Święta Jadwiga Królowa w prozie polskiej

Grzegorz Galimski *

instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UJ

* Grzegorz Galimski, student Instytutu Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UJ. Komunikat stanowi fragment pracy magisterskiej: Święta Królowa Jadwiga w prozie polskiej XIX i XX w., ukończonej pod kierunkiem prof, dr hab. Marii Kocójowej, Kraków 1999.

ŚWIĘTA JADWIGA KRÓLOWA W PROZIE POLSKIEJ

Literatura

piękna zawsze

miała

ogromny

wpływ

na świadomość Polaków.

Szczegól

­

niewyraźnie widać go w XIX wieku

- okresie naszej niewoli narodowej

.Nurt pisarstwa

historycznego,

pojmowanego

jako

narządzie

wychowania narodu, a

równocześnie

oręż

walki

z

zaborcami

stanowił

wówczasnierozerwalną

część literatury

pięknej.

Jeśli więc

chcemy się dowiedziećkimwówczas

była królowa

Jadwiga wświadomości Polaków,

a

w

dużej

mierze

również

kim

jest

ona dzisiaj, musimy uważnie

prześledzić literacki

obraz

tej postaci.

Nie jest

to

bez znaczenia,

że w czasach

narodowej niewoli

powstały

dziesiątki dramatów,

powieści nowel i

wierszy

poświęconych

królowej

Jadwidze. Bo

to

przecież

ona

zapisała się złotymi zgłoskami

w

dziejach

naszej

ojczyzny,

a także całej

Europy.

Dzięki

jej

zgodzie na

małżeństwo

z Władysławem Jagiełłą

Litwa weszła

do

rodziny chrześcijańskich

narodów

Europy.

Włączyła ona także Ruś

Czerwoną w

granice

Ko

­ rony

Polskiej.

Swoim

pokojowym

europejskim

dialogiem

sprawiła, że ustały

napady

Krzyżaków na ziemie polskie. O

tym wszystkimmówią

w cytowanych utworach

pisarze

okresu niewoli

narodowej. Święta

Jadwiga

była wzorem, który przyczynił się

też

do

odzyskania

niepodległości.

Pisarze

tego okresu nie

tylko podkreślali

jej rolę

jako

pokojowej

władczyni, ale

ukazali także,

że

odśmierci

królowej Jadwigi

Polacy

uważali ją za

świętą.

PROZA POLSKA XIX WIEKU O KRÓLOWEJ JADWIDZE

Okres

panowania

Jagiellonów

w Polsce należy do najświetniejszych

kart

naszej historii,

toteż

stanowił

on wdzięczny

temat dla dziewiętnastowiecznej literatury.

Nic

więc

dziwnego,

że

o

królowej Jadwidze pisali

zarówno

pisarze 1

i poeci

wielkiego formatu,

np.: Józef Ignacy

Kraszewski

(1812-1887), Karol

Szajnocha

(1818-1868)

czy Stanisław

Wyspiański

(1869-1907),

jak

i

ci, których

sława

już przeminęła, np.:

Zofia

Choiseul-Gouffer (1790-1878),

Adam

Krechowiecki (1850-1919), Józef Mączyński

(1807-1862), Helena Radlińska

(1876-1954), Wincenty Sarnecki (druga połowa

XIX wieku),

JózefSzujski (1835-1883) czy Franciszek

Wężyk

(1785-1862).

1 Spis prozy opublikowanej w XIX i wznawianej w XX wieku dotyczącej św. Jadwigi Królowej został zamieszczony w aneksie.

2 S.M. Kuczyński, Jadwiga i Jagiełło" Karola Szajnochy na tle jego życia i twórczości naukowej, [w:] Karol Szajnocha, Jadwiga i Jagiełło 1374-1413. Opowiadanie historyczne, Warszawa 1969, s. 31.

* Tamże, s. 30.

4 Tamże, s. 31.

5 Tamże, s. 36.

W

gronie historyków,

azarazem

znakomitych literatów

tego

okresu

piszących

o

Ja

­

dwidze

poczesne miejsce

zajmuje Karol

Szajnocha.

W

swoim monumentalnym

dziele Jadwiga iJagiełło

w

niezwykły sposób

połączył on

gruntowną znajomośćhistorii

Polski z talentem literackim.

W relacji

profesora Stefana

Marii Kuczyńskiego-Szajnocha:

(...) starał się opowiadać zbadane prawdy historyczne, przenikając najgłębszą treść serc opisywanych bohaterów, łączył sumienność uczonego z namaszczeniem literackim, z przekonaniem, iż dobrego pisarza wszyscy rozumieć powinni2.

Dzieło Szajnochy

jest niezwykle

ważne, ponieważpoprzedzone

długimi

i

drobiazgo­

wymi

badaniami

stało się bardzo

silnym źródłem inspiracji

literackiej,

a

twierdzenia w

nim zawarte znalazły wyraz

nie

tylko

w literaturze

XIX wieku, ale

spotykane są do dzisiaj.

Praca Szajnochy powstała pod koniec

XIX

wieku i

była

cytowana prawie przez wszystkich

historyków

z wieku XX,

piszących

biogram królowej Jadwigi.

Profesor

Stefan

M.Kuczyński,pisząc

wstęp

do

wydania

z

1969 roku,

ukazuje rolę, jakąodgrywa tapozycja dla

poznania postaci

królowejJadwigi,

oraz wskazuje

na

błędy,

które

były

popełnione

przez

Szajnochę i

wynikały z nieznajomości

źródeł.

S.M.

Kuczyński

podaję,

że

„poglądem wymagającym sprostowania było

błędne obliczenie wieku córek Ludwika

Węgierskiego

[...]

urodziny zaś

przyszłej królowej

Polski, za Długoszem, ustalił na rok 1371”3

.

Drugim mylnym

poglądem Szajnochy

„była błędna

ocena osób: Władysława

Jagiełły oraz Witolda

”

4

. Kuczyńskipiszę, że „w

ocenie Jagiełły autor

pomylił

się, zobrazował

gobłędniei

ukazał, w

oparciu o

niektóre

kroniki

średniowieczne, w

krzywym

zwierciadle

”5. Inne zauważone błędy to:

mylna data pobytu Wilhelma

w Krakowie (autor podaję

wrzesień 1385,

a chodzi o sierpień

tegoż

roku); niepoprawne

podawanie nazwisk

członków dynastii

Gedyminów i sta­

rosty węgierskiego Emeryka

Bebeka; przedstawianie

w niewłaściwymświetle

pożycia małżeńskiego

Jadwigi

z Jagiełłą

(autorwiernie

cytuje

kronikikrzyżackie).

Nie

sposób

wymienić tu wszystkich pomyłek, które

zostały zauważone

przez

S.M.

Kuczyńskiego,

ograniczono się

tylko

do tych,

które

bezpośrednio

dotyczyły

św. Jadwigi Królowej.

Autor wstępu podkreśla

niewłaściwy dobór źródeł

lub

brakmożliwościich

poznania,

ponieważ zostały

opublikowane

dopiero na przełomie XIX i XX

wieku, m.in. przez

profesorów Jana

Dąbrowskiego, Władysława

Abrahama,

Oskara

Haleckiego

i ich

uczniów.

Święta Jadwiga Królowa w prozie polskiej

129

LITERACKI OBRAZ KRÓLOWEJ JADWIGI

Pisarzy

dziewiętnastowiecznych fascynowała

niezwykła uroda Jadwigi

orazprzy

­

mioty duchowe

o uniwersalnym

znaczeniu, takiejak: mądrość, szlachetne serce, he

­ roiczne

poświęcenie dla

polskiej racji

stanu, pobożność, docenianie nauki i

dbanie

o biednych.

Nie

dasię

pominąć dla

pełności obrazuniektórychwypowiedzidramaturgów tego okresu, oddających

wielkość

cnót

Jadwigi.

Dlatego w obrazie

literackim królowej

nie może

zabraknąć choćby zasygnalizowania

tych utworów.

Uroda

Cechą,

na

którą

zazwyczaj

od

samego początku

w przekazach literackich XIX

wieku -

zgodnie z

kanonami epoki -

zwracano

uwagę,

była niezwykła

uroda Jadwigi.

K.

Szajnocha pisał o

osobieksiężniczki,

że

„zniewalaławszystkichoczyi

serca

”

,

będąc

„dojrzalszą od dziecinnego wieku

swojego;

ujrzano

ją nadobną

jak

mało dziewic

lat onych”6

.

Franciszek Wężyk

w

dramacieBezkrólewie pierwszeustami

swoich bohaterów

określająwręczjako „cud boski”

7.

Równie

wielki zachwyt wzbudza uroda Jadwigi

w po

­

wieści

Semko

Józefa

Ignacego Kraszewskiego: „śliczna, wysmukła, dziecię-dziewica,

oczyto podniesie

łzawe

iuśmiechnięte,

to

spuści

ku

ziemi. Pięknajakanioł,cud!

Szmer ją

wita”

8.

Pięknie też

daje

temu

wyraz

Zofia

Choiseul-Gouffer,

opisując wrażenie,

jakie uroda

Jadwigi

wywarła na

Jagielle, kiedy

po

raz

pierwszy

ją

zobaczył po

przybyciu

do Krakowa:

6 K. Szajnocha, Jadwiga i Jagiełło 1374-1413. Opowiadanie historyczne, t. 2, Lwów 1861, s. 265.

7 F. Wężyk, Bezkrólewie pierwsze. Dramat iv pięciu aktach [1858], [w:] Pisma. Poezja z pośmiertnych rękopisów, t. 2: Utwory dramatyczne.. ., Kraków 1878, s. 77.

3 J.I. Kraszewski, Semko (Czasy bezkrólewia po Ludwiku) (Jadwiga i Jagielto), t. 3, Warszawa 1903, s. 53.

9 Z. Choiseul-Gouffer, Władysław Jagiełło i Jadwiga, czyli połączenie Litwy z Polską. Romans historyczny, Warszawa 1824, s. 156.

10 J.I. Kraszewski, Semko..., s. 81.

Widok tej pięknej księżniczki, sprawił na Jagielle ten sam urok, jakiego doznają mieszkańcy północy długą zimą znudzeni na widok pierwszego dnia wiosny9 10.

Wprawdzie cechą

kronik

średniowiecznych,

na

których

opierali się pisarze dziewię

­

tnastowieczni, było przedstawianie

cieszących

się szacunkiem monarchów

jako ludzi pięknych,

to jednak nie mamy obiektywnych

przesłanek świadczących za tym,

że

literatura mijała

się

z prawdą,

opisując urodę

Jadwigi.

Mądrość i rozwaga

Nie sama

jednak

uroda była

w

Jadwidze szczególna.

Literatura

piękna utrwaliła

obraz

równie

wielkiej

powagi

imądrości

królowej. Tym bardziej

niezwykłej,biorąc

pod

uwagęmłody

wiek

Jadwigi.

Dał

temuwyraz J.I.

Kraszewski,

wkładając w

usta

jednego z

bohaterów

swej

powieści takie

oto

słowa:

W tej pani jest szczególna łaska Boża, dająca jej rozum nad wiek. Nie wiem, czy drugą taką istotę wydała kiedy ziemia... wszystko razem: piękność anielską, serce szlachetne, rozum dojrzały... a te doskonałości mieszczą się w niedorosłym, ledwie rozkwitającym dziewczęciu!ln.

Tak

szczególne

przymioty

duchanie

brały

sięznikąd.Jadwigawychowała się

na

jednym

z

najwyżej

stojących pod wzglądem

kultury

umysłowej dworów

ówczesnej Europy, pozostającym w

związkach z elitami

Francji i Italii11.

Tą właśnie

humanistyczną kulturą

zachodnioeuropejską przyniosła Jadwiga w

darze do Polski.

11 Ks. B. Przybyszewski, Błogosławiona Jadwiga Królowa: zdobna w cnoty, s. 13 oraz s. 105, przyp. 74.

12 Z. Choiseul-Gouffer, Władysław Jagiełło i Jadwiga czyli połączenie Litwy z Polską... [spis poz. 2.) 13 W. Sarnecki, Jadwiga, Obrazek historyczny dla Polek, Kraków 1870. [pełny opis w aneksie.]

14 H. Radlińska, Z życia królowej Jadwigi: opowiadanie historyczne dla dorastającej młodzieży, Eódź 1889 [spis poz. 12.]

15 J. Szujski, Królowa Jadwiga. Dramat w pięciu aktach, [w:] Dramata, seria I, Kraków 1867, s. 171.

16 J. Mączyński, Stopka Królowej Jadwigi, Kraków 1855 [spis poz. 6.]

Ogromnym literackim

wziąciem cieszyła sprawa odstąpienia przez królową

od wcześniejszych ślubówz

Wilhelmem

Habsburgiem i oddania

rąki

ksiąciu

litewskiemu

Jagielle.

Właściwie trudno

w dziewiętnastowiecznej literaturze odnaleźćprzypadek,

gdzie

by nie uwypuklano

heroicznego

poświęcenia

młodej

królowej dla polskiej racji

stanu.

Było ono zarówno

przedmiotem

łzawych romansów

-

jak

u Zofii Choiseul- Gouffier 12,

jakidzieł

pisanych w konkretnych

celach

społecznych -

jak

u

Wincentego

Sarneckiego 13

czy Heleny

Radlińskiej14. Zwracano uwagę

na przemianą

duchową, jaka miała

siędokonać w

młodej

królowej

po

całonocnej

modlitwie

przed krucyfiksem

w

katedrze wawelskiej, gdziejak mówi Jadwigaw

dramacie Józefa Szujskiego:

Grzesznymi usty żaliłam się Bogu, Znowu’m błagała łkając przebaczenia, Prosiłam łaski... prosiłam gorąco.

Prosiłam łaski... bijąc w pierś mą wrzącą, By mi Pan wrócił czysty głos sumienia, By mnie ukoił ciszą swych wybranych... 15 16

Wiele

innych zasług Jadwigi

niedoczekałosię tak licznych wzmianek w

literaturze pięknej

jak

wydarzenia poprzedzające

małżeństwo

Jadwigi z Jagiełłą;

a były

wśród nich wydarzenia

doniosłe -takiejak fundacja i

sprowadzenie benedyktynów

słowiańskich

do

Krakowaw

1390 roku

orazfundacjaKolegium

przy

Uniwersyteciew

Pradze,

prze

­ znaczonego

do

kształcenia duchownych na potrzeby chrystianizacji

Litwy,

a

wreszcie stworzenie

„zaplecza organizacyjnego

” akcji chrystianizacyjnej.

Nie

ma

w

tym nic dziwnego,

bo

teżnie zawierałyone

takiego ładunku emocjonalnego

jak prawdziwe

czy zmyślone

perypetie

miłosne

królowej.

Wrażliwość na niedolą innych

Wśród

licznych cnót

Jadwigi

opiewanych przez literaturą na

uwagęzasługuje

jej

niezwykławrażliwość naniedoląinnych. Królowaniepoprzestawała

tu

na

słowach, ale

szybko zamieniała

jewczyn.Jednązlegend

dających przykład wielkiego serca Jadwigi

bardzo realistycznie odmalowałJ.

Mączyński w Stopce królowej

Jadwigilf’. Legenda ta opowiada o

tym,

jak w czasie budowy jednego

z kościołów

na

przedmieściach

Krakowa

doglądająca prac Jadwiga ubrudziła

sobie

trzewik wapnem. Podczas

gdy jeden

z kamieniarzy oczyszczał jej

obuwie,

wsparte na

kamieniu,

królowa

dowiedziała

się

o

dokuczającym

rzemieślnikowi

niedostatku i postanowiła mu pomóc, ofiarowując

zdjęty

z

palcasygnet.

Wdzięczny kamieniarz, zobaczywszy odciśnięty

na

kamieniu ślad

stopki Jadwigi,

wykuł tenślad iwmurowałgow

cokół przy drzwiach kościoła.

Święta Jadwiga Królowa w prozie polskiej 131

Przez naukę do Europy

Żaden z czynów Jadwigi

nie przyniósł jej

takiego

uznania i szacunku, jak ten, którego dokonała

na łożu śmierci. Jak powiada Szajnocha:

Gasnąc spokojnie w Bogu, uczyniła Jadwiga świątobliwy testament, jedyny w swoim rodzaju równie jak cały żywot gasnącej17.

17 K. Szajnocha, Jadwiga i Jagietto..t. 4, s. 143 [spis poz. 5.)

18 A. Krechowiecki, Fiat lux! Obraz historyczny z czasów Jadwigi i Jagietty. Powieść z życia królowej Jadwigi, Kraków 1901, s. 463.

19 F. Ziejka, Lilia Wawelu. Królowa Jadwiga w literaturze polskiej, „Universitas” 1997, nr 17, s. 52.

20 S.M. Kuczyński, Jadwiga i Jagietto" Karola Szajnochy..., s. 31.

Chodzi

tu mianowicie o

przekazanie testamentem całego mienia

Jadwigi - w postaci klejnotów,

szati

sprzętów do

niej

należących - na cel odnowienia Akademii

Krakow

­ skiej. Adam Krechowiecki

w

powieści

Fiat lux zawarł

piękny

opis

sceny

dyktowania

testamentu przez

Jadwigę:

- Powiedzcie królowi - mówiła - jako proszą go i błagam, iżby już teraz nie zwlekał.

Niech spełni ostatnią mą wolą... chcą, aby w narodzie, już przygotowanym do tego rozpaliło sią wnet ognisko... Niech sią stanie światłość!...

- Stanie sią! - rzeki uroczyście ksiądz Wysz18.

I

stało się. Fundusze przekazane testamentem,

połączone

z wcześniejszymi

stara

­ niami Jadwigi

u

papieża o

erekcję

Wydziału

Teologicznegona

Akademii Krakowskiej owocują do

dziśdorobkiem odnowionego UniwersytetuJagiellońskiego.

*

* *

Można

zapytać, na

ile

prawdziwy jest

literackiportret

królowej

Jadwigi.

Ile

w

nim

rzeczywistychprzymiotów

królowej, a

ile

legendy, w jaką z czasem

obrosła

jej

postać.

Nawet

wśród

współczesnychhistorykówniema

na

tentemat zgody. Dla

przykładu

prof.

Franciszek Ziejka uważa, że dziewiętnastowieczny obraz

dylematu

młodej

królowejco

do wyboru małżonka był

„całkowicierzeczywisty,niewymyślony

przez

po

­

szukujących

sensacji

kronikarzyczy

poetów

”

19.

Inni zaś,jak

np. prof.

S.M.

Kuczyński, twierdzą

coś zgoła

przeciwnego, że hipoteza

Szajnochy

na temat

roli,

jaką

miała od

­ grywać królowa

w

decyzji

o swoim

zamążpójściu, była marginalna.

S.M. Kuczyński

mówi

wprost, że

(...) sprawa połączenia Litwy z Polską, chrztu Litwinów i wyboru Jagiełły na małżonka Jadwigi została zdecydowana, za n i m sią młodziutka królowa o tym w ogóle dowiedziała20.

Zapewne

nigdy

nie

dowiemy się,

co

naprawdę działo

sięw sercu Jadwigi,

kiedy

decydowały

sięlosyPolskiiLitwy.Jednaknawet

wtedy

samych

innych

bezsprzecznych dowodów zasług królowej, w

doniosłym

dzieleszerzeniachrześcijaństwa

na wschodnich

rubieżach europejskich, wystarczy, aby mogła

ona

pretendować do miana

patronki zjednoczonej Europy.

Aneks

SPIS PROZY DOTYCZĄCEJ KRÓLOWEJ JADWIGI - WIEK XIX i WZNOWIENIA PÓŹNIEJSZE (układ chronologiczny poczynając od pierwszych wydań)

1. Rzewuska, Aleksandra Rozalia z XX. Lubomirskich. Jadwiga królowa polska. Romans historyczny,

• tłum, z franc.: W. Ostrowski, nakł. N. Gliicksberga, Warszawa, 1823, t. I-II, s. 219; 222.

BJ 96195 I (książka zaginęła) E cz. I, t. 6, s. 157

• Paryż, 1845, [Tejże treści romans Rozalii Rzewuskiej po francusku nie wyszedł z druku tylko przekład polski rękopisu wydany w 1823 r.]

E cz. I, t. 6, s. 157

2. Choiseul-Goufłer, Zofia z lyzenhauzów (1790-1878),

• Vladislas Jagiellon et Hedvige, ou La reunion de la Lithuanie Żla Pologne. Nouvelle historique (1382) per mnie la Comtese, Libraire de Charles Gosselin, Paris, 1824, druk. Espernay Imp.

De Warin-Thierry, 12°, t. vol. 1-2, s. VIII, 218; 4 nl., 217, 1 nl.

BJ 380520 I E cz. I, t. 3, s. 159

• Władysław Jagiełło i Jadwiga czyli połączenie Litwy z Polską. Romans historyczny przez hrabinę ... rodem Polkę, tłum, z franc. przez Joanną Widulińską, Warszawa, 1824, druk.

N. Gliicksberga, 8°, t. 2, s. 8 nl. 186; 4 nl., 187, 1 nl.

E cz. I, t. 3, s. 159; AJK sygn. 83

3. Bernatowicz, Feliks h. Nałęcz. Pojata córka Lizdejki, albo Litwini w XIV wieku. Romans historyczny w 4 tomach,

• nakł. autora, Warszawa, 1826, druk. A. Brzeziny, 8°, s. 4 nl., 219; 4 nl., 257; 4 nl., 255; 4 nl., 273.

BJ 575143 I, BJ 56271 II E 2, t. 2, litera B s. 213-214

• nowe poprawne wydanie w IV tomach. Puławy, 1829, druk. Drukarnia Biblioteczna, 8°, s. IV, 234; 236; 232; 241, 4 nl.

E 2, t. 2, litera B s. 213-214

• wyd. Zawadzki, trzecie wyd. poprawne, 4 tomy, Wilno, 1839, 12°, s. 4 nl., 237, 3 nl.; 4 nl., 241, 3 nl.; 4 nl., 240, 2 nl.; 254

E 2, t. 2, litera B s. 213-214

• nakł. autora, Wilno, 1846, druk. A. Brzeziny, 8°, s. 4 nl., 219; 4 nl., 257; 4 nl., 255; 4 nl., 273, [wyd. 4 (o czwartym piszę Wójcicki H.W. lecz może mylnie)]

E 2, t. 2, litera B s. 213-214

• nakł. Wydawn. im. Ks. Franciszka Bażyńskiego (Władysława Simona), Poznań, 1877, druk.

TI I. Daszkiewicza, 8°, s. 540.

E 2, t. 2, litera B s. 213-214

• nakł. A.J.O. Rogosza, F.FI. Richtera, Lwów, 1877, druk. A.J.O. Rogosza, 8°, t. i i II, III i IV, s. 253, 1 nl., 259, 1 nl.

BJ 55120 I

E 2, t. 2, litera B s. 213-214

Święta Jadwiga Królowa w prozie polskiej 133

• Poznań, 1878, druk. J. Leitgebra, 16", s. 144, [Powieści z podań i obyczajów krajowych przez autora Pojaty wydanie nowe].

E cz. I, t. 6, dopełnienia s. 47

• wyd. Adam Kuczarba, Tarnów, 1881, druk. J. Pisz, 8°, t. 2, s. 254; 257, [„Biblioteka uniwersalna arcydzieł polskich i obcych”).

BJ 55121 II

E 2, t. 2, litera B s. 213-214

• nakł. Wł. Dyniewicza, Chicago, 1885, druk. Wł. Dyniewicza, 8°.

E 2, t. 2, litera B s. 213-214

• Warszawa, 1898, druk. Granowskiego i Sikorskiego, 8° mała, t. I-IV, s. 168; 166; 160; 160, [z przedmową Joske Chorońskiego]. „Biblioteka dzieł wyborowych” nr 26-29.

BJ 5941 I, BJ 860498 I, BJ 28039 I, BJ 280292 I, BJ 282700 II E 2, t. 2, litera B s. 213-214

• Pojata córka Lizdejki. Powieść historyczna z XIV wieku, Wyd. Dzieł Ludowych H. Miarki, Mikołów, 1900 (lub po), 8°, s. 128.

E 2, t. 2, litera B s. 213-214

• Pójala córka Lizdejki opowiadanie historyczne z powieści skrócił Nagroda (Rouha Napoleon), nakł. W. Makowskiego, Wilno, 1900, druk. St. Niemiery Synów w Warszawie, 8” małej, s. 135.

E 2, t. 2, litera B s. 213-214

• Pojata córka Lizdejki. Powieść historyczna z XIV wieku. Towarzystwo „Oświata” w Mińsku, Mińsk Litewski, 1908, druk. J. Blumowicza w Wilnie, 8°, s. 122, [z powieści E Bernatowicza, skrócił Nagroda].

BJ 736763 II

PB R. XXXI (1908) s. 242

4. Wojkowska z Molińskich, Julia. Dzieje polskie od Lecha ai do śmierci królowej Jadwigi, opisane podług opowiadania Bartłomieja przez autorkę „Pieśni dla ludu wiejskiego”,

• wyd. i nakł. Ernesta Günthera, Leszno, 1845, 8°, s. VIII i 145.

BJ 18202 I E cz. I, t. 5, s. 138

5. Szajnocha, Karol. Jadwiga i Jagiełło 1374-1413. Opowiadanie historyczne przez. ■ -,

• nakł. K. Wilda, Lwów, 1855-1856, druk. E. Winiarza, 8°, t. I, II, III, s. 384, 2 k., 402; 434, 4 k., 1500 egz.

BJ 2300 II, BJ 382351 II E cz. I, t. 4, s. 429

• Celo Lewicki, nakł. K. Wilda, Lwów, Warszawa, 1861, druk. E. Winiarza, 8°, t. I-IV, s. XXIV 386; 402; 384; 396, 3000 egz., [Wyd. 2 popr.]

E cz. I, t. 4, s. 429

• Dzieła..., nakł. i druk. Józefa Ungerà, Warszawa, 1876, t. III, IV, [„Nowolipki” Nr 2406 (3)]. T III Lechicki Początek Polski. Jadwiga i Jagiełło. 2 k. tytułowe, s. 418, spisu 1 s., szkic historyczny (dokończenie); T IV Jadwiga i Jagiełło. 2 k. tytułowe, s. 337, spisu 1 s.

BJ 12103 II, BJ 891220 II E cz. I, t. 4, s. 428

• Dzieła..., nakł. i druk. Józefa Ungerà, Warszawa, 1877, t. III, IV, [„Nowolipki” Nr 2406 (3)]. T VI Jadwiga i Jagiełło, ciąg dalszy, Warszawa, 1877, 8", s. 356; T VII Jadwiga i Jagiełło, ciąg dalszy, Warszawa, 1877, 8", s. 322; T VI Jadwiga i Jagiełło, (dokończenie): Dwa lata dziejów naszych, Warszawa, 1877, 8", s. 312

E cz. I, t. 7, (dopełnienie) s. 190

• Jadwiga i Jagaito Soczinienije..pieriewioł so wtorogo polskogo izdania W. Kieniewicz, t.

i S. Pieterburg i Moskwa, Mowrikij Osipowicz Wolf, 1880, w gostinom dvorie nr 17,18 na Kruzneckem mostu, D. Trietiakova, 8°, s. VII i 708.

BJ 27545

E cz. I, t. 7, (dopełnienie) s. 190

• Jadwiga i Jagaito, pieriewioł so wtorogo polskogo izdania W.W. Czujko, t. II, Pieterburg i Mowrikij Osipowicz Wolf, 1882, s. VII, 685, 8°, s. III

E cz. IV, t. 4, (1881-1900) s. 334

• Dwie wojny, 1399-1410, wyjątek z dzieła ... pt. Jadwiga i Jagiełło, wstępem i objaśnieniami objaśnieniami zaopatrzył Fr. Próchnicki, nakł. Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych, Lwów, 1891, 8°, s. 2 nl., 127, 1 nl.

BJ 748832 II

E cz. IV, t. 4, (1881-1900) s. 334

• Jadwiga i Jagiełło, 1374-1413. Opowiadanie historyczne, cz. 1-7, Warszawa, 1902, „Biblioteka dzieł wyborowych” nr 217-219, 222-225, druk A.T Jezierskiego, cz I, s. 184; cz II, s. 184, cz. III, s. 168; cz IV, s. 168; cz. V s. 160; cz. VI, s. 160; cz. VII, s. 143.

BJ 5941 I, BJ 280292 II, BJ 282700 II

• Jadwiga i Jagiełło, oprać, i wstępem zaopatrzył E. Luniński, cz I-III, Warszawa 1905, Μ. Arct, s. 106; 112; 119, „Książki dla Wszystkich”, nr 217-219.

BJ 89801 I

PB R. XXVIII s. 100

• Klaczko Julian, Une anexion d’autrefois (L’union de la Pologne et de la Lithuanie), Libraire du Luxemburg, Paris 1869, s. 177, 3 nl., [Są to cztery rozdziały z Szajnochy Jadwiga i Jagiełło, poprzedzone wstępem pióra J. Klaczki]

BJ 811475 I, BJ 18845 I

[Nie notowana w Przewodniku Bibliograficznym, informacja z wydania z 1974 r.]

• Jadwiga i Jagiełło, oprać, i wstępem zaopatrzył E. Łumiński, cz. I-III, Warszawa 1911, druk.

Μ. Arct, s. 106; 112; 119.

[Nie notowana w Przewodniku Bibliograficznym, informacja z wydania z 1974 r.]

• Jadwiga i Jagiełło, 1374-1413. Opowiadanie historyczne. Wstęp: Edytor Stefan M[aria]

Kuczyński, przygot. [do druku] Maria Bokszczanin, indeksy: Ewa Krasnowolska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969, druk. Wrocławska Drukarnia Dziełowa, 8°, T 1/2, s. 719, tabl. 25 ilustr, portr, 1 nl. T 3/4, s. 699, tabl. 18 ilustr., portr., mapy, 1 nl., 20289 egz.

[przedruk wydania z r. 1861].

BJ 662966 II, BJ 657224 II PB 25(37) p. 9952/69

• Jadwiga i Jagiełło, Wstęp: Stefan M[aria] Kuczyński, przygot. [do druku] Maria Błaszczanin, indeksy: Ewa Krasnowolska, wyd. 2, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1974, 8°.

T 1-2, s. 719, 1 nl., tabl. 26, bibliogr. T 3-4, s. 699, 1 nl., tabl. 19, „Klasycy Historiografii Polskiej”.

BJ 747544 II PB 30(42) p. 9612/74

Święta Jadwiga Królowa w prozie polskiej

135

6. Mączyński, Józef. Pamiątka po królowej Jadwidze, Stopka Królowej Jadwigi,

• Czech, Kraków, 1855, 8°, s. 17-29, [w:] Kilka podań i wspomnień krakowskich ze zbioru wiadomości o Krakowie, oddruk z „Czasu”.

BJ 30044 I E cz. I, t. 3, s. 35

7. Szujski, Józef. Królowa Jadwiga, opowiadanie, [w:] Dramatu. Dramat historyczny w pięciu aktach,

• D E. Friedlein, Kraków, 1867, 8°, s. XIV, 494 E cz. I, t. 4, s. 456

8. Sarnecki, Wincenty. Jadwiga, Obrazek historyczny dla Polek [opowiadanie!,

• wyd. Kirchmayera, Kraków, 1870, druk. „Czasu”, 8", s. IX, 91, 2, oprawa tekturowa.

BJ 18570 I, BJ 18750 I E cz. I, t. 4, s. 182 9. B. S. Jadwiga, Poemat,

• przez S. B. w Krakowie, nakładem i drukiem w Korneckiego, Kraków, 1878, 8°, s. 89.

E cz. I, t. 6, (1800-1880) s. 26

10. Kraszewski, Józef Ignacy. Semko. Powieść historyczna,

• Powieści historyczne, t. 33-67, nakł. Spółki Wydawniczej Księgarzy w Warszawie, Gebethner i Wolf, druk W.L. Anczyca i Sp. Kraków, 1881-1886, 8° mała.

E cz. IV, t. 2, (1881-1900) s. 355

• Powieści historyczne wyd. tanie 29 powieści (w 78 tomach) przedstawiających dzieje Polski od IX do połowy XVII w., nakł. M. Gliicksberga, Warszawa, 1889-1891, druk. J. Jeżyńskiego, 8°

mała, t. 42-44.

E cz. IV, t. 2, (1881-1900) s. 355

• Semko, czasy bezkrólewia po Ludwiku. Jagiełło i Jadwiga, nakł. M. Gliicksberga, Warszawa, 1889, 8° mała, t. I-III, s. 209, 203, 202.

E cz. IV, t. 2, (1881-1900) s. 355

• Semko, czasy bezkrólewia po Ludwiku. Jagiełło i Jadwiga, Warszawa, 1898, 8” mała, s. 209;

203; 202.

E cz. IV, t. 2, (1881-1900) s. 355

• Jadwiga królowa, Powieść historyczna z końca XIV w., wyd. im. Dionizego Wegnera Poznań, 1899, 8°, s. 377., [Powieść oprać, podług J.I. Kraszewskiego Semko].

• Semko [Czasy bezkrólewia po Ludwiku. Jagiełło i Jadwiga, wyd. popularne skrócone, druk.

M. Arct, Warszawa, 1922, s. 93, [Józefa Ignacego Kraszewskiego Powieści Historyczne Obejmujące Dzieje Polski].

BJ 850990 I, BJ 899136 II

• Powieść historyczna obejmująca dzieje Polski. Lubonie, Powieść z IX wieku, wyd. popularne, streściła i opublikowała K Łozińska, druk. M. Arcta, Warszawa, 1912, 8°, s. 377.

PB R. XXXV s. 239

• Królowa Jadwiga, powieść, nakł. Katolickiego Ośrodka Wydawniczego „Veritas”, London, [po 1946], s. 96, tom Biblioteki „Gazety Niedzielnej”.

AJK 68 NK 12, s. 74

11. Czerniak, Wiktor. Jadwiga Królowa Polski, Opowiadanie z dziejów naszych,

• Wyd. Macierzy Polskiej Książki, nakł. Macierzy, Lwów, 1887, druk. W.L. Anczyca i Sp.

w Krakowie, K'J mała, s. 34, nl. 12, [nr 37], BJ 38356 II - 37

E cz. I, t. 3, s. 511

12. Radlińska, Helena, ps. Orsza. Z tycia królowej Jadwigi, Opowiadanie historyczne dla dorastającej młodziety,

• Warszawa i Łódź, 1889, druk. .1. Szcześniewski i Sp., 8°, s. 46, ilustr. [ikonografia: Królowa Jadwiga wjeżdża do Kłakowa],

E cz. IV, t. 3, (1881-1900) s. 308

13. [Skórzewska], [M.G.], Maria Gertruda [nazw.], siostra Wizytka ps. Margert. Trzy doby dziejów naszych. Jadwiga, królowa Korony Polskiej, Unici (Obrazy sceniczne młodziety polskiej poświęcone),

• Spółka Wydawnicza, Kraków, Druk. Uniw. Jagiellońskiego, 1894, 8°, s. 113, 155, 144, 1 nl.

BJ 30191

E cz. IV, t. 3, (1881-1900) s. 124

14. Posche, Izydor, ps. Szymon z Kępy. Królowa Jadwiga. Obrazek historyczny z XIV w. Władysław Jagiełło pogromca Krzytaków. Władysław Warneńczyk, Opowiadania historyczne,

• nakł. i druk II. Miarki, Mikołów, 1898, s. 83, 1 nl. z ryciną. Biblioteka Ludowa t. I.

E cz. I, t. 3, s. 402

15. Bąkowski, Klemens (1860-1938). Podania i legendy krakowskie,

• Spółka Wydawnicza, Kraków, 1899, druk. „Czasu”, 8° mała, s. 61-63, [odb. z Kalendarza Krakowskiego Czecha].

BJ 543638 II

E 2, t. 2, litera B s. 33

16. Krechowiecki, Adam. Fiat lux, Obraz historyczny z czasów Jadwigi i Jagiełły. Powieść z tycia królowej Jadwigi,

• nakł. Gebethner i Wolf w Warszawie, G. Gebethner i Sp. w Krakowie, Kraków, 1901, druk.

W.L. Anczyca w Krakowie, 8° mała, s. 477 (omyłkowo 277), [Uniwersytetowi Jagiellońskiemu w hołdzie]

BJ 57169 I

PB R. XXIV-1901 (luty)

• Biblioteka Domu Polskiego, Warszawa, 1929, druk. Drukarnia Sikory i Mylnera 1929, 8°, t. I, s. 254, 3 nl., [Wyd. 2 „Biblioteka Domu Polskiego” t. 139]

BJ 93265 I

PB seria III, R. I: 1929 z. 5 s. 59