Polska polityka wobec mniejszości narodowych w okresie międzywojennym
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń zna: strukturę narodowościową II Rzeczpospolitej,
rozmieszczenie mniejszości narodowych na ziemiach polskich w okresie międzywojennym,
strukturę społeczną mniejszości narodowych w II RP.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
zdefiniować pojęcie mniejszość narodowa,
wyjaśnić termin asymilacja,
omówić założenia w polityce zagranicznej Niemiec i Związku Radzieckiego wobec Polski w kontekście mniejszości narodowych,
przedstawić aspiracje narodowotwórcze wśród Ukraińców,
określić stosunek władz do ruchu syjonistycznego,
łączyć fakty, wyciągać wnioski (np. aspiracje narodowościowe Ukraińców – próby asymilowania ze strony władz polskich – ciągłe napięcie w relacjach).
2. Metoda i forma pracy
Metoda poszukująca: Uczniowie odnajdują w tabelach statystycznych dane dotyczące mniejszości narodowych na terenie Polski w okresie międzywojennym. Na mapie wskazują ich rozmieszczenie. Próbują objaśnić własnymi słowami termin mniejszość narodowa.
Wspólna próba oceny sytuacji mniejszości narodowych w II Rzeczpospolitej.
Metoda podająca: zarysowanie ram polityki władz polskich wobec mniejszości narodowych, przedstawienie statusu mniejszości w ustawodawstwie polskim. Głośna lektura definicji z Małego słownika stosunków międzynarodowych. Zapisanie w zeszytach najważniejszych punktów.
3. Środki dydaktyczne
Mapa granic II Rzeczpospolitej
Dane statystyczne przedstawiające strukturę narodowościową II Rzeczpospolitej Mały słownik stosunków międzynarodowych (definicja mniejszości narodowej)
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Przedstawienie ostatecznego kształtu granic państwa. Przypomnienie niepowodzenia idei federacyjnej (utworzenia przedmurza oddzielającego Polskę od zagrożenia Rosyjskiego).
Wcielenie do Rzeczpospolitej ziem zamieszkałych w większości przez ludność niepolską.
Rozmieszczenie poszczególnych mniejszości narodowych na terytorium Polski.
b) Faza realizacyjna Wykład nauczyciela:
1. Przedstawienie struktury narodowościowej II RP.
2. Omówienie statusu mniejszości narodowych w ustawodawstwie polskim.
3. Obecność reprezentantów mniejszości narodowych w polskim Sejmie.
4. Przedstawienie problemu mniejszości narodowych w programach partii prawicowych – obawy przed tendencjami odśrodkowymi.
5. Przedstawienie problemu mniejszości narodowych w programach partii lewicowych – popieranie dążeń autonomicznych (zwłaszcza mniejszości słowiańskich i przede wszystkim w zakresie kultury).
6. Jak struktura społeczna poszczególnych mniejszości narodowych wpływała na ich znaczenie w politycznym i gospodarczym życiu kraju?
7. Przedstawienie zróżnicowania narodowościowego i deklarowanego wyznania.
8. Omówienie procesów asymilacyjnych.
9. Jaka była świadomość narodowa i procesy narodowotwórcze w ramach poszczególnych mniejszości?
10. Jaki był stosunek władz polskich do ruchu syjonistycznego?
11. Jak przebiegał wzrost wpływu organizacji nacjonalistycznych wśród mniejszości narodowych?
12. Omówienie napięcia narodowościowego na ziemiach wschodnich (przede wszystkim Galicja Wschodnia), pacyfikacje wsi ukraińskich.
c) Faza podsumowująca
1. Próba oceny polityki władz polskich wobec mniejszości narodowych.
2. Wskazanie na elementy polityki zagranicznej naszych sąsiadów, wykorzystujące mniejszości narodowe w Polsce do swoich partykularnych interesów.
5. Bibliografia
1. Eckert M., Historia polityczna Polski lat 1918-1939, WSiP, Warszawa 1990.
2. Mały słownik stosunków międzynarodowych, pod red. Grażyny Michałowskiej, WSiP, Warszawa 1999.
3. Nałęcz T., Rządy Sejmu 1921-1926, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1991.
4. Roszkowski W., Historia Polski 1914-1996, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1997.
6. Załączniki
a) Zadanie domowe
Przygotować wypowiedź dotyczącą struktury narodowościowej II Rzeczpospolitej.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
W wyniku ostatecznego ukształtowania się granic, na terytorium II Rzeczpospolitej znalazło się około 35 % ludności innej narodowości niż Polska. Biorąc pod uwagę napiętą sytuację międzynarodową okresu międzywojennego, trudności gospodarcze i niestabilność polityczną Polski, trudno było oczekiwać od państwa polskiego pozytywnych rozstrzygnięć w kwestii uregulowania statusu mniejszości narodowych. Nie ulega wątpliwości, że wszystkie
wymienione powyżej czynniki należy brać pod uwagę przy dokonywaniu analiz. Nie zmienia to jednak faktu, że politykę RP wobec mniejszości narodowych trzeba oceniać krytycznie i obiektywnie.
Jednym z podstawowych wniosków płynących z niniejszej lekcji powinno być
przeświadczenie, że mniejszościom narodowym, które z założenia są podmiotem słabszym wobec większości zamieszkującej dany kraj, należy się szczególna troska i opieka ze strony państwa.
