunek pokrewieństwa osób wyróżnia się w spisie następujące typy gospodarstw domowych:

 rodzinne (jednorodzinne, dwurodzinne, trzy i więcej rodzinne),

 nierodzinne (jednoosobowe i wieloosobowe)

W spisie badano samodzielność zamieszkiwania mieszkania przez gospodarstwo.

Podstawą podziału gospodarstw na zamieszkujące samodzielnie i mieszkające wspólnie była

liczba gospodarstw domowych spisanych w danym mieszkaniu. Jeżeli w mieszkaniu zostało

spisane tylko jedno gospodarstwo domowe uznawano je za zamieszkujące samodzielnie

(niezależnie od składu rodzinnego gospodarstwa), gdy zaś w mieszkaniu spisano 2 lub więcej

gospodarstw domowych uznawano takie gospodarstwa za zamieszkujące wspólnie.

UWAGI ANALITYCZNE

STAN I ROZWÓJ ZASOBÓW MIESZKANIOWYCH

W przeprowadzonym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2002 r.

w województwie opolskim spisano 332,8 tys. mieszkań (zamieszkanych i niezamieszkanych) o powierzchni użytkowej 25222,0 tys. m

i 1337,9 tys. izb. Ponad połowa, tj. 57,2 % (w kraju 66,8 %) ogółu mieszkań znajdowała się w miastach. Podstawowe dane o mieszkaniach zawarte są w poniższej tablicy.

Tabl. 1. Podstawowe informacje o mieszkaniach

Mieszkania Izby Powierzchnia użytkowa

mieszkań ogółem zamiesz- kane

nieza- miesz-

kane ogółem zamiesz kane

nieza- miesz-

kane ogółem zamiesz- kanych

nieza- miesz- kanych Wyszczegól-

nienie

w tys. w tys. m

Ogółem ... 332,8 314,2 18,6 1337,9 1277,8 60,1 25222,0 24051,3 1170,7 Miasta ... 190,5 183,3 7,2 681,1 659,4 21,7 12086,6 11669,5 417,1 Wieś ... 142,3 130,9 11,4 656,8 618,4 38,4 13135,4 12381,8 753,6

a Stale i czasowo.

Mieszkania zamieszkane (stale i czasowo) stanowiły podobnie jak średnio w kraju 94,4 % ogółu spisanych mieszkań. Udziały izb i powierzchni użytkowej w tych mieszkaniach były o 1 pkt wyższe i wynosiły odpowiednio: 95,5 % i 95,4 %.

Mieszkań niezamieszkanych w 2002 r. było 18,6 tys., tj.5,6 % ogólnej liczby mieszkań. W województwie opolskim większość z nich, bo 61,3 %, znajduje się na wsi stanowiąc 8,0 % mieszkań ogółem na wsi. W kraju omawiane relacje wynosiły odpowiednio:

46,0 % i 8,4 %. Znaczna część mieszkań niezamieszkanych (81,2 %) może w przyszłości zwiększyć liczbę mieszkań zamieszkanych. W tej grupie występują mieszkania przeznaczone do stałego zamieszkania (13,3 tys.) i mieszkania przeznaczone do czasowego (sezonowego) przebywania (1,7 tys.). Wśród mieszkań niezamieszkanych przeznaczonych do stałego zamieszkania spisano: 6,2 tys. mieszkań w trakcie zmiany lokatora, 4,8 tys. mieszkań remontowanych lub oczekujących na remont i 2,4 tys. mieszkań jeszcze nie zasiedlonych znajdujących się w budynkach nowo zbudowanych lub rozbudowanych.

Pozostałe 18,8 % mieszkań niezamieszkanych stanowią mieszkania opuszczone i przez-

naczone do rozbiórki (3,2 tys.) oraz mieszkania przeznaczone do prowadzenia działalności

gospodarczej (0,3 tys.).

24

W spisie do zasobów mieszkaniowych zaliczono mieszkania zamieszkane i nieza- mieszkane, które w przyszłości mogą stać się mieszkaniami zamieszkanymi tj. mieszkania przeznaczone do stałego zamieszkania (bez mieszkań wykorzystywanych wyłącznie do prowadzenia działalności gospodarczej oraz mieszkań przeznaczonych do rozbiórki i opusz- czonych) oraz mieszkania przeznaczone do czasowego lub sezonowego zamieszkania (tzw.

drugie mieszkania).

STRUKTURA MIESZKAŃ NIEZAMIESZKANYCH WEDŁUG PRZEZNACZENIA

MIASTA

WIEŚ

Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do: Mieszkania niezamieszkane przeznaczone do stałego

stałego zamieszkania zamieszkania:

czasowego (sezonowego) przebywania jeszcze nie zasiedlone wyłącznie do prowadzenia działalności gospodarczej w trakcie zmiany lokatora

do rozbiórki, opuszczone remontowane lub oczekujące na remont

Zasoby mieszkaniowe (bez mieszkań niezamieszkanych, opuszczonych i przezna- czonych do rozbiórki oraz wykorzystywanych wyłącznie do prowadzenia działalności gospodarczej) w województwie opolskim w 2002 r. wynosiły 329,3 tys. mieszkań o powierzchni użytkowej 25034,6 tys. m

, w których znajdowało się 1327,9 tys. izb.

Wskaźnik nasycenia w mieszkania wyrażony liczbą mieszkań przypadającą na 1000 ludności faktycznie zamieszkałej kształtuje się o 14,8 mieszkań poniżej średniej w kraju i wynosi 312,8.

Od ostatniego spisu powszechnego zaobserwowano wzrost udziału mieszkań zamieszkanych w miastach z 55,6 % w 1988 r. do 58,3 % w 2002 r. przy równoczesnym zwiększeniu udziału ludności mieszkającej w mieszkaniach w miastach z 50,6 % do 52,4 %.

Podobne tendencje, tj. wzrost zamieszkanych mieszkań i ludności w nich mieszkającej w miastach odnotowano w kraju.

Grupę mieszkań zamieszkanych tworzą mieszkania zamieszkane stale i czasowo.

Strukturę tych mieszkań w podziale na miasta – wieś ilustruje tablica nr 2.

1,4%

5,4%

7,1%

86,1%

19,2%

44,6%

22,3%

1,5%

23,8%

11,8%

62,9%

27,8%

26,5%

8,6%

25

Tabl. 2. Mieszkania zamieszkane według charakteru przebywania

Mieszkania Izby Powierzchnia użytkowa

mieszkań w m

zamieszkane

Wyszczególnienie

stale czasowo stale czasowo stale czasowo

Ludność w miesz- kaniach zamiesz- kanych stale W TYSIĄCACH

Ogółem ... 311,8 2,4 1269,9 7,9 23900,3 151,0 1052,6 Miasta ... 182,0 1,3 655,5 3,9 11599,6 69,9 551,4 Wieś ... 129,8 1,1 614,4 4,0 12300,7 81,1 501,2

W ODSETKACH

Ogółem ... 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Miasta ... 58,4 54,2 51,6 49,4 48,5 46,3 52,4

Wieś ... 41,6 45,8 48,4 50,6 51,5 53,7 47,6

Mieszkania zamieszkane stale podobnie jak w całym kraju stanowiły ponad 99 % mieszkań zamieszkanych ogółem, tj. 311,8 tys. Ich powierzchnia wynosiła 23900,3 tys. m

a izby 1269,9 tys. Dynamika przyrostu mieszkań zamieszkanych stale w województwie opolskim kształtowała się poniżej średniej w kraju i w latach 1979-1988 wynosiła 109,7 %, a w latach 1989-2002 103,9 %. Dla kraju wskaźniki te wynosiły odpowiednio: 114,9 % i 108,5 %.

Zarówno w województwie opolskim jak i średnio w kraju mieszkania zamieszkane czasowo stanowiły niewielki odsetek mieszkań zamieszkanych (odpowiednio 0,8 % i 1,1 %) i wynosiły 2,4 tys.

Tabl. 3. Przyrosty (ubytki) mieszkań zamieszkanych w latach 1988–2002

Ogółem W tym zamieszkanych stale

Wyszczególnienie

mieszkania izby

powierz- chnia użytkowa

w m

mieszkania izby

powierz- chnia użytkowa

w m

ludność w mieszka-

niach

W TYSIĄCACH

Ogółem ... 14,3 117,2 2771,2 11,8 109,2 2621,0 –7,4 Miasta ... 16,4 84,7 1840,3 15,1 80,8 1770,3 15,4 Wieś ... –2,1 32,5 930,9 –3,3 28,4 849,7 –22,8

1988 = 100

Ogółem ... 104,8 110,1 113,0 103,9 109,4 112,3 99,3

Miasta ... 109,8 114,7 118,7 109,0 114,1 118,0 102,9

Wieś ... 98,4 105,5 108,1 97,5 104,9 107,4 95,7

26

W latach 1989-2002 odnotowano wyższą dynamikę wzrostu liczby izb i powierzchni użytkowej mieszkań niż wzrostu liczby mieszkań. Jest to efekt przyrostu wielkości powierzchni mieszkaniowej w mieszkaniach starszych w wyniku ich rozbudowy oraz oddawania do użytku z nowego budownictwa mieszkań większych, niż budowano w latach poprzednich. W rozpatrywanym okresie odnotowano wyższy przyrost mieszkań zamiesz- kanych w mieście (9,0 %) niż ludności mieszkającej w miastach (2,9 %), tj. o 6,1 pkt.

Natomiast na wsi spadła ilość mieszkań (o 2,5 %) i liczba ludności (o 4,3 %) przy równoczesnym wzroście (o 4,9 %) liczby izb i powierzchni użytkowej mieszkań (o 7,4 %).

PRZYROST (UBYTEK) MIESZKAŃ ZAMIESZKANYCH STALE W LATACH 1988–2002 WEDŁUG POWIATÓW

Poniżej 0,0%

0,0 – 1,3 1,4 – 4,3 Powyżej 4,3%

Wyższy niż przeciętnie w województwie przyrost mieszkań zamieszkanych stale wystąpił w powiatach: brzeskim, nyskim, namysłowskim i mieście na prawach powiatu – Opolu.

Oprócz mieszkań spisem objęto również obiekty zbiorowego zakwaterowania oraz zamieszkane pomieszczenia nie będące mieszkaniami. W 2002 r. spisano 0,3 tys.

obiektów zbiorowego zakwaterowania, w których mieszkało 12,0 tys. osób zaliczonych do stałych mieszkańców. Zamieszkanych pomieszczeń nie będących mieszkaniami spisano 0,2 tys., oraz 0,4 tys. ludności mieszkającej w tych pomieszczeniach.

namysłowski

kluczborski

oleski

brzeski

strzelecki nyski

prudnicki

głubczycki

kędzierzyńsko- -kozielski krapkowicki

opolski

27

FORMY WŁASNOŚCI MIESZKAŃ

Nowe uregulowania prawne, które weszły w życie po ostatnim spisie spowodowały zmiany w sferze własności zasobów mieszkaniowych. Podstawowe informacje o mieszka- niach według poszczególnych form własności przedstawia poniższa tablica.

Tabl. 4. Mieszkania zamieszkane według rodzaju podmiotów będących ich właścicielami

Mieszkania stanowiące własność spółdzielni

mieszkaniowych Ogółem osób

fizycz- nych

miesz- kania włas- nościo-

we

miesz- kania lokator-

skie

gmin Skarbu Państwa

zakła- pracy dów

towa- rzystw budow- nictwa społecz- nego

pozosta- łych podmio-

tów Wyszczególnienie

w tys.

Ogółem ... 314,2 191,2 44,4 24,5 38,8 5,4 8,8 0,4 0,7 Miasta ... 183,3 72,1 42,8 23,4 34,7 4,1 5,5 0,4 0,3

Wieś ... 130,9 119,1 1,6 1,1 4,1 1,3 3,3 – 0,4

Lokale stanowiące własność osób fizycznych (191,2 tys. mieszkań) zajmowały znaczącą pozycję w strukturze własnościowej mieszkań zamieszkanych. Odsetek mieszkań będących własnością tych podmiotów kształtował się na poziomie wyższym niż średnio w kraju, tj. o 5,7 pkt i wynosił 60,9 %. Do osób fizycznych należy również zdecydowana większość (79,4 %) mieszkań niezamieszkanych. Łącznie osoby fizyczne były właścicielami 205,9 tys. mieszkań. W miastach udział mieszkań (zamieszkanych i niezamieszkanych) będących własnością osób fizycznych stanowił 40,1 %, a na wsi wskaźnik ten był ponad dwukrotnie wyższy i wynosił 91,0 %.

Spółdzielnie mieszkaniowe dysponujące 68,9 tys. mieszkań zamieszkanych pod względem udziału w strukturze własnościowej mieszkań zajmowały drugie miejsce (22,0 %).

W kraju udział tej własności był o 6,6 % wyższy i wynosił 28,6 %. W gestii tych podmiotów znajdowało się także 1,1 tys. mieszkań niezamieszkanych. Z ogólnej liczby zasobów spółdzielczych 95,9 % tj. 67,2 tys. występowało w miastach, a zaledwie 4,1 % na wsi. Porównanie z ostatnim powszechnym spisem w 1988 r. wystąpił przyrost mieszkań spółdzielczych w miastach o 11,9 tys., a na wsi o 2,0 tys.

W 2002r. zasoby gminne wynosiły 38,8 tys. tj., 12,3 % mieszkań zamieszkanych

(średnio w kraju stanowiły 11,5 % mieszkań). W posiadaniu gmin znajdowało się również

1,5 tys. mieszkań niezamieszkanych. W miastach spisano 35,9 tys. mieszkań stanowiących

własność gmin (zamieszkanych i niezamieszkanych), a na wsi 4,3 tys. Własność gminna jest

28

nieporównywalna z 1988r. z uwagi na zakwalifikowanie do tej kategorii w ostatnim spisie części zasobów stanowiących prawnie (według ksiąg wieczystych) własność osób fizycznych.

W latach 1989-2002 miały miejsce duże zmiany w sferze własności zasobów należących do zakładów pracy. Część tych zasobów zostało sprywatyzowanych, część przejęły gminy, a pozostałe znalazły się w zarządzie Skarbu Państwa. W 2002 r. zakłady pracy dysponowały 8,8 tys. mieszkań zamieszkanych i 0,7 tys. mieszkań niezamieszkanych.

Łącznie zasoby te stanowiły 2,8 % mieszkań ogółem.

Własnością Skarbu Państwa, w 2002 r. było 5,4 tys. mieszkań zamieszkanych;

w miastach – 4,1 tys. (tj. 2,2 % miejskich zasobów), na wsi – 1,3 tys. (tj. 1,0 % zasobów wiejskich). Mieszkania niezamieszkane stanowiące własność Skarbu Państwa wynosiły 0,3 tys.

Nową formą budownictwa mieszkaniowego są mieszkania realizowane przez towarzystwa budownictwa społecznego, które pojawiły się po wejściu w życie ustawy z 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego. W 2002 r. spisano 0,4 tys. mieszkań, które znajdowały się w posiadaniu tych podmiotów.

W gestii innych podmiotów władających zasobami mieszkaniowymi (jednostek budujących dla zysku – deweloperów, instytucji wyznaniowych i innych organizacji) było 0,9 tys. mieszkań (zamieszkanych i niezamieszkanych).

Różnice w sferze własności mieszkań w miastach i na wsi ilustruje poniższy wykres.

STRUKTURA MIESZKAŃ WEDŁUG FORM WŁASNOŚCI

MIASTA

WIEŚ

Mieszkania stanowiące własność:

osób fizycznych Skarbu Państwa

spółdzielni mieszkaniowych zakładów pracy

gminy pozostałe

18,9%

36,1%

39,4%

2,2% 3,0% 0,4%

90,9%

2,2% 3,1%

1,0% 2,5%

0,3%

29

ZASOBY MIESZKANIOWE WEDŁUG OKRESU WZNIESIENIA BUDYNKU

Zmiany ilościowe zasobów mieszkaniowych wynikają z jednej strony z przyrostu dzięki budownictwu nowych domów i dobudowywaniu nowych pomieszczeń mieszkalnych do już istniejących, a z drugiej strony z ubytku zasobów. Zasoby powstające z nowego budownictwa, ale również i z modernizacji, na ogół cechują się wyższym niż przeciętny standardem, zaś zasoby ubywające w większości są o niskim standardzie. Stąd też dla oceny zmian jakościowych zasobów mieszkaniowych istotne znaczenie mają informacje o wieku zasobów.

STRUKTURA MIESZKAŃ ZAMIESZKANYCH WEDŁUG OKRESU WYBUDOWANIA BUDYNKU

W zależności od okresu wzniesienia budynków, w których znajdują się mieszkania zamieszkane, występuje zróżnicowanie w strukturze podmiotów władających zasobami mieszkaniowymi.

Mieszkania znajdujące się w budynkach najstarszych tj. wzniesionych przed 1945 r.

wynosiły 127,0 tys., w tym przed 1918 r., 53,2 tys. Odsetek mieszkań pochodzących z tego okresu, podobnie jak w województwie dolnośląskim i lubuskim, wynosił ponad 40 % i znacznie przewyższał wskaźnik ogólnopolski wynoszący ponad 23 %. W miastach mieszkania znajdujące się w budynkach wybudowanych przed 1945 r. będące własnością osób fizycznych stanowią 52,8 %, a należące do zasobów gminnych 39,5 %.

Zasoby powojenne tj. mieszkania w budynkach wybudowanych po 1944 r. wynosiły 187,2 tys. stanowiąc 59,6 % ogółu mieszkań. Średnio w kraju wskaźnik ten był zdecydowanie wyższy i wynosił 76,2 %. Ponad połowa (tj. 51,3 %) zasobów powojennych w miastach znajduje się w posiadaniu spółdzielni mieszkaniowych, a blisko 36 % mieszkań jest własnością osób fizycznych.

0 5 10 15 20 25 30 35 40 %

Miasta Wieś Przed 1918

1918–1944

1945–1978

1979–1988

1989–2002

30

Mieszkania najnowsze tj. w budynkach wzniesionych po 1988 r. stanowiły 6,8 % zasobów mieszkaniowych ogółem i wynosiły 21,5 tys. Dla kraju udział tych mieszkań wynosił 11,6 %. W miastach najwyższy odsetek mieszkań oddanych do użytku po 1988 r.

stanowił własność spółdzielni mieszkaniowych (52,7 %). Drugie miejsce zajmuje własność osób fizycznych do których należało 36,6 % mieszkań.

Tabl . 5. Mieszkania zamieszkane według właściciela mieszkania i roku budowy budynku

Przed 1945 1989-2002

razem w tym przed 1918

1945–

–1970 1971–

–1988 razem w tym po 1995

Będące w bu- dowie

ustalo- Nie Wyszczególnienie Ogółem no

w tys.

w % ogółu

MIASTA ... 183,3 29,6 13,9 22,0 38,0 8,5 1,9 0,3 1,6 mieszkania stanowiące

własność:

Osób fizycznych ... 72,1 39,8 13,5 22,2 27,5 7,9 2,8 0,7 1,9 Spółdzielni mieszkanio-

wych ... 66,1 1,0 0,2 21,2 64,2 12,4 0,4 0,0 1,2 Gmin ... 34,7 62,0 39,6 24,2 9,4 2,6 1,4 – 1,8

Skarbu Państwa ... 4,1 14,6 5,3 23,8 52,7 7,3 3,2 – 1,6

Zakładów pracy ... 5,6 45,6 22,8 14,2 34,6 4,1 0,0 – 1,5

Pozostałych podmiotów . 0,7 53,2 42,4 13,0 3,7 28,8 24,3 0,3 1,0

WIEŚ ... 130,9 55,5 21,2 18,8 19,4 4,5 1,7 0,4 1,4 mieszkania stanowiące

własność:

Osób fizycznych ... 119,1 56,0 20,9 19,3 18,5 4,5 1,7 0,4 1,3 Spółdzielni mieszkanio-

wych ... 2,8 9,5 4,4 15,3 64,4 7,9 – – 2,9 Gmin ... 4,1 63,2 27,2 13,5 16,8 4,1 2,8 – 2,4

Skarbu Państwa ... 1,3 55,6 30,4 19,9 22,5 0,2 – – 1,8

Zakładów pracy ... 3,2 63,0 33,6 11,6 15,7 6,9 0,2 – 2,8

Pozostałych podmiotów . 0,4 79,2 51,9 6,3 10,5 2,8 1,3 – 1,2

Najwyższy odsetek (60,1 %) mieszkań niezamieszkanych odnotowano w budynkach wybudowanych przed 1944 r. W budynkach najnowszych, tj. wzniesionych po 1988 r.

mieszkania niezamieszkane stanowiły 10,1 %.

WIELKOŚĆ MIESZKAŃ

W 2002 r. województwo opolskie posiadało najwyższą w kraju przeciętną powierzchnię użytkową mieszkań wynoszącą 76,8 m² ; w miastach 63,8 m², na wsi 95,0 m² (w kraju odpowiednio: 68,6 m², 60,8 m² i 84,9 m²). W porównaniu z 1988 r. przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań wzrosła o 5,6 m², przy czym na wsi o 8,6 m², a w miastach o 4,8 m².

Na wsi mieszkanie jest średnio o 30,9 m² większe niż w miastach.