Typy larw zwierząt bezkręgowych i kręgowych

(1)

Typy larw zwierząt bezkręgowych i kręgowych

Wprowadzenie Przeczytaj Gra edukacyjna Sprawdź się Dla nauczyciela

Larwy modraszka ariona (Phengaris arion) do trzeciego stadium rozwojowego żerują na roślinie. Po kolejnym linieniu

(2)

Larwa jest formą młodocianą powszechnie występującą w rozwoju osobniczym bezkręgowców, a także niektórych kręgowców – ryb i płazów. Jej zadaniem jest zdobywanie pożywienia, które stanowi źródło substancji budulcowych, energetycznych oraz zapasowych, niezbędnych do przebudowy organizmu i osiągnięcia stadium postaci dorosłej. Gatunki ze stadium larwalnym wykształciły różne strategie osiągania tego celu. Na przykład larwy motyla modraszka ariona (Phengaris arion) wydzielają taki sam zapach jak larwy mrówki wścieklicy z rodzaju Myrmica. Dzięki temu przywabione dorosłe osobniki mrówek zanoszą larwy modraszka do mrowiska, gdzie uzyskują one stały dostęp do wartościowego dla nich pokarmu – żywią się larwami gospodarzy.

Twoje cele

Porównasz larwy występujące w rozwoju z przeobrażeniem niezupełnym i zupełnym.

Scharakteryzujesz typy larwy zwierząt bezkręgowych i kręgowych.

Typy larw zwierząt bezkręgowych i kręgowych

Larwy modraszka ariona (Phengaris arion) do trzeciego stadium rozwojowego żerują na roślinie. Po kolejnym linieniu spadają na glebę i „czekają” na mrówki, które przenoszą ją do swoich mrowisk.

Źródło: Tartally A, Koschuh A, Varga Z, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.

(3)

Przeczytaj

Larwa to stadium pośrednie w rozwoju złożonym tych zwierząt, które składają jaja zawierające

niewystarczającą ilość substancji odżywczych (żółtka) dla rozwijającego się zarodka. Zadaniem larwy jest zdobyć jak najwięcej pożywienia stanowiącego źródło substancji budulcowych, energetycznych

i zapasowych – są one niezbędne do przebudowy organizmu i osiągnięcia stadium postaci dorosłej.

Larwy pasożytów wykazują szereg przystosowań chroniących je przed niekorzystnym działaniem czynników środowiska. Wiele typów larw wytwarza grube ściany jaj, inne produkują formy przetrwalnikowe – cysty.

Postacie larw a typ przeobrażenia

Postacie larwalne występują powszechnie u bezkręgowców, ale też u pierwotnych strunowców i niektórych kręgowców: ryb i płazów. Wykazują ogromną różnorodność budowy i ﬁzjologii.

Biorąc pod uwagę organizację budowy i tryb życia, larwy możemy podzielić w następujący sposób:

Larwy pierwotne swoją budową przypominają prekambryjskich wielkokomórkowych morskich przodków. Są one planktonożerne, nie posiadają szkieletu i poruszają się w wodzie za pomocą rzęsek.

Jednak okres ich życia jest krótki. Opadają na dno, przytwierdzają się do podłoża, tracą orzęsienie i przekształcają w kolejne stadium rozwojowe. Należą tu m.in. larwa parzydełkowców – planula i larwa pierścienic – trochofora.

Larwy wtórne swoją budową mogą przypominać postać dorosłą, a rosnąc i liniejąc, coraz bardziej się do niej upodabniają. Ich budowa i ﬁzjologia mogą tęż odbiegać od właściwych postaci dorosłej – larwy takie ulegają przebudowie. Należą tu m.in. larwa płazów – kijanka czy larwy ważek.

Różnorodność larw bezkręgowców

Larwy parzydełkowców: planula i efyra

Planula

(4)

Planula to planktoniczna larwa, której ciało pokrywają rzęski umożliwiające swobodne poruszanie się w wodzie.

Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Efyra

Efyry to młodociane postacie meduzy krążkopławów, prowadzące wolno żyjący tryb życia. Swoim wyglądem przypominają dorosłe meduzy, nie mają jednak wykształconych ramion, a w ich parasolu obecne są głębokie wcięcia. Po ok. 3 miesiącach osiągają dojrzałość płciową.

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Larwy płazińców pasożytniczych

Prawie wszystkie pasożyty w swoim cyklu życiowym wytwarzają formy dyspersyjne: jaja, larwy lub cysty, które mogą być przenoszone wraz z wodą lub wiatrem, przyczepione do przemieszczających się

organizmów. W ten sposób mogą się rozprzestrzeniać w środowisku i zmieniać żywicieli, zwiększając szansę na przetrwanie gatunku.

Larwy tasiemców

Onkosfera to pierwsze stadium larwalne tasiemców. Zaopatrzona jest w sześć chitynowych haczyków, za pomocą których przebija ścianę jelita i naczyń krwionośnych. U tasiemców, których cykl życiowy przebiega w wodzie, onkosfera pokryta jest orzęsionym nabłonkiem i nosi nazwę koracidium. Drugie stadium rozwojowe tasiemców może mieć różną postać.

(5)

Larwy przywr

Cykl życiowy motylicy wątrobowej (Fasciola hepa ca) związany jest z wodą, w której przebywają: miracidium (dziwadełko) - orzęsiona larwa, która aktywnie poszukuje żywiciela pośredniego oraz cerkarie - zaopatrzone w przyssawkę, ogonek, wolno pływające i metacerkarie - zaopatrzone w grubą osłonkę, pozbawione ogonka i przytwierdzone do roślin. W ciele żywiciela pośredniego np. błotniarki moczarowej występują: sporocysty i redie - formy larwalne, które mogą rozmnażać się dzieworodnie (partenogenetycznie).

Larwa pierścienic (wieloszczetów) – trochofora

Trochofora jest wolno pływającą larwą odżywiającą się planktonem. Ma podwójny wieniec rzęsek, za pomocą których się porusza, drożny przewód pokarmowy i zawiązki układu nerwowego.

Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.0.

Larwy mięczaków – weliger i glochidium

(6)

Weliger

Weliger jest larwą charakterystyczną dla ślimaków morskich i małży. Wchodzi w skład planktonu. Ma zawiązek głowy, nogi i płaszcza oraz gruczołu, którego wydzielina tworzy muszlę. W przedniej części ciała znajduje się wieniec rzęsek zwany żagielkiem.

Źródło: Proyecto Agua, Flickr, licencja: CC BY-NC-SA 2.0.

Glochidium

Glochidium to pasożytująca na skrzelach ryb larwa niektórych słodkowodnych małży, np. skójki czy szczeżui. Ma dwuklapową muszlę oraz haczyki, którymi przyczepia się do narządów oddechowych oﬁary.

Źródło: Doc. RNDr. Josef Reischig, CSc., Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Larwy skorupiaków

(7)

Pływik (nauplius) – larwa niższych skorupiaków, np. widłonogów. Zaopatrzona jest w trzy pary odnóży oraz oczka, a jej ciało jest niesegmentowane. Pływa w wodzie jako składnik planktonu.

Źródło: Flickr, licencja: CC BY-SA 2.0.

Larwy owadów

Największą różnorodność larw pod względem budowy i trybu życia wykazują owady, które w cyklu życiowym przechodzą rozwój złożony z przeobrażeniem niezupełnym (hemimetabolia) lub zupełnym (holometabolia).

Larwa występująca w rozwoju z przeobrażeniem niezupełnym jest podobna do osobnika dorosłego, dlatego można bez trudu określić jej przynależność systematyczną.

W rozwoju złożonym z przeobrażeniem zupełnym larwa rośnie, liniejąc, a następnie przekształca się w drugie stadium pośrednie – poczwarkę, która podczas przeobrażenia wykształca narządy charakterystyczne dla postaci dorosłej.

Larwa w rozwoju owadów z przeobrażeniem niezupełnym

Larwy podobne do postaci dorosłej przechodzą kilkukrotne okresy linienia i wzrostu, upodabniając się stopniowo do postaci dorosłej i osiągając dojrzałość płciową. Występują w rozwoju z przeobrażeniem niezupełnym – przykładem są larwy ważek.

(8)

Larwa ważki żagnicy sinej Aeshna cyanea ma na głowie specjalny aparat chwytny zwany maską, który służy do chwytania oﬁary.

Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.

U owadów, które przechodzą rozwój złożony z przeobrażeniem niezupełnym, możemy dodatkowo wyróżnić stadium larwalne zwane nimfą. Jest to najstarsze stadium larwalne, które poprzedza postać imago. U owadów uskrzydlonych stadium to charakteryzują dobrze wykształcone zawiązki skrzydeł.

Larwy w rozwoju owadów z przeobrażeniem zupełnym

Są to larwy całkowicie odmienne od postaci dorosłej zarówno pod względem budowy, jak i środowiska oraz trybu życia. Podlegają gruntownej, wieloetapowej przebudowie. Takie postacie larw występują w rozwoju z przeobrażeniem zupełnym.

Czerw

Ma miękkie, nieczłonowane, workowate ciało, bezbarwne lub białawe, bez odnóży, z mniej lub bardziej wyróżnicowaną głową. Należą tu larwy kornikowatych, much czy os.

Czerwie muchy mają robakowate ciało w formie umięśnionego worka, pozbawione odnóży i bez wyraźnie wyodrębnionej głowy.

Zamiast niej na przodzie znajdują się kutykularne haki gębowe, które mogą być wciągane lub wysuwane, przez co umożliwiają poruszanie się i przyczepianie do podłoża. Nie mając aparatu gębowego, nie potraﬁą pobierać pokarmu stałego, dlatego odżywiają się pozaustrojowo, wydzielając na zewnątrz enzymy trawienne. Te upłynniają pokarm, który następnie czerwie zasysają.

(9)

Gąsienica

Ma miękkie, robakowate ciało ze słabo zaznaczonymi różnicami między segmentami tułowiowymi i odwłokowymi. Ciało gąsienicy jest zaopatrzone w trzy pary członowanych odnóży tułowiowych i kilka par odnóży odwłokowych (posuwek). Ma oczka proste, które reagują jedynie na światło i cień, oraz dobrze rozwinięty aparat gębowy gryzący. Występuje w cyklu życiowym motyli.

Gąsienice różnią się między sobą wyglądem i wielkością, a także miejscem bytowania. Niektóre żerują schowane pod ziemią lub pod korą drzew. Inne bytują w nieosłoniętych miejscach – wtedy mogą przyjmować różne formy kamuﬂażu lub jaskrawe ubarwienie obronne.

Pędrak

Ma trzy pary odnóży tułowiowych, a odnóża odwłokowe u niego nie występują. W trakcie swojego rozwoju stopniowo zatracają robakowaty kształt. Pędraki są charakterystyczne dla cyklu rozwojowego

Gąsienice korowódki dębówki (Thaumetopoea processionea), małego nocnego motyla, mają ciało pokryte trującymi włoskami. Substancje w nich zawarte wywołują u ludzi reakcje alergiczne, toksyczne zapalenie skóry, zapalenie gardła czy duszności. Pojedyncze włoski, pozostawione na drzewach przez żerujące gąsienice i przenoszone z wiatrem, mogą stanowić zagrożenie przez nawet 5 lat.

Źródło: Pixabay, licencja: CC 0.

Gąsienica widłogonki siwicy (Cerura vinula) żeruje na topoli i wierzbie. Jej brązową głowę otaczają dwie jasne obwódki:

różowa oraz kremowa, na której znajdują się dwie ciemne plamki przypominające oczy. Na końcu ciała występują zmodyﬁkowane odnóża odwłokowe, z których wysuwają się czerwone witki przypominające żądła.

Źródło: Patrick Clement, Flickr, licencja: CC BY 2.0.

 



 



(10)

chrząszczy, np. biedronki czy stonki.

Pędraki najczęściej żerują w glebie, ale też w kale zwierząt czy próchniejącym drewnie. Mają zwykle ciało wygięte w kształcie litery C oraz twardą, brązową głowę zaopatrzoną w aparat gryzący. Pędraki żyjące w ziemi i podgryzające korzenie roślin należą do najgroźniejszych i najbardziej rozpowszechnionych szkodników upraw.

Źródło: Toby Hudson, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Dla zainteresowanych

Larwy komarów.

Źródło: James Gathany, CDC - A New Model for Predic ng Outbreaks of West Nile Virus. Gross L, PLoS Biology Vol. 4/4/2006, e101., licencja:

CC BY 2.5.

Komarowate przechodzą przeobrażenie zupełne: z jaj składanych w wodach stojących wylęgają się larwy. Żywią się one planktonem i mają rurki oddechowe umożliwiające im oddychanie tlenem

atmosferycznym. Larwy po ok. 3 tygodniach (zależnie od temperatury) przeobrażają się w poczwarki – z nich wychodzą postacie dorosłe. Występujące masowo larwy komarowatych są pożywieniem wielu gatunków ryb.

Larwy pajęczaków

(11)

Nimfa – larwa kleszcza, przedstawiciela pajęczaków, ma 0,5 mm wielkości i podobnie jak osobniki dorosłe może przenosić wiele niebezpiecznych drobnoustrojów. Należą do nich bakterie wywołujące groźną chorobę boreliozę oraz wirusy będące przyczyną zapalenia opon mózgowych. Odżywiając się krwią, mogą zwiększyć swój rozmiar nawet do 3 mm.

Źródło: Pixabay, licencja: CC 0.

Larwy pierwotnych strunowców

Larwa żachwy, przedstawiciela osłonic (podtypu strunowców), wyglądem przypomina kijankę. Jej narządem ruchu jest bocznie spłaszczony ogon. Ma cewkę nerwową i strunę grzbietową, które podczas przeobrażenia ulegają zanikowi.

Larwy kręgowców

Stadium larwalne powszechnie występuje wśród zwierząt bezkręgowych, ale jest również spotykane w cyklu życiowym kręgowców, np. ryb i płazów.

Larwy ryb

Larwy ryb zaraz po wykluciu z jaj pływają z woreczkiem żółtkowym, z którego czerpią substancje odżywcze. Dopiero po ich zużyciu zaczynają samodzielnie zdobywać pokarm i stają się formą młodocianą, zwaną narybkiem.

(12)

Larwa węgorza – leptocefal (leptocephalus). Leptocefal to larwa węgorza europejskiego (Anguilla anguilla), ale również licznych gatunków ryb głębinowych. Ma charakterystyczne wstęgowate, wydłużone i przezroczyste ciało (jego krew nie zawiera krwinek czerwonych ani hemoglobiny). Unosi się biernie jako składnik planktonu w streﬁe otwartej toni wodnej.

Larwy płazów

W cyklu rozwojowym płazów występują larwy zwane kijankami, które prowadzą wyłącznie wodny tryb życia.

Kijanki płazów bezogonowych jako narząd ruchu wykształciły ogon. Podobnie jak ryby mają narząd linii nabocznej,

a narządem wymiany gazowej są u nich skrzela. Większość jest roślinożerna, chociaż zdarzają się gatunki mięsożerne, w tym kanibale, np. larwy ropuchy olbrzymiej (Rhinella marina). U larw płazów bezogonowych podczas przeobrażenia jako pierwsze wyrastają kończyny tylne.

Źródło: Mark Yokoyama, Flickr, licencja: CC BY-NC-ND 2.0.

(13)

Słownik

czerw

typ larwy charakterystyczny m.in. dla muchówek, o miękkim robakowatym ciele bez wyraźnie wyodrębnionej głowy oraz odnóży

gąsienica

typ larwy charakterystyczny m.in. dla motyli, o miękkim robakowatym ciele z wyodrębnionymi odnóżami tułowiowymi i odwłokowymi oraz silnie rozwiniętym aparatem gryzącym

kijanka

postać larwalna w cyklu rozwojowym płazów, budową i ﬁzjologią przystosowana do życia w wodzie larwa

stadium rozwojowe występujące w rozwoju zarodkowym wielu zwierząt; aktywna, poszukująca pokarmu; jej wzrost związany jest z okresowym zrzucaniem zewnętrznej powłoki ciała

Larwy płazów ogoniastych, np. traszki górskiej (Triturus alpestris), są podobne do postaci dorosłej. W ich rozwoju jako pierwsze pojawiają się kończyny przednie.

Źródło: Anevrisme, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Larwy ambystomy długopalcej (Ambystoma macrodactylum) są mięsożerne. Niektóre z nich mogą pozostawać w formie larwalnej i rozmnażać się płciowo – zjawisko to nazywamy neotenią.

Źródło: Seánín Óg, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-NC 2.0.

 



 



(14)

leptocefal

larwa niektórych gatunków ryb, np. węgorza; o wydłużonym ciele, przezroczysta, zajmująca strefę otwartej toni wodnej

linienie

okresowe zrzucanie powłok ciała, umożliwiające wzrost ciała zwierzęcia pędrak

typ larwy charakterystycznej m.in. dla chrząszczy; gruby, wygięty w kształcie litery C, z dobrze rozwiniętymi odnóżami tułowiowymi, bez odnóży odwłokowych

poczwarka

stadium rozwojowe u owadów o przeobrażeniu zupełnym, przekształcające się w procesie przeobrażenia w dorosłego osobnika; poczwarka jest z reguły nieruchliwa i nie pobiera pokarmu przeobrażenie niezupełne

[gr.] hemimetabolia; typ rozwoju złożonego owadów, w którym z jaja wylęga się larwa podobna do osobnika dorosłego, tylko mniejsza i bez rozwiniętych gonad, a u owadów uskrzydlonych bez rozwiniętych skrzydeł

przeobrażenie zupełne

[gr.] holometabolia; typ rozwoju złożonego owadów, w którym występują dwa stadia pośrednie: larwa niepodobna do osobnika dorosłego oraz poczwarka

rozwój prosty

typ rozwoju, w którym osobnik młodociany jest podobny do postaci dorosłej; nie występuje stadium larwalne

rozwój złożony

typ rozwoju, w którym występują formy pośrednie: larwy lub larwy i poczwarki

(15)

Gra edukacyjna

Polecenie 1

Sprawdź swoją wiedzę, rozwiązując quiz dotyczący typów larw zwierząt bezkręgowych i kręgowych.

Źródło: Darkone, Englishsquare.pl Sp. z o.o., James Gathany, CDC, licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 2

Ułóż pytanie quizowe dotyczące typów larw zwierząt bezkręgowych i kręgowych i daj je do rozwiązania swoim kolegom i koleżankom.

Ques on: ...

a. ...

b. ...

Polecenie 3

Wyjaśnij, dlaczego larwy biedronki nie można nazwać nimfą.

Polecenie 4

Wyjaśnij, w jaki sposób zanieczyszczenia traﬁające z pól do małych zbiorników wodnych wpływają na rozwój płazów.

Polecenie 5

Wykaż, że larwy owadów stanowią ważne ogniwo w łańcuchu pokarmowym wielu gatunków zwierząt.

(16)

Sprawdź się

Ćwiczenie 1

Rozwiąż krzyżówkę.

1. Okresowe zrzucanie zewnętrznej powłoki ciała.

2. Larwa motyla.

3. Larwa chrząszcza.

4. Larwa pszczoły.

5. Postać dorosła owada.

1 2 3 4 5

輸

Ćwiczenie 2

Źródło: Charlo e Simmonds, Mark Yokoyama, licencja: CC BY-NC-ND 2.0.

輸

Ćwiczenie 3

Uzupełnij tekst na podstawie analizy budowy larwy przedstawionej na zdjęciu.

Źródło: Patrick Clenet, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Larwa przedstawiona na zdjęciu to gąsienica pędrak. Należy do larw pierwotnych wtórnych, ponieważ ma wykształcone odnóża i linieje. Występuje w rozwoju motyli chrząszczy.

輸

(17)

Ćwiczenie 4

Oceń słuszność stwierdzeń dotyczących cech charakterystycznych różnego typu larw.

Prawda Fałsz

Larwy owadów w rozwoju z przeobrażeniem niezupełnym

prowadzą taki sam tryb życia jak osobniki dorosłe.

□ □

Onkosfera jest transportowana w układzie krwionośnym

żywiciela.

□ □

Efyra jest podobna do dorosłej postaci meduzy, lecz ma

niedojrzałe gonady.

□ □

Żyjące w wodzie larwy komara mają rurki oddechowe służące

do oddychania tlenem atmosferycznym.

□ □

醙

Ćwiczenie 5

Pogrupuj cechy i rodzaje dwóch typów larw: pierwotnych i wtórnych.

planula, segmentowane ciało, planktonożerne, ważka, trochofora, gąsienica, rzęski jako aparat ruchu, linienie, kijanka, brak szkieletu, odnóża odwłokowe

Larwy pierwotne

Larwy wtórne

醙

(18)

Ćwiczenie 6

Uzupełnij tabelę, przyporządkowując pojęcia znajdujące się poniżej do właściwych miejsc w tabeli.

pędrak, aparat gryzący, mucha plujka, trochofora, ważka

Typ larwy Cecha charakterystyczna Przykłady zwierząt pędrak

mucha plujka aparat gryzący

醙

Ćwiczenie 7

Pasożytnicze roztocza atakują larwy pszczół i niszczą ich populację. Naukowcy odkryli, że zakażone czerwie produkują duże ilości białka transglutaminazy. Wzrost jego stężenia wyczuwają pszczoły robotnice

oczyszczające ul. Otwierają one komory, w których znajdują się zakażone larwy, i wyrzucają je z ula.

Na podstawie analizy tekstu wyjaśnij, skąd pszczoły wiedzą, które larwy mają usunąć.

醙

Ćwiczenie 8

Na podstawie tekstu podaj dwie przyczyny wymierania kijanek. Odpowiedź uzasadnij, podając jeden argument.

難

Z badań prowadzonych w ciągu ostatnich 30 lat w okolicach Turwi na terenie Parku Krajobrazowego im. gen. Dezyderego Chłapowskiego (centralna Wielkopolska) wynika, że liczebność płazów zmniejszyła się tam kilkakrotnie. Bezpośrednią przyczyną jest zasypywanie i zaśmiecanie małych zbiorników wodnych, a także zatruwanie ich ściekami z gospodarstw wiejskich oraz związkami chemicznymi stosowanymi w rolnictwie. Osusza się i melioruje również tereny bagienne. A jest to szczególnie groźne w Wielkopolsce, gdzie od wielu lat nasila się zjawisko stepowienia, polegające na obniżaniu się poziomu wód gruntowych i wysychaniu zbiorników wodnych.

“

(19)

Dla nauczyciela

Autor: Agnieszka Pieszalska Przedmiot: biologia

Temat: Typy larw

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe XI. Funkcjonowanie zwierząt.

2. Porównanie poszczególnych czynności życiowych zwierząt, z uwzględnieniem struktur odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie.

9) Rozmnażanie i rozwój. Uczeń:

h) rozróżnia rozwój prosty i złożony oraz podaje przykłady zwierząt, u których występuje, Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

omawia cechy charakterystyczne larw w rozwoju z przeobrażeniem niezupełnym i zupełnym;

wyjaśnia znaczenie larw w cyklach rozwojowych zwierząt;

charakteryzuje różne typy larw;

rozpoznaje na ilustracji główne typy larw.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;

konektywizm;

nauczanie hybrydowe.

Metody i techniki nauczania:

prezentacja multimedialna;

pogadanka;

okienko informacyjne;

mapa pojęć;

analiza tekstu źródłowego;

gra dydaktyczna.

Formy pracy:

praca indywidualna;

praca w grupach;

praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

(20)

komputery z dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

schemat okienka informacyjnego;

mapa pojęć.

Przed lekcją:

Nauczyciel dzieli uczniów na sześć grup – ich zadaniem będzie zapoznanie się z tekstem w sekcji

„Przeczytaj” na przydzielony temat:

grupa I – larwy parzydełkowców i pierścienic;

grupa II – larwy tasiemców i innych płazińców pasożytniczych;

grupa III – larwy mięczaków i skorupiaków;

grupa IV – larwy owadów;

grupa V – larwy pajęczaków i pierwotnych strunowców;

grupa VI – larwy ryb i płazów;

Przebieg lekcji Faza wstępna:

1. Nauczyciel zadaje pytania: „Co to jest larwa?”, „Czym różni się larwa od poczwarki?”, „Jaką rolę ogrywają larwy w rozwoju organizmu?”. Uczniowie odpowiadają na podstawie przeczytanego przed lekcją materiału.

2. Nauczyciel podaje cele lekcji i formułuje jej temat.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie tworzą grupy w celu przygotowania prezentacji na temat różnych typów larw.

2. Każda z grup otrzymuje okienko informacyjne (zał. 1), w którym stawiane są pytania o występowanie i budowę larw, charakterystykę larw w rozwoju z przeobrażeniem niezupełnym i zupełnym oraz deﬁnicję larw pierwotnych i wtórnych.

3. Uczniowie w grupach uzupełniają okienka informacyjne na podstawie wiadomości zawartych w e‑materiale.

4. Nauczyciel nadzoruje pracę grup, w razie potrzeby wyjaśnia wątpliwości.

5. Grupy omawiają kolejno zagadnienia opracowane w okienku informacyjnym.

6. Każdy uczeń otrzymuje schemat podziału larw (zał. 2). Grupy kolejno przedstawiają swoje prezentacje, a wszyscy uczniowie uzupełniają schemat i wklejają go do zeszytu.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi uczniów, aby dobrali się w trzyosobowe grupy, których zadaniem będzie

rozwiązanie quizu zawartego w e‑materiale (gra edukacyjna) oraz wykonanie poleceń z tej sekcji. Za poprawne wykonanie każdego polecenia grupa otrzymuje po 1 pkt. Wygrywa grupa, która zdobędzie najwięcej punktów.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr od 1 do 8.

Materiały pomocnicze:

Zał. 1. Okienko informacyjne.

Plik o rozmiarze 14.09 KB w języku polskim Zał. 2. Schemat podziału larw.

Plik o rozmiarze 190.33 KB w języku polskim

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania gry edukacyjnej:

Gra edukacyjna powinna być wykorzystana w fazie podsumowującej lekcji lub podczas przygotowania

(21)

ucznia do zajęć. Można ją również wykorzystać na lekcjach dotyczących larw różnych grup zwierząt, m.in. Larwy i poczwarki.